قارت قازاق
(قوس حيكايا)
قوزى
جاز كۇنى ەدى. ءبىراق بۇل ۋاقيعا جاز جىلۋى ءالى جەتپەگەن سالقىن سيبير تايگاسىنىڭ ءبىر تۇكپىرىندە بولدى.
قويدىڭ جايىلعانى قىزىق قوي، جۇمەكەڭ سونى تاماشالاپ تۇردى بىلەم، بۇدىر تاياعىنا سۇيەنىپ، ۇزاق ۋاقىت جىبىرلاعان جانۋارلاردان كوزىن الماي ەزۋ تارتا بەردى.
قاراۋعا دا قىزىق، جايىلعانى دا قىزىق: جۇمارلانىپ ءبىر جەرگە ۇيمەلەي قالادى دا، جىبىرلاعان قويلار ءبىر كەزدە اڭتارىلعان تارىداي شاشىلىپ، ەندەي جونەلەدى، قايتادان جيىرىلادى؛ شوپتەن-شوپكە، شوكەدەن-شوكەگە جۇگىرىپ، جەر تۇگىن تالاسا قىرقىسادى.
«اپىرىم-اي!» دەپ باسىن شايقادى دا جۇمەكەڭ سيرەكتەۋ كەلگەن ادەمى ۇزىن ساقالىن سيپاپ قويدى.— «قويدىڭ قويدان ايىرماسى جوق، قوبدانىڭ قويلارى دا وسىنداي...»
جۇمەكەڭنىڭ ويىنا الىستاعى قوبداسى ءتۇسىپ كەتىپ، جاڭا عانا جىلى شىراي بولەگەن اشاڭ جۇزىنە ەندى مۇڭدى كولەڭكە جۇگىردى. مۇندا كولەڭكە عوي، كۇن نۇرىن تاسالاعان جۇردەك بۇلتتاي، وقتىن-وقتىن سوعىپ كەتەتىن شاعىن شاتتىقتىڭ ءوزىن دە قوقىرايتا قويادى — ادام ءجۇزى سولعىن تارتا قويادى، سولعان گۇل رەڭدەس...
جۇمەكەڭ...— جۇماعالي بەكنياز ۇلى — سوناۋ الىستاعى اقتوبەسىنەن، ونىڭ ەلەگى مەن قوبداسىنان كوز جازعالى سان جىلدار وتكەن ءبىر كاريە ەدى. جاسى الپىستان اسقان جانە ونىڭ ۇستىنە اۋىر بەينەت ارقالاپ كەلە جاتقان جاندا توق كەلبەت بولا ما، اشاڭ، ءتىپتى ارىق ءوڭدى، ءبىراق جۇزىندە اقىلدىڭ، سابىرلى، وتە سالماقتى مىنەزدىڭ ءىزى ارىلماعان كادىمگى «يمان ءجۇزدى» جان-دى. ونىڭ ۇستىنە ءالىم ەلىنىڭ كەلىستى سيقى بار ادامى-دى: ۇزىنشا جاق، جاپ-جازىق كىرشىكسىز ماڭداي، ورتاشا تۇزەڭ مۇرىندى، جۇقا ەرىندى، كارىلىگىنە قاراماستان ءالى تىپ-تىك جانە جاس جىگىتتىڭ مۇسىنىندەي ورتا بويلى سۇلۋ دەنە. ارينە، سيبيردە سيبيرشە كيىنگەن. اياعىندا كەرزى ەتىك، ۇستىندە ماقتالى شولاق قارا كۋرتكە، ال باسىندا باياعىدان وزىمەن بىرگە كەلە جاتقان قىزىل قۇلاقشىن، كادىمگى قازاقى قويدىڭ قىزىل ەلتىرىسىنەن تىككەن بورىك.
جۇرەگى شانشىپ كەتكەندەي، تاياققا سۇيەنگەن كۇيى قارت ءبىراز تۇردى دا باسىن كوتەرىپ، وزەنگە قاراي ويىسا جۇمارلانعان قوي سوڭىنان ءجۇردى.
— بار بولعىر، مىنا اعاشتىڭ ىشىندە قوزىسىن تاستاپ كەتەر...
قارت جۇمەكەڭ ادىمىن جيىلەتە ءتۇستى. الدى وزەنگە قاراي بەت قويىپ، تەز-تەز جىلجىعان قويدىڭ ەڭ سوڭىنداعى كوك ساۋلىقتى ونىڭ كوزى بىردەن شالدى. ساۋلىق وزەنگە جاقىن كىشكەنە الاڭنىڭ ورتاسىنا جەتپەي جاتا كەتتى. «بەيشارا» دەدى ول جاقىنداپ كەلىپ. ونىڭ مۇسىركەگەنىن سەزبەگەن ساۋلىق كوككە قاراي تۇمسىعىن شۇيىرە ءبىر كۇشەندى دە، ورنىنان تۇرىپ كەتتى.
— بەيشارا، قىزعانىپ ءجۇر.
قوي سوڭىنان ەرۋگە اسا زاۋقى جوق، قوزداۋعا اينالعان ساۋلىق تاعى دا جاتۋعا بەيىمدەلدى.
— سول جەرگە، سول جەرگە. ءشوبى قالىڭ، قۇرعاق ويتاڭ،— دەپ انا جانۋارعا «اقىلىن» ايتتى دا قارت ساۋلىقتىڭ الدىن وراعىتىپ، ىڭعايلى دەگەن جەرىنە قايىرا ءتۇستى. ساۋلىق «كەتپەيسىڭ بە، ەندى؟» دەگەندەي، بوزاڭداۋ كوزبەن قارتقا رەنجىگەندەي بولدى دا تۇرىپ قالدى. قارت ىلگەرى ءجۇردى، ساۋلىق تاعى دا جاتا كەتتى.
وزەنگە تىرەلگەن قويعا جەتە بەرىپ، قارت:
— جانۋار، مال ەكەش مال دا بىلەدى. كوز تاسا جەر ىزدەيدى. ايتەۋىر يت-قۇس جوق قاۋىپتەنەتىن. قوزداسىن. قۇرعىر تەك «جالپاق بوكسە» ۇستىنەن شىعىپ قالماسا؟! وسى توڭىرەكتە ءجيى كەزدەسەدى سول بەرەكەتسىز،— دەدى وزىمەن-وزى سويلەسىپ.
— ويىنىڭ ارعى تۇكپىرىندە ايۋ اسا ءقاۋىپتى كورىنبەدى، اۋزى ايتسا دا قارت تاپ وسى جەردە ايۋ بولا قويمايتىنىن بىلەتىن دە ەدى. ارينە، قويعا جانە جاس قوزىعا جالعىز ءبورى مەن ايۋ عانا ەمەس، باسقا دا جاۋ جەتكىلىكتى، كەزدەسسە تۇلكى دە قاراپ قالماس، ال الاڭنان-الاڭعا شۇيىلگەن ورمان يتەلگىسى دە ءىلىپ اكەتۋدەن باس تارتپاس-اق.
قارت وزەنگە تىرەلگەن قويدى كەرى لىقسىتتى.
الگىندەگى مۇڭ كولەڭكەسى جۇگىرگەن ءجۇزى قايتادان جادىراعانداي. قوزداۋعا اينالعان ساۋلىق، ونىڭ يت-قۇستان امان بولۋ قامى جۇمەكەڭنىڭ الىستاعى اۋلىنا ويىسقان ويىن باسقا جاققا بۇردى. ول قويدى كەرى ىعىستىرىپ نازارىن وزەنگە اۋداردى.
ءسيبيردىڭ نۋ ورمانىن جارىپ وتۋگە وڭاي جول ىزدەگەندەي الىستان ارقاعا اسىعا جۇگىرگەن بۇل جىلان يرەك سۋ سيرەك جىنىستى جىلعا-جىلعانى قۋالاپ كەتكەن؛ باسى دا، اياعى دا جوق؛ قايدان شىعىپ، قايدا بارارىن بىلدىرمەي قالىڭعا سۇڭگىپ جوعالىپ جاتىر. جار قاباقتاعى شىمىلدىق تالدى اشىپ قاراماسا ادام بايقار ەمەس، كەي جەرى ادەيى بۇركەپ قويعانداي، ال اشىعىراق جەردەگى قۇمساق كەمەردەن ۇڭىلسەڭ سۋ بەينە ءمولدىر اينا: تۇبىندەگى قيىرشىق قۇمعا ويناعان جاسىل شاباق پەن قىزىل قانات بەينە ءبىر كوز الدىنداعى اكۆاريۋمدا اسىر سالىپ جاتقانداي. باي وزەن، ادەمى وزەن عوي بۇل، سيبير سۋى.
جۇمەكەڭ كەيدە سۋ تۇبىندەگى ەركىن ويناعان بالىقتى تاماشالاپ تومەن ۇڭىلەدى؛ كوزىنە جالپاق دالانى ءبىر كورسەتپەي قويعان يت مۇرنى وتكىسىز تايگاعا قاراعىسى دا كەلمەيدى. بار الەمدى جاۋىپ، بۇركەپ تۇرعان ءبىر قالىڭ تورعىن. توبەڭدەگى اسپان الاقانداي-اق، اينالا كوككە قول سوزعان قالىڭ قاراعاي، جىبىرلاعان ارشا، بويلاۋىق قىزىل قايىڭ.
كۇندە كەلىپ جۇرگەن بۇل حانكول تۇسى سەلەننەن بەس شاقىرىمداي-اق. جاعانىڭ جارى دا، تالى دا، تومەن ءۇڭىلىپ قارايتىن كەمەرى دە قوي قورانىڭ ءتورت بۇرىشىنداي تانىس ەدى، سوندىقتان جۇمەكەڭ بۇگىن بەتى-قولىن جۋاتىن «دارەت قايراڭىنا» تومەن تۇسپەي، جوعارىدا تۇرىپ قارادى. «انا ساۋلىق قوزداعان سوڭ قوزىسىن اۋىزداندىرىپ كەلىپ جۋىنايىن» دەپ ويلادى. ءسويتتى دە تومەن قاراپ تۇرىپ، جالت بەرىپ جاسىل شاباقتاردىڭ زىم-قايىم ۇرىككەنىن كوردى.
— اپىرىم-اي!— دەدى تاعى دا جۇمەكەڭ.— بالىق ەكەش بالىق تا...
بۇل جولى ول «بالىق ەكەش بالىقتىڭ دا جاۋى بار» دەگەندى اياقتاماي الدەنەگە كۇدىكتەنىپ، ساۋلىققا كوز سالۋعا اسىقتى. وعان ءتىپتى كەنەتتەن جاسىل شاباقتاردىڭ ۇرىككەنى كوڭىلىنە ۇرەي سالدى. «شاباقتار تەگىن ۇرىكپەيدى... شوراعاي، بولماسا باسقا ءبىر بۇزىق بار عوي سول ماڭدا».
قويلار الاڭنىڭ كەڭ جيەگىنە باسقۇرداي ورالىپ قالىپتى — باياعى تىنىمسىز وتتاپ، جەر تۇگىن جىمپازداۋدا ەكەن. جالعىز-اق قارا جاعال اق سەركە ءبىر شەتتە ودىرايىپ تۇر.
— قوجايىننىڭ كەۋدەسىن كوتەرىپ تۇرىسىن قارا،— دەدى جۇمەكەڭ ريزا بولعانداي سەركەگە باعىپ.— قاراۋىل قاراپ تۇر.
ۇنەمى قويدىڭ الدىندا جۇرەتىن، بارىنەن بويشاڭ قاراعاي ءمۇيىزدى اق سەركە ادەتىنشە جۇمارلانعان توپتى جەتەكتەپ جازىپ، ىلگەرى اتتاۋدى قويعان، ورتادا تۇر. ودىرايىپ الدەنەگە ءۇڭىلىپ تۇر. قارتتىڭ ساۋلىقتى تاستاپ كەتكەن جايپاق اپانى سول جەردە ەدى. ول سەركەگە جاقىنداي ءتۇستى. ويپاڭدا كوك ساۋلىق قوزداپ قالعان. جاڭا عانا شاراناسىن تازارتقان انا جانۋار كەۋدەسىن كوتەرە الماي ىلگەرى ەمىنىپ، ەتپەتتەپ جىلجىعان قوشاقاننىڭ استى-ۇستىنە ءتۇسىپ جاتىر ەكەن. قوشاقان تۇرا الماي، ىلگەرى ەمىنۋمەن الەك تە، ساۋلىق ونى شىر اينالىپ ەمىرەنۋمەن الەك. ال قارت قويشىنىڭ جاقىنداعانىن كورىپ قارا جاعال باستى ءبىر شايقاپ قويدى دا، ونىڭ قولىنداعى بۇدىر تاياققا جاراتپاي كوز تاستادى. ءسويتتى دە جالما-جان قارتتان بۇرىن قامتىپ قالايىن دەگەن جانشا ويعا سەكىرىپ ءتۇستى. قارت ءوز كوزىنە سەنبەي وڭ قولىنىڭ سىرتىمەن كوز ۇياسىن سۇيكەلەي قالدى. «تەز! تەز! ۇمتىل!» دەگەن اتالىق جارلىقپەن سەركە جاس قوزىنى تۇمسىقتاپ ورنىنان تۇرعىزۋعا جانتالاستى — اسىعا تۇرتكىلەپ قارتقا كوز الاسىن كورسەتتى.
— و، توبا!— دەدى قارت. ونىڭ داۋسى شىعىپ كەتتى.— مال ەكەش مال دا اتالىق ادەتكە يە. مەنىڭ...
ول الدەكىمنىڭ قۇلاعىنان اراشالاپ ءۇنىن كىلت ءۇزدى، ەرنى عانا جىبىرلاپ «مەنىڭ» دەگەن سوزدەن كەيىنگى «قوزىمدى» ىشىنەن ايتتى.
تاپ وسىنداي اياقتانار-اياقتانباس حالدە قالعان ەدى ونىڭ «قوزىسى دا». كادىمگى قوزىسى... جالعىز ۇلى... ءوزىن اكەتكەندە ەڭبەكتەي باستاعان جاقياسى.
وعان كوپ زامان ءوتتى عوي. تايگانىڭ وزىنە كەلگەلى قاشان. وسى وزەننىڭ بويىنىڭ ءوزى دە قارتتىڭ ءبىر عۇمىرىنا يە بولعان. مۇندا ول قوي باعۋعا قولى جەتكەنشە نە ىستەمەدى. اعاش كەسۋدى ۇيرەنگەن جوق، ءومىر ۇيرەتتى، كۇن كورۋ ارەكەتى ەرىكسىز جەتەكتەدى. اعاش كەسۋ عانا ەمەس، سال بايلاۋ — ونى اعىزۋ؛ اعىپ كەلگەن سالدى اعىتىپ، وزەننەن جاعاعا شىعارۋ جۇمىسىندا نەشە جىلى قالدى. اعىتقان سالدىڭ بورەنەلەرىن بىرىندەپ ءتۇرتىپ شانىشقىمەن جىلجىتىپ، تىرناداي تىزبەكتەپ ترانسپورتەرگە يەگىن ىلىكتىرۋگە دە جۇمەكەڭ ماماندانىپ ۇلگىرگەن. ۇقىپتى ادامعا، تياناقتى ەڭبەك يەسىنە كىم نازارىن اۋدارمايدى. ءبىر تۇبەكتىڭ بەلگىلى جۇماعاليى بولدى. ول اعاش شىعارۋ، اعاش جيناۋ — شتابەل تەكشەلەۋ مامانى دا اتاندى. بۇل سكيرد-سكيرد بورەنەنى تاپ وسى وزەننىڭ جاعاسىنا تىرەلەتىن تار تاباندى تەمىر جولمەن كەلگەن قىزىل ۆاگونگە كۇنى-تۇنى تيەپ سوناۋ الىستاعى شاحتاعا، زاۆودقا ۇزدىكسىز جونەلتكەن جانداردىڭ ءبىرى ەمەس پە؟ قىرىق بەس مينۋت ىشىندە ءبىر ۆاگوندى تيەپ ۇلگەرۋگە شەبەرلەنگەن قازاق تا وسى جۇمەكەڭ. جۇمەكەڭنىڭ بريگاداسى وزات اتانباي قالعان كۇنى جوق. ول وپ-وڭاي قولعا تۇسكەن ەرلىك ەمەس-تى. ارقانى ايازعا سورعىزبايتىن، ادامشىلىق ءقادىردى اياق استى ەتكىزبەيتىن، ءبىر ءتىلىم نانعا قايىرشىلىق قولدى سوزدىرمايتىن ەڭبەكتىڭ عانا قۇدىرەتى ەدى. اششى قاسىرەتتىڭ قۇشاعىنان دا الىپ شىققان سول ەڭبەك...
ءبىر مينۋتتە كوز الدىنان شۇباپ وتكەن اۋىر ءومىرىنىڭ ۇزاق جولىن شولىپ ۇلگەرتپەي، قارا جاعال اق سەركەنىڭ اتالىق قامقورلىعىن دا اياقتاتپاي ارت جاقتان:
— باي-باباي!— دەگەن بەلگىلى قارلىققان جۋان ءۇن كۇر ەتتى.
قارت سەلك ەتتى! ول اڭسىزدا شىققان ادام داۋسىنان شوشىپ سەلك ەتكەن جوق، جاي كەزدە جان تۇرشىكتىرەتىن جاعىمسىز ايۋ كۇرىلدى انتوقتىڭ دىبىسىنان سەلك ەتتى. كورۋگە قوراش، كەپكەن شاباقتاي سەمىپ قالعان قازاق شالى تۇگىل، انتوق كۇر ەتكەندە بۇكىل كولحوز سەلك ەتەتىن — كارى، جاسى، ايەلى، قىزى تەگىس تىنىپ قالاتىن، ءتىپتى كوبىنەسە انتوقتىڭ بەتىنە قارسى كەلمەي ىعىپ جۇرە بەرەتىن. پرەدسەداتەل قۇدىرەتتى ەمەس، انتوق جيۆوتنوۆود قۇدىرەتتى.
قارتتىڭ سەلك ەتپەسكە شاراسى جوق. بۇل وڭ اياعى تۇپ-تۇتاسىمەن جوق ادامنىڭ ءىرى تومار كەۋدەسى بۋرا سانىنداي سىڭار اياققا — جانە ءارى جۋان، ءارى زىلدەي كۇجبان بالداققا اسىلىپ ىرعالا قوزعالعاندا جولىنداعى ادامدى تاپتاپ كەتەر دەگەن ۇرەي تۋعىزادى. ونىڭ ۇستىنە قىزىل تارعىلدانعان ۇلكەن كوزدەرى، بارجيعان كۇرەڭ بەتى جانە شوقپار مۇرنى قارسى قاراعان جانعا زىكىر ايتقىزعانداي. جۇمەكەڭ قارت وعان تىكتەپ قاراۋعا دا سەسكەنەتىن. قاراي قالسا تەز كوزىن بۇرىپ اكەتىپ: «اپىرىم-اۋ، وسىنى قايدا كوردىم؟ ايتەۋىر ءبىر كورگەن ادامنىڭ كەسپىرى سياقتى. مۇندا — «تاەجنيك» كولحوزىنا قالاي كەلگەن؟»— دەپ داعدارىس ويعا كەتە بەرەتىن.
«وسى انتوقتىڭ ءناسىلى كىم ەكەن؟»— دەپ ويلاپ قالاتىن جۇمەكەڭ كەيبىر كەزدە. اسىرەسە، ول مۇنى ۇزىن-ۇزىن وتىرعىشتاردىڭ ۇستىنە قيسايا كەتىپ، ءاتۇستى قالعىپ جاتىپ ويلايتىن. ءبىراق سول كولحوز قوسىنىڭ ىشىندەگى تاقتا ۇستىندە شولاق كۇرتەسىن جاستىق ەتىپ جاتا كەتەتىن جانداردىڭ ىشىندە كىم جوق؛ چالدونى مەن چۋۆاشى، كراشىنى مەن موردۆاسى، باشقۇرى مەن ياساشنى دەيتىندەرى ميداي ارالاسىپ كەتكەن-دى. سول توپتاسىپ جاتقان حالىقتىڭ ىشىنەن «وسى سەن كىمسىڭ؟» دەپ سۇرايتىنى سيرەك كەزدەسەدى. سوندىقتان جۇمەكەڭنىڭ دە وقتا-تەكتە ويىنا كەلگەن بۇلدىر سۇراعى قالعىپ-مۇلگىپ جاتقاندا وزىنەن-وزى اياقسىز بۇلدىر تارتىپ جۇرە بەرەتىن ەدى. سوندا دا ول ويانىپ كەتكەندە الگىدەگى بۇلدىر ويىن جيناقتاعاندا «انتوق» دەگەنى «انتۇرعان دەگەن سوزبەن تەكتەس ەمەس پە ەكەن؟!»— دەپ قالاتىن.
— باي-باباي، سەن انا قارا جاعال تەكە! كوردىڭ بە؟! ول دا باي، سەن دە باي!..
انتوقتىڭ قارىپ كەتكەندەي ءسوزى قارتتى ارىدەگى ويدان بەرى ورالتتى بىلەم.
— زدراستي، انتوق انتوقيچ!— دەدى ول ساسىپ.
ءبىراق انتون، سالەمدى العان دا جوق، الدىمدا جان بار ەكەن دەپ سالەمگە سالەم قايىرعان دا جوق. ول تەك جول بەرگەندەي كەرى شەگىنە تۇسكەن قارتتان ءارى ءبىر ىرعالىپ سەركەگە جاقىنداپ قالدى. وگىز تۇگىل ازىرەيىلدەي بۇقاعا دا قارسى باراتىن قارا جاعال شىن قىزعاناتىن جاۋ جاڭا كەلدى دەپ ءتۇسىندى بىلەم، ءجۇرىسى دە، ءىسى دە وجار ادامعا سوققى بەرۋگە دايىندالدى؛ ول كەيىنىرەك ءبىر ءبۇيىر جىلجىپ، «تاپ وسى جەردەن كوتەرىلە سوقسام ناق كەۋدەدەن قوس قاراعاي نايزانى قاداي سارت ەتكىزەرمىن» دەگەندەي جالما-جان كوككە شانشىلا كوتەرىلدى. اتا سەركەنىڭ قوزىنى قورعاۋ ارەكەتى قارتقا قاتتى ۇناسا دا، مىنا قىزىل كوز انتوقتى سۇلاتىپ سالۋى بالەنىڭ باسى بولار دەپ ويلادى. سەركەنىڭ سەكىرىپ سوعاتىنىن جانە وڭدىرماي سوعاتىنىن ول جاقسى بىلەتىن.
— انتوق انتوقيچ! سەركە! ساق بول، سەركە!
كوتەرىلە سوققان قارا جاعالدىڭ قوس قاراعاي نايزاسى تايىپ كەتتى، انتوق كىلت بۇرىلىپ قالدى. سىڭار اياق جاننىڭ مۇنداي شاپشاڭ جانە ءادىسقوي ەكەنىن قارت ءبىرىنشى رەت كوردى. قاتەرلى جاۋدىڭ قاھارلى مۇيىزىنەن امان قالىپ قويۋ بۇل سويقان ادامعا از كورىندى. ول سەركەنىڭ جازاسىن بەرۋگە ۇمتىلدى. قايتا كوتەرىلە بەرگەن قارا جاعالدى كۇجبان بالداقپەن ءبىر سىلتەپ ءوتتى. ءبىراق كەمتارلىق ونىڭ قارۋىن سەركەگە دارىتپادى، بالداقتىڭ باسى جەرگە ءتيىپ، ءوزى ۇشىپ كەتە جازدادى، وڭ قولىمەن جەر تىرەي قايتا تۇرەگەلدى. ايلاكەر ادامنىڭ امالىنا شارا جوق ەكەنىن سەزگەن سەركە دە كەرى شەگىندى. ورعىپ ارەگىرەك شىعىپ «توقتاي تۇر» دەگەندەي، قاراعاي نايزاسىن شايقاپ-شايقاپ قويدى.
قارت نە دەرىن بىلمەي، نە ىستەۋگە رەتىن تاپپاي داعدارىپ قالىپ ەدى. ال، بالداعىن قولىنا دۇرىستاپ ۇستاپ، قالپىنا قايتا كەلگەن انتوق ەش نارسەگە دە قاراعان جوق. سەركەگە دە ەندى قايتىپ كوز سالمادى. ول تەك «بۇلارعا نە بولعان؟!» دەگەن جانشا ماعىناسىز كوزبەن سۇزە قاراپ قويىپ، ەسىل-دەرتى قوزىسىنىڭ ەمشەككە تىربانعانىمەن بولعان كوك ساۋلىققا جەتىپ باردى. ءسويتتى دە جالما-جان ارتقى ەكى اياعىن كوتەرىپ، كەۋدەسىنە ءالى كەلمەي ىلگەرى سىرعاناعان قوزىنى جەلكەسىنەن قىسىپ جەردەن كوتەرىپ الدى.
— بەيشارا، كۇنى بويى قىزعانىپ، ويدان-ويعا قاشىپ ءجۇرىپ، جاڭا عانا قوزدادى...
قارت ساۋلىق جايىن بايانداپ ۇلگەرگەنشە انتوق قوزىنى جەرگە تاستاپ تا جىبەردى.
قوزى سىلق ەتتى. نە بولعانىن بىلمەي قالعان قارت كوزىن انتوقتان قوزىعا اۋدارعاندا قوزىنىڭ ارتقى اياعىن اقتىق رەت سەرپىپ قالعانىن كوردى. قيمىلسىز قالعان جاس ءتولدىڭ ۇستىنە ەمىرەنە تۇسكەن ساۋلىققا ول قاراي المادى، تەك قانا ونىڭ الدىندا اۋىر كۇنالى بولىپ قالعان جانشا كۇيبەڭدەپ تاماعىن كەنەي بەردى.
— سويىپ، بۇيرا ەلتىرىنى ديىرمەن باسىنداعى سەمەنگە بەر!
قاباعى قاتتى تىرجيعان قارت «ەلتىرى» دەگەنگە دەنەسى شىمىركەنگەندەي ءدىر ەتتى دە، باسىن شايقادى.
— ا، باي-باباي! سەن!..
انتوق ءسوزىن اياقتاماي جالما-جان جەردەگى قوزىنى جۋان ساۋساقتارىمەن بۇركىتشە ءبۇرىپ الىپ قولتىعىنا قىستى. ءسويتتى دە قارتقا بۇقا كوزدىڭ تارعىلىن كورسەتتى. ءزىل تاستادى. ءوزى سەكەڭدەي جونەلدى. ال، ساۋلىق: «تاستا! قايدا اكەتتىڭ؟!» دەگەندەي الدىڭعى اياعىمەن جەردى تارپىپ قالىپ، ماڭىراپ سوڭىنان ىلەستى. ازدان كەيىن ول كەرى جۇگىرىپ كەلىپ، جاڭاعى قوزىنىڭ تالپىنعان جەرىن يىسكەلەدى. ول قوزىنى تاپپادى. قارتقا قارادى. قارت جەرگە قارادى. ازدان كەيىن ەكەۋى دە كەتىپ بارا جاتقان انتوققا كوز تىگىپ ەدى، كەلساپتاي سىڭار اياق پەن كۇجبان بالداققا اسىلعان تومار دەنە ىرعالا تەڭسەلىپ، جار جاعاسىنا جەتىپ تە قالعان ەكەن. «مەن نە ىستەيىن؟ انا... جالماۋىز. ساموگون...» دەپ ەرنى جىبىرلاپ، قارت جانۋاردىڭ باسىن سيپادى.
1965 ج.
You Might Also Like
