InfoHub Logo

ءبىر كۇنى قانىشەر قاسقىر، ايلاكەر تۇلكى جانە اڭقاۋ ەسەك ۇشەۋى ءبىر سايدىڭ ىشىندە جولىعىسىپ قالادى دا جايعاسىپ وتىرىپ، اڭگىمەلەسە باستايدى.

         – ءبىزدىڭ باسىمىز نە كەشپەدى، – دەپتى، تۇلكى ءسوزدى ارىدەن قوزعاپ. – وسى ومىرىمىزدە ىستەگەن جاقسى-جامان ىستەرىمىزدى ايتىپ، ءوزىمىزدىڭ قىلىقتارىمىزدى ءوزىمىز ءبىر بايقاپ، سارالاپ كورسەك قايتەدى. مۇنىمىز بۇدان بىلاي قانداي دا ءبىر اۋىر قىلمىسقا بارماۋىمىز ءۇشىن ساباق بولار.

         – سول ىستەگەن ىستەرىمدى ايتسام، مەنىڭ كۇنام جەڭىلدەي مە؟ – دەپتى قاسقىر اكىرەڭدەپ. تۇلكى بۇلاڭداي الدىن وراپ، كەڭەستى قىزدىرا ءتۇسىپتى:

         – قانە، نە ىستەگەنىڭدى تۇگىن قالدىرماي، جاسىرماي ايتشى، تىڭداپ كورەلىك.

         – ونى ايتۋ دا قيىن-اۋ.

         – ەشتەڭە ەمەس، كۇناڭ جەڭىلدەيدى.

         – ءبىر كۇنى قارنىم اشىپ، ىشەك-قارنىم شۇرىلداپ كەلە جاتىر ەدىم، – دەپ، باستاپتى ءسوزىن قاسقىر تاماعىن كەنەپ قويىپ. – قالىڭ توعايدىڭ اراسىندا ءبىر دوڭىزعا كوزىم ءتۇستى. تارپا باس سالىپ، جارىپ جىبەردىم. اشتىق الدى-ارتىڭدى ويلاتا ما؟ اي-شايعا قاراماي، سىلقيا تويىپ الدىم. ونى قويشى، اسىرەسە، ونىڭ بالالارىنا وبال بولدى ما دەپ ويلايمىن. ايتسە دە ولاردىڭ اجالىنا اناسى سەبەپكەر بولدى. باسىنا بارماقتاي ميى بولسا، ون ەكى تورايىن يەسىز تاستاپ، جالعىز ءوزى توعاي كەزىپ كەتۋشى مە ەدى. سونان سوڭ الگى دوڭىزدىڭ جەتىم قالعان ون ەكى تورايىنا باردىم. بايعۇستار تىمتىنەكتەنىپ، شۇپىرلەپ ءجۇر ەكەن. بۇلاردىڭ ەندى ەنەسى جوق. ەنەسى بولماعان سوڭ، كورگەن كۇنى قۇرىسىن، اشتان ولەر دەپ، جانىم اشىدى دا ءبارىن دە جەي سالدىم. مىنە، كۇنى بۇگىنگە دەيىن وسى قىلىعىم دۇرىس پا، بۇرىس پا دەپ، ويلانۋمەن ءجۇرمىن.

         – وي، قاسەكە-اي، وكىنەتىن ەشتەڭەسى جوق، وتە دۇرىس ىستەگەن ەكەنسىڭ، – دەپتى، سوندا تۇلكى كۇلمەڭدەي قاراپ. – ەگەر سەن بولماساڭ، ءبارىبىر اشتان ءولىپ، ايدالادا قالار ەدى، شىرىگەن ولىگى ەشتەڭەگە جاراماس ەدى. تورايلارىن يەسىز قالدىرىپ، قاڭعىپ جۇرگەن دوڭىزدىڭ ءوز وبالى وزىنە. كىشكەنە تورايلاردى جەتىمسىرەتپەي، ءجونىن تاپقانىڭ دا ساۋاپ بولعان.

         – ە، وندا وكىنىشتىسى جوق ەكەن عوي،– دەپتى، قاسقىر ەزۋىن جالاپ قويىپ.

         تۇلكى قوشەمەتتەي قولدايدى:

         – ساۋاپ ءىس ىستەگەنىڭە وكىنبە!

         – ال ەندى ءوزىڭ ايتشى، تۇكە. دالانىڭ كەربەزىسىڭ عوي. سەنىڭ دە وسىنداي وقيعانى باستان كەشىرگەن كەزىڭ بولدى ما؟

         – كۇناسىز پەندە بار ما بۇل جالعاندا، – دەپتى تۇلكى كۇرسىنىپ.

         قاسقىر ەنتەلەي ىنتىعادى:

         – نە كەشتىڭ باسىڭنان، ايتشى؟

         – ءبىر كۇنى ءنان ءبىر قىزىل اتەشتى قورانىڭ ىرگەسىنەن ۇستاپ الدىم دا موينىن بۇراپ جىبەرىپ، ءۇنىن ءوشىردىم، – دەپتى، تۇلكى بارلىق سىرىن اقتارعان بولىپ. – جەپ بولعان سوڭ، جان-جاعىما قاراسام، بايعۇستىڭ بالاپاندارى اكەسىنىڭ شاشىلعان مامىقتارى مەن توگىلگەن قان-جىنىن كورىپ، شۇرقىراسىپ جىلاي باستادى. «قوي، بۇلاردى زار ەڭىرەتىپ تاستاپ كەتپەيىن، وبالىنا قالىپ، مۇراتىما جەتپەسپىن»، – دەدىم دە بالاپانداردى دا بىر-بىرلەپ ۇستاپ، اساي باستادىم. ءسويتىپ، جەتىم قالعان بالاپانداردىڭ كوز جاسىن تىيدىم. بۇل ءىسىم قالاي، دۇرىس پا؟ الدە وكىنىش پە؟

         – تابىلعان اقىل ەكەن، – دەپ، قوستاپتى قاسقىر سول كەزدە. – ايتەۋىر، الگى بالاپانداردىڭ وبالىنا قالماپسىڭ عوي. جاناشىرلىق دەگەننىڭ ءوزى وسى ەمەس پە؟

         قاسقىر مەن تۇلكىنىڭ ايتقانىنا ەسەك تاڭدانىپ، ماڭقايا تىڭداپ وتىرىپتى. سول كەزدە:

         – ال، ەسەك، ەندى سەن ايتشى، ومىرىڭدە قانداي قىلمىستى ءىس جاسادىڭ؟ – دەپ، سۇراپتى تۇلكى وراعىتا.

         ەسەك نە ايتارىن بىلمەي، باسىنان وتكەن وقيعالاردى ەسىنە ءتۇسىرىپ، ويلانا وتىرىپ قالىپتى.

         – نە ايتارىمدى بىلمەيمىن...

         – قىلمىسىڭ كوپ-اۋ، شاماسى، – دەپ، كيمەلەي جونەلىپتى تۇلكى. سوندا قاسقىر:

         – قىسىلىپ-قىمتىرىلماي، ايتا بەر، – دەپتى جەبەگەن بوپ. – ءبىز دە ەشتەڭەنى جاسىرمادىق قوي.

         – ءاي، بايعۇس، – دەپتى تۇلكى سۋماڭداپ. – قىلمىسىڭدى بىرەۋگە ايتساڭ، بويىڭ سەرگىپ قالادى. ىشىڭنەن شىقپاي، تۇنىپ جاتسا، جەگىدەي جەيتىن دەرت ەمەس پە؟

         تۇلكىنىڭ سوزىنە ەلتىگەن ەسەك باسىن شايقاپ قويىپ:

         – ارينە، مەنىڭ دە ىستەگەن قىلمىسىم بار، –دەپتى، كىناسىن مويىنداعانداي باسى سالبىراپ.

         – قانە، سونى ايتشى، ءبىز دە بىلەيىك، نە قىلمىس ەكەنىن، – دەپتى، قاسقىر مەن تۇلكى كەۋكەۋلەپ.

         – ءبىر كۇنى جۇمىستان شارشاپ-شالدىعىپ قايتقان كەزىم ەدى، – دەپتى، ەسەك باسىنان كەشكەن وقيعانى بايانداپ. – قوراعا كەلگەن سوڭ، قوجايىن اعاشتىڭ تۇبىنە بايلاي سالدى دا ۇيىنە كىرىپ كەتتى. ونە بويىم بالبىراپ، ۇيقى باسقان سوڭ، قالعىپ كەتىپپىن. ءبىرازدان سوڭ ويانسام، قارنىم اشىپ، زىقىم شىقتى. جەيتىن تاماق ىزدەدىم. جاقىن ماڭدا تىسكە باسار ەشتەڭە كورىنبەيدى. ءسويتىپ، نە ىستەرىمدى بىلمەي تۇر ەدىم، قوجايىننىڭ وزىمە ەرتتەپ جۇرگەن توقىمىنىڭ جىرتىعىنان ساباننىڭ شەتى شىعىپ تۇر ەكەن. سونى سۋىرىپ جەپ، وزەگىمدى جالعادىم. مىنە، وسى قىلىعىما كۇنى بۇگىنگە دەيىن قاتتى ۇيالىپ ءجۇرمىن...

         – سەن ناعىز وپاسىز ەكەنسىڭ! – دەپتى، تۇلكى ورنىنان اتىپ تۇرىپ. – ءوزىڭدى اسىراپ جۇرگەن ادامعا قاستىق، دۇشپاندىق جاساپسىڭ. وسى قىلىعىڭمەن ءبىزدى ءقايبىر وڭدىرام دەيسىڭ!

         – بۇل قىلمىسىڭ ءۇشىن سەنىڭ جازاڭدى بەرۋ كەرەك! – دەپ، اقىرىپتى قاسقىر ءتىسىن قايراپ.

         بۇلاردىڭ اياق استىنان بۇلقان-تالقان بولعانىنا ەسەك تاڭدانادى دا اقتالا باستايدى:

         – مەن توقىمنىڭ سابانىن عانا جەدىم عوي. ءبىراق ودان ەشتەڭە دە بۇلىنگەن جوق. ەرتەسىنە سول توقىمدى تاعى دا وزىمە جاپتى.

         – ءتىپتى سەن سول قىلمىسىڭدى دا مويىندايتىن ءتۇرىڭ جوق قوي، – دەپتى، تۇلكى كىجىنىپ. – وپاسىزدىعىڭ دا سودان!

         – وپاسىزدىڭ كوزىن جويۋ كەرەك! – دەپ، كۇجىلدەپتى قاسقىر.

         – مۇنداي وپاسىزدىڭ، اۋىر قىلمىسكەردىڭ جازاسى نە؟ – دەپ، سۇرايدى تۇلكى اشۋلانىپ.

         سوندا قاسقىر قاھارلانىپ، ۇكىمىن ايتادى:

         – كوزىن جويۋ كەرەك! بۇل قىلمىسكەرگە سول لايىق!..

         ەسەك قاشىپ قۇتىلا الماپتى. ءسويتىپ، قاسقىر مەن تۇلكى اڭقاۋ ەسەكتى ءولىم جازاسىنا كەسىپ، جارىپ سالىپ، سىلقيا تويىپ، جوندەرىنە جۇرە بەرىپتى.

---