شەرحان مۇرتازا «تۇتقىن بالا»
ساباقتىڭ تاقىرىبى: شەرحان مۇرتازا «تۇتقىن بالا» (“قىزىل جەبە” رومانىنان ءۇزىندى)
تۇرار بەينەسى جانە شىعارمانىڭ كوركەمدىك ەرەكشەلىگى
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: جاس تۇراردىڭ تاۋقىمەتكە تولى تاعدىر بەلەستەرىن تەرەڭىرەك مەڭگەرتۋ، قوعامداعى الەۋمەتتىك تەڭسىزدىك، زامان شىندىعىنىڭ كورىنىستەرىن تالداۋ.
دامىتۋشىلىق: ويلاۋ قابىلەتتەرىن، قيالىن دامىتۋ، شىعارماشىلىقپەن جۇمىس ىستەۋگە داعدىلاندىرۋ. قوعام قايراتكەرى تۇراردىڭ قىزىق تا، قيىن ءومىرىنىڭ كەي تۇستارىنان دەرەكتەر بەرۋ.
تاربيەلىك؛ شىعارما ارقىلى وقۋشىلاردى اتا - اناسىن قادىرلەۋگە، ەلىن - جەرىن سۇيۋگە، نامىسشىلدىققا، توزىمدىلىككە، قايسارلىققا سونداي - اق، ءبىلىمنىڭ شىڭىنىڭ زور ەكەندىگىن تۇسىنۋگە تاربيەلەۋ
ساباقتىڭ ءتۇرى: شىعارماشىلىق ىزدەنىس بەكىتۋ ساباعى
ساباقتىڭ ءادىسى: 1. زەرتتەي وقىتۋ
2. شىعارمانى بەرىلگەن سۇراق بويىنشا تالداۋ.
3. وي تولعاۋ
ءپانارالىق بايلانىس: تاريح، قازاق ءتىلى، ادەبيەت تەورياسى.
ساباقتىڭ بارىسى: I ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
II ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ.
ءمۇعالىمنىڭ العى ءسوزى: بالالار، الدىڭعى ساباقتا ءبىز شىعارمانىڭ مازمۇنىمەن تولىق تانىسىپ، جوسپار جاساعانبىز. بۇگىنگى ساباعىمىزدا باستى كەيىپكەر تۇراردىڭ وزىنە ءتان تۇلعاسى مەن كوركەمدىك ەرەكشەلىگىن تالدايمىز. وزدەرىڭ بىلەسىڭدەر ۇيگە شىعارماشىلىق تاپسىرما مەن سوعان وراي باعىتتار بەرىلگەن بولاتىن. سوندىقتان دا تالداۋ سەندەرگە قيىندىق تۋعىزا قويماس دەپ ويلايمىن. العاشقى باعىتتا سەندەردىڭ ءماتىندى قانشالىقتى مەڭگەرگەندەرىڭدى، ءماتىندى وقۋ بارىسىندا قانداي وي تۇيگەندەرىڭدى بايقاۋ ءۇشىن «كىم جىلدام» باعىتىندا اتاۋلى سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋلەرىڭ سۇرالادى. تاقىرىپقا وراي، قىسقا نۇسقا جاۋاپ بەرەيىك.
I باعىت «كىم جىلدام»
1.« ويان، تۇرار!»- دەپ تۇراردى كامەرادا وياتقان كىم؟
2. پريحودكو مىرزانىڭ ۇلىنىڭ اتى كىم؟
3. اركاشا ساباقتى قالاي وقىدى؟
4. نادزيراتەل تۇرارعا بارقىلداپ ۇرىسقاندا اراشا تۇسكەن كىم؟
5. رىسقۇلدى ايداۋعا اكەتىپ بارا جاتقاندا تۇتقىندار قالاي قوشتاستى؟
6. اكە مەن بالانىڭ اراسىن جالعاپ كەلە جاتقان ءجىپتى شتىكپەن قيىپ جىبەرگەن كىم؟
7. تۇرمەدەن قاشقان تۇرار كىمنىڭ ءۇيىن پانالادى؟
8. قىرعىزباي تۇراردى وقۋعا جازدىرۋعا نەدەن قورىقتى؟
9. تۇراردىڭ فاميلياسى كىم بولىپ جازىلدى؟
10. تۇرار مەكتەپتە العاش جازعان سوزدەر؟
11. تۇرار تاقتاعا شىققاندا جىرقىلداپ كۇلگەن بالا كىم؟
12. اتامىرزا تۇرارعا نە ءۇشىن كۇلدى؟
13.«شىنتاق جەڭنەن جىلتىڭداپ قارامايدى، وعان ناداندىق ءۇڭىلىپ قارايدى» دەگەن لومونوسوۆتىڭ ءسوزىن كىم ايتتى؟
14. سۇلۋ مۇرتتى، بويى ءتىپ - تىك، اسكەري كىسى كىم؟
15. سەماشكو مىرزا وقۋشى - شاكىرتتەردى قالاي تاڭدادى؟
16. تۇراردى سەماشكو مىرزا قانداي قىزمەتكە قابىلدادى؟
17. وقۋ ءبىتىرۋ كۋالىگىن تولتىرۋ كەزىندە تۇرار قانداي قىلمىس جاساعانى ءۇشىن ديرەكتوردان كەشىرىم سۇرادى؟
18. ديرەكتور سول كەزدە نە ىستەدى؟
19.«ديىرمەندە تۋعان تىشقاننىڭ بالاسى ديىرمەننىڭ دۇرسىلىنەن قورىقپايدى». كىمنىڭ ءسوزى؟
20.«سەن جارالى ارىستاننىڭ بالاسىسىڭ، باۋىرىم، قىزىل جەبە!»دەگەن ءسوزدى كىم ايتتى؟
II باعىت «بولار بالا الىسقا قارايدى»
جاقسى. شىعارمانى وقىعاندارىڭ بايقالدى. 2 - باعىت بويىنشا شىعارمانىڭ باستى كەيىپكەرى تۇرار كىم؟ شىعارمانى وقۋ بارىسىندا تۇرار بويىنان قانداي قىرلاردى كورە الدىڭدار وسى توڭىرەكتە وي بولىسەيىك.
1. تۇرار – سەزىمتال.
2. تۇرار – ەڭبەكقور.
3. تۇرار - ۇعىمتال، بىلىمگە قۇشتار، ارمانشىل.
4. تۇرار – نامىسشىل ت. ب.
III «بىلگەنگە مارجان»
بۇل باعىت بويىنشا بىزگە ماتىننەن جازۋشىنىڭ كەيىپكەرلەردىڭ ىشكى مونولوگىن، پورترەتىن، مىنەز ەرەكشەلىگىن بەرۋ شەبەرلىگىن، شىعارمادا اتالعان نەگىزگى، قوسالقى كەيىپكەرلەردىڭ اتىن، سونداي - اق ماتىندەگى ديالەكت سوزدەر، ماقال - ماتەلدەردى تەرىپ جازىپ كەلۋگە تاپسىرىلعان بولاتىن.
1. مونولوگ، 2. پورترەت، 3. مىنەزدەمە، 4. شىعارماداعى نەگىزگى كەيىپكەرلەر، قوسالقى كەيىپكەرلەر، 5. تەرىپ كەلگەن ديالەكت سوزدەرىن وقىتۋ. 6. ماقال - ماتەل نەمەسە ماقال – ماتەل بولىپ كەتكەن سوزدەر
7. تومەندەگى سويلەمنەن ەتىستىكتى تاپ، تاپقان ەتىستىگىڭدە ەسىمشە مەن كوسەمشەنىڭ جۇرناعى بار ما؟ اجىراتىپ ايت (ينتەراكتيۆتى تاقتادان شىعارىلادى)
ەندى مەن سەندەردىڭ نازارلارىڭدى مىنا ءبىر ماتىننەن الىنعان ۇزىندىگە اۋدارۋدى ءجون كوردىم. وسى ۇزىندىدەن جاڭا قازاق تىلىنەن وتكەن كوسەمشەنىڭ، ەسىمشەنىڭ جۇرناعى بولسا تاۋىپ كورەيىك.
تۇرار ەندى ءبىر جيىرما جىلدان كەيىن الدە ءبىر جازۋشىمەن دوس بولىپ، ءوز اكەسىنىڭ باسىنان وتكەن شىتىرمان شىندىقتى وعان ارمان اعىسىنداي ەتىپ ايتىپ بەرەر.
IY «ويلى بولساڭ وزىپ كور»
وزدەرىڭنىڭ ويلاۋ قابىلەتتەرىڭ، وي ءتۇيىن جاساي ءبىلۋ بىلىمدىلىكتەرىڭ مەن وقۋ تەحنيكالارىڭدى باقىلاۋ ماقساتىندا بەرىلگەن تاپسىرمالارعا نازار اۋدارىپ كورەيىك.
V «بالا تۇراردان، قوعام قايراتكەرى تۇرارعا دەيىن»
ءمۇعالىم ءسوزى: جاقسى بالالار. ءبىز بۇگىنگى ساباقتىڭ بارىسىندا تۇرار بەينەسىنىڭ قىرلارىن، شىعارما جەلىسى مەن كوركەمدىك ەرەكشەلىگىن مۇمكىندىگىمىزگە قاراي تالداپ شىقتىق. جالپى دايىندىقتارىڭ جامان ەمەس. وزدەرىڭ شىعارمادا تالداعانداي بولار بالا الىسقا قارايدى دەدىك. ەندەشە مەن قوعام قايراتكەرى تۇلعاسىنا كوتەرىلگەن تۇرار رىسقۇلوۆ جايلى مالىمەت بەرە كەتەيىن.(ينتەراكتيۆتى تاقتادان تۇرار ومىرىنە، ونىڭ قوعامدىق قىزمەتىنە بايلانىستى سلايدتار كورسەتىپ قىسقاشا تۇسىنىكتەمە بەرە كەتۋ.) ءبىز 8 - سىنىپقا بارعاندا تۇرار رىسقۇلوۆتىڭ اكەسى جايلى جازىلعان م. اۋەزوۆتىڭ « قاراش - قاراش وقيعاسىن» وقيمىز...
VII. ۆەنن دياگرامما
بالا تۇرار
تۇرار رىسقۇلوۆ سالىستىرۋ
9. قورىتىندى:
1و. باعالاۋ:
11. ۇيگە تاپسىرما: «ەلى ءۇشىن تۋعان ەر ەدى» شىعارما جازۋ
تۇرار بەينەسى جانە شىعارمانىڭ كوركەمدىك ەرەكشەلىگى
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: جاس تۇراردىڭ تاۋقىمەتكە تولى تاعدىر بەلەستەرىن تەرەڭىرەك مەڭگەرتۋ، قوعامداعى الەۋمەتتىك تەڭسىزدىك، زامان شىندىعىنىڭ كورىنىستەرىن تالداۋ.
دامىتۋشىلىق: ويلاۋ قابىلەتتەرىن، قيالىن دامىتۋ، شىعارماشىلىقپەن جۇمىس ىستەۋگە داعدىلاندىرۋ. قوعام قايراتكەرى تۇراردىڭ قىزىق تا، قيىن ءومىرىنىڭ كەي تۇستارىنان دەرەكتەر بەرۋ.
تاربيەلىك؛ شىعارما ارقىلى وقۋشىلاردى اتا - اناسىن قادىرلەۋگە، ەلىن - جەرىن سۇيۋگە، نامىسشىلدىققا، توزىمدىلىككە، قايسارلىققا سونداي - اق، ءبىلىمنىڭ شىڭىنىڭ زور ەكەندىگىن تۇسىنۋگە تاربيەلەۋ
ساباقتىڭ ءتۇرى: شىعارماشىلىق ىزدەنىس بەكىتۋ ساباعى
ساباقتىڭ ءادىسى: 1. زەرتتەي وقىتۋ
2. شىعارمانى بەرىلگەن سۇراق بويىنشا تالداۋ.
3. وي تولعاۋ
ءپانارالىق بايلانىس: تاريح، قازاق ءتىلى، ادەبيەت تەورياسى.
ساباقتىڭ بارىسى: I ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
II ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ.
ءمۇعالىمنىڭ العى ءسوزى: بالالار، الدىڭعى ساباقتا ءبىز شىعارمانىڭ مازمۇنىمەن تولىق تانىسىپ، جوسپار جاساعانبىز. بۇگىنگى ساباعىمىزدا باستى كەيىپكەر تۇراردىڭ وزىنە ءتان تۇلعاسى مەن كوركەمدىك ەرەكشەلىگىن تالدايمىز. وزدەرىڭ بىلەسىڭدەر ۇيگە شىعارماشىلىق تاپسىرما مەن سوعان وراي باعىتتار بەرىلگەن بولاتىن. سوندىقتان دا تالداۋ سەندەرگە قيىندىق تۋعىزا قويماس دەپ ويلايمىن. العاشقى باعىتتا سەندەردىڭ ءماتىندى قانشالىقتى مەڭگەرگەندەرىڭدى، ءماتىندى وقۋ بارىسىندا قانداي وي تۇيگەندەرىڭدى بايقاۋ ءۇشىن «كىم جىلدام» باعىتىندا اتاۋلى سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋلەرىڭ سۇرالادى. تاقىرىپقا وراي، قىسقا نۇسقا جاۋاپ بەرەيىك.
I باعىت «كىم جىلدام»
1.« ويان، تۇرار!»- دەپ تۇراردى كامەرادا وياتقان كىم؟
2. پريحودكو مىرزانىڭ ۇلىنىڭ اتى كىم؟
3. اركاشا ساباقتى قالاي وقىدى؟
4. نادزيراتەل تۇرارعا بارقىلداپ ۇرىسقاندا اراشا تۇسكەن كىم؟
5. رىسقۇلدى ايداۋعا اكەتىپ بارا جاتقاندا تۇتقىندار قالاي قوشتاستى؟
6. اكە مەن بالانىڭ اراسىن جالعاپ كەلە جاتقان ءجىپتى شتىكپەن قيىپ جىبەرگەن كىم؟
7. تۇرمەدەن قاشقان تۇرار كىمنىڭ ءۇيىن پانالادى؟
8. قىرعىزباي تۇراردى وقۋعا جازدىرۋعا نەدەن قورىقتى؟
9. تۇراردىڭ فاميلياسى كىم بولىپ جازىلدى؟
10. تۇرار مەكتەپتە العاش جازعان سوزدەر؟
11. تۇرار تاقتاعا شىققاندا جىرقىلداپ كۇلگەن بالا كىم؟
12. اتامىرزا تۇرارعا نە ءۇشىن كۇلدى؟
13.«شىنتاق جەڭنەن جىلتىڭداپ قارامايدى، وعان ناداندىق ءۇڭىلىپ قارايدى» دەگەن لومونوسوۆتىڭ ءسوزىن كىم ايتتى؟
14. سۇلۋ مۇرتتى، بويى ءتىپ - تىك، اسكەري كىسى كىم؟
15. سەماشكو مىرزا وقۋشى - شاكىرتتەردى قالاي تاڭدادى؟
16. تۇراردى سەماشكو مىرزا قانداي قىزمەتكە قابىلدادى؟
17. وقۋ ءبىتىرۋ كۋالىگىن تولتىرۋ كەزىندە تۇرار قانداي قىلمىس جاساعانى ءۇشىن ديرەكتوردان كەشىرىم سۇرادى؟
18. ديرەكتور سول كەزدە نە ىستەدى؟
19.«ديىرمەندە تۋعان تىشقاننىڭ بالاسى ديىرمەننىڭ دۇرسىلىنەن قورىقپايدى». كىمنىڭ ءسوزى؟
20.«سەن جارالى ارىستاننىڭ بالاسىسىڭ، باۋىرىم، قىزىل جەبە!»دەگەن ءسوزدى كىم ايتتى؟
II باعىت «بولار بالا الىسقا قارايدى»
جاقسى. شىعارمانى وقىعاندارىڭ بايقالدى. 2 - باعىت بويىنشا شىعارمانىڭ باستى كەيىپكەرى تۇرار كىم؟ شىعارمانى وقۋ بارىسىندا تۇرار بويىنان قانداي قىرلاردى كورە الدىڭدار وسى توڭىرەكتە وي بولىسەيىك.
1. تۇرار – سەزىمتال.
2. تۇرار – ەڭبەكقور.
3. تۇرار - ۇعىمتال، بىلىمگە قۇشتار، ارمانشىل.
4. تۇرار – نامىسشىل ت. ب.
III «بىلگەنگە مارجان»
بۇل باعىت بويىنشا بىزگە ماتىننەن جازۋشىنىڭ كەيىپكەرلەردىڭ ىشكى مونولوگىن، پورترەتىن، مىنەز ەرەكشەلىگىن بەرۋ شەبەرلىگىن، شىعارمادا اتالعان نەگىزگى، قوسالقى كەيىپكەرلەردىڭ اتىن، سونداي - اق ماتىندەگى ديالەكت سوزدەر، ماقال - ماتەلدەردى تەرىپ جازىپ كەلۋگە تاپسىرىلعان بولاتىن.
1. مونولوگ، 2. پورترەت، 3. مىنەزدەمە، 4. شىعارماداعى نەگىزگى كەيىپكەرلەر، قوسالقى كەيىپكەرلەر، 5. تەرىپ كەلگەن ديالەكت سوزدەرىن وقىتۋ. 6. ماقال - ماتەل نەمەسە ماقال – ماتەل بولىپ كەتكەن سوزدەر
7. تومەندەگى سويلەمنەن ەتىستىكتى تاپ، تاپقان ەتىستىگىڭدە ەسىمشە مەن كوسەمشەنىڭ جۇرناعى بار ما؟ اجىراتىپ ايت (ينتەراكتيۆتى تاقتادان شىعارىلادى)
ەندى مەن سەندەردىڭ نازارلارىڭدى مىنا ءبىر ماتىننەن الىنعان ۇزىندىگە اۋدارۋدى ءجون كوردىم. وسى ۇزىندىدەن جاڭا قازاق تىلىنەن وتكەن كوسەمشەنىڭ، ەسىمشەنىڭ جۇرناعى بولسا تاۋىپ كورەيىك.
تۇرار ەندى ءبىر جيىرما جىلدان كەيىن الدە ءبىر جازۋشىمەن دوس بولىپ، ءوز اكەسىنىڭ باسىنان وتكەن شىتىرمان شىندىقتى وعان ارمان اعىسىنداي ەتىپ ايتىپ بەرەر.
IY «ويلى بولساڭ وزىپ كور»
وزدەرىڭنىڭ ويلاۋ قابىلەتتەرىڭ، وي ءتۇيىن جاساي ءبىلۋ بىلىمدىلىكتەرىڭ مەن وقۋ تەحنيكالارىڭدى باقىلاۋ ماقساتىندا بەرىلگەن تاپسىرمالارعا نازار اۋدارىپ كورەيىك.
V «بالا تۇراردان، قوعام قايراتكەرى تۇرارعا دەيىن»
ءمۇعالىم ءسوزى: جاقسى بالالار. ءبىز بۇگىنگى ساباقتىڭ بارىسىندا تۇرار بەينەسىنىڭ قىرلارىن، شىعارما جەلىسى مەن كوركەمدىك ەرەكشەلىگىن مۇمكىندىگىمىزگە قاراي تالداپ شىقتىق. جالپى دايىندىقتارىڭ جامان ەمەس. وزدەرىڭ شىعارمادا تالداعانداي بولار بالا الىسقا قارايدى دەدىك. ەندەشە مەن قوعام قايراتكەرى تۇلعاسىنا كوتەرىلگەن تۇرار رىسقۇلوۆ جايلى مالىمەت بەرە كەتەيىن.(ينتەراكتيۆتى تاقتادان تۇرار ومىرىنە، ونىڭ قوعامدىق قىزمەتىنە بايلانىستى سلايدتار كورسەتىپ قىسقاشا تۇسىنىكتەمە بەرە كەتۋ.) ءبىز 8 - سىنىپقا بارعاندا تۇرار رىسقۇلوۆتىڭ اكەسى جايلى جازىلعان م. اۋەزوۆتىڭ « قاراش - قاراش وقيعاسىن» وقيمىز...
VII. ۆەنن دياگرامما
بالا تۇرار
تۇرار رىسقۇلوۆ سالىستىرۋ
9. قورىتىندى:
1و. باعالاۋ:
11. ۇيگە تاپسىرما: «ەلى ءۇشىن تۋعان ەر ەدى» شىعارما جازۋ
You Might Also Like
-
ماقساتى: وقۋشىلارعا م. ج. كوپەي ۇلىنىڭ ءومىرى، شىعارماشىلىعىنان مالىمەت بەرە وتىرىپ جان - جاقتى قىرلارىن اشۋ. وقۋشىلار بويىندا ىزدەنىمپازدىق قاسيەتتەرىن قالىپتاستىرۋ. اقىنعا، ەلىنە، تىلىنە دەگەن پاتر...
