اشانىڭ ماحابباتى
سۋىر انا — اشا ءوز تۋىستارىنان بۇرىن ويانىپ، ابايلاپ ىننەن سىرتقا شىقتى. جارىقتان ۇيالعان كوزدەرى جاساۋراپ بارىپ، سالدەن سوڭ قالپىنا كەلدى. قارايعان-قۇرايعان نارسەنىڭ بارلىعىن زەردەسىنە تىركەپ، توڭىرەگىن ءجىتى شولىپ شىقتى. كۇنگەي بەتتەردىڭ قارى كەتىپ، جەر الا-قۇلا بولا باستاپتى. «ءتىرى قۇلعا كوكتەم دە شىقتى» دەپ اشا ىشتەي كۇرسىنىپ، وسى كۇنگە جەتكەنىنە ريزا بولدى. ەندى ويانعان دالانىڭ سالقىن دا تازا جۇپارىن كەۋدەسىنە سۇيسىنە تارتىپ، راحاتتاندى. سوسىن ءىننىڭ اۋزى ورنالاسقان توبەشىكتەن تومەن قۇلداپ، ەتەكتەگى ەسكى شوپتەردىڭ باسىن شالىپ كوردى. ولاردىڭ ۇيپالانعان تۇپتەرىندە ەندى-ەندى قۇرتتاي باستاعان قياق ۇشتارى دا قىلتيادى. اشا جاڭا وسكىننىڭ تامىرىن قازۋدى ءجون كورمەدى. ءبىر جاعى، توڭى تولىق جىبىمەگەن قارا جەردى قوپسىتارلىقتاي، ونىڭ بويىنان قايرات تا تابىلماس ەدى. تۇياقتارىنىڭ ۇشى مۇقالىپ، كەزىندە كۇن ساۋلەسى ەركەلەيتىن قاسقا تىستەرىنەن وتكىرلىك كەتىپ، سورايا سارعايعان...
ول، وسى كوكتەمنىڭ ءوزى ءۇشىن سوڭعى ەكەنىن ىشتەي سەزەدى. توبەدەن توڭكەرىلگەن كوگىلدىر اسپاننىڭ ءتۇسى سونداي ءمولدىر ەدى. كۇن تاباعى ەندى عانا جىلۋشىراپ، مەيىرى الدا ەكەنىن اڭعارتقان ىرىمدى شاق. اشانىڭ ءۇرىم-بۇتاقتارى ءالى ۇيقى قۇشاعىندا. ولاردىڭ بويىنا جيناعان قورەكتىك مايلارى تۇگەسىلە قويعان جوق-تىن. قالاي دەگەنمەن دە وياناتىن ۋاقىت تاياپ قالدى. بۇگىن-ەرتەڭ ولار دا جىبىرلاپ سىرتقا شىعادى. تارالماعان توندارىنىڭ جاباعى جۇندەرى بۇرقىراپ، ۇزاق ۇيقىدان ارىلا الماي ەسىنەگەن سۇدىندەرى كۇلكىلى كورىنۋشى ەدى.
ءبىراق، ءبىر اي وتكەن سوڭ ولاردى تانۋ مۇمكىن ەمەس-تىن. جاباعىدان ارىلىپ، قىلشىق جۇندەرى جىلتىراپ، قۋتىڭ-قۋتىڭ جۇگىرە باستايدى. ەرجەتىپ، ەركەكتىك سەزىمى ويانعاندارى كورشىلەس سۋىرلاردىڭ قونىسىنا كوز تىگىپ، قالىڭدىق ىزدەيدى.
سونىڭ اراسىندا قىستاپ شىققان ۇيشىكتەرىن تازالاپ، جاڭادان ءشوپ ورىپ، توسەك-ورىندارىن جاڭالايدى. بۇلاردىڭ نەگىزگى جۇمىسى – كەلەسى قىستى امان-ەسەن، ۇيقى قۇشاعىندا الاڭسىز وتكىزۋ ءۇشىن قارىندارىنا قاجەتتى ماي جيناپ الۋ. شالعىنعا جايىلىپ، ءدامدىسى مەن ءتاتتىسىن تاڭداپ جەپ، تۇبىندەگى تامىرىن دا كەمىرەدى. قۇرت-قۇمىرسقا، قوڭىزداردى دا تابەتى تارتسا، تورسىلداتىپ جەي سالادى. تىنىمسىز تاماقتانۋ اراسىندا تارانىپ، سىلانۋ سياقتى تازالىق قامىن دا ۇمىتپايدى.
اشانىڭ باۋىرى جىبىرلاپ، تىر-تىر قاسىندى. بۇرگەلەردىڭ دە قارنى اشقان ءتارىزدى، ءار-ار تۇستان شاعا باستادى. كيىزدەنىپ كەتكەن ءجۇندى قاسۋ دا وڭاي ەمەس ەدى. سونى بىلگەندەي: اش بۇرگەلەر جالاڭداپ تالاۋعا كىرىستى. ارسا-ارسا بولىپ، قۇر سۇيەگى سالدىراعان كارى دەنەسىنەن تالعاجاۋلىق ءسول تاپپاعان بۇرگەلەرگە اشانىڭ جانى اشىدى. «سەندەردەن دە ءبىر جولا قۇتىلاتىن كۇن كەلەر» دەپ ءوزىن-وزى ساباسىنا تۇسىرگەن بولدى. ءسويتتى دە ىنگە تاياۋ تۇستاعى كۇنگە قىزدىرىنىپ جاتقان الىپ سۋىرعا ۇقساس كوكالا تاسقا قاراي جورعالادى. تىرمىسىپ تاستىڭ جوعارىلاۋ تىزەسىنە كوتەرىلدى. ونىڭ باۋىرىنداعى ءتۇبى قارايعان جارىققا كىرىپ، تەرەڭىنە ءۇڭىلدى. سۋ قاراڭعى سوقىرشا ەشتەڭە كورە المادى. جورعالاپ قايتا سىرتقا شىقتى. كۇن جارقىراپ-اق تۇر. كوزدەرىن ءبىر اشىپ، ءبىر جۇمىپ، سوسىن الاقان سىرتىمەن ۋقالاپ، جانارىن تۇتقان مۇناردى تاراتپاق امال جاسادى. تاعى دا قۋىسقا ەندى. وسى جولى ارى تامان باردى.
ونىڭ سول باياعى جاتقان قالپىن وزگەرتپەگەن ءپىشىنى اشانىڭ كوزىنە وتتاي باسىلدى. الدىڭعى ەكى اياعىنا باسىن سالىپ، تاپجىلماستان بەرى قاراپ جاتىر ەكەن. بۇل — اشانىڭ ءبىر كەزدەگى ناقسۇيەرى ەمەس، ونىڭ قاڭقاسى عانا ەكەنىن ول ىشتەي مويىندايدى. ءبارىبىر دە كوكتەم كەلىپ ويانعان كەزدەگى اشانىڭ العاشقى قاستەرلى مىندەتى — وسى قۋىسقا كەلىپ، سۇيىكتىسىن ءبىر كورىپ كەتۋ ەدى...
سول ءبىر قايعىلى كۇن اشانىڭ ەسىنەن ەشقاشان دا كەتكەن ەمەس. وسى جولعى سياقتى قىسقى ۇيقىدان ءساتتى ويانىپ، ورەن-جاراندارى كوك شالعىندا الاڭسىز جايىلىپ جۇرگەن-دى. سونداعى كۇننىڭ تامىلجۋى دا ەرەكشە بولاتىن. اشا مەن ارحو دا ءوز وتباسىلارىن قۇرىپ، ومىرگە كەلەتىن بالاپاندارىن توسقان ءسات ەدى. ارى كەتسە ءبىر ايدىڭ جۇزىندە كىشكەنتايلارى دۇنيەگە كەلىپ، باۋىرلارىن جازعان سوڭ، وسى كوكورايدا ەركەلەردىڭ اسىر سالعان ويىندارىن تاماشالايتىن كۇن دە الىس ەمەس سياقتاناتىن. وسىنداي ءتاتتى قيالدىڭ جەتەگىندە ءجۇرىپ، اشا كوكتىڭ ءنارلى ساباقتارىن شايناپ، بويىنا قۇنار جيناۋ ۇستىندە ەدى. كەنەت، ارحونىڭ «جانىم، قاش!» دەگەن اششى ايعايى تۇلابويىن ءدىر ەتكىزدى. اشا تۋ سىرتىنان وزىنە قاراي باسپالاپ كەلە جاتقان ادامزات بالاسىن بايقادى. ونىڭ قولىندا، ۇشىندا تەمىر ىلگەگى جىلتىراعان ۇزىن قۇرىق بار ەدى. اشا جانۇشىرا تاياۋ تۇستاعى ءىننىڭ بىرىنە قاشا جونەلدى. ادامزات بالاسىنا ۇستاتپاي، تىك قازىلعان ىنگە توپ ەتە ءتۇستى. سالدەن سوڭ قايتا ورمەلەپ شىعىپ، باسىن قىلتيتا سىرتقا كوز سالدى. ەسىل دەرتى ارحو ەدى...
ول ءىننىڭ اۋزىنداعى بيىك ءۇيىندى ۇستىندە كەلسەڭ كەل دەگەندەي جاۋىنا قاسقايا قاراپ تۇر ەكەن. الگى ادامزات بالاسى سوعان قاراي بەتتەدى. ارحو جاۋىن ءىننىڭ اۋزىنان الىستاۋ الىپ كەتكىسى كەلگەن ءتارىزدى، سۇلاپ جاتقان سۋىرعا ۇقساس كوكالا تاسقا قاراي ىلەستىرە قاشتى. تاستى اينالىپ ۇلگەرسە بولدى، سول جەردە تاعى ءبىر ساقتىق ءۇشىن قازىلعان ءىن بار بولاتىن. امال نەشىك، ادامزات بالاسى ونىڭ الدىن وراپ، كەس-كەستەپ تاستىڭ جارىعىنا اپارىپ قامادى. سونىمەن ول امالسىدان ءتۇبى بىتەۋ تار قۋىسقا كىرىپ، باس ساۋعالاۋىنا تۋرا كەلدى.
ادامزات بالاسى قولىنداعى ۇزىن سىرىقتىڭ ۇشىن ارحونىڭ بۇيىرىنە دالدەپ، ارى-بەرى ىرعاي باستادى. العاشقىدا جاي سيپالاعان سياقتى بولعان ەدى، كەنەت، وتكىر ءتىس ارحونىڭ ساۋىرىن وسىپ ءوتتى. سونان سوڭ كىرش ەتىپ قالىڭ ەتىنە قادالدى. ارحونىڭ جانى كوز ۇشىنا كەلدى. ونى الدەبىر سۇمدىق دۇلەي كۇش سىرتقا قاراي تارتتى. ەگەر اۋىرسىنىپ، جاراقاتتان جاسقاناتىن بولسا، دەدەكتەي جونەلەتىنىن ءبىلدى. ءبىراق، ارحو تەرىسى تۇگىلى ەتىنىڭ ىستىق قانى شاپشىپ جىرتىلعانىنا دا قاراماي، ءتورت تاعانداپ جاتىپ الدى. ۇشتىعى ابدەن قايرالعان تەمىر ىلمەك ونىڭ دەنەسىن اياۋسىز تۋراي بەردى. تىرىس-تىرىس ەتىپ، قابىرعالارىنىڭ سىنعانى دا ەستىلدى. ادامزات بالاسى ارحونى ءبىر سۇيەم دە جىلجىتا المادى. ونىڭ ءوزى ابدەن ابىگەرگە ءتۇستى. «بۇل نە دەگەن قىرسىق سۋىر ەدى؟» دەگەندەي ارا-تۇرا قۋىسقا ءۇڭىلىپ قاراپ قويادى. سوسىن سىرىعىن سۋىرىپ الىپ، قان مەن جۇنگە بىلعانعان ىلمەگىن تازالادى دا جەرگە ءبىر تۇكىرىپ، كەلگەن جاعىنا قايقايدى. ارحو ەندى ادامزات بالاسىنا قاجەت ەمەس ەدى. سەبەبى، ونىڭ تەرىسى دال-د ۇلى شىعىپ، ىسكە تاتىمايتىن كۇيگە جەتكەن-دى...
ارحونىڭ ەسى كىرەسىلى-شىعاسىلى حالدە بولاتىن. ماناعى جان توزبەس ازاپ باسىلىپ، دەنەسىن دۋىلداعان ۋىت مەڭدەپ، بىرتە-بىرتە ول دا تاراي باستادى. قىسقى ۇيقىعا كەتەر شاقتاعى ماۋجىراعان كۇيدى اڭعارعان ارحو — ونىڭ تىم ەرتە كەلگەنىنە تاڭ قالدى. تاڭ دا وسى ازىردە اتقان سەكىلدى ەدى، توڭىرەگى تۇتاسىپ، قارا تۇنەككە قۇلدىراپ بارا جاتتى. ساناسىنىڭ ءبىر ساڭلاۋىندا الاڭسىز جايىلىپ جۇرگەن اشانىڭ كەيپى جىلت ەتتى. ارحو بار كۇشىن جيناپ، ءتونىپ كەلە جاتقان حاباردى جەتكىزۋ ءۇشىن «جانىم، قاش!» دەپ ايقاي سالدى. شىن مانىندە ارحودان ەشقانداي دىبىس شىققان جوقتى. كوكىرەگىنەن بۇرق ەتكەن قانعا تۇنشىقتى دا باسى: الدىنا، تىرەنە سوزعان ەكى اياعىنا سۇلق قۇلادى.
اشا ارحونىڭ ءبىر ۋىس جۇنگە ورانعان قاڭقاسىنا قاراپ، ءوزى مەن ءوزى سويلەستى.
— وسىنداي ويانا سالا، كەيدە قاپالانعان كەزدەرىمدە سەنىڭ باسىڭا ءاردايىم كەلۋشى ەدىم. كوبىنەسە، وتباسىمىزداعى قۋانىشتى بولىسكىم كەلەتىن. سەنەن تاراعان ۇرپاقتارىڭنىڭ ەر جەتىپ، ەسەيگەندەرىن، ەندى ولاردىڭ بالالارىنىڭ ەركەتوتاي قىلىقتارىن وزىڭە جىر قىلىپ ايتۋشى ەدىم عوي... ءوزىڭ كوسەم بولىپ، يە بولعىڭ كەلگەن ايماقتى سەنىڭ ءۇرىم-بۇتاعىڭ مەكەن ەتىپ، ءامىرىن جۇرگىزەدى. كوپتەگەن ىندەرى، جايلى ۇيشىكتەرى بار، قاناتىن كەڭ جايعان ءبىر ءدۇيىم جۇرتقا اينالدىق.
قىمباتتى، ارحوم مەنىڭ! بۇل جولى، قىستاپ شىققان ورنىمدى تازالاپ، جاڭا توسەنىش سالۋعا شامام جەتپەيتىن ءتارىزدى. قۋ بۇرگەلەر مەنسىز قىستايتىن سىڭايلى. ويىمدا ساعان ايتايىن دەگەن ءبىر ماڭىزدى نارسە بارداي ەدى، كارىلىكتىڭ كەلگەنى وسى بولار... اياق-استى ۇمىتىپ قالدىم. ايتپاقشى، سەنەن ايىرىلعان سوڭ، مەن كوتەرمەيتىن بولدىم. كورشى ۇيالاردىڭ ۇرعاشى ىزدەگەن ەركەكتەرى قانشا تىراشتانعانىمەن جۇكتى بولماي، قىسىر قالا بەردىم. ولار دا كەيىن مازالامايتىن بولدى. ءسويتىپ، ەشكىمگە كەرەكسىز بولىپ، جالعىز باستىعا اينالدىم. بالا-شاعانىڭ ءوز تىرشىلىكتەرى وزدەرىندە. كۇننەن كۇنگە حالىمدە كەتىپ بارا جاتقان سياقتى. ەندىگى ىزدەگەنىم ءوزىڭ بولدىڭ. ەگەر قارسى بولماساڭ، سەنىڭ قاسىڭنان تىنىشتىق تاپسام، ارمانىم بولماس...
سىبدىرلاعان دىبىس شىقتى. اشا ارتىنا بۇرىلىپ قاراعاندا، تۋرا وزىنە بەتتەپ كەلە جاتقان ادامزاتتى كوردى. يىعىنا اسىنعان شولاق تاياعى كۇنمەن ويناپ، جىلت-جىلت ەتەدى. وسى ولكەگە بۇلاردىڭ تالايى كەلىپ، تالايىنا اشانىڭ تۋىستارى مەن كورشى ۇيالاستار دا ولجا بولدى عوي. ولار ازداي، توبەدەن قاناتتارى سۋسىلداعان قارا تاجالدار دا كۇشىكتەرىن ءىلىپ اكەتىپ جاتتى. كىلەڭ تىمىسكىلەنگەن قاندىقول جاۋىزدار. ەشقايسىسىنان جاقسىلىق پەن مەيىرىم كۇتۋگە بولمايدى. ەسىن جيماعان تابيعاتتىڭ ەسەڭگىرەگەن شاعىندا سەندەلگەن بۇل ەسەلاڭ، نە ولجا ىزدەپ ءجۇر ەكەن؟
كارىلىك جەتىپ، قادىرى كەتسە دە قۋ جان ءتاتتى عوي. اشا تاستىڭ جارىعىنا جىپ بەردى. سوسىن الگى قارانىڭ قايدا ەكەنىن بىلۋگە ارتىنا قارادى. اياعىن كۇرسىلدەتە باسىپ، ول دا جەتكەن ەدى. قاپ-قارا كولەڭكە بولىپ، دۇنيەنىڭ جارىعىن ءبىراز بۇركەپ تۇردى. الىسقا كەتە قويماعان اشانى قولىنداعى تاياقپەن تۇرتكىلەدى. تۇلا-بويىن بۇرگە تالاپ، قاسىنا الماي قور بولعان اشانىڭ ءار تۇرتكەن سايىن ايىزى قانىپ، كيىزدەنگەن جاباعىسى دىر-دىر سوگىلدى. ءبىراق، بۇل قۋانىش ۇزاققا سوزىلمادى. كەلەسى جولى تاياق اشانىڭ ءبۇيىرىن تۇسىرە جازدادى. باتاتىن جان قالماعان سياقتى كورىنگەن قاۋقارسىز دەنەسىن سۇيرەي قاشتى. قۋىستى كولەگەيلەپ تۇرعان قارا كولەڭكە سەيىلىپ، ناق الدىنان ارحونىڭ قاسقا تىستەرى اقسيا كورىندى. وسى ساتتە سىرتتان شىق ەتكەن دىبىس شىقتى. ال، ودان بۇرىن اشانىڭ تۇلا-بويىن ىستىق وت كوكتەپ وتكەن-دى. ونىڭ ەكى كوزىن ارحونىڭ جۇلدىزشا جانعان مارجان تىستەرى ۇيالتتى. كەنەت، بۇنى كورىپ قۋانعانداي، ارحونىڭ باسى سەلتەڭ ەتە ءتۇستى. اشانىڭ جۇرەگى جىلىپ قويا بەردى. ءيا، ارحوسى ءتىرى جانە بۇنى زارىعا توسىپ جاتىر ەكەن عوي...
You Might Also Like
-
بۇل — ءبىر عانيبەت توي بولدى! وسىنداي قىزىقتىڭ اياعى استە بولۋى ءتيىس ەمەس-اق. بۇنى، ءومىر بويى جالعاسا بەرەتىن، سوڭى جوق توي دەرسىڭ... جاس قوسىلعاندارعا مىقتى دەنساۋلىق پەن كەمەل كەلەشەك تىلەگەن...
-
الماتى اۆتوموبيل-جول كوللەدجىنىڭ فيزيكا ءپانىنىڭ وقىتۋشىسى: بايسبايەۆا جازيرا بايتيلەۋوۆنا بۇگىندە ەلىمىز ىندەت جايلاعان قيىن كەزەڭدى باسىنان وتكەرىپ كەلەدى. وسىناۋ تىنىش بەيبىت جاتقان ەلى...
