قاسقىر
قاسقىر — قاسقىر تۇقىمداسىنا جاتاتىن جىرتقىش. دەنە تۇرقى اسىراندى يتتەي. اسىراندى ءيتتىڭ ارعى جابايى تەگى — قاسقىر دەپ ەسەپتەلىنەدى. قاسقىر ەۋروپادا، ازيانىڭ كوپ ايماقتارىندا كەڭىنەن تارالعان، 18-19-عاسىرلاردا كوپ اۋلانۋدىڭ سالدارىنان ەۋروپانىڭ ءبىراز ەلىندە، جاپونيادا، كانادانىڭ وڭتۇستىك ايماقتارىندا، اقش پەن مەكسيكادا، ت.ب. ەلدەردە ولاردىڭ سانى مۇلدەم ازايعان. ءاربىر قاسقىر كۇنىنە ورتاشا ەسەپپەن 4 كگ-داي ەت جەيدى. دەنە مولشەرى 105-160 سم، ۇلپىلدەك ءجۇندى قۇيرىعىنىڭ ۇزىندىعى 29-50 سم. جىلىنا ەكى رەت تۇلەيدى. بۋازدىق مەرزىمى 62-75 كۇن، قانشىعى 3-13، كوبىنەسە 4-6 كۇشىك تابادى. قاسقىر قورەگىن، كوبىنە تۇندە اۋلايدى. قورەگىن ىزدەپ 70-85 كم-گە دەيىن بارادى. قاسقىردىڭ تەرىسىنەن ىشىك (جىلى تون) تىگەدى، ونىڭ ءوتىن ەمگە پايدالانادى. تىرناعىن بەسىككە ىرىم ەتىپ ءىلىپ قويادى. قاسقىر توپتانىپ، تىرشىلىك ەتەدى. شاعىن ۇيالاس توبىن — اۋەگى، ال سول اۋەك باسشىسىن - ابادانى دەپ اتايدى. سونداي-اق تىلىمىزدەگى "شونا" دەگەن ءسوز دە كونە موڭعول تىلىندەگى قاسقىر دەگەن ۇعىمدى بىلدىرەدى. قاسقىردى قازاق حالقى ەجەلدەن قايراتتىلىقتىڭ، شىدامدىلىقتىڭ بەلگىسى رەتىندە ساناعان.
تۇركى حالىقتارى وزدەرىن ەر بالانى اسىراپ باققان قانشىق قاسقىردان تاراعانبىز دەپ ەسەپتەپ، "كوكبورى" اتاۋىن اتاتەك بالاماسىنا اينالدىرعان. ءسۇيىنباي ارونۇلىنىن "ءبورىلى مەنىڭ بايراعىم..." جىرىنان، مۇحتار اۋەزوۆتىڭ "كوكسەرەك"، ولجاس سۇلەيمەنوۆتىڭ "قاسقىردىڭ بولتىرىكتەرى"، جانات ءاحماديدىڭ "اجال اۋزىندا" تۋىندىلارىنان حالقىمىزدىڭ قاسقىرعا ەرەكشە ءمان بەرگەنىن اڭعارۋعا بولادى. وجەت ادامدى "قاسقىر ەكەن"، "ناعىز كوكجال ەكەن" دەپ قاسقىرعا تەڭەگەن. قاسقىر ءمۇسىنى باتىس قازاقستان ايماعىنداعى سارمات تايپالارىنىڭ ەسكەرتكىشتەرىندە، الماتى وبلىسى ماڭىنان تابىلعان قالا شىراعدانىندا بەينەلەنگەن. ال ريمدەگى كاپيتولييدە قانشىق قاسقىرعا جانە ونىڭ ەمشەگىن ەمىپ وتىرعان اعايىندى رومۋل مەن رەمگە قويىلعان ەسكەرتكىش — دۇنيەجۇزىلىك مادەني مۇرانىڭ ءبىرى بولىپ ەسەپتەلىنەدى.
وقۋعا كەڭەس بەرەمىز:
ايۋ
جولبارىستار
قاسقىرلار تۋرالى قىزىقتى اقپاراتتار
قاسقىردىڭ باسى مۇز قۇرسانعان ايماقتا 40 مىڭ جىل جاتقان
You Might Also Like
-
قارلىعاش — تورعايتارىزدىلەر وتريادى، ءانشى تورعايلار توبىنىڭ تۇقىمداسى. اركتيكا مەن انتاركتيدادان باسقا ايماقتاردا كەڭىنەن تارالعان. 20 تۋىسقا بىرىگەتىن 79 ءتۇرى بار. قازاقستاندا 5 ءتۇرى (جار قار...
-
قاراساي باتىر (1589-1671) — قازاقتىڭ قاھارمان باتىرى، ايگىلى قولباسشىسى، ەسىمى شاپىراشتى رۋىنىڭ ۇرانىنا شىققان اسا كورنەكتى تاريحي تۇلعا. قاراساي باتىر الماتى وبلىسىنىڭ جامبىل اۋدانىنا قاراست...
