InfoHub Logo

پىلدەر – ەجەلگى تۇمسىقتىلار توبىنان ءبىزدىڭ زامانىمىزعا جەتكەن جالعىز جانۋار. بۇرىن ولاردىڭ ءتۇرى 40-قا جەتكەن بولسا، بۇگىندە ءۇش قانا ءتۇرى بار: ساۆاننالىق افريكا پىلدەرى، افريكالىق ورمان پىلدەرى جانە ازيالىق پىلدەر. ءپىلدىڭ دەنە تۇرقى – 6-8 مەتر، سالماعى 9 تونناداي بولادى. ولار 70-80 جىل ءومىر سۇرەدى. نەگىزگى ەرەكشەلىگى — ۇستىڭگى ەرنىنە جالعاسقان ۇزىن ەت تۇمسىعى (حوبوت). ولار مۇنى ادامداردىڭ قولىنداي پايدالانادى. سول ارقىلى زاتتىڭ ءيىسىن بىلەدى، سەزەدى جانە وراپ ۇستايدى. ءپىل تۇمسىعى ءبىر مەزگىلدە 7،5 ليتر سۋدى ۇستاپ تۇرا الادى. پىلدەردىڭ كوزدەرى جاقسى كورمەيدى، ەسەسىنە ولار ەشبىر جاراتىلىس سەزبەيتىن ءيىستى سەزىپ قويادى. ونىڭ تۇمسىعىندا 40 مىڭنان استام رەسەپتور بار. ءپىلدىڭ كەيبىر تۇستارىنداعى تەرى قالىڭدىعى – 4-5 سانتيمەتر بولادى. ولار مۇڭايادى، ۋايىمدايدى، ساعىنادى، اعايىندارىنا كومەكتەسەدى، مۋزىكامەن اينالىسادى، سۋرەت سالادى. وزدەرىنىڭ دەنە كولەمىنە قاراماستان ولار ەپتى جانە تەز قوزعالعىش كەلەدى جانە ولاردىڭ تەپە-تەڭدىك ساقتاۋ قىزمەتى جاقسى دامىعان. باسقا ءىرى سۇتقورەكتىلەر سەكىلدى پىلدەر ىستىققا قاراعاندا سۋىقتى جاقسى كوتەرەدى. كۇننىڭ ەڭ ىستىق ۋاقىتىن كولەڭكەدە وتكىزىپ، دەنەسىن سالقىنداتۋ مەن جىلۋ الماسۋدى جاقسارتۋ ءۇشىن ۇزدىكسىز قۇلاقتارىن قاعادى. ولار سۋعا شومىلىپ، وزدەرىنىڭ ۇستەرىنە سۋ قۇيىپ، باتپاق پەن شاندا اۋناعاندى ۇناتادى. بۇل ارەكەتتەر تەرىلەرىنىڭ قۇرعاپ كەتۋىنەن، كۇنگە كۇيۋدەن جانە شىبىن-شىركەيدىڭ شاعۋىنان قورعايدى. پىلدەر – وتباسىلىق ءومىردى ءقادىر تۇتاتىن جانۋارلار. ولاردىڭ انالىقتارى ءارقاشان وتباسىمەن بىرگە ءومىر سۇرەدى، ولگەندە نەمەسە ادامدار ۇستاپ العاندا عانا ءبولىنۋى مۇمكىن. ولار توپ-توبىمەن جۇرەدى، ولاردىڭ قاتارىندا 6 مەن 12ء-نىڭ ارالىعىندا ءپىل بولادى. ال اتالىق پىلدەر 12 جاسقا تاياعاندا وتباسىنان ءبولىنىپ شىعادى.

دۇنيەگە جاڭادان كەلگەن ءپىلدىڭ بالاسى اياققا تىك تۇرا الادى. سالماعى 120 كەلىگە جۋىق بولادى. تۋعاندا كوزى سوقىر بولاتىندىقتان اناسىنىڭ تۇمسىعىنا ارقا سۇيەيدى. جاڭا تۋعان ءپىلدىڭ ءومىر سۇرۋگە قابىلەتى بولماعاندىقتان اناسى مەن وتاردىڭ تاجىريبەلى مۇشەلەرى ۇيرەتە باستايدى. اناسى وعان بىرنەشە كۇتۋشى تاڭداپ، ءوزى ءسۇتىن كوبەيتۋ ءۇشىن ازىق جيناۋعا كەتەدى. پىلدەر كۇنىنە 100 ليتر سۋ ءىشىپ، 300 كەلى قاتتى تاعام جەي الادى. پىلدەر تاۋلىگىنە 2-3 ساعات قانا ۇيىقتايدى. جالپى ولاردىڭ ءومىرىنىڭ باسىم بولىگى تاماق ىزدەۋگە كەتەدى. ياعني، ءبىر تاۋلىكتىڭ 20 ساعاتىن وسىعان ارنايدى. پىلدەر - افريكا مەن ازيانىڭ قالىڭ ورماندارىندا جانە اشىق ولكەلەرىندە مەكەندەيدى. ازيا پىلدەرىنىڭ مەكەندەيتىن ايماعى: وڭتۇستىك جانە سولتۇستىك-شىعىس ءۇندىستان، شري-لانكا، نەپال، بۋتان، بانگلادەش، ميانما، تايلاند، لاوس، كامبودجا، ۆەتنام، وڭتۇستىك-باتىس جۇڭگو، مالايزيا (قۇرلىعىندا جانە بورنەو ارالىندا)، يندونەزيا (بورنەو، سۋماترا) جانە بۋرنەي ايماعى.

 

قىزىقتى مالىمەتتەر:

ءپىل – ءتورت تىزەلى جانە ءتورت اياعىن كوككە كوتەرىپ باسىمەن تۇرا الاتىن جالعىز جانۋار.

ءۇندىستانداعى پىلدەردىڭ الدىڭعى اياعىندا بەس ساۋساق بولسا، ارتقى اياعىندا ءتورت ساۋساق بولادى.

بۇكىل حايۋاندار اراسىندا ءپىلدىڭ ميى ەڭ اۋىرى سانالادى. ميىنىڭ سالماعى – 5 كەلى.

جۇكتى ءپىل قۇرساقتاعى بالاسىن 22 اپتا بويى كوتەرىپ جۇرەدى. بۇل جانۋارلار اراسىنداعى رەكوردتىق كورسەتكىش.

پىلدەر بىر-بىرىمەن دىبىس جانە اياقتارىن تاپتاۋ ارقىلى قارىم-قاتىناس جاسايدى. ادامداردىڭ قۇلاقتارى بۇل دىبىستى ەستي المايدى.

تايلاندتا پىلدەر ۇلتتىق ءارى قاسيەتتى جانۋار سانالادى.

ۇيرەتىلگەن ءپىل بىردەن 70 بۇيرىقتى ەستە ساقتاي الادى.

---