قاسقالداق
الاكولەڭكە دالا تاڭعى شىققا مالىنا مۇلگىپ ءتۇر. توڭىرەك قۇلاققا ۇرعان تاناداي جىم-جىرت. قالىڭ قۇراقتىڭ اراسىندا بوي تاسالانا سەلتيىپ قاسقالداق وتىر. ول ءالسىن-الى موينىن سوزىپ، اينالاسىنا سەزىكتى كوز تاستايدى. اراكىدىك وزەن جاق بەتتەن سوققان سامال عانا «ۇركە بەرمە، قاۋىپتى دانەڭە جوق» دەگەندەي قارا قامىستىڭ باسىن سۋسىلداتا تەربەپ، تولقىتىپ كەتەدى. ارينە، قاسقالداق سامالعا سەنبەيدى. ويتكەنى ول ءازازىل. جىرتقىشتىڭ سىبايلاسى. جاۋدىڭ ءتونىپ كەپ قالعانىن سيقىرلى جەل ىسقىرىپ ەستىرتپەيدى. كەشەگى... ءيا، ەكىندى الەتىندەگى قاندى سويقان وسى سامالدىڭ كەسىرىنەن بولماپ پا ەدى. وندا دا تاپ قازىرگىدەي قامىستىڭ شاشاقتى باسىمەن ويناپ، سىرنالاتا ارباپ ءبىر قاسقالداقتىڭ تۇبىنە جەتپەدى مە؟!. يت تۇمسىق، ۇزىن قۇيرىق سارى جىرتقىش سۋماڭ ەتىپ، تام بەرگەندە سورلى قار دىبىسسىز كەتكەن. «جو-جوق. قاسقالداق ساعان سەنبەيدى، سامال. قامىس باسىن تەربەتە سارناي بەر، جەلپي بەر، تىڭدامايدى».
قاۋىپ-قاتەرى مول تۇنگى سەزىمنەن قاسقالداق ءالى ارىلا الماي، قوزعالۋعا قورقىپ وتىر. قالىڭ قامىستىڭ قارا كولەڭكە ءار قالتارىسىندا ءبىر جاۋ اڭدىپ تۇرعانداي. ءبىر ءتۇرلى تۇڭعيىق، ۇرەيلى. قاسقالداق موينىن قىلتىڭ-قىلتىڭ وڭدى-سول سوزىپ-سوزىپ قويدى. «ىس» ەتىپ جەل اياق استىنان كوتەرىلدى. قارا كوك، قورعاسىنداي اۋىر سۋ بەتى قاتپار قاتپار تولقىندانىپ، قامىس-قۇراق سىبدىرلاي اندەتىپ كەتتى.
كوپ ۇزاماي ۇيىتقىعان ۇرما جەل تىنا قالدى. ىلە سامال جەلپىپ، توڭىرەك تاعى دا قاز-قالپىنا ءتۇستى. الىس. تان الدە نە «دۇڭك» ەتكەندەي بولعان؛ قاسقالداق «قىر» دەپ ۇركە قالدى. ايتسە دە ورنىنان قوزعالمادى. «بۇ نە؟ كۇن كۇركىرەي مە؟ اسپان اشىق. و نەسى، ءا؟» — دەپ ول تاڭداناتىن سياقتى.
تاعى دا سول وتىرعان كۇيى موينىن سوزا قاران قويدى. كوز جەتەر ماڭنان سەزىكتى ەشتەڭە اڭداماعانسىن با، الدە ابدەن شارشادى ما، ءسال مىزعىپ كەتكەندەي بۇيىعى قالىپتان ول شوشىنا باسىن كوتەرىپ الدى. ەكى قاناتىنىڭ استىندا تىنىمسىز جىبىرلاپ، جەمساۋىن تۇرتكىشتەي بەرگەن بالاپاندارىنا كىرجىڭدەي: «تيىش وتىرىڭدار» دەگەندەي «قىر-قىر» ەتتى.
سامال تىنا قالدى. اۋا تىمىرسىق تارتىن، قامىس اراسىن شىركەي مەن سارى ماسا بۋىپ كەتتى. كۇن شىعار الدىنداعى تىلسىم تىنىشتىق ەدى بۇل. ءار شەگىرتكەنىڭ بەيمازا شىرىلى ەستىلەدى. قىلاڭداعان اق قانات كوبەلەك تە قۇراق ۇستىنەن كورىنىپ قالادى. وزەن جاق بەتكەي دە دامىلداپ جاتقانداي تىپ-تىنىش. بال اراسى عانا ەركىن. قامىس-قۇراقتى بويلاي وسكەن شىرماۋىق گۇلىنە قونىپ، شىرىن الىن ءجۇر. ەڭبەكقور جاندىكتە ۇرەي، قورقىنىش جوق. ول ءتىپتى قاسقالداقتىڭ جانىنان عانا ەمەس، كوز الدىنان ىزىنداي ۇشىپ وتەدى. انە، بىرەۋى ءتىپتى ۇستىنە قونىپ، سىناعانداي ۇزاق وتىردى. قاسقالداق وعان ءمىز باقپادى. سول ساتىندە ءشوپ تۇستەس سۇر شەگىرتكە سىرىلداي كەپ، بەيكۇنا قۇستىڭ تۇمسىق استىنا قونا قالدى. و دا بال اراسىنا ەلىكتەگەن سياقتى؛ تيمەس دەدى مە كىم بىلەدى؟! ارتقى ۇزىن اياعىن كوتەرە، قايتا سەكىرەم دەگەنشە بولعان جوق، وتكىر تۇمسىق ونى جەرگە قاعىپ ءتۇسىردى.
— قىر! — دەدى قاسقالداق. قانات استىنان «شيق-شيق» ەتە جۇگىرە شىققان قوس بالاپان شالا-جانسار شەگىرتكەگە اشقاراقتانا تاپ بەردى.
ەكەۋى بولىسە الماي تارتقىشتاپ جاتىر. اق مويناق بالاپان قاناعاتشىل ەكەن. شەگىرتكەنىڭ سىرىڭكە تالىنداي ءبىر اياعى ءتيىپ ەدى ازىرقانبادى. تىستەي قاشتى. ونىسى دا جاراسىمدى. قىزعانىشتىڭ ەمەس، سىپايىلىعى ءتارىزدى. سۇرعىلت بالاپانداي باس الماي قىلعىپ جاتقان جوق. ەكى شۇقىپ ءبىر قاراپ، تىڭ-تىڭدايدى. بۇنىسى كادىمگى ۇلكەن قاسقالداقتارعا ەلىكتەگەنى.
«تىرس ەتىپ قۋ قامىس سىنىپ كەتتى. ۇلكەن ءبىر بايتەرەك قۇلاعانداي قورقىنىشتى ەستىلدى. قاسقالداق تىنىشسىزدانا، قاناتىن قومداي باستادى. جان-جاعىنا ۇركە قاراپ تۇر. اق مويناق بالاپان ءوز ۇلەسىن قىلعىپ ساپ، انا باۋىرىنا ۇمتىلىپ كەلەدى. قاسقالداق قومداي تۇسكەن قاناتىن جيىپ، «بالاپانىم جولىندا ءوز جانىم ساداعا» دەگەندەي «قىر-قىرلاي» باستادى. سۇرعىلت ءالى سول باياعى ءيىر شەگىرتكەمەن اۋرە ەدى؛ «قىر-قىرلاي» ونى دا قانات استىنا الدى. بالاسىنا ءزىلسىز ۇرىسقانداي قورباڭداپ، باياۋ «قىر» دەدى. ورنىنان شۇباتىلا تۇرىپ، بالاپاندارىن سەزىكتى دىبىستان ءارى قاۋىپسىز، وزەن جاعاسىنا قاراي باستاپ بەردى. ءۇش قۇس دىبىسسىز، وتە ساق.
بالاپاندارى ءجۇزىپ جۇرگەن كوگىلدىر سۋ بەتى اقشىل تارتىپ بارىپ، قىزعىلت رەڭگە اۋىستى. قامىس كولەڭكەسى قارا سىزىقتانا جول-جول بوپ، وزەن بەتىنە تۇسكەندە عانا قاسقالداق باسىڭ كوتەرە، تاعى دا موينىن سوزىپ-.سوزىپ قويدى. الگىندە قۇپيالى سىبدىرلاپ تۇرعان قامىس-قۇراق ادام تانىعىسىزداي وزگەرىپ، اسەم لاعىل-مارجان تاعىنىپتى. مولدىرەگەن تاڭعى شىق كۇنمەن شاعىلىسا قىزعىلت، كوك، جاسىل بوپ، قۇراقپەن قامىس تالدارىنا ىلىنە قۇبىلىپ تۇر. قارا جەر دە ءشوپ كولەڭكەسىنەن جولبارىس جونىنداي شۇبارلانىپ قالىپتى. بويىنا جان بىتكەندەي بۋسانىپ جاتىر.
كۇن شىقتى...
قاسقالداق جەردەن جەپ-جەڭىل كوتەرىلدى. سەزىكتى دىبىستىڭ تۇسىن بەتكە الىپ كەلەدى. بوزعىلت ءتۇتىنى كوككە ورگەن مەكەن-جاي قاناتىنىڭ استىندا قالىپ بارادى. شاپالاقتاپ جارىسا ۇرگەن حايۋانداردىڭ دىبىسى: موڭىرەگەنى، ماڭىراعانى، شۇرقىراي تەبىسكەنى ەس تىلەدى.
— ۋا، سيىرىڭدى ساۋساڭ تابىنعا قوسساڭشى. تاعى تا ساندالىپ، ەگىسكە ءتۇسىپ جۇرەر. بولساڭشى ەندى! — دەيدى ءبىر داۋىس.
— جاۋ كەلدىلەمەي مۇرسات بەرشى وسى. قوسامىز عوي. نەمەنەگە جانىعاسىڭ...
ول بۇل ءسوزدىڭ بىرىنە دە تۇسىنگەن جوق. ايتەۋىر وسى داۋىستىڭ يەلەرىنەن قاتتى قورقادى. جالعىز جۇرسە مۇنىڭ بىرىنەن دە ىعىسپاس ەدى، قاناتى قاتپاعان بالاپان تاعدىرى عوي ونى ءجىپسىز بايلاپ وتىرعان. ارينە، قاسقالداق جىرتقىشتىڭ ءتۇرىن دە، ءتۇسىن دە، ايلا-شارعىسىن دا بىلەدى. تالاي رەت ولاردىڭ قاندى شەڭگەلىنە ىلىنە دە جازداعان. ءىلىنىپ، ءولىم اۋزىنان دا قايتقان. سونىڭ بارىندە جانىن امان اپ قالعان — ساقتىق. ءيا، ساقتىق قانا. بالاپاندارىما ۇيرەتسەم بە دەيتىنى دە سول... ساقتىق!..
قاسقالداق ويلاسا ومىردە ەكى-اق تىرلىك بار. ول كۇشتى مەن ءالسىز تىرلىگى، تارتىسى. ءومىر ءۇشىن تارتىس. راس، ءالسىز جەڭبەيدى، ساقتانادى. ساقتىقسىز تىرلىك تە جوق قوي. يت-تۇمسىق، قۇيرىعى ۇزىن قىزىلدان وزگە بۇل دۇنيەدە جىرتقىش از با؟!. جو-جوق، وتە كوپ! كوپ-اق! كوك ءتاڭىرىسى قارا بۇركىت، قارشىعا، قىرعي سياقتىنىڭ ۋلى تىرناعىنان قۇتىلۋ وڭاي ما ەكەن؟ ۇشىپ كوكتە، جۇگىرىپ جەردە تىرشىلىك ەتكىزبەس قىزىل كوز پالەكەتتەر ەمەس پە؟ بەتىن اۋلاق قىلسىن ءتاڭىرىم. اڭىسىن اڭداماسا قاي بەلدىڭ استىنان تان بەرەرىن كىم ءبىلىپتى؟!. قاسقالداق وزەننەن ۇزاپ كەتكەن، شوشىنا كەرى بۇرىلدى. جانۇشىرا بالاپاندارىنا اسىعىپ كەلەدى. ءوزى ويلاعان جىرتقىشتىڭ بارشاسى وسى ءقازىر ۇياسىن ويرانداپ جاتقانداي كورىندى. مۇمكىن ول سولاي دا شىعار؟..
جەر باۋىرلاي ۇشقان قاسقالداق قالىڭ قامىسقا جەتە بەرە، ۇرەيلەنە جالت بۇرىلدى. وق تيگەندەي قالبالاقتاپ، قاناتىن قاعا تۇرىپ قالدى... ماناعى دىبىس تەگىن ەمەس ەكەن.
كوك قىرانى قاناتىمەن جەر سابالاپ، مويىرىلىپ جاتىر. اينالاسى قان جوسا؛ وتتى كوزى عانا سونبەگەن، جالىن اتادى. ءبىر قاناتى سۇيرەتىلە، جيۋسىز ەسكى جەر-وشاق ۇستىندە جايى لىپ قالعان. يمەك تۇمسىعىن زورعا كوتەرىپ، الارا قاراپ قويادى. وزىنەن ءۇش-تورت قادامداي جەردە السىرەۋىن كۇتىپ، تەلمىرگەن يتتۇمسىق، ۇزىن قۇيرىققا ايبات شەگە ۇمسىنا تۇسەدى. ءالى دە سۇستى. كوزى جۇمىلماي، جاۋىنا وڭاي بەرىلەتىن ءتۇرى جوق. دارمەنسىز كۇيى عانا جاسىتىپ تاستاعانداي. «بۇنى وتتى تاياعى بار ادامدار جاراقاتتاعان؟ ولاردان كۇشتى كىم بار؟» قاسقالداق وزەن جاعاسىنداعى ءشوپتىڭ اراسىندا قىلتىڭداپ جۇرگەن بالا پاندارىن كورگەندە عانا كوڭىلى ساپ بولعانداي تىنىشتالايىن دەدى. ءاپ-ساتتىڭ اراسىندا ءبارى دە ۇمىتىلدى. شوپتەگى ءمولدىر شىقتى شۇقىپ، سونى قىزىقتاعان بالاپان تىرشىلىگى انا جانىن باۋراپ الدى. شەگىرتكە، ءشوپ قوڭىزى، قىزعىلت جاۋىن قۇرتىن ۇستاپ بالاپاندارىن تاماقتاندىرا وزەننەن ۇزاپ بارادى. ويدىم-ويدىم بوز جۋساپ، اقسارى اجىرىق، شوق وسكەن جاپىراقتى ميانىڭ تاڭ الدىندا ۇسىنارى كوپ-اق ەكەن. جۇپار ءيىسىن ايتپاعاندا قانشاما قۇرت-قۇمىرىسقاعا باي. اق مويناق قىزىل جىڭ اراسىنان تۇڭعىش رەت انا كومەگىنسىز، الدە قانداي جاندىكتى كىشكەنە تۇمسىعىمەن قاعىپ ءتۇسىرىپ، جەپ الدى. «شيق-شيق» ەتىپ، سوعان'.دا ءماز...
كەنەت... و، سۇمدىق-اي!.. قاسقالداق قالتيىپ تۇردى دا قالدى. بالاپاندارى جانۇشىرا قاشىپ كەپ، باۋىرىنا تىعىلىپ جاتىر. ءدىر-دىر ەتەدى.
جولعا جاقىن وياڭنان شىعا كەلگەن ەكەۋدىڭ ءبىرى وتتى اياعىن كەزەنىپ تۇر. ۇڭىرەيگەن اۋزى قانداي سۋىق ەدى. الگىندە ءوزى كورگەن قاراقۇستى دا سۇلاتقان وسى بولماسا نە قىلسىن. بۋىن-بۋىنى قۇرىپ، قالتىراتىپ الىپ بارادى.«ەندى قايتتىم؟ نە ىستەدىم جازعان باسىم؟ قور بولۋعا جاراپ پا ەدىڭ؟!.» قاسقالداقتىڭ كىشكەنە جۇرەگى قاتتى سوقتى. تۇلا بويىن ءبىر ەرىك ءسىز ءدىرىل بيلەپ جۇرە بەردى.
— جارقىنىم-اۋ، ەندى قاشان؟ ۇشىپ كەتسىن دەپ تۇردىڭ با؟!. ءوزى دە بوزاڭنىڭ تۇبىنەن قىلتىڭداپ، كورىنبەيدى عوي. ۇشەۋ مە؟ — دەدى ەكەۋدىڭ قارا مۇرتتىسى. قاسقالداق مۇنى «وتتى تاياقتان جالىن ات تا، ءولتىر مىنا بەيباقتى» دەپ ءومىر ەتتى ەكەن دەگەندەي بولدى. ىلە قۇلاق تۇندىرا جەر-دۇنيە سولق ەتىپ، قابىرعاسى سوگىلگەندەي كۇركىرەپ كەتتى. قاسقالداق اياعى وز-وزىنەن بۇگىلە بەردى.
ءۇش قۇستاپ ارىرەكتەگى جىڭعىل ءتۇبىنىڭ توپىراعى اق توزاڭداپ «بۇرق» ەتتى. تاياقتىڭ اۋزىنان شىققان كوگىلدىر ءتۇتىن سەيىلىپ بارادى. «قاشايىقشى، بالاپاندارىم...» قاسقالداقتىڭ جان تولقىنىن تۇسىنبەدى مە، جوق الدە ابدەن ۇرەيلەرى ۇشىپ كەتكەننەن بە، بالاپاندارى تاپجىلمادى. اق مويناعى وزىنەن قورعان ىزدەگەندەي تىعىلا تۇسەدى. وعان ءتىپتى وسى ءسات ەكى جانىنداعى بوزاڭ دا الاسارا، قورعان بولۋدان قالعان ءتارىزدى. ادامدار كۇبىرلەسە وت شاشاتىن تاياعىن قايتادان سىقىرلاتىپ وقتاپ جاتقان سياقتى. «بىتتىك... مەنى اتسا دا سەندەردى... سەندەردى امان جىبەرسە يگى ەدى. جوق. بۇلاردان قۇتىلا الماسسىڭ»...
— ويباي-اۋ، دوستىم، مىناۋ... مىناۋ دەگەنىڭ قاسقالداق قوي...
— ە، قاسقالداق بولسا شە؟ مەن قوي ەكەن دەپ ءتۇر دەيمىسىڭ!
— توقتا دەيىم-ەي!.. اتپا! بەكتاس، ەستيمىسىڭ؟!. اناۋ جانىنداعى قاناتى قاتپاعان بالاپاندارى عوي، كورەمىسىڭ؟ — دەدى ەكەۋدىڭ قارا مۇرتتىسى اقسارى بەكتاس اتالساپ، جىگىتتىڭ جەڭىنەن تارتىپ.
— ەندەشە تىرىلەي ۇستاپ الايىق. كانە، مەن ونى... — بەكتاس قولىنداعى مىلتىقتى مۇرتتىعا ۇستاتسا، تاپىراقتاي قۋا جونەلدى.
قاناتى قاتپاعان بالاپاندارىن ىلەستىرە قاسقالداق تا بەزىنىپ بارادى. اۋىق-اۋىق تۇرا قاپ قارسى جۇگىرەدى. انە، بەكتاس جاقىنداپ تا قالدى. قاسقالداق بالاپاندارىن قاشىرىپ جىبەرىپ، ونى كىدىرتكەلى قارسى ۇمتىلدى. و، جانى قۇرعىردىڭ ءتاتتىسى-اي! ۇمتىلا بەرگەن جىگىتتىڭ قول استىنان ول شىداي الماي تاعى دا قاشىپ شىقتى. شيقىلداپ ەكى بالاپانىنىڭ ۇستىندە شىبىن شىركەي بوپ ءجۇر.
جانۇشىرا قاشقان ەكى بالاپاندى قىزىقتاپ، بەكتاس اتالعان جىگىت ۇستاي الماي الەك. كىشكەنە اياقتارى شالىنىسىپ وماقاسا قۇلايدى دا، ىلە-شالا ۇشىپ تۇرىپ، شيىق-شيىق قاشا جونەلەدى. اسىرەسە اناۋ بولىنە، ءبىر بولەك قاراۋىتقان الابوتاعا قاراي بەت العان اق مويناعى تىپتەن سۇيكىمدى-اق. جىگىت جەتە بەرە، قولىن سوزىپ ەدى، بۇلت ەتىن ۇستاتپاي كەرى قاراي قاشتى. سورلى انا... سۇيىكتى اق مويناعىنا قاۋىپ تونگەندە ءوز باسىنىڭ دا قىل ۇستىندە تۇرعانىن ۇمىتتى-اۋ؛ شىرىلداپ كەپ ەكى اراعا قوندى دا، وعان تاپ بەردى.
مۇنى كۇتپەگەن جىگىت ءسال شەگىنشەكتەي ءتۇسىپ، جۇدىرىقتاي سۇرعىلت قۇسقا تاندانا قارادى. قولىنداعى ءبىر بالاپاندى جىبەرسەم دەپ ويلانىپ تا قالعانداي. جوق... ول اق مويىن بالا پاندى ۇستاماي قويمايدى. قاسقالداق تا قارسى جۇرە ءتۇستى دە، جاۋىنىڭ قايتپاسىن بىلگەنسىن، ۇشىپ كەتتى. ايتسە دە ۇزاي الماي بالاپانىنىڭ ۇستىندە شىر اينالىپ ءجۇر.
ءسابي قايدا دا ءسابي-اۋ. ءوزىن كورمەيدى دەدى مە، الگى اق مويىن ەكى قادام جەردەگى بوزاڭنىڭ تۇبىنە بوي تاسالانىپ تىعىلا قالدى. مونشاقتاي موماقان كوزدەرى جىلت-جىلت ەتىپ جاتىر. اۋىر اياق ءدۇسىرى تايالعان سايىن دىرىلدەن، كىشكەنە موينىن بۇعا تۇسەدى.
اسپانداعى قاسقالداق ءۇنى اششى، جان داۋسىنداي. انە، ول قۇلدىراي اعىپ كەپ، شىرقىراي قاي تا كوتەرىلىپ بارادى. «و، توبا! انا دەگەن وسىنداي ما ەدى...»
بەكتاستىڭ قولىندا ەكى بالاپان. جوعارى كوتەرىپ تۋر. كۇلىمدەي باسىن شايقاپ قويادى. نەگە ءماز بوپ تۇرعانىن دا ءتۇسىنۋ قيىن. مۇمكىن وعان انا جانىنىڭ كۇيىنىشى، ازابى قىزىق شىعار؟ بۇل ارينە قۇس قانا، ادام ەمەس. ايتسە دە ونىڭ جۇرەگى بار عوي. جۇرەكتىڭ، ۇلكەن، كىشىسى بولا ما ەكەن؟!.
— وۋ، جارقىنىم-اۋ جىبەرسەڭشى. شىرىلداتىپ ولتىرەمىسىڭ! — دەدى قارا مۇرتتى موسقال ادام شىداي الماي.
— ۇيدەگى كىشكەنتايلارعا اپارام. سەنىمەن ەكەۋمىز جەزدە، ەندى قۇس اتىپ دانەڭە بىتىرمەسپىز. ءسىز بولماساڭىز مەنىڭ ماندىتپايتىنىم وزىڭىزگە ايان.
«قىت-قىتتاي» شىر اينالا ۇشىپ جۇرگەن قاسقالداق مىناۋ قانىپەزەر ەكى بالاپانىمدى سىعىپ ولتىرەم دەي مە دەگەندەي، موسقال ادامعا تۋرا كەپ، قاق الدىنان زاۋلام ءوتتى. ۇنىندە جالىنىش بار. قارا مۇرتتى سونى ءتۇسىندى مە:
— ءاي، اقماق-اۋ، سەنىڭ بالاڭ بار ەمەس پە؟ انانى قايتەسىڭ؟ — - دەدى ۇشىپ جۇرگەن قاسقال داقتى مەڭزەپ.
— ە، ءتايىر-اي، يت-قۇس تا جەپ كەتپەي مە؟ ءجا، قينامادى-اۋ دەسەڭىز، ءوزىن دە تارتىپ جىبەرەلىك.
ويىنا ەلدىڭ اسا قيماس نارسەسىن «قاسقالداقتىڭ قانىنا تەڭەيتىنى ءتۇستى مە، جوق الدە بەكتاستىڭ بۇنىسىن كوپ قىلجاعىنىڭ ءبىرى دەدى مە:
— قوي ءارى، — دەپ قالدى مۇرتتى ءزىلسىز.
— ونى قينالدىرماۋ وڭاي عوي دەگەنىم ەدى دا.
بەكتاس ارسالاڭداپ كەپ، ەكى بالاپاندى جەرگە قويدى دا،قالپاعىمەن ۇستىنەن جابا سالدى. «نە ىستەگەلى ءجۇر؟ مىناۋ جىندانعان شىعار؟ و، نەسى-ەي بۇ؟» اڭىرىپ، تاڭدانا قاراپ تۇرعان قارا مۇرتتىنىڭ قولىنان مىلتىقتى جۇلىپ الىپ، بەكتاس ۇشىپ جۇرگەن جۇدىرىقتاي قۇستى قاباق شىتپاستان قاراقشىعا الا باستادى. «سۇمدىق-اۋ، بالاپانى بار قۇستى اتقاندى كىم كورگەن! ماسقارا عوي...» Maنادان بالاپانداردىڭ زارە-قۇتىن الىپ بولعان بەكتاسقا مۇرتتى تابان استى اشۋ شاقىرا تاپ بەردى:
— تاستا! جىنداندىڭ با؟ ولتىرەمىسىڭ، انا عوي! — دەپ ونىڭ قارىنان قاعىپ جىبەردى.
وتتى تاياق گۇرس ەتتى!.. قارا مۇرتتى سۇپ-سۇر بوپ تۇر دۋلىعا:
— اقىماق! — دەدى.
— تيگەن جوق قوي... — مۇنان ەزگە ءسوز بەكتاستىڭ اۋزىنا تۇسپەدى. ول سىرت اينالىپ، قالپاقتىڭ استىندا كپزدەرى مولدىرەپ، ءبۇرىسىپ جاتقان ەكى بالاپاندى قويا بەردى. Iلكىدە ولار قاشا الماي جاسقانسا، ءسال بويى ۇيرەنگەنسىن قۇلدىراڭداي جونەدى. سوناداي جەردە قونىپ وتىرعان قاسقالداق وزىنە قاراي قىلتىڭداپ، جۇگىرىپ كەلە جاتقان بالاپاندارىنا قارسى ۇمتىلدى. قاناتىن جايا دىردىكتەپ كەلەدى. تىنىمسىز جانى وسى ەكى بالاپانىنىڭ ۇستىندە سياقتى؛ شىدامسىزدانا: «شيق-شيق» ەتىپ قويادى. ءۇنى دە ماناعىداي ەمەس، ءبىرتۇرلى جاعىمدى، اشىق جارقىن ەستىلەدى.
انە، ولار تابىستى. ۇلكەن قاسقالداق موينىن سوزىپ قاراپ تۇر. قۇلدىراڭداي، جۇگىرە جونەپ، ءبىر ءتۇپ بوزاڭنىڭ اراسىنان باسى تاعى دا كورىندى. ۇزاپ كەتكەن، ەندى قىلتىڭداپ قىزىل جىڭعىلدىڭ تاساسىنان شىعا كەلدى. ءالى قوزعالاتىن ەمەس. سەلتيىپ تۇر. ءيا، ول مىناۋ ەكى جاندى تۇسىنبەي قالدى. «ادام جانى كەڭ بولعانى ما؟ اياعانى ما ءبىزدى؟..» — دەيتىن سياقتى ول ءار بوزاڭنىڭ تۇبىنەن موينىن سوزىپ، قىلتىڭداي قاراعان سايىن... «مۇمكىن ەمەس... مۇمكىن... ايادى ما، ايادى...» دەپ قىت-قىت ەتەدى.
You Might Also Like
-
قالاداعى جالعىز ۇلىنىڭ ۇيىنە سەيسەنباي قارتتىڭ كەلگەنىنە بۇگىن بەسىنشى اي.
-
ول ءوزى ورتا بويلى بولعانمەن، قاسىنا جاقىن كەپ كوز توقتاتقانىڭشا بىتىمىنە سەنىمىڭ شامالى: «باكەنە مە، قالاي؟» — دەپ ءشۇبالى قارارىڭ حاق. ويتكەنى، الىستان بولەكشە شالىنادى: جۋان قارا...
