قاناي مەن جاناي
بۇرىنعى زاماندا ءبىر بايدىڭ ەكى ۇلى، ەكى قىزى بولعان ەكەن. ۇلكەن بالاسىنىڭ اتى جاناي، كىشى بالاسىنىڭ اتى قاناي ەكەن. ۇلكەن قىزىنىڭ اتى اپان، كىشى قىزىنىڭ اتى ۇپان ەكەن. ءسوز سالىپ، قۇدا تۇسەم دەۋشىلەردەن قارىنداستارىن قىزعانعان ەكى اعاسى اپان مەن ۇپاندى ەلدەن جاسىرىپ، ەلسىز ءبىر تاۋدا ساقتايدى.
كۇندەردەن كۇن ءوتتى. ءبىر كۇنى ەكى اعاسى اڭعا كەتتى. ەكى قىز ءبىر كولگە كەلىپ، باستارىن جۋىپ وتىرىپ سىرلاستى: «وسى ەكى اعامىز ءبىزدى وزدەرى الايىن دەپ ءجۇر مە، كىسىگە بەرمەيدى»،– دەستى.
داريانىڭ ىق جاعىندا ءبىر حان بار ەدى. ول حان داريانىڭ جەل جاعىنا ەل قوندىرمايدى ەكەن. ماناعى ەكى قىزدىڭ ءبىر تال شاشى سۋعا اعىپ كەتەدى. ول شاشتى سۋعا كەلگەن حان سارايىنىڭ كۇڭى تاۋىپ الادى.
«جانىم-اۋ، حان داريانىڭ جەل جاعىنان ەل جۇرگىزبەيدى دەيتىن قايدا؟» – دەپ، ويلايدى كۇڭ. ءسويتىپ: «سۋدىڭ سالىندىسىمەن كەلگەن مىنا ءبىر شاشتى تاۋىپ الدىم!» – دەيدى حانعا كەلىپ.
حان ەلىن دەرەۋ جيناپ الىپ، وزەننىڭ باس جاعىنا توعىز مىڭ قول اتتاندىرادى. حاننىڭ نوكەرلەرى ءبىر جەرگە كەلىپ قونادى. قونعان جەرىنىڭ جان-جاعىنا ءبىر باقىلاۋشى جىبەرسە، ءتۇتىن شىعادى. سوندا اسكەر باسى ايتادى: «ءاي، جاراندار، مۇنىڭ ءوزى جالعىز ءۇي ەكەن، ءبىز ءبارىمىز بارساق قورقىپ، قاشىپ كەتەر، بىرەۋىمىز عانا بارىپ بىلەيىك!» – دەيدى. ءبارى: «جارايدى»، – دەپ ماقۇلداسادى. بىلۋگە ءبىر نوكەرىن جىبەرەدى. نوكەر ۇيگە كەلىپ كىرسە، ۇيدە اي مەن كۇندەي ەكى قىز وتىر. نوكەر: «نە قىلعان ادامسىڭدار؟» – دەيدى. قىزدار ءجونىن ايتادى.
— ەكى اعالارىڭدى ماعان ۇستاپ بەرەمىسىڭدەر؟ – دەيدى نوكەر.
— ەكى اعامىزدىڭ الپىس ەكى امالى بار. قايتىپ ۇستاپ بەرەمىز! ونان دا ءبىز قالاي ۇستاۋدىڭ امالىن ايتايىق: شاڭىراققا تەمىر تۇزاق قۇر، ەسىككە تور قۇر. اعالارىمىز ۇيگە كەلگەندە، بىزبەن قول تۇزاق وينايدى، سوندا ءبىز قولدارىن تۇزاققا ءتۇسىرىپ بەرەيىك. وزدەرىڭ كەلىپ بايلاپ الىڭدار! – دەيدى قىزدار. «جارايدى» – دەپ، نوكەر كەتىپ قالادى. ءبىراز ۋاقىت وتكەن سوڭ، ەكى قىزدىڭ اعالارى كەلەدى. الىپ كەلگەن اڭدارىن سويىپ، جايعاسقان سوڭ اعالارى:
— شىراقتارىم، ونە بويى ۇيدە وتىرىپ، ەرىگىپ قالعان شىعارسىڭدار، كەل، قول تۇزاق وينايىق! – دەيدى. ءسويتىپ قارىنداستارىمەن قول تۇزاق وينايدى. قىزدار ەكى اعاسىنىڭ قولدارىن تۇزاقپەن بۋىپ تاستايدى، سول كەزدە اڭدىپ تۇرعان اسكەرلەر جەتىپ كەلىپ، ۇستاي بەرەم دەگەندە، جاناي كوگەرشىن بولىپ ۇشىپ جونەلگەندە، شاڭىراقتاعى تۇزاققا تۇسەدى. تۇزاقتى الا-مالا ءبىر مۇڭدى تاۋدىڭ باسىنا قونادى. قاناي ەسىكتەن ءداۋىت بولىپ جورعالاي جونەلگەندە، ەسىكتەگى تورعا ىلىنەدى.
جاناي قۇستىڭ ءتىلىن بىلەدى ەكەن، ءبىر بوزتورعايعا ايتادى:
— ءاي، بوزتورعاي، بوزتورعاي!
اقبۇقا دەگەن اتامىز،
اقمارال دەگەن انامىز،
بارساڭ سالەم ايتا بار!
جاناي، قاناي بالاسى.
جاناي دەگەن بالانىڭ
موينىندا تەمىر تۇزاق بار دەگەيسىڭ.
اپان، ۇپان ەكى قىز،
ءوتتى ءبىر سونىڭ ىزاسى-اي!
ونان سوڭ، ءۇش كۇننەن سوڭ قاسىنا ءبىر قارلىعاش كەلەدى، وعان تاعى دا ايتتى:
— ءاي، قارلىعاش، قارلىعاش!
اقبۇقا دەگەن اتامىز،
اقمارال دەگەن انامىز،
بارساڭ سالەم ايتا بار!
قاناي، جاناي بالاسى،
قاڭاي دەگەن بالانىڭ
ەكى قولى بايلاۋلى،
كوزىنىڭ جاسى بۇلاۋلى.
كوزدىڭ جاسى كول بولدى،
كول-داريادان مول بولدى.
اپان، ۇپان ەكى قىز،
بايعا كەتۋدى ويلاپتى،
ءسويتىپ، ءبىزدىڭ قولىمىزدى بايلاپتى.
ءۇش كۇن بۇرىن كەتكەن بوزتورعايدان قارلىعاش بۇرىن بارىپ، جانايدىڭ سالەمىن اكە-شەشەسىنە ايتتى. اكە-شەشەسى كەلىپ، جانايدى تۇزاقتان جازىپ الدى. جاناي ەندى ءىنىسىن ىزدەدى. ءىنىسى قانايدى بايلاپ اكەتىپ بارا جاتقان حان اسكەرلەرىن قۋىپ جەتتى. قولى بايلاۋلى ءىنىسىنىڭ جانىنان كوگەرشىن بولىپ ۇشىپ وتە بەردى:
— ءاي، باۋىرىم-اۋ، سەكسەۋىلدى جەرگە كەلدىڭ عوي، سەكسەۋىل بولىپ قالا عوي! – دەدى.
قاناي سەكسەۋىل بولىپ قالا بەرىپ ەدى، ەكى قىز ءبىلىپ قويىپ، حاننىڭ اسكەر باسىنا:
— مىنا سەكسەۋىلدى الدىرا ءجۇر، توڭساق جاعىپ جىلىنارمىز، – دەدى. سوندا جاناي ۇشىپ وتە بەردى دە قاناي قايتا ادام بولىپ ءجۇرىپ كەتتى.
— ءاي، باۋىرىم-اۋ، قىنالى جەرگە كەلدىڭ عوي. قىنا بولىپ قالساڭ-اي! – دەدى.
قاناي قىنا بولىپ قالا بەرىپ ەدى، ەكى قىز تاعى ءبىلىپ قويىپ، نوكەرگە: «دامبال بويارمىز، مىنا قىنانى الا ءجۇر!» – دەدى. قاناي تاعى دا ادام بولىپ ءجۇرىپ كەتتى. جاناي جالعىز ءىنىسىن جاناي-ماناي ۇشىپ وتە بەرىپ:
— ءاي، باۋىرىم-اي، وزەنگە كەلدىڭ عوي، توبىلعى بولىپ قالساڭ-اي! – دەدى.
تاعى دا قىزدار ايتتى:
— وتقا جاعارمىز، شاۋىپ الا ءجۇر، – دەدى. شابا بەرگەندە، قاناي بەيشارا تۇرىپ كەتتى. اسكەر حاننىڭ ەلىنە كەلدى. جاناي تۇنىمەن شارق ۇرىپ ىزدەپ ءىنىسىن تابا المادى. جاناي يتەلگى بولىپ ءىنىسىن ىزدەپ جۇرسە، ايدالادا ءبىر قارا بۋرا شوگىپ جاتىر ەكەن. «يتەلگى» اسپانعا شارىقتاي شىعىپ، بۋرانى تەۋىپ كەتىپ ەدى، قارا بۋرا جەتى بولەك بولىپ كەتتى. بۋرا جاتقان جەردى قاراسا، قاناي تەرەڭ وردا جاتىر ەكەن. اعايىندى ەكەۋى جىلاسىپ كورىسەدى.
سودان كەيىن قاناي، جاناي ەكەۋى حاننىڭ ارعىماعىن ۇستاپ ءمىنىپ، حاننىڭ اسكەرىن قىرادى.
«ءبىزدىڭ سەندەرگە قاستىق قىلعانىمىز بار ما ەدى؟» – دەپ، ەكى قارىنداسىن دا ولتىرەدى. ءسويتىپ دۇشپانىن جەڭىپ، ەلىنە كەلەدى. اعايىندى ەكەۋى ولە-ولگەنشە ءتاتۋ-تاتتى ءومىر سۇرەدى.
You Might Also Like
-
ەرتە، ەرتە، ەرتەدە، ەشكى ءجۇنى كەلتەدە، بايلار كيىپ قىرمىزى، جارلىنىڭ تونى كەلتەدە، جەردىڭ ۇستىندە، اسپاننىڭ استىندا الەمدى تاڭ ەتكەن كەلتەڭ دەگەن ءبىر ساراڭ باي بولىپتى. بىرنەشە مالشىلارى، قۇلدارى ب...
-
بۇرىنعى وتكەن زاماندا قاسىم اتتى حان بولىپتى. حاننىڭ ءوزى حاندىعىن ەلدەن اسىرسا دا باسىندا ءبىر قايعى بولىپتى.
