InfoHub Logo

الماتى اۆتوموبيل-جول كوللەدجىنىڭ فيزيكا ءپانىنىڭ وقىتۋشىسى:
بايسبايەۆا جازيرا بايتيلەۋوۆنا
 
بۇگىندە ەلىمىز ىندەت جايلاعان قيىن كەزەڭدى باسىنان وتكەرىپ كەلەدى. وسىناۋ تىنىش بەيبىت جاتقان ەلىمىز ناۋرىز ايىنان باستاپ كارانتينگە جابىلىپ قويا بەردى.

ءيا، دەرتكە داۋا بار ما ەكەن! بۇل كۇندە ادامزاتتىڭ قاس جاۋىنا اينالعان اتى جامان اۋرۋ قاي سالانى بولسا دا اقساڭداتپاي قويمادى. سونىڭ ىشىندە ءوزىم قىزمەت اتقارىپ جاتقان الماتى اۆتوموبيل-جول كوللەدجى تۋرالى تىلگە تيەك ەتكىم كەلىپ وتىر. مەن فيزيكا ءپانىنىڭ وقىتۋشىسى رەتىندە كوللەدجدە ساباق بەرگەنىمە مىنە، كوزدى اشىپ-جۇمعانشا، 5 جىلدان استام ۋاقىت ءوتىپ كەلەدى. بۇل كوللەدجدە تەحنيكالىق مامانداردى دايىنداۋمەن ءار وقىتۋشى ماڭداي تەرىمەن ساباق بەرىپ كەلەدى. ءار كۇن  سايىن قىزىعى مەن شىجىعىنا باتقان ءبىلىم سالاسى ءبىزدىڭ وقۋ ورنىن دا كارانتينگە جاپپاي قويمادى. ءبىراق وسى كارانتين كەزىندە دە وقىتۋشىلاردىڭ كۇنى- ءتۇنى دەمەي ىستەپ جاتقان ەڭبەكتەرىن ايتىپ وتپەۋ مۇمكىن ەمەس.

«ءمۇعالىم ءىسى سىرتتاي قاراپايىم بولعانىمەن-تاريحتاعى ەڭ ۇلى  ءىستىڭ ءبىرى» — ك. د. ۋشينسكيي ايتىپ وتكەندەي بۇگىندە ءبىزدىڭ كوللەدج باسشىلارىنان باستاپ وقىتۋشىلار ەرەن ىستەردى اتقارىپ وتىرعانى ءسوزسىز. وعان كۋا قاشىقتىقتان وقىتۋ جۇيەسى. بۇگىندە قاشىقتىقتان وقىتۋ جۇيەسى بارلىق ءبىلىم سالاسىندا ورىندالىپ، وتىر، ارينە مۇنداي كەزەڭدە ءجۇز پايىز ەلىمىزدە بارلىق ءبىلىم الۋشىلار كومپيۋتەر، ينتەرنەت جابدىقتالىپ وتىر دەپ ايتۋ ءالى ەرتە. الماتى اۆتوموبيل-جول كوللەدجى باسشىلارىنىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن بىزدەگى قاشىقتىقتان وقىتۋ جۇيەسى بىلاي جۇرگىزىلدى. اتقارۋشى ديرەكتور تۋرسۋمبەكوۆا حورلان ساكەنوۆنانىڭ ۇيىمداستىرۋشىلىعىمەن كوللەدج ءبىلىم الۋشىلارى شەتتە قالعان جوق. بۇل مەزەتتە ناۋرىز ايىنان ءار ءبىلىم الۋشىلار تۋرالى اقپارات الىندى. وقىتۋشىلار كومەگىمەن ءار بالانىڭ جاعداي-احۋالى تۋرالى مالىمەت الىنىپ، ءتيىستى شارالار قولدانىلدى. سونىمەن قاتار ديرەكتوردىڭ وقۋ ءىسى جونىندەگى ورىنباسارى اكيمجانوۆا اراي شوعانبەكوۆنا كۇندەلىكتى قالا دەڭگەيىندە ءجۇرىپ جاتقان ۆەبينارلاردان، ءوز تاجىريبەلەرىنەن وقىتۋشىلارعا قاشىقتىقتان وقىتۋ بارىسىندا ءار پانگە بايلانىستى ۆيدەو جاساۋ، ءبىلىم الۋشىلار مەن وقىتۋشىلار اراسىنداعى ساباق بەرۋ پروسەسىن كۇندەلىكتى قاداعالاپ وتىر. بۇل مەزەتتە ءبىلىم باسشىلىعىنىڭ ۇسىنعان Edupage پلاتفورماسى وتە ماڭىزدى ءرول اتقارىپ كەلەدى. Edupage پلاتفورماسى ارقىلى ءبىلىم الۋشى مەن وقىتۋشىنىڭ اراسىنداعى قارىم-قاتىناستى ورناتا بىلدىك. ارينە، بۇل پلاتفورماعا كومەكشى جەلىلەر ۆاساپ، youtube، ەلەكتروندى پوچتالاردىڭ دا قىزمەتى وراسان زور بولىپ كەلە جاتىر. سونىمەن قاتار وقۋ ءبولىمىنىڭ باسشىسى پانا ءالىمتاي قىزىنىڭ ءبىلىم الۋشىلاردى كۇندەلىكتى قاداعالاپ وتىرۋىنىڭ ناتيجەسىندە وقىتۋ جۇيەسىندە ءبىلىم الۋشىلاردىڭ تولىق ساباققا قول جەتكىزۋىنە قول جەتكىزدىك. ناۋرىز ايىنان باستاپ، پلاتفورماعا بارلىق ءبىلىم الۋشىلاردى جانە وقىتۋشىلاردى تەز ارادا پلاتفورماعا ەنگىزۋمەن اينالىسقان ينفورماتيكا ءپانىنىڭ وقىتۋشىسى بايتلەس رابينۋر ەلەمەس قىزىنىڭ كۇندەلىكتى جاساعان ەڭبەگىن دە ايتىپ وتپەۋگە بولماس. وسى ورايدا ساباق كەستەسىن جاساپ ەنگىزۋدى، ءبىلىم الۋشىلارعا سىناق پەن ەمتيحان مەرزىمدەرىن ءوز ۋاقىتىمەن جاساپ، وقىتۋشىلارعا تاراتىپ، پلاتفورماعا ەنگىزۋ نۇربايەۆا اليا اديلحان قىزىنىڭ ەنشىسىندە جانە باقىلاۋىندا بولدى. مىنە، وسىلاي ءبىر جەڭنەن قول ءبىر جەڭنەن جاعا شىعارىپ جانە ۇيىمداستىوىرىلىپ كەلە جاتقان وقۋ جۇيەسىنە ناۋرىز ايىنان بەرى ءار ءبىلىم الۋشى مەن وقىتۋشىلار داعدىلانىپ قالعان. وقىتۋشىلار كۇنى-تۇنى دەمەي، ءبىلىم الۋشىلارمەن قارىم-قاتىناس ورناتىپ، ولارعا ءار تاقىرىپتىڭ مەڭگەرىلۋىن جانە وسىعان وراي كەرى بايلانىس ورناتىپ، ولارعا ءار تاقىرىپتىڭ مەڭگەرىلۋىن، كەرى بايلانىستىڭ بولۋىن قاداعالاپ ۇلگەرۋدە. ءبىلىم الۋشىلاردىڭ تاپسىرمالارىن تەكسەرۋ، قاتەمەن جۇمىس جاساۋ، ولارعا تاقىرىپتى مەڭگەرۋدىڭ ءتيىمدى جولدارىن قاراستىرۋ ۇلكەن ەڭبەكتى تالاپ ەتەدى. الەمدى ىندەت جايلاعان ۋاقىت كەزىندە ارينە ادامزات كارانتينگە جابىلىپ، وسى ايلاردا جۇرگىزىلىپ جاتقان مەرەكەلەردى دە ۇمىت قالدىردى. ءبىراق ءبىزدىڭ كوللەدجدە ءار مەرەكە ۋاقىتىنا ساي، ديرەكتوردىڭ تاربيە ءىسى جونىندەگى ورىنباسارى يمانكۋلوۆا ناديرا سەريكوۆنانىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن ءار ءتۇرلى حەشتەگتەر، پروفوريەنتاسيالىق جۇمىستار، اسىرەسە «9 مامىر – جەڭىس كۇنىنە ارنالعان» قىسقاشا ۆيدەولار سول مەزەتتى باستان كەشىرگەندەي سەزىم ءبىلدىردى. جەڭىس دەمەكشى بۇگىندە سول قيىن دا سۇراپىل كەزەڭدى باستان كەشىرگەنىمىزگە 75 جىل بولىپ قالىپتى. بۇل قاپەرلى ساتتەردى مۇنداي كەزدە دە ەسكە الىپ، كەلەر ۇرپاقتىڭ ساناسىنا سالماۋ، پاتريوتتىق تاربيە بەرمەۋگە بولماس دەپ ويلايمىن.

وسىناۋ قازاق ەلى نە كورمەدى. . . تاريحكقا كوز جۇگىرتسەك، ادام جانىن سەلت ەتكىزەر وقيعالار مەن ۇرىستار جانىڭا ەرىكسىز جاس ۇيالاتادى. اتا – بابامىزدىڭ ۇرپاعى ءۇشىن، ءوز جانىنىڭ قاسىق قانىن قيعاندىعىنا ءارقاشان باس يەمىز. سونىڭ ءبىرى ءوزىم كەلىن بولىپ تۇسكەن ۇيدەگى قايىن اتام جايلى ءسوز قوزعاعىم كەلىپ وتىر.

مەنىڭ ەنەم قايناروۆا قارلىعاش  كەنجەگالييەۆنا جانە ءىنىسى قاناتوۆ مارات كەنجەگالييەۆيچ ەسىمدى انالارىمىز بەن اعالارىمىزدىڭ ايتۋى بويىنشا قايىن اتام  قاناتوۆ كەنجەگالي ءىزباساروۆيچ 1925 جىلى شىلدەنىڭ 15 جۇلدىزىندا باتىس قازاقستان وبلىسىنداعى سوركۋل اۋىلىندا دۇنيەگە كەلگەن ەكەن.

          

سوعىسقا دەيىنگى جىلدارى ورال قالاسىندا 7-سىنىپتىق مەكتەپتى بىتىرگەن ەكەن. ۇلكەن مامان يەسى بولۋ ءدال وسى سوعىستىڭ كەساپاتىنان بۇيىرماپتى. ول كىسىنى 1943 جىلدىڭ قاڭتار ايىنىڭ 1-نەن سوعىسقا شاقىرتۋ الدى.

   

سوعىس بارىسىندا 63ء-شى مينولەتشىلەر پولكىندە قىزمەت اتقارعان. سودان كەيىنگى 24ء-شى  اتقىشتار پولكىنە اۋىستىرىلىپتى. 1944 جىلى 29ء-شى كۋرسانتتاردى وقۋ پولكىنە جىبەرىلىپ، كىشى سەرجانت اتاعىن وسى جەردە الىپتى. وقۋدان كەيىن 793 اتقىشتار پولكىندە ءبولىم كومانديرى بولىپ قىزمەت اتقارىپتى. ءدال وسى جەردە قاناتوۆ كەنجەگالي ءىزباساروۆيچ ۇلكەن ۇرىستارعا ناقتىراق ايتساق، نەمى فاشيستەرىن ۇستاۋ ۇرىستارىنا قاتىسىپتى. سوعىستى ءدۇيىم جۇرتپەن 1945 جىلدىڭ 9 مامىر ايىندا بەرلين قالاسىندا اياقتاپتى. قاناتوۆ كەنجەگالي ءىزباساروۆيچ سونىمەن قاتار رەيحستاكقا تۋ تىگۋ كەزىندەگى ۇرىستارعا بەلسەنە قاتىسقان قازاق جاۋىنگەرىنىڭ ءبىرى ەدى»-دەپ مارات اعا ءسوزىن اياقتادى. كوز الدىمىزدا قاراپ وتىرساق وسىنداي قازاق جاۋىنگەرلەرى زۇلمات سوعىستىڭ قۇربانىنا اينالىپ كەتە باردى. ءار ەر-ازامات ءبىر اعاش بولىپ سانالسا، بۇگىندە بۇل اعاشتار ۇلكەن بايتەرەككە اينالىپ، ۇرپاعى سول بايتەرەكتىڭ جاس تالشىعىنداي قاۋمالاپ وسەر ەدى. بۇگىنگى كۇندە قاناتوۆ كەنجەگالي ءىزباساروۆيچ اتامىزدان قالعان 8 ۇرپاعى بار. ونىڭ تورتەۋى قىز، تورتەۋى ۇل بالاسى. بۇل كىسلەردەن تاراعان 19 نەمەرەسى بار. مەن وسى نەمەرەلەرىنىڭ ءبىرى قايناروۆ ارمان كامزا ۇلىنىڭ جۇبايى بولىپ كەلەمىن. «قاجەتى جوق. . . سوعىستىڭ قاجەتى جوق! دۇرىسى تىرلىك قىلىپ، ىزدەنەيىك. شىنايى داڭق - ەڭبەكپەن كەلگەن اتاق. سوعىس جابايىلاردىڭ ەنشىسىنە قالسىن!» دەپ ايتقان ەكەن گي دە موپاسسان.

ءيا، مۇنداي سوعىستىڭ ەشكىمگە قاجەتى جوق. قازىرگى زاماندا ەشبىر ادام اكەسىنەن، اعاسىنان، بالاسىنان ايرىلماي-اق قىسقا عانا عۇمىردىڭ ماقساتى مەن ءمانىن تۇسىنسە ەكەن دەپ ويلايمىن. كەلەر ۇرپاق زۇلمات سوعىستىڭ كەساپاتىنىڭ بەينەسىن ەستەن شىعارماي، بۇگىنگى كۇنگە شۇكىرشىلىك ەتىپ، ءوز ەلىنىڭ، جەرىنىڭ پاتريوتىنا اينالسىنشى دەگەن ويمەن ءسوزىمدى اياقتاعىم كەلىپ وتىر.

---