InfoHub Logo

اقمولا وبلىسى، ەرەيمەنتاۋ اۋدانى.
بيولوگيا ءپانى ءمۇعالىمى
مۋكاشيەۆا اينۋر جاكيانوۆنا

ساباق تاقىرىبى: قاڭقا بولىمدەرى
ساباق ماقساتى:
1. قاڭقانىڭ اتقاراتىن قىزمەتىن، تىرەك قيمىل جۇيەسىنىڭ ماڭىزى مەن قاسيەتى تۋرالى ماعلۇمات بەرۋ؛
2. باس قاڭقاسى، دەنە قاڭقاسى، كەۋدە قۋىسى، يىق بەلدەۋى، قولدىڭ ەركىن قوزعالۋ قاڭقاسى قۇرىلىسى مەن اتقاراتىن قىزمەتىنە توقتالىپ تەرەڭىرەك تۇسىنىك بەرۋ؛
3. ادام ءۇشىن قاڭقا بولىمدەرىنىڭ ماڭىزىن، ومىرتقا جوتاسىنىڭ اتقاراتىن قىزمەتىنە توقتالىپ وقۋشىلاردىڭ دۇنيەتانىمىن قالىپتاستىرۋ.

ساباق ءتۇرى: سايىس ساباق
ءادىسى: تەست، سۇراق - جاۋاپ، بايانداۋ، پىكىر الماسۋ
كورنەكىلىك: ينتەراكتيۆتى تاقتا، سكەلەت، كارتوچكالار، تەست تاپسىرمالارى، سەمانتيكالىق كارتا
ءپانارالىق بايلانىس: حيميا، مەديسينا

بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ:
امانداسۋ، وقۋشىلاردى تۇگەلدەۋ. وقۋشىلاردى ءۇش توپقا ءبولۋ
ءىى. ءۇي جۇمىسىن تەكسەرۋ:
ءۇ ءبولىم. «اناليزاتورلار – سەزىم مۇشەلەرى» قورىتىندىلاۋ.
- وقۋشىلار، بۇگىن سىزدەرمەن ءبىر تاراۋدى، ياعني اناليزاتورلار - سەزىم مۇشەلەرىن اياقتاپ جاڭا تاراۋ باستاعالى تۇرمىز. ۇيدە وسى تاراۋدى قايتالاپ كەلۋدى تاپسىرعان بولاتىنمىن.
اناليزاتورلار، ياعني سەزىم مۇشەلەرىنە قانداي مۇشەلەر جاتادى؟
- كورۋ مۇشەسى
- ەستۋ مۇشەسى
- تەپە - تەڭدىك مۇشەسى
- تەرى سەزىمى
- بۇلشىقەت سەزىمى
- ءدام سەزۋ مۇشەسى
- ءيىس سەزۋ مۇشەسى

1. تەست تاپسىرمالارىن ورىندايىق:

1. ادام كورۋ اناليزاتورى ارقىلى قورشاعان دۇنيەدەن قانشا پايىزدان كوپ اقپارات الادى؟
ا) 70%
ۆ) 80%
س) 90%
د) 100%
ە) 10%

2. كوز الماسى قانداي قابىقتاردان تۇرادى؟
ا) اق قابىق، تامىرلى، تور قابىق
ۆ) تامىرلى قابىق پەن نۇرلى قابىق
س) قاراشىق پەن قاساڭ قابىق
د) كوزبۇرشاق پەن قاراشىق

3. كوزدىڭ بارلىق ۇلپاسىن قورەكتىك زاتتارمەن جانە وتتەكپەن قامتاماسىز ەتەدى
ا) اق قابىق
ۆ) تامىرلى قابى
س) تور قابىق
د) نۇرلى قابىق
ە) قاساڭ قابىق

4. كوزدىڭ تور قابىعىنداعى كورۋ جۇيكەسى شىعاتىن جەر قالاي اتالادى؟
ا) قاراشىق ۆ) سوقىر داق س) سارى داق د) شىنى ءتارىزدى دەنە
ە) تاياقشالار مەن قۇتىشالار

5. كوزدىڭ ىشكى بولىگى مىنا زاتپەن تولتىرىلعان:
ا) تاياقشالار
ۆ) قۇتىشالار
س) شىنى ءتارىزدى دەنە
د) كوزبۇرشاق
ە) تەر قابىق

6. جارتىلاي ءيىرىم وزەكتەرى نەمەسە شىتىرمان قۇلاقتىڭ قاي بولىگىندە ورنالاسقان؟
ا) سىرتقى قۇلاق
ۆ) ورتاڭعى قۇلاق
س) ىشكى قۇلاق
د) ۆەستيبۋلا اپپاراتىندا

7. تەپە – تەڭدىك مۇشەسى، ول:
ا) ۆەستيبۋلا اپپاراتى
ۆ) رەسەپتور
س) اككوموداسيا
د) اداپتاسيا

8. ساۋساق، ءتىلدىڭ ۇشىندا، ەرىندە قانداي رەسەپتورلار كوپ بولادى؟
ا) ەستۋ
ۆ) كورۋ
س) ءيىس سەزۋ
د) سيپاپ سەزۋ
ە) بارلىعى دۇرىس

9. ەستۋ جولىنىڭ تۇبىندە قانداي بەزدەر بار؟
ا) سىلەكەي بولەتىن
ۆ) قۇلىق بولەتىن
س) ءزار بولەتىن
د) تەر بولەتىن

10. ءتىلدىڭ ۇشى قانداي ءدام سەزەدى؟
ا) ءتاتتى
ۆ) قىشقىل
س) اششى
د) تۇزدى
ە) ءدام سەزبەيدى

2 - تاپسىرما. ينتەراكتيۆتى تاقتاعا قارايمىز، مۇندا بەس ۇياشىق كورسەتىلگەن ءار ۇياشىقتا سۇراقتار بار. ءبىر ۇياشىقتى تاڭدايمىز.
كورۋ مۇشەسى بويىنشا:
ا) كوزدىڭ قوسىمشا مۇشەلەرى (قاس، قاباق، كىرپىك، كوز جاسى بەزدەرى، جاس وزەكشەلەرى، كوزدى قيمىلداتاتىن بۇلشىقەتتەر)
ءا) جارىقتى وتكىزەتىن قابىق (قاساڭ قابىق)
ب) كوزدىڭ تور قابىعىنداعى جارىققا سەزىمتال رەسەپتورلار (قۇتىشالار مەن تاياقشالار)
ۆ) كوزدى زاقىمدانۋدان قالاي ساقتاۋ كەرەك؟

ەستۋ مۇشەسى
ا) ەستۋ مۇشەسىنىڭ بولىكتەرى (سىرتقى، ورتاڭعى، ىشكى قۇلاق)
ءا) ەستۋ سۇيەكشەلەرىنە نە جاتادى؟ (بالعاشىق، ۇزەنگى، توستىك)
ب) ۆەستيبۋلا اپپاراتى قۇلاقتىڭ قاي بولىمىندە ورنالاسقان؟ (ىشكى قۇلاق)
ۆ) ەستۋ مۇشەسىنىڭ گيگيەناسى

تەرى سەزىمى
ا) تەرى سىرتقى ورتامەن قالاي جاناسادى؟ (تىكەلەي)
ءا) جىلۋ مەن سۋىقتى سەزەتىن رەسەپتورلار قايدا ورنالاسادى؟ (بەتتە جانە ەرىندە)
ب) سيپاپ سەزۋ مۇشەسى، بۇل كىمدەردە جاقسى داميدى (سوقىر ادامدا)
ۆ) تەرىدەگى اۋىرسىنۋ رەسەپتورلارىنىڭ سانى
(1سم2 - دا 100 اۋىرسىنۋ رەسەپتورى بار)

ءيىس سەزىمى
ا) ءيىس سەزۋ رەسەپتورلارىنىڭ قىزمەتى بۇزىلماۋ ءۇشىن ادام نە ىستەۋ قاجەت؟
ءا) ءيىس سەزۋ مۇشەسى قايدا ورنالاسقان؟ (مۇرىن قۋىسىنىڭ ۇستىڭگى مۇرىن قالقانىندا)
ب) ءيىس سەزۋ رەسەپتورلارىنىڭ ءپىشىنى قانداي؟ (تۇيرەۋىش ءتارىزدى)
ۆ) ءيىس سەزۋ قابىلەتىنىڭ جويىلۋىنان قانداي سەزىم مۇشەسى ناشارلايدى؟ (ءدام سەزۋ)

ءدام سەزۋ
ا) ءدام سەزۋ بۇرتىكتەرى قانداي ءدام سەزەدى؟ (اششى، قىشقىل، ءتاتتى، تۇزدى)
ءا) ءتىلدىڭ ۇشى قانداي ءدام سەزەدى؟ (ءتاتتى)
ب) اۋىزعا تۇسكەن قۇرعاق تاعامدى ەرىتەتىن سۇيىقتىق (سىلەكەي)
ۆ) ءتىلدىڭ ءبۇيىر شەتى قانداي ءدامدى سەزەدى؟ (قىشقىل)

ءىىى. جاڭا تاقىرىپ:
§23. قاڭقا بولىمدەرى
ادام قاڭقاسى 200 - دەن استام سۇيەكتەردەن تۇرادى. ءاربىر سۇيەكتىڭ ءپىشىنى، مولشەرى جانە قاڭقاداعى ورنى بولادى. باس قاڭقاسى – باس سۇيەك ەكى: مي جانە بەت بولىگىنەن تۇرادى. مي باس سۇيەگىنىڭ سۇيەكتەرى – ماڭداي، شۇيدە، جۇپ ساماي جانە توبە سۇيەكتەرى ءوزارا بەرىك بايلانىسقان. ولار ميدى قورعايدى. شۇيدە سۇيەگىنىڭ ۇلكەن تەسىگى بار. بۇل جەردە مي مەن جۇلىن جالعاسادى. سۇيەكتەگى كوپتەگەن مايدا تەسىكتەر ارقىلى جۇيكەلەر مەن قانتامىرلارى وتەدى. باس سۇيەكتىڭ بەت بولىگىن ءىرى سۇيەكتەر – قوزعالمايتىن ۇستىڭگى جانە قوزعالمالى استىڭعى جاق سۇيەكتەرى قۇرايدى. جاق سۇيەكتەرىندە تىستەر ورنالاسقان. بۇل قاڭقانىڭ بىردەن ءبىر جالاڭ بولىگى بولىپ تابىلادى. ءتىس ءتۇبىرى جاق سۇيەگىندەگى ۇيادا تەرەڭ ورنالاسقان، سوندىقتان ولار بەرىك بەكيدى.