InfoHub Logo

ەرتە زاماندا ءبىر پاتشا ءبىر كۇنى حالقىن جيىپ الىپ: «مەن ءبىر ءتۇس كوردىم، كىمدە-كىم مەنىڭ قانداي ءتۇس كورگەنىمدى تاباتىن بولسا، ول ادامعا مىڭ ءدىلدا بەرەمىن. مەنىڭ ءتۇسىمدى تاپپاقشى بولىپ، مەنىڭ بەرەتىن ءدىلدالارىمدى العان سوڭ، كورگەن ءتۇسىمدى تابا الماسا، ول ادامنىڭ باسىن الامىن»، – دەپتى.

         پاتشانىڭ بۇل ءتۇسىن ەشبىر ادام تابا الماي، بىرنەشە كۇن وتكەن كەزدە، سول شارىدە تۇرۋشى ءبىر ادامنىڭ ايەلى ەرىن جاقتىرماي، ەرىنىڭ ءبىر جاققا كەتۋىن نەمەسە بۇتىندەي ءولۋىن تىلەيدى ەكەن. ءبىر كۇنى الگى ايەل ەرىنە:

         «سەن پاتشانىڭ كورگەن ءتۇسىن تابامىن دەپ، پاتشانىڭ مىڭ ءدىلداسىن الىپ الساڭشى. ءتۇسى تابىلىپ قالار، ەگەر تابىلماعانداي بولسا جانە دە ءبىر امالىن ويلاستىرىپ كورەرمىز»، – دەيدى. ەرى: «ءتۇسىن تابا الماي اجالدى ءوزىمىز ساتىپ الىپ جۇرمەلىك»، – دەگەندە، ايەلى: «ساقتاۋشى قۇداي بار، قۇدايەكەم ءوزى ساقتاپ، پاتشادان امان قۇتىلاتىن ءبىر جولعا قاراي بەيىمدەر، «تاۋەكەل دەمەي، تاۋ قۇلامايدى» دەگەندى بىلمەيمىسىڭ»، – دەپتى. ەرى: «ەندەشە، مەن ءقازىر پاتشاعا بارىپ بەرەتىن ءدىلداسىن الىپ كەلەيىن»، – دەپ، جۇگىرىپ وتىرىپ پاتشاعا كەلىپ: «تاقسىر، مەن ءسىزدىڭ كورگەن ءتۇسىڭىزدى تاپقالى كەلدىم، تەك قانا ماعان ءۇش كۇن رۇقسات ەتسەڭىز بولادى»، – دەپتى. پاتشا مىڭ ءدىلدانى ساناپ بەرىپ: «ءتورتىنشى كۇنى كەلىپ، كورگەن ءتۇسىمدى ايتىپ بەرەسىڭ، ەگەردە ءتۇسىمدى تاۋىپ بەرمەسەڭ، باسىڭدى الامىن»، – دەپتى. ءتۇس تابۋشى مىڭ ءدىلدانى الىپ كەلىپ، ايەلىنە: «مىنا مىڭ ءدىلدانى اكەلدىم، ەندى اللا تاعالانىڭ مەنى ولىمنەن امان ساقتايتىن جولى قايسى؟» – دەپتى.

         ايەلى: «سەنىڭ ولىمنەن قۇتىلۋىڭ ءۇشىن مەن دە نەشە ءتۇرلى قيال، وي ويلاپ كوردىم. ەندى بۇل پاتشادان بۇتىندەي قاشىپ كەتكەننەن باسقا امال جوق»، – دەپتى. ەرى: «ەندەشە، مىنا مىڭ ءدىلدانىڭ جارىمىن سەن ال، جارىمىن مەن الايىن»، – دەپ، بەس ءجۇز ءدىلدانى ايەلىنە بەرىپ، ءوزى بەس ءجۇز ءدىلدانى الىپ، شارىدەن شىعىپ، ءبىر جاقتى بەيىمدەمەي، قالاي بولسا سولاي پاتشادان قاشىپ، جۇگىرىپ كەلە جاتسا، الدىنان ءبىر جىلان كەزىگىپتى. جىلان: «ەي، ادام! نەعىپ اسىعىپ جۇگىرىپ باراسىڭ؟» – دەگەندە، الگى ادام بولعان ۋاقيعالاردى تۇگەل سويلەپ بەرەدى. جىلان: «مەن ول پاتشانىڭ كورگەن ءتۇسىن تاۋىپ بەرسەم، ماعان نە بەرەر ەدىڭ؟»، – دەپتى. ءتۇس تابۋشى: «پاتشانىڭ كورگەن ءتۇسىن تاۋىپ بەرسەڭىز، پاتشا بەرگەن مىڭ ءدىلدانىڭ ءبارىن بەرەيىن»، – دەپتى.

         جىلان: «ەندەشە، سەنىڭ پاتشاڭ تۇسىندە كوپ قاسقىر كوردى، ول قاسقىرلار ءبىرىن-بىرى جۇلمالاپ جەپ جاتقانىن كوردى. پاتشانىڭ كورگەن ءتۇسى وسى، ال ەندى ماعان بەرەتىنىڭدى بەر»، – دەگەندە، الگى ادام قاشا جونەلەدى. سول بەتىمەن قاشىپ كەلە جاتسا، ءبىر كەزدە الگى جىلان تاعى دا الدىنان شىعىپ: «مەنىڭ اقىمدى بەرىپ كەت»، – دەگەندە، الگى ادام جىلاندى بەلىنەن ءبىر سالىپ ءوتىپتى. جىلان يرەڭدەپ قالا بەرىپتى دە ول ادام ۇيىنە كەلىپ، ايەلىنە: «قاتىن، بايعۇس! مەن پاتشانىڭ ءتۇسىن تاۋىپ كەلدىم»، – دەپتى. ايەلى ەرىنىڭ ءبىرجولاتا قاشىپ كەتپەگەنىنە ىشىنەن رەنجىپ: «پاتشانىڭ ءتۇسىن تاۋىپ كەلسەڭ، پاتشاعا بارىپ كورگەن ءتۇسىن ايتىپ بەرىپ قۇتىل»، – دەيدى.

         ءتۇس تابۋشى ەرتەسىنە پاتشاعا كەلىپ: «تاقسىر، مەن ءسىزدىڭ كورگەن ءتۇسىڭىزدى تاۋىپ كەلدىم»، – دەيدى.

         پاتشا: «كانە، مەن قانداي ءتۇس كوردىم»، – دەگەندە، ءتۇس تابۋشى جىلاننىڭ ايتقانىن تۇگەل سويلەپ بەرەدى. پاتشا: «دۇرىس، تاپتىڭ. ازامات ەكەنسىڭ»، – دەيدى. سونىمەن بىرنەشە ۋاقىتتار وتكەن سوڭ، پاتشا تاعى ءتۇس كورىپ، باياعى ءتۇس تابۋشىنى شاقىرتىپ الىپ: «مەن تاعى ءبىر ءتۇس كوردىم، سول ءتۇسىمدى تاپ، تاپساڭ مىڭ ءدىلدا بەرەم، تابا الماساڭ باسىڭدى الامىن»، – دەپ، مىڭ ءدىلدا ساناپ بەرەدى. بۇل ادام مىڭ ءدىلدانى ۇيىنە اكەلىپ: «ەندى ماعان اجال جەتتى، پاتشانىڭ كورگەن ءتۇسىن ايتىپ بەرگەن جىلاندى دا ءولتىرىپ كەتكەنمىن، ەندى پاتشادان قاشىپ كەتكەننەن باسقا امال جوق. مىنا ءدىلدانىڭ جارىمى سەندە قالسىن»، – دەپ بەس ءجۇز ءدىلداسىن قالتاسىنا سالىپ الىپ، ايەلىمەن قوش ايتىسىپتى. تاعى دا قالاي بولسا سولاي بەت الدىنا قاشىپ كەلە جاتسا، الدىنان باياعى جىلان كەزىگىپ: «ە، وپاسىز ادامزات، تاعى نە ءۇشىن ساسىپ، جۇگىرىپ كەلەسىڭ؟» – دەپتى.

         سوندا الگى ادام: «پاتشا تاعى ءتۇس كورىپ، سول ءتۇسىن تابا الماي قاشىپ كەلە جاتىرمىن»، – دەپتى. جىلان: «پاتشانىڭ كورگەن ءتۇسىن مەن تاۋىپ بەرسەم، ماعان نە بەرەسىڭ؟»، – دەگەندە، بۇل ادام:. «پاتشانىڭ ماعان بەرگەن مىڭ ءدىلداسىن تۇگەلىمەن ساعان بەرەيىن»، – دەيدى. سوندا جىلان: «سەنىڭ پاتشاڭ تۇسىندە كوپ تۇلكى كوردى، ول تۇلكىلەر ءبىرىن-بىرى الداپ، اۋىزدارىن وتىرىك جالاسىپ جۇرگەنىن كوردى. ال ەندى مەنىڭ اقىمدى بەر»، – دەگەندە، قالتاسىن سيپالاپ: «وي، ءبالى-اي! سىزگە بەرەتىن ءدىلدالارىم ءتۇسىپ قالىپتى-اۋ، ۇيدەن اكەپ بەرەيىن»، – دەپ، ۇيىنە قاراي ءجۇرىپ كەتىپتى. بۇل ادام سونىمەن ۇيىنە كەلىپ، ايەلىنە: «ە، قاتىن بايعۇس، مەن تاعى دا پاتشانىڭ كورگەن ءتۇسىن تاۋىپ كەلدىم»، – دەپتى. ايەلى تاعى دا ىشىنەن رەنجىپ: «تاۋىپ كەلسەڭ، ءتىپتى جاقسى بولىپتى، پاتشاعا بارىپ، كورگەن ءتۇسىن ايتىپ بەرىپ قۇتىل»، – دەپتى. ءتۇس تابۋشى ەرتەسى پاتشاعا كەلىپ: «تاقسىر، كورگەن ءتۇسىڭىزدى تاۋىپ كەلدىم»، – دەيدى. پاتشا: «قانە، مەن قانداي ءتۇس كوردىم؟» –دەگەندە، جىلاننان ەسىتكەن ءسوزىن تۇگەلىمەن سويلەپ بەرەدى. پاتشا: «تۋرا تاپتىڭ، جارايسىڭ!» – دەپتى.

         سونىمەن بىرنەشە ۋاقىتتار وتكەننەن كەيىن پاتشا تاعى ءبىر ءتۇس كورىپ، بەلگىلى ءتۇس تابۋشىنى شاقىرتىپ الىپ: «مەن تاعى ءبىر ءتۇس كوردىم، ءتۇسىمدى تاپساڭ جانە ءبىر مىڭ ءدىلدا بەرەمىن، تابا الماساڭ، باسىڭدى الامىن»، – دەپ مىڭ ءدىلدانى ساناپ بەرەدى.

         ءتۇس تابۋشى ۇيىنە كەلىپ، ايەلىنە: «مەنى قۋعان اجال قوياتىن بولمادى، وزىمە جاقسىلىق قىلعان جىلانعا ەكى جولى وپاسىزدىق ەتتىم، ەندى ماعان راقىم جوق، سەن ءوز جانىڭدى باعارسىڭ، مەن مىنا مىڭ ءدىلدانى تۇگەلىمەن الىپ، ءبىر جاققا بارىپ، جانىمدى باعايىن»، – دەپ، ايەلىمەن قوش ايتىسىپ، بۇرىنعىسىنداي بەت الدى قاشىپ بارا جاتقاندا، باياعى جىلان تاعى دا الدىنان شىعىپ: «يا، ادامزات، تاعى دا نەعىپ ساسىپ، جۇگىرىپ كەلەسىڭ؟»، – دەپتى. بۇل كىسى پاتشانىڭ ءتۇسىن تابا الماي قاشىپ كەلە جاتقانىن ايتادى. سوندا جىلان: «پاتشانىڭ كورگەن ءتۇسىن مەن تاۋىپ بەرسەم، ماعان نە بەرەر ەدىڭ؟»، – دەيدى. سوندا بۇل كىسى: «كورگەن ءتۇسىن تابۋ ءۇشىن پاتشانىڭ ماعان بەرگەن مىڭ ءدىلداسى ءازىر، مەنىڭ قالتامدا تۇر، سونىڭ بارلىعىن بەرەيىن»، – دەيدى. سوندا جىلان: «سەنىڭ پاتشاڭ تۇسىندە بالا ۇيىقتاپ، بايتال جۋساعان كەڭ زامان كوردى. بىرەۋگە بىرەۋدىڭ زورلىعى جوق بارابارلىق زامان كوردى، ال مەنىڭ اقىمدى بەر»، – دەگەندە، الگى ادام قالتاسىنداعى مىڭ ءدىلدانى جىلاننىڭ الدىنا توگە سالادى.

         سوندا جىلان ءبىر سىلكىنىپ قالىپ، ادام بولىپ: «ماعان سەنىڭ ءدىلداڭنىڭ كەرەگى جوق، مەن قىزىرمىن، سەنىڭ پاتشاڭنىڭ ءتۇس كورۋدەگى پىكىرلەرىن ايتايىن. سەنىڭ پاتشاڭ ءبىرىنشى رەت كورگەن تۇسىندە وزدەرىن-وزى جەپ، جۇلمالاعان قاسقىر كوردى، ول كەزدە پاتشاڭ حالىقتى قاتاڭ ۇستاعان، حالىقتى قاسقىرشا جەپ، قاناعان كەزى ەدى، ول وزىنە ءتۇس بولىپ كورىندى. ەكىنشى رەتتە كوپتەگەن اۋىز جالاسقان تۇلكى كورگەن كەزىندە پاتشاڭ بۇرىنعى قاسقىر سياقتى پىكىرىنەن قايتىپ، حالىقتى الداپ، ەپپەنەن جەۋگە اينالعان كەزىندە، پاتشانىڭ پىكىرى وزىنە ءتۇس بولىپ كورىندى. ال، ەندى ءۇشىنشى رەت ءتۇس كورگەندە، كەڭ-بايتاق زامان كوردى، ول كەزدە سەنىڭ پاتشاڭ بۇرىنعى پىكىرلەرىنىڭ ءبارىن تاستاپ، ادىلدىككە كەلىپ ەدى، سول ادىلدىگى وزىنە ءتۇس بولىپ كورىندى.

         ال، ەندى اركىمنىڭ پاتشاسىنىڭ باعىتى قالاي بولسا، ول پاتشانىڭ ۇستاپ تۇرعان ەلىنىڭ دە نيەت-پىكىرى ءوزىنىڭ باستىعى سياقتى بولادى. سونىڭ ءۇشىن سەن پاتشاڭ قاسقىر سياقتى كەزىندە قاسقىرلىق نيەتپەن مەنى ۇرىپ جارالاپ كەتتىڭ، پاتشاڭ تۇلكى سياقتى كەزىندە سەن مەنى تۇلكى قۇساپ الداپ كەتتىڭ. ال ەندى، مىنە، پاتشاڭ ادىلەتكە كەلگەندە، قالتاڭداعى بارلىق ءدىلداڭىزدى بەرىپ وتىرسىز»، – دەپ عايىپ بولىپ كەتەدى.

         ءتۇس تابۋشى ۇيىنە كەلىپ، بولعان جاعدايدى ايەلىنە ايتىپ، ونان پاتشاعا بارىپ، ءۇشىنشى رەت كورگەن ءتۇسىن تاۋىپ بەرۋمەن بىرگە پاتشانىڭ ءار ءتۇس كورگەن كەزىندەگى حالىقتى قالاي ۇستاعانى، وزىنە ءتۇس بولىپ كورىنگەنىن تۇگەلىمەن ايتىپ بەرەدى.

         سوندا پاتشا: «بۇل - شىندىق ءسوز، مۇنى ماعان تولىق تۇسىندىرگەنىڭە راقمەت»، – دەپ، الگى ءتۇس تابۋشىنى ءۋازىر ەتىپ، پاتشا قالعان ءومىرىن ادىلدىكپەن وتكىزىپتى.

---