InfoHub Logo

مەن — قىلمىسكەرمىن. مەنى ەلەكترلى ورىندىققا وتىرعىزىپ نەمەسە دار اعاشىنا اسىپ قويىپ، ءولىم جازاسىنا كەسىڭدەر. ەرىكتى تۇردە. بۇل ازدىق ەتەر، اتتىڭ قۇيرىعىنا بايلاپ، قاسقىر تالاعانداي البا-جۇلباسى شىققان دەنەمدى دالاعا تاستاڭدار. ەتىمدى قارعا-قۇزعىندار شوقىسىن. سۇيەگىمدى قورقاۋ قاسقىرلار كەمىرسىن. ينكۆيزيسيا سوتىنداي قورلاپ ولتىرسەڭدەر دە قارسى ەمەسپىن. قاقىم جوق، جەر باسىپ جۇرۋگە. قىلمىسكەرمىن. جۇرەگىمدى اتىپ تاستاعانمىن جايراتىپ. تاڭ قالىپ وتىرعان شىعارسىز، بۇل قالاي دەپ. ءوزىم دە تاڭقالۋدامىن.

* * *

مەن ءومىر ءسۇرىپ جۇرگەن ورتامدى، اسىرەسە قوعامىمدى تۇسىنبەيمىن. ءوزىڭدى تانىماي اداسىپ جۇرگەنىڭ... ءبىر دانىشپاننىڭ تال تۇستە قولىنا شىراق الىپ، ادام ىزدەپ جۇرگەنىن وقىعانمىن. بالكىم، ول ادام ەمەس، توپ اراسىنان ءوزىن ىزدەپ سارىلىپ جۇرگەن شىعار دەپ وي تۇيگەنمىن سوندا. سول ويدىڭ ۇشىنا جەتۋدىڭ ءدال ءقازىر قيىندىعىن سەزىندىم. ءبىراق ءوزىڭدى ىزدەۋ ءۇشىن وزىڭە سەنىم ارتۋ كەرەك. مەنىڭ پەندەلىك قاعيدامنىڭ بۇلجىماس اقيقاتى — وسى. وزىنە سەنبەيتىندەر ءومىر كىلتىن وزگەدەن ىزدەپ، سوعان ارقا سۇيەپ، نەبىر قاراما-قايشىلىقتاردىڭ تۋىنداۋىنا سەپتەسەتىندەي كورىنەدى. كەلىسپەۋىڭىز دە مۇمكىن، اداسىپ جۇرگەن بىرەۋدىڭ ءومىرى جايىنداعى وي-تولعامدارىمەن. ىقتيارىڭىز. ال ءوز توپشىلاۋىمداعى وزىڭە سەنىم ارتۋدى جۇرەگىڭە ءۇمىت ارتۋ دەپ باعالادىم.

نە كەرەك، جاي-جاپساردى ءبىلۋ مۇراتىندا جۇرەگىمە جۇگىندىم. ايناسىنا ءۇڭىلدىم. كوردىم. جالبىر شاشتى بىرەۋدى. جىندى سۇرەي الدەكىمگە ۇقساتتىم، قولىنا تەك گيتاراسى جەتىسپەيتىن، ايتپەسە، باسىن جۇلقىپ ساحنادا ءان ايتىپ تۇراتىن. ارتىنان بۇل ويىمنان تەزىرەك قۇتىلۋعا تىرىستىم. ول — ءوزىم. سول عانا. وزگەسىنە كوزىم دە، كوڭىلىم دە جەتپەدى. ايعىز-ايعىز. لاس. سۋىرتپاقتاپ ەدىم، جۇرەگىم سىر اشپادى. ەسەسىنە ەكىلەنىپ، مەنى كىنالادى.

— و باسىندا تازا ۇستاۋىڭ كەرەك ەدى، — دەدى. بەتى بۇلك ەتپەستەن. ءبىز سول ۋاقىتتا تازالىقتىڭ نە ەكەنىن ۇعىنىپ پا ەدىك. جوق. تازالىق تۋراسىندا ءوزىن پەرىشتەگە بالاعان جۇرەگىمنەن العاش ەستىگەنىمدى ايتتىم. جاسىرۋدىڭ قاجەتى جوق بولاتىن.

— اقىماقسىڭ. سول اقىماقتىعىڭدى ماعان اۋدارا سالىپ، ءوزىڭدى امان الىپ شىعۋعا قۇمارسىڭ، — دەدى جۇرەك. جىن يەكتەگەن-اۋ شاماسى، دولدانىپ تۇر. تۇتىگىپ كەتكەن. جۇرەگىمنىڭ بۇلقىنىسىن تۇسىنبەدىم. قابىلداۋعا قيعاشتاۋ... مەن شاراسىز كۇيدە:

— تالانىما جازىلعان تاعدىر تىزبەگىنىڭ ءبارىن سەنىڭ سۇزگىڭنەن، ەلەگىڭنەن وتكىزگەنىمە كۋاسىڭ. تۇبىندە سول اقىماقتىعىما ەكەۋمىز قوسىلىپ جاۋاپ بەرەمىز عوي، — دەدىم.

— ال سەن، — دەدى جۇرەك بۇيىرا سويلەپ، — ءومىردىڭ كۇللى قۇبىلىستارىن مەن ارقىلى قابىلداپ، ماعان بار سالماقتى ارتىپ قويعانىڭدى بىلمەيسىڭ، بىلگىڭ دە كەلمەيدى.

— قالايشا؟ سەنەن ءوزىمدى بولە-جارا المايمىن عوي. سونداي-اق، سەنەن جاسىرىپ جامان ادەتتەرگە بارعان كەزىم بولعان ەمەس.

— جالتارما! كوڭىلىڭنىڭ ورتايماۋىن قالايمىن دەپ ءجۇرىپ، تالاي كۇنا ارقالادىم. تويىپ ءبىتتىم، سەنىڭ تۇرلاۋسىز تىرلىگىڭە. وسى دا جەتەر، كەتەمىن.

جۇرەك تايسالماي، نەگە بولسا دا دايار قالپىندا وتىر.

— قايدا؟

— سەنەن اۋلاققا. ەندى ەكەۋمىزدىڭ ەكى بولەك ءومىر سۇرگەنىمىز ءتيىمدى بولماق. بالكىم سەنىڭ ورنىڭدا باسقا جان بولسا دا، وسىنداي شەشىم قابىلداۋىم مۇمكىن ەدى.

— مەن قايتپەكپىن؟ سوعان جاۋاپ بەرشى.

ءسال جۇمساردىم. جۇرەگىمدى الداۋسىراتىپ، قولىمنان كەلگەنشە ساباسىنا ءتۇسىرىپ، رايىنان قايتارۋعا نيەتتەندىم.

— ايتتىم عوي ساعان باسىندا. ەندى سەن ءۇشىن جاۋاپ بەرمەيمىن دەپ. نە دەگەن تۇسىنبەيتىن جانسىڭ. سوڭىما اقىلدى ەرتىپ كەتپەگەنىمە شۇكىر دەگەيسىڭ. ول دا ۇشارعا قاناتى جوق، ارەڭ وتىرعان شىعار، -دەدى جۇرەك. كۇشىنە ءمىنىپ، قورقىتا باستاعانداي. ودان ءارى مەنى جەك كورەتىندىگىن، مەن جايلى ويلارىنىڭ لايلانعانىن، ساناسىنداعى جارىق ساۋلەسىن تۇنەك باسقاندىعىن، تۇڭىلەتىندىگىن جەتكىزدى. امالىم تاۋسىلدى. جۇرەكپەن قىرسىعىپ، قىرعي-قاباق بولۋدىڭ جاقسىلىققا اپارمايتىنىن بولجاعاندايمىن. مۇمكىن سىزدەردىڭ جۇرەكتەرىڭىز ايتقاندارىڭىز بەن بۇيرىقتارىڭىزدى ەكى ەتپەيتىن شىعار. مەنىڭ جۇرەگىمنىڭ جاراتىلىسى، ءبولمىس-بىتىمى بولەكتەۋ-اۋ... ءوز دەگەنىن ىستەپ تىنبايىنشا، كوڭىلى كونشىمەيدى. ءبىر قيتىقسا، قيسىق بىتكەن بۇتاق دەرسىڭ. تۇزەتۋ قيامەت. ءسىرا، مۇمكىن ەمەس. اقىرىندا جۇرەك مەنەن قاشىپ كەتىپ تىندى. ءبارى كوز الدىمدا ءوتتى. كەۋدەمنەن سىتىلىپ شىعىپ، قاشا جونەلگەن. باعىتىن بىلمەدىم. حابار-وشارسىز. اۋەلگىدە قاتتى الاڭدادىم. جازاتايىم ءبىر نارسەگە ۇرىنىپ، جازىم بولا ما دەپ تاعاتسىزداندىم. اشۋى تارقاعاسىن قايتىپ كەلە مە دەپ تە دامەلەندىم. بەكەر ەكەن. سول كەتكەننەن مول كەتتى. كۇندەر سىرعىدى. ايلار جىلجىدى. ءبىراق جۇرەگىم جاي جۇرمەپتى. قيت ەتسە، مەنى تىلگە تيەك ەتىپ، تابالاپ، سىرتىمنان سىلقيتا سىباپ، جامانداپ جۇرگەن كورىنەدى. ەستىگەنمىن. باسىندا سەنبەدىم. ال مۇنىڭ ءبارىن گازەت-جۋرنالدار مەن تەلەديدار جارىسا جاريالاپ جاتقاندا ءارى-سارى كۇي كەشتىم. العاش رەت جۇرەگىمە رەنجىپ، كوڭىلىم قالدى. نالىدىم. جالا جاپقانىنا قالاي كۇيمەيسىڭ. ونىڭ بۇلايشا وراعىتۋى ورىنسىز. ءوز قولىن ءوزى كەسىپ جاتقان جوق پا؟! توپاسقا، وڭباعانعا بالاپتى. ماسقارا! دۇنيەدەگى جاماندىق اتاۋلى مەنىڭ ءون بويىمنان ءوسىپ-ونىپ، ماڭايعا تارايدى ەكەن. ءتىپتى، وتكەندە جۇمىستان شارشاپ-شالدىعىپ شىعىپ، اۆتوبۋسقا مىنگەنىمدە ۇيقىلى-وياۋ، مەڭ-زەڭ كۇيدە وتىرىپ، ءبىر قارت كىسىگە ورىن بەرمەۋىم (ونىڭ تۇرعانىن بايقاماۋىم دا مۇمكىن عوي) ناعىز ازعىندىقتىڭ كورىنىسى بولىپ شىققان. بىردە عاشىعىمدى قولتىقتاپ كەلە جاتىپ، جانىمىزدان قىسقا كويلەك كيىپ بارا جاتقان قىزعا كوزىمدى سۇزە قاداۋىمدى ءناپسىنىڭ ق ۇلى دەپ باعالاپتى. ىشكى سىرىمدى جاريا ەتۋىنە قارسىلىعىم شەكسىز. شىندىعىندا، ول قىزدىڭ اشىق دەنەسىنە سۇقتاناتىن تالاي كوزدەردىڭ قۋلىق-سۇمدىعىن ويلاپ قاپالانعانمىن. جۇرەك تەرەڭىنە ۇڭىلمەي، ءۇستىرت قانا ءناپسىنىڭ ق ۇلى دەپتى. قىسقاسى مەنى ادامگەرشىلىكتەن جۇرداي ەتىپتى. قوي تەرىسىن جامىلعان قاسقىردان ارتىقشىلىعىم جوق ەكەن. مىنە، جۇرەگىم جالعىز كوزدى داۋدەن بەتەر جاۋعا اينالىپ شىعا كەلدى. جۇرەگىمنىڭ سودىر، سوتقار(ءوزىمنىڭ باعالاۋىم) ىستەرىنە قارسى قيمىل جاساۋعا بەل بۋدىم. ۇزىن-ىرعاسى تاۋسىلمايتىن ءبىر كۇندىك جۋرناليستىك تىرلىگىمدى جيناستىرىپ قويىپ، ويلانىپ-تولعانىپ، جۇرەككە حات جازۋ ءۇشىن ۇستەل باسىنا وتىردىم. تۋراسىن ايتۋعا بەكىندىم.

«قۇرمەتتى، جۇرەك!

وزگە ەمەس، ءوزىڭدى وسىنشاما جاۋىعۋعا بارادى دەگەن وي ءۇش ۇيىقتاسام تۇسىمە ەنبەپتى. ءبىر جاپىراق ەت — بۇكىل عۇمىرىم ەدىڭ. مۇنىڭىزعا جول بولسىن. ەڭكەيسەڭىز جايىلىپ جاستىق-توسەك بولۋعا دايار ەدىم، سەنىڭ كوكسەگەنىڭ وسەك بولىپ شىقتى. ءبىراق مۇنداي جامانداۋدى ءسىزدىڭ اتىڭىزعا قيعىم كەلمەگەن. كوزىم جەتكەندە كورگە كىرەردەي قىنجىلدىم. سوندىقتان الدىڭعى ارەكەتتەرىڭدى ەركەلىككە بالاسام دا، مەنى ادامدىق پەن ادالدىق تورىنەن تىقسىرىپ، كۇرەسىنگە تاستاعانىڭدى ەشقاشان كەشىرمەيمىن. سول ءۇشىن سەنى دۋەلگە شاقىرىپ وتىرمىن. بالكىم عۇمىرىمداعى بەتپە-بەت كەلىپ بەت جىرتىسىپ، حانتالاپاي تاعدىردىڭ ۇستەمى بولعىسى كەلەتىن ادامدارمەن ايقاسىمنىڭ العاشقى ءتىزىمىن سەنەن باستايتىن شىعارمىن. كىمنىڭ اق، كىمنىڭ قارا ەكەنىن جۇرت ءبىلسىن. وسىمەن بارلىق داۋ شەشىلەدى دەگەن ۇمىتتەمىن. تەزىرەك جاۋاپ كۇتەمىن. سالەممەن — مەن».

حاتتى جازىپ بىتىرگەسىن ءۇش بۇرىشتى ەتىپ وراپ، حات تاسيتىن كەپتەرلەرىمە سەنىم ارتىپ جۇرەككە جولداپ جىبەردىم. كوپ كەشىكپەي ودان ءۇشبۋ سالەمىن ارقالاعان جاۋاپ حات كەلدى. باسىن شاۋىپ السا دا پىكىرىنەن تايمايتىندىعىن، ءبىراق «دۋەلگە شاقىرۋدىڭ» وتە ءساتتى ۇسىنىس ەكەنىن ايتىپتى. ۋاقىتىن وسى جەكسەنبىگە بەلگىلەپتى. حاتتىڭ وسى تۇسىن قىزىل سيامەن جازىپ، تاريح جانە ادامزات ومىرىندە «قاندى جەكسەنبى» دەگەن اتپەن قالادى دەپتى. مۇنى جۇرەكتىڭ كەكەسىنى دەپ تۇسىنبەسەڭ، ەكەۋمىزدىڭ ارامىزداعى جەكە ماسەلەنىڭ وزگەلەرگە، قالا بەردى تاريحقا قانداي قاتىسى بارلىعىن بىلمەدىم. كەزدەسۋگە اسپان مەن جەردىڭ ورتاسى — الىپ كەڭىستىكتى تاڭداپتى. بارلىق ايتقاندارىن ماقۇلدادىم. مەنىڭ دە سارعايا كۇتكەنىم وسى ەدى. ەسەمدى جىبەرگىم كەلمەدى. بەلگىلەنگەن كۇنى ەكەۋمىز كەڭىستىكتە جولىقتىق. قولدارىمىزدا مىلتىق. بەتپە-بەت تۇرمىز. ماعان جاقتىرماي قارادى. دۋەلدىڭ شارتى بويىنشا بىر-بىرىمىزگە جون ارقامىزدى بەرىپ، ادىمىمىزدى سانامالاپ جۇرە بەردىك. ءدال تيگىزۋ جاعىن ويلاپ كەلەمىن. تانىمدەگى بولشەكتەن شاراسىز كۇيدە جەڭىلگەنىم ۇياتتىراق ءىس. جۇرەك تە سولاي ويلايتىن بولۋى كەرەك. سول جاعىمنان بىرەۋ سىبىرلادى. ەشكىم كورىنبەسە دە گۇجىلدەگەن ءبىر داۋىس انىق ەستىلدى. «ات، وقىستان اتىپ جىبەر. وزىنە دە سول كەرەك» دەگەن بەلگىسىز داۋىس ۇزدىككەن سايىن سۇق ساۋساعىم شۇرىپپەگە جاقىنداي بەردى. جالت بۇرىلدىم. جۇرەك سول قالپىندا كەتىپ بارادى ەكەن. قاراقۇستان كوزدەپ اتىپ جىبەردىم. بۇرق ەتكەن تۇتىننەن سوڭ قالىقتاي سۇلاپ جاتقان جۇرەكتى كوردىم. تاناۋىمدى وق ءدارىنىڭ ءيسى جارىپ بارادى. مىلتىعىمدى جەرگە قاراي لاقتىرىپ جىبەردىم. تومەنگە كوز تاستادىم. جەردەگىلەر ابىر-دۇبىر. اسپاندى قاقىراتا نايزاعاي وينادى. جاڭبىر توپەلەدى. جاڭبىر ەمەس، قان جاۋىپ تۇر. الدە، مەنىڭ كوزىم قانعا تولىپ كەتكەن. بىرەۋلەرى اسپاننان مىلتىقتىڭ تۇسكەنىنە مارە-سارە قۋانىپ، ادام قولىمەن جاسالعان زاتتىڭ اللانىڭ بۇيرىعىمەن جەرگە جەتكەنىن، تىلسىم الەمنەن ۇشىپ كەلگەنىن جاقسىلىقا بالاۋدا. ولقىسىنعاندارى «بۇدان دا قۋاتتى قارۋ بەرە گور» دەپ جالبارىنادى. تاعى ءبىر توپ اسپاننان جۇرەكتەگى يمانعا نۇر قۇياتىن ءتورت كىتاپتىڭ تۇسكەنىن ەستىگەنىمەن، سول نۇردى، يماندىلىقتى زۇلىمدىققا باستايتىن وت-قارۋدى كورىپ، جاعالارىن ۇستاۋدا. «ءسۇرىنىپ-جىعىلىپ اقىرزاماننىڭ جەتكەنى-اۋ» دەپ جورامالدايدى. اسىعىس ادىمداپ، جۇرەكتىڭ جانىنا جاقىندادىم. كوزىم قاراۋىتىپ، جانىنا سىلق ەتىپ وتىرا كەتتىم. باسىنان دەمەدىم. نەگە ەكەنىن بىلمەيمىن، ونى ولىمگە قيمادىم. ول: «ءبارىبىر ءبىر مۇددەگە توعىسۋ» دەپ ءبىر اۋىز تىلگە كەلدى. جۇرەك ءسوندى. ماڭگىلىككە بايىز تاۋىپ، تىنىستاپ جاتتى. ادام اياعى باسپايتىن جەرگە اپارىپ، ءوز قولىممەن جەرلەدىم. مەنىڭ ويىمشا، ەگەر ادامدار ونىڭ مۇردەسىن ىزدەپ جاتسا شىڭعىس حاننىڭ مولاسىن ىزدەگەننەن بەتەر ساندالىپ، سەرگەلدەڭگە ءتۇسۋى ءتيىس.

جەرگە ءتۇستىم. ءبارى ساپ تىيىلعان. كۇن دە اشىلىپتى. وپاسىزدىق دەرتىنىڭ مەنەن نەمەسە جۇرەكتەن ۇشقىنداپ تاراعانىن اڭعارا المادىم. ءسوزسىز سول جاعىمدى كىنالادىم. قاقپانعا تۇسكەن ارلان قاسقىردىڭ اياعىن شايناپ تاستاپ، شويناڭداپ كەتە بەرەتىن ەسسىز ءھام اقىلدى ەرلىگى بويىمدى قىسىپ، سول قولىمدى كۇتىر-كۇتىر شاينادىم. اياۋسىز تىستەلەدىم. اينالامدى قورشاعان قالىڭ ادام ەشتەڭەدەن قاپەرسىز. ورتاسىندا قىلمىسكەر — مەن كەلەمىن. جۇرەكسىز.

---