InfoHub Logo

ەرتەدە ءبىر حان بولىپتى، ءوزىنىڭ قىرىق قاتىنى بار ەكەن. ۇلكەن بايبىشەسى ءبىر كۇندەرى ەكىقابات بولادى. حاننىڭ ءوزى ءبىر جاققا جول جۇرۋگە سايلانىپ، ورنىنا قالدىرعان ۋازىرىنە ايتادى: «وسى قاتىنىمنان قىز تۋسا، ول قىزدى ءولتىر دە باسىن وزىمە الىپ قويىپ، كەلگەنىمدە كورسەت، ۇل تاپسا، الدىمنان ءسۇيىنشى سۇراپ شىق»، – دەدى. حان ساپارعا شىعىپ كەتەدى.

         بىرنەشە كۇندەردەن سوڭ بايبىشەسى بوسانىپ، قىز تۋىپتى. حاننىڭ تاپسىرعان ءۋازىرى قىزدى ايدالاعا اپارىپ ءولتىر دەپ، ءبىر اداممەن جىبەرىپتى. ول ادامىنا جولدا ءبىر قۋ كەمپىر جولىعادى، بۇل قىزدى ولتىرۋگە اپاراتىنىن بىلگەن سوڭ، وعان ايتادى: «سەن بۇل قىزدى تەكتەن-تەك ولتىرمە، ونان دا ماعان بەر، مەن جەتى قابات جەر استىنا سالىپ اسىرايىن»، – دەيدى. الگى ادام كەمپىردىڭ مۇنىسى دا دۇرىس ەكەن دەپ، قىزدى بەرىپ قويا بەردى.

         حان كەتكەن ساپارىنان ەلىنە قايتىپ، قاتىنىنىڭ قىز تاپقانىن ەسىتكەن سوڭ، باياعى ورنىنا قالدىرعان ءۋازىرىن شاقىرىپ سۇرايدى: «ول قىز قايدا، ءولتىردىڭ بە؟»، – دەپ. ءۋازىر ايتادى: «جوق ولتىرمەدىك، ولتىرۋگە جىبەرگەن ادامىما ءبىر قۋ كەمپىر جولىعىپ، بۇل قىزدى ولتىرمە، مەن ادامعا كورسەتپەي، جەر استىنا سالىپ اسىرايىن دەپ الىپ كەتىپتى». حان مۇنان سوڭ ەل-جۇرتىن جيناپ، حالقىنا ايتادى: «مەنىڭ سول قىزىمدى كىمدە-كىم تاۋىپ ولتىرسە، مەن وعان التىن تاعىمدى بەرەمىن»، – دەپ. ەشكىم ولتىرۋگە تالاپ قىلىپ شىقپايدى. حاننىڭ ءوزىنىڭ جالعىز ءبىر ۇلى بار ەدى. سول ۇلى تۇرىپ ايتادى: «مەن ولتىرەيىن»، – دەپ. حان بالاسىن ءبىر اق بوز اتقا مىنگىزىپ، ادەمى كيىمدەر كيىندىرىپ، ايتادى: «قارىنداسىڭدى تاۋىپ ءولتىرىپ، باسىن ماعان الىپ كەلىپ كورسەت، ءولتىرىپ باسىن اكەلمەسەڭ، وندا ءوزىڭدى ولتىرەمىن»، – دەپ.

         بۇل جىگىت بىرنەشە كۇندەر ىزدەپ، اقىرىندا باياعى قۋ كەمپىردىڭ ۇيىنە كەلىپ، ونان تىكە سۇرايدى: «سىزدە اسىراۋعا بەرگەن ءبىر قارىنداسىم بار ەدى، سونى وزىمە قايتىپ بەرىڭىز»، – دەپ. كەمپىر بالاعا ايتادى: «تۇرا-تۇر، قارىنداسىڭ جەتى قابات جەر استىندا ەدى، اتى - قاراشاش، الىپ كەلەيىن»، – دەپ كەتتى دە قالدى. بىرنەشە ۋاقىتتان سوڭ قاراشاشتى كەمپىر الىپ كەلەدى، ءوزى ادەمى، سۇلۋ، جاقسى بولىپ وسكەن ەكەن. اعاسى كەمپىرمەن قوشتاسىپ، قاراشاشتى الىپ قايتادى. جولدا اكەسىنىڭ ايتقانىن قىلىپ ولتىرەيىن دەسە، قيمايدى، ويلايدى: «قوي، تەكتەن-تەك ءولتىرىپ، مەن مۇنىڭ وبالىنا قالمايىن، ءبىر تەڭىن تاۋىپ قوسايىن»، – دەدى دە ءبىر جەرلەرگە كەلىپ، قوسىن تىگەدى. اعاسى وتىن جيىپ كەلەيىن دەپ، قىر استىنا كەتسە، قارىنداسىنىڭ قاسىنا ءبىر قالماق جىگىت كەلەدى. بۇعان قىز كوڭىلى كەتىپ، اسىق بولىپ، قالماقتى ساندىققا سالىپ جاسىرىپ تاستايدى. اعاسى وتىن الىپ ۇيىنە قايتادى، قارىنداسىنىڭ ەشبىر ءىسىن سەزبەيدى، قۇلان مەن كيىك اتىپ كەلىپ، سونىمەن قورەك ەتىپ، سول جەردە مەكەندەپ تۇرا بەرىپتى.

         ءبىراز زاماندار وتكەن سوڭ، قاراشاش جەرىك بولادى، ءبىر كۇندەرى اعاسىنا ايتادى: «ماعان تاۋتايلاقتىڭ ءسۇتىن تاۋىپ اكەلىپ بەر»، – دەپ، اعاسىنا جىلاپ جالىنادى. اعاسى قارىنداسىن قيماي، تاۋتايلاقتى ىزدەپ كەتەدى. كوپ ماشاقات ەتىپ، اقىرىندا بۇل جىگىت تاۋتايلاقتى تاۋىپ، قۇداي تاعالانىڭ جاردەمىمەن ۇستاپ الىپ، ءسۇتىن ساۋىپ، ىدىسقا قۇيىپ الىپ، قوسىنا قايتادى. مۇنىڭ امان قايتىپ كەلە جاتقانىن قالماق جىگىت كورەدى دە: «اعاڭ ولمەستەن، امان-ساۋ كەلە جاتىر ەكەن»، – دەپ قاراشاشقا ايتادى. «ەندى سەن ونى ءپىلدىڭ ءسۇتىن ىزدەتىپ جىبەر»، – دەپ ۇيرەتەدى. ۇيىنە كەلىپ اعاسى قارىنداسىنا تاۋتايلاقتىڭ ءسۇتىن بەرەدى. ال قاراشاش بۇل ءسۇتتى توگىپ تاستاپ، بوتەن ءسۇت كەرەك دەپ، اعاسىن ءپىلدىڭ ءسۇتىن ساۋىپ اكەلىپ بەر دەپ، تاعى دا ۇزاق ساپارعا جىبەرەدى. اعاسى ىزدەپ كەتەدى، ءپىلدى تاۋىپ، ءسۇتىن ساۋىپ الايىن دەسە، ءپىل وزىنە ۇمتىلادى. سوندا بۇل جىگىت نالىپ، قۇدايعا سىيىنادى. قۇداي تاعالا دۇعاسىن قابىل ەتىپ، سول جەردە ءپىل ءوز-وزىنىڭ اشۋىن باسىپ، ءسۇتتىڭ عانا كەرەكتىگىن ءبىلىپ، تالتيىپ تۇرا قالادى. جىگىت ءسۇتىن ساۋىپ الىپ، قوسىنا قايتادى. قالماق جىگىت تاعى امان-ساۋ كەلە جاتقانىن كورىپ، قاراشاشقا ايتادى: «اعاڭ تاعى امان-ساۋ، ءتىرى كەلەدى عوي، ەندى سەن ونى قارا قاسقا اتتى قىز باتىرعا جىبەر، سول مۇنى ولتىرمەسە، مەنىڭ وعان ەشبىر ايلام قالمادى»، – دەپ. قاراشاش تاعى الداپ، اعاسىن قارا قاسقا اتتى قىز باتىرعا جىبەرەدى. جىگىت قارىنداسىن قيماعاننان تاعى دا قىز باتىردى ىزدەپ كەتەدى. كوپ ىزدەپ، ماشاقاتپەن تاۋىپ الادى، قىز باتىر ات ۇستىندە ءجۇر ەكەن، كورگەن جەردەن-اق جىگىتكە ۇمتىلادى، جىگىت تە قارسى تۇرا قالىپ، ەكەۋى ات ۇستىندە الىسىپ، جىگىت اقىرىندا قىز باتىردى اتتان اۋدارىپ جەرگە جىعىپ، ولتىرەيىن دەپ جاتقاندا، قىزدىڭ توبەسىندەگى ءورىپ قويعان شاشىن كورىپ، مۇنىڭ قىز ەكەنى سوندا عانا ەسىنە تۇسەدى دە ولتىرمەيدى. ەكەۋى سويلەسىپ ءجون سۇراسا، ول قىز سول جىگىتتىڭ ءوزىنىڭ جاس كۇنىندە ايتتىرعان قالىڭدىعى ەكەن. مۇنان سوڭ قىز باتىر كۇيەۋىن ۇيىنە ەرتىپ اكەلىپ، قوناق قىلىپ سىيلايدى.

         مۇندا بۇل جىگىت ءۇش كۇن جاتىپ، قايتايىن دەگەن سوڭ، قىز باتىر كۇيەۋىنە سىيعا قارا قاسقا اتتى مىنگىزىپ قايتارىپ جىبەرەدى. بۇل جىگىتتىڭ قارا قاسقا اتقا ءمىنىپ، امان-ساۋ، ءتىرى كەلە جاتقانىن قالماق شىعىپ كورەدى دە قاراشاشقا ايتادى: «ەندى مەنىڭ اعاڭدى ولتىرۋگە ەشبىر اقىل-ايلام قالمادى، ءوزىڭ بىردەمە قىلىپ اعاڭدى ولتىرمەسەڭ بولماس»، – دەدى. اعاسى قوسقا تايانا بەرگەندە، قاراشاش قالماقتى ساندىققا سالىپ قويىپ، اعاسى كەلىپ وتىرعان سوڭ، ءبىرازدان كەيىن اعاسىنا ايتادى: «كەل، اعا، اسىق وينايىك، ۇپاي سالىپ، ۇپاي الىسايىق»، – دەپ. ەكەۋى ءبىراز ويناعان سوڭ، قاراشاش اعاسىنا ون ۇپاي سالىپ: «ەندى ۇپايىمدى بەر، وينامايمىن»، – دەيدى. — ۇپايىم ءۇشىن قولىڭدى ارتىڭا بىرىكتىرىپ بايلايمىن، سونى ءوزىڭ شەشسەڭ بولار، – دەيدى. اعاسى بۇعان كوپكە شەيىن كونبەيدى. سوندا قاراشاش: «و دۇنيەدە، قيامەتتە الامىن دا، بۇل دۇنيەدە بەرمەسەڭ»، – دەپ ىشىنەن كۇڭكىلدەپتى. اعاسى سوندا تۇرىپ: «شىراعىم، قيامەت دەگەن كيىن ءسوز ەدى، ايتقانىڭ-اق بولسىن، تىلەگەنىڭشە قولىمدى ارتىما بايلاستىر»، – دەيدى دە ورنىنان تۇرەگەلىپ، قولىن دايارلاپتى، قاراشاش مىقتاپ تۇرىپ اعاسىنىڭ ەكى قولىن بىرىكتىرىپ، قايىسپەن ارتىنا بايلايدى دا «ەندى ءۇزىپ كەتە بەر» دەپتى. اعاسى ءبىراز بۇلقىنىپ ەدى، قانشا بۇلقىنسا دا ۇزەتىن بولمادى. قايىس سوزىلا بەردى، ۇزىلەتىن كورىنبەدى. سوندا قاراشاش ساندىقتان قالماق تامىرىن شىعارىپ الىپ، قولىنا اعاسىنىڭ قىلىشىن بەرىپ، «ەندى مىقتاپ شاپ» دەدى. قالماق سول قىلىشپەن جىگىتتى ەكى ءبولىپ شاۋىپ تاستادى. مۇنان سوڭ قىز قاراشاش اعاسىن ەكى قورجىننىڭ باسىنا سالىپ، قارا قاسقا اتقا تەڭدەپ، «قايدا بارساڭ، سوندا بار» دەپ، ءبىر سالىپ قويا بەردى. قارا قاسقا ات باياعى ءوزىنىڭ ۇيرەنگەن جەرىنە قىز باتىردىڭ ۇيىنە كەلدى. قىز تەڭدەلگەن قورجىندى كورىپ، باتىردىڭ جىبەرگەن سالەمدەمەلەرى ەكەن عوي دەپ، قورجىندى الىپ، ۇيگە كەلىپ، اۋزىن شەشىپ قاراسا، ەكى باسىندا شابىلعان كۇيى باتىردىڭ ءوزىن كورىپ، ەسىنەن تانىپ، ءوزى سول جەردە جىعىلىپتى. ءبىرازدان سوڭ ەسىن جيىپ الىپ، وزىنە كەلگەن سوڭ قىز باتىر مىقتى قۇدايعا، پىرلەرىنە، بابالارىنا سيىنىپ دۇعا قىلىپ، كۇيەۋىنىڭ جارالارىنا ءتۇرلى اق دارىلەر جاعىپ، قۇداي جاردەمىمەن كۇيەۋىن ءتىرىلتىپ الادى.

         جىگىت بۇل قىز باتىردى وتاۋمەن ۇزاتىپ ىرعاپ-جىرعاپ الىپ، باعاناعى قارىنداسى قاراشاش پەن قالماقتىڭ قوسىنىڭ ۇستىنە كەلىپ، ولاردىڭ ەكەۋىن دە تىرىلەي ۇستاپ الىپ، شاۋىپ ءولتىرىپ، قارىنداسىنىڭ باسىن ۇيىنە الىپ قايتىپ، اكەسىنە تاپسىرىپ، كوڭىلىن ءبىتىرىپ، ءسويتىپ التىن تاققا ءمىنىپ، قىز باتىرمەن بىرگە پاتشالىق قۇرىپ، بارشا مۇراتى باسىنا جەتىپ، بىرنەشە زامان داۋرەن ءسۇرىپ تۇرىپتى.

---