قاسيەتتى ءسوز
قاتىسۋشىلار:
ارىستان
قوزى
قاسقىر
تورپاق
مىسىق
بوتا
باستاۋشى. اڭ پاتشاسى ارىستان ءبىر كۇنى قارا نيەت قاسقىردى شاقىرىپ الىپ، حايۋاناتتار قاۋىمىن ارالاۋعا شىعىپتى.
ارىستان. قاسەكە، سەن بارلىق اڭداردىڭ ءتىلىن بىلەسىڭ، اڭداردى باسقارىپ، تەنتەكتەردى جونگە سالۋ ءۇشىن ماعان ولاردىڭ ءتىلىن ءبىلۋ كەرەك، سەن مەنىڭ قاسىمدا بول.
قاسقىp. قۇپ بولادى، تاقسىر! ءتىلماشتىق قىزمەتىم ءۇشىن نە تولەيسىز؟
ارىستان. قاسقىردىڭ قالاعانى اۋزىندا! حا-حا-حا!
قاسقىر، قاسقىر، قاسەكەڭ،
جەيتىنى قويدىڭ باسى ەكەن.
ەت جەمەسە اش ەكەن،
حا-حا-حا!
قاسقىر. وندا تۇستىك اسقا تۇيە بەر، كەشكى اسقا بيە بەر، ەرتەڭگىمە ەشكى بەر! ارر! ىرر!
ارىستان. قارنىڭ تويسا دا كوزىڭ تويمايتىن سۇعاناق ەكەنىڭدى بىلەمىن! سونشا نەگە قاناعاتتان شىعىپ كەتتىڭ، ا؟ (ارىستان قاسقىردىڭ كوكجەلكەسىنەن ءبۇرىپ العاندا، ول ساسىپ قالىپ، جالىنىشپەن ءۇن قاتادى.)
قاسقىر. ايتقانىڭىز اقىل، بارىنە دە ماقۇل!
باستاۋشى. ارىستان مەن قاسقىر ساۋلەتتى، ءساندى قالانىڭ تۇ-سىنداعى كوك توبەنىڭ باسىنا شىعىپ، تاڭىرقاپ وتىرعاندا، ولار-دىڭ قاسىنا مىسىق كەلىپتى.
مىسىق. مياۋ! امانسىڭدار ما،
تىرناقتى مەن تىستىلەر،
تىم اسقىنعان كۇشتىلەر!
ارىستان. ءاۋ، مىسىعىم! ادام بالاسى مىناۋ ساۋلەتتى عيما-راتتاردى سالىپ، اسپانعا كەمە ۇشىرىپ، كوشەلەرگە كۇن تۋعىزىپ جاتىر. ولارمەن قاشانعا دەيىن قاس بولىپ جۇرەمىز، ءبىز دە ءبىر قاجەتىنە جارارمىز، اقىلى مول بىرەۋىنە جولىعىپ، دوستىق نيەتىمىزدى بىلدىرسەك قايتەدى؟
مىسىق. مياۋ! ءوزىڭسىڭ عوي ءداۋ! باستا ءبىزدى!
قاسقىp. اۋ، پاتشام، ادامدا اقىل بولعانىمەن، مەيىرىم كەيبى-رەۋىندە بولادى، كەيبىرەۋىندە جوق. ەگەر مەيىرىمسىزدىڭ قولىنا تۇسسەك، نە اتىپ الىپ، تەرىمىزدى سىپىرادى، نە تورعا قاماپ، بوس-تاندىقتان اجىراتادى. بوستاندىق بولماعان سوڭ، كورگەن كۇنىمىز قۇرىسىن!
مىسىق. مياۋ! ادامدى سونشا جاماندادىڭدار-اۋ! مەن وتىمەن كىرىپ، كۇلىمەن شىعىپ، قوينىنا جاتىپ، موينىنا ءمىنىپ ءجۇرمىن عوي. ادامداي اقكوڭىل، مەيىرمان جوق. سەندەر وزدەرىڭ قانىشەر، قاسكۇنەم بولعان سوڭ، ادامعا سەنبەيسىڭدەر! مياۋ! مياۋ!
ارىستان. ەي، مىناۋ نە دەپ وتىر؟
قاسقىر. بۇل، پاتشام، سەنى قانىشەر دەپ قارالاپ، جۇرەگىڭىزدى جارالاپ وتىر...
ارىستان. ەي، تىرناقتىنىڭ ءبىرى سەنسىڭ، ءوزىڭنىڭ وزبىرلىعىڭا نەگە باعا بەرمەيسىڭ؟ (ارىستان مىسىقتى ءبۇرىپ الادى.)
مىسىق. مياۋ!
ارىستان (قاسقىرعا). مياۋ دەگەنى نەسى! مىناۋىڭ نە دەپ تۇر!
قاسقىر. مياۋ دەگەنى – ماما دەگەنى... ءسىز ماما ەمەسسىز، تاقسىر! مۇنداي وركوكىرەك وشپەندىنى ءبىر-اق شايناپ جۇتا سالىڭىز!
ارىستان. ماما دەگەنى مە؟ ماما! (ەڭىرەپ جىبەرەدى.) مامام... مەنىڭ دە مامام بولعان. جىلاما، مىسىعىم. مەن سەنى وسى ءبىر قاسيەتتى ءسوز ءۇشىن-اق دوس ەتەمىن!
باستاۋشى. ارىستان، قاسقىر، مىسىق – ۇشەۋى كەڭ جازيرا مالدى اۋىلدىڭ ماڭىنا كەلىپتى.
قاسقىر. كوزىم قارايىپ، ىشەگىم شۇرقىراپ بارادى! ارر! جەيتىن نە بار؟
باستاۋشى. گۇل مايسالى، كىلەمدەي قۇلپىرعان ايدىندى اتىراپتا قورا-قورا قوي، ءۇيىر-ۇيىر جىلقى، كەلە-كەلە تۇيە مىڭعىرىپ جايىلىپ ءجۇر ەكەن. قاسقىردىڭ كوزى قاندانىپ، شەتتە وتتاپ تۇرعان ءبىر قوزىنى «اپ» دەپ ۇستاپ الىپ، باس سالىپتى.
قوزى. ءماااا! ءماااا!
ارىستان. ەي، مىناۋ نە دەپ تۇر؟
قاسقىر. ماما دەگەنى عوي! باسىن جۇتايىن مۇنىڭ!
ارىستان. ماما! اينالايىن-اي! ءقايتسىن بەيشارا! مامادان ارتىق جاناشىر بار ما؟ توقتا، قاسقىر!
جان اياماي بالادان،
بالاسىن كۇنگە بالاعان،
نە قىمبات، دوستار ءبىز ءۇشىن
جاناشىر، جاقىن انادان.
ءاي، قاسقىر، قاسارما! بوسات!
قاسقىر قوزىنى امالسىزدان بوساتادى.
قاسقىر. ءاي، تاقسىر-اي! رەتى كەلىپ-اق ەدى... قاپ!..
باستاۋشى. ارادا ءبىراز كۇندەر ءوتىپ جاتادى. مىسىق ارىستانعا ادام جونىندەگى اڭىزداردى ايتادى، قوزى-تولدەر ءانىن شىرقايدى، ءسويتىپ ارىستان، قاسقىر، مىسىق، قوزى – تورتەۋى توعاي اراسىندا دوستاسىپ ءومىر سۇرە بەرەدى. ءبىر كۇنى قاسقىر وڭاشا كەتىپ، ويىن-داعىسىن ىستەمەك بولادى.
قاسقىر. قۇرمەتتى پاتشام، مىناۋ مىسىق مەن مارقانىڭ ءتىل-ماشى بولۋمەن-اق ءومىرىم ەش بولىپ بارادى. مەنى ەندى بىرەر كۇنگە دەمالىسقا جىبەرىپ الىڭىز.
ارىستان. دەمالىسقا شىعاتىن ۋاقىتىڭ بولا قويعان جوق ەدى، مەيلى، ءبىر كۇنگە ەركىندىك بەردىم، سەرۋەندەپ، جوندانىپ كەلەرسىڭ.
قاسقىر. راقمەت، پاتشا اعام، كورىسكەنشە كۇن جاقسى. (كەتىپ بارا جاتادى.)
مىسىق. اعام، پاتشام، وسى وپاسىزدى اڭديىق، تاعى دا ءبىر نارسەنى ءبۇلدىرىپ جۇرمەسىن!
قوزى. اتاتاي، بۇدان ساق بولۋ كەرەك. بۇل وڭدىرمايدى.
ارىستان. اڭدىساق اڭديىق، قاسقىر قاستاندىعىن ىستەمەي قويمايدى، بايقاڭدار. ە... دەگەنمەن.
باستاۋشى. ءوزىنىڭ دە ىشەگى شۇرىلداپ، قۇلقىنى قۇرعاي باستاعان ارىستان «قاسقىردىڭ قاستاندىعىن جەلەۋ ەتىپ، جەم تابارمىن» دەپ ويلاپتى. ەسەر قاسقىر ەركىندىك العان سوڭ، جورتا جونەلىپ، توعاي اراسىندا تويا جۋساپ جاتقان تورپاقتىڭ تاماعىنان الا تۇسەدى.
تورپاق. ءموو! (موڭكي جونەلەدى.)
قوزى. ءماا-ماا! (زار ەڭىرەپ، ارىستانعا جالىنادى.)تاقسىر، قاسقىرعا قوي دەڭىز! ءماا!
ارىستان. ەي، قاسقىر، توقتا! مۇنىڭ قالاي؟ مىناۋىڭ ءموو دەيدى عوي، ونىسى نەسى؟
قاسقىر. ءموو دەگەنى – ماما دەگەنى عوي، مەن ماماسىنا ءتيىپ تۇرعان جوقپىن، مۇنىڭ ءوزى ءتارتىپ بۇزىپ، بۇكىل تابىننان وڭاشا كەتىپتى. «تەنتەكتىڭ ەتىن تەگىن جە» دەگەن مەنىڭ ماقالىم بار.
ارىستان. ما-ما دەدى مە؟ بەيشارا! ءقايتسىن... ماماسى سياقتى ءبىزدىڭ دە شاپاعاتىمىز بولماي ما؟ بوسات، كانە؟ (ارىستان اشۋعا بۋلىعادى.) ما-ما دەگەن سوزدەن ساداعا كەت، قاسقىر. (كوزىنە جاس الىپ) ماما دەگەندە قالايشا ەلجىرەمەيسىڭ!
قوزى. ماما، ماما، ماماشىم،
كىم سۇيمەيدى اناسىن.
قانداي تەكسىز ايۋان
قادىرلەمەس اناسىن.
باستاۋشى. قاسقىر امالسىزدان ازۋىن تورپاقتىڭ القىمىنان زورعا بوساتىپتى.
مارقا توقتىداي، تورپاق وگىزدەي بولعانشا بۇلار دوستىق كو-ڭىلمەن تىنىشتىقتىڭ راقاتىن كورىپ ونەگەلى ءومىر ءسۇرىپتى. قارنى اشىپ، ابدەن شىدامى تاۋسىلعان ارىستان ءبىر كۇنى: «جانى قاتەرگە تۇسكەندە «ماما» دەمەيتىن، ساي-سۇيەگىمدى سىرقىراتپايتىن ءبىر ماقۇلىقتى ۇستاشى»، – دەپتى قاسقىرعا.
قاندى كوز قاسقىر قۋانىپ كەتىپ، ويناقتاپ جۇرگەن ءبىر بوتانى ۇستاپتى.
بوتا. ءبوو. ءب-و-و!
ارىستان. مىناۋىڭ نە دەپ تۇر؟
قاسقىp. بوپەمىن دەپ تۇر، پاتشام.
ارىستان. ويباي، وندا ءتىپتى ءتىسىڭدى تيگىزبە. ءبارىمىز دە بوپە بولعانبىز. بوو-پە... (تەبىرەنىپ)
بوپە، بوپە، بوپەم-اي،
بوپەم وسەر ەكەن-اي.
بالپاناقتاي بوپەنى،
باپتاۋ كەرەك ەكەن-اي.
بوپەمدى ساعىندىم! (ارىستان ەڭىرەپ جىبەرەدى.) ال، اينالايىندار، بارىڭە دە بوستاندىق بەردىم، امان بولىڭدار. مەن جۇبايىم مەن بوپەلەرىمدى ۇمىتقان ەكەم. ساحارادا سايرانداپ، ءوز بالا-شاعامنىڭ اراسىندا الشاڭداپ جۇرەيىن! امان بولىڭدار! ءتاتۋ-تاتتى ءومىر سۇرىڭدەر!
مىسىق. مياۋ! بولىڭىز امان-ساۋ!
قوزى. اياعىش ابزال اتا، امان بولىڭىز!
تورپاق. ساۋ بولىڭىز، كورىسكەنشە!
بوتا. ءسىز كەلگەنشە قاسقىر قاستاندىق جاساماسىن. «ەسەر بولما» دەپ ەسكەرتىپ كەتىڭىز.
قاسقىر. قوش بول، ابزال پاتشامىز! بوتا بوسقا قورقىپ تۇر. بىزدەن قام جەمەڭىز.
ارىستان. قوش بولىڭدار، باۋىرلارىم! (كەتەدى.)
باستاۋشى. ارىستان الىسقا بارماي-اق، قاسقىر بوتانىڭ تاڭى-نان تارتىپ، مارقانى تاماقتاپ، تورپاقتىڭ جانىن جارالاپ، ۋ-شۋ بولادى. مۇنى ەستىپ قالعان ارىستان اپتىعا شاۋىپ كەلسە، قاسقىر مارقانى باس سالىپ، جەيىن دەپ جاتىر ەكەن. مىسىق مياۋلاپ، قوزى ماڭىراپ، تورپاق موڭىرەپ، بوتا بوزداپ زار قاقسايدى.
ارىستان. قاسقىر، توقتا! ناعىز مەيىرىمسىز كەساپات ەكەنسىڭ. سەن اناڭنىڭ جۇرەگىن جەپ، بالاڭنىڭ باسىن جۇتاتىن انىق ايداھار كورىنەسىڭ. (قاسقىردىڭ جەلكەسىنەن ءبۇرىپ الادى.)
قاسقىر. ارر! ارر!
ارىستان. ارىڭ نە؟ ارىڭ بولسا، ءوستيسىڭ بە؟
قاسقىر. ار-ر دەگەنىم – «مەنىڭ دە انام بار» دەگەنىم عوي، پاتشام. بوساتىڭىز، اعاتاي!
ارىستان. اناڭ بولسا، اردان بەزبە، اناڭنىڭ ابىرويىن ويلا، انالار ەشۋاقىتتا جاماندىق ويلاپ كورگەن ەمەس، ەندى بۇدان بىلاي ايۋاندىق جاساعانىڭدى ەستىسەم، ءوزىم كەلىپ وڭەشىڭدى سۋىرىپ الامىن!
باستاۋشى. ارىستان ءوز قولىمەن مىسىقتى يەسىنە، بوتانى تۇيەسىنە، تورپاقتى توعايىنا، مارقانى ماماسىنا قوسىپتى دا، كوڭىلى حوش بولىپ، كورىكتى جەرىنە كەتىپتى.
ەڭ قاسيەتتى ءسوز – «ماما». بۇل ءسوزدى ءاربىر ايۋان ءتۇرلى اۋەنمەن، ءاربىر ادام ءتۇرلى تىلدە ايتقانمەن، «ءموو»، «مياۋ»، «مۋ»، «ءماا»، «ماما» دەگەن سوزدەردىڭ ءبارىنىڭ ءمانى ءبىر. ايۋان دا، ادام دا جانى قينالعاندا «ماما» دەيدى.
«ماما» دەگەن ايانىشتى ءۇندى ەستىپ، اڭ پاتشاسى ارىستان دا اناسى بار ايۋاندارعا تيە الماپتى. «ورەلى ءسوز ولىمنەن دە قۇتقارادى» دەگەن ماقال وسىدان قالىپتى.
You Might Also Like
-
جازدىڭ تامىلجىعان كۇندەرىنىڭ ءبىرى بولاتىن. كوكەم ەكەۋىمىز ءشوپ شابۋعا باردىق. شابىندىقتىڭ ءشوبى قالىڭ ەكەن. كوكەم اتتى دوعارىپ، شالعى شىڭداۋعا كىرىستى. مەن اتتى تۇساماق بولىپ، بەلۋاردان كەلەتىن كوك ش...
-
جولدا كەلەمىن. پوەزد زۋلاپ كەلەدى. مەنىڭ ولكەمنىڭ سۇلۋ تابيعاتىنا ءسىرا دا، ادام بالاسىنىڭ كوزى تويعان با. انام دا تەرەزەگە قاراپ، سىرتقا ۇڭىلۋمەن وتىر. ال، مەن قارسى الدىمدا وتىرعان بەيتانىس جولاۋش...
