InfoHub Logo

جەر بەتىنىڭ 70%-نىڭ استامىن سۋ باسىپ جاتىر. ءبىزدىڭ عالامشاردىڭ باستى ەرەكشەلىگى دە وسى. سۋدىڭ شامامەن 97% تۇزدى سۋ. مۇحيت قۇرلىقتار مەن ارالداردى قورشاپ جاتقان جەردىڭ تۇتاس سۋ قاباتى. اۋماعى 361،26 ملن. كم²، كولەمى 1340،74 ملن. كم³، ورتاشا تەرەڭدىگى 3711 م، ەڭ تەرەڭ جەرى 11022 م (تىنىق مۇحيتتاعى ماريانا شۇڭعىماسى). دۇنيەجۇزىلىك مۇحيت قۇرلىقتار ارقىلى 4 بولىككە بولىنەدى: تىنىق (50%)، اتلانت (25%)، ءۇندى (21%) جانە سولتۇستىك مۇزدى مۇحيت (4%). مۇحيت سولتۇستىك جارتى شاردىڭ 61%-ىن، وڭتۇستىك جارتى شاردىڭ 81%-ىنا جۋىعىن الىپ جاتىر. مۇحيتتىق جارتى شارداعى سۋدىڭ مولشەرى 91%-دى جانە قۇرلىقتىق جارتى شارداعى مولشەرى 53%-دى قۇرايدى. گيدرولوگيا رەجيمىندە دۇنيەجۇزىلىك مۇحيت جەكە مۇحيتتارعا، تەڭىزدەرگە، شىعاناقتارعا، قويناۋلار مەن بۇعازدارعا اجىراتىلادى؛ سىرتقى شەكاراسى قۇرلىقتىڭ جاعالىق سىزىقتارىمەن ايقىن كەسكىندەلىپ، ىشكى شەكاراسى تەڭىزدەرمەن جانە ونىڭ بولىكتەرىمەن بولىنەدى.

مۇحيت بەتىنىڭ 1 سم قالىڭدىقتاعى سۋىنا كۇن ەنەرگياسىنىڭ 94% جۇتىلادى. وسىنىڭ ناتيجەسىندە جەر بەتىندەگى تەمپەراتۋراسىنىڭ شۇعىل اۋىتقۋى باسەڭدەيدى جانە شالعاي جاتقان اۋداندار ىلعالدانىپ، تىرشىلىكتىڭ دامۋىنا قولايلى جاعداي تۋادى.

مۇناي مەن گازدىڭ قورى 300 – 350 ملرد.(قويناۋ قايراڭىندا 184 ملرد. ) دەپ بولجانادى. اقش جاعالاۋى مەن مەكسيكا شىعاناعىندا، سولتۇستىك پارسى شىعاناعى جانە وڭتۇستىك-شىعىس ازيا، بارەنس، بەرينگ تەڭىزدەرىنىڭ قايراڭدارى دۇنيە ءجۇزىنىڭ اسا ءىرى مۇنايلى-گازدى اۋداندارى سانالادى. مۇحيت مۇنايىن 40 شاقتى ەل ءوندىرىپ، 40-تاي ەل بارلاۋ جۇمىستارىمەن اينالىسۋدا. 

قازىرگى كەزدەگى ەڭ ۇلكەن پروبلەما -مۇحيتتىڭ مۇناي جانە مۇناي ونىمدەرىمەن لاستانۋى. مۇحيتتىڭ مۇنايمەن لاستانۋىنىڭ باسىم بولىگى تەڭىز ترانسپورتىنىڭ جانە قالا اۋماقتارىنان شايىپ اكەلەتىن مۇنايدىڭ ۇلەسىنە تيەدى. مۇحيتتى مەكەندەۋشىلەر ءۇشىن، توكسيكالىق اسەر ەتەتىن، مۇنايدىڭ ەرىگىش كومپونەنتتەرى ءقاۋىپتى. مۇنايدىڭ توگىلۋىنىڭ ەڭ ءبىر اۋىر زاردابى سۋ بەتىندە جۇقا مۇناي قاباتىنىڭ پايدا بولۋى. وندا گاز الماسۋ بۇزىلادى، جارىقتىڭ سۋعا ءوتۋى ناشارلايدى، فوتوسينتەز جۇرمەگەندىكتەن فيتوپلانكتون قىرىلادى.

---