مەن ساعان ەسىرتكى جايلى ايتىپ بەرەمىن
جولدا كەلەمىن. پوەزد زۋلاپ كەلەدى. مەنىڭ ولكەمنىڭ سۇلۋ تابيعاتىنا ءسىرا دا، ادام بالاسىنىڭ كوزى تويعان با. انام دا تەرەزەگە قاراپ، سىرتقا ۇڭىلۋمەن وتىر. ال، مەن قارسى الدىمدا وتىرعان بەيتانىس جولاۋشى انانىڭ جۇزىنە ۇڭىلۋمەن وتىرمىن. بەيتانىس جولاۋشى ءالسىن - ءالسىن تەرەڭ كۇرسىنەدى. كۇرسىنگەن سايىن وزەگىن ورتەر وكىنىشىن سىرتقا شىعارعىسى كەلگەندەي بولاتىن سياقتى. مۇڭعا تولعان جانارىن اۋدارىپ – توڭكەرىپ ءبىر ورىنعا تۇراقتاتا الماي وتىر. وتە بەيمازا كۇي كەشىپ وتىرعانى ايدان انىق سەزىلىپ تۇر. جولسەرىكتىڭ كەلەر جاعىنا كوپ قارايدى. ءبىر كەزدە، كوپتەن كۇتكەن ادامى كورىنگەندەي ورنىنان ۇشىپ تۇرەگەلدى. جولسەرىك كەلە جاتىر ەكەن. كەيۋانا وعان قاراي قارسى ءجۇردى. بوگدەلەردىڭ اڭگىمەسىنە قۇلاق ءتۇرۋدىڭ ادەپسىزدىك ەكەنىن بىلسەم دە، ەستىگەن قۇلاقتا جازىق جوق قوي، جولسەرىكتىڭ داۋسىن انىق ەستىدىم. «ءبارى جاقسى، ۇيىقتاپ جاتىر» دەدى جولسەرىك كەيۋاناعا. انا قايتادان ورنىنا كەلىپ وتىردى. ءبىراق، كوڭىلىندە الاڭ بار. تىنشىمايدى. جۇزىنە بارلاي قاراعانىمدا دەنەمدى توك ۇرعانداي شوشىپ كەتتىم.
انانىڭ ءبىر نۇكتەگە قادالعان كوزدەرىنەن جاس پارلاپ وتىر. ورنىمىنان ۇشىپ تۇرىپ، كەسەگە سۋ قۇيىپ بەردىم. «سىزدە ءبارى دۇرىس پا، سۋ ىشەسىز بە؟». انا باسىن شايقادى. اۋىر – اۋىر كۇرسىنەدى. ول كۇرسىنگەن سايىن مەنىڭ دە جانىم اۋىرىپ كەتەدى. بايعۇس انا شىبىن جانىن قويارعا جەر تاپپاي وتىرعانى بەسەنەدەن بەلگىلى. اتتەڭ، شەمەن بوپ قاتقان شەرىن ىشكە ساقتاماي سىرتقا اقتارىپ تاستاسا عوي. . مەنىڭ انام ءمۇعالىم. ول كىسى ادام بالاسىنىڭ جان دۇنيەسىن تۇسىنە بىلەتىن كەڭ جۇرەكتى ادام. ول كىممەن بولسا دا ءتىل تابىسا الادى. اناما قارايمىن، انام ماعان قارادى. ءبىر – ءبىرىمىزدى ءۇنسىز تۇسىنىستىك. انام جايلاپ كەيۋانانىڭ قاسىنا جاقىندادى. شايعا شاقىردى. ءدام ۇسىندى. كەيۋانا ەش نارسەگە قول تيگىزبەدى. ەسەسىنە، «راحمەت، راحمەت، اللا رازى بولسىن» دەگەن ءسوزدى ءجيى قايتالادى. مەنىڭ انام «سىزگە قانداي كومەگىم كەرەك، اپا، قاتتى قينالىپ وتىرسىز عوي، ىشتە ساقتاۋدىڭ قاجەتى جوق، قايعى بولىسسە جەڭىلدەيدى، اپاتاي» دەپ، كەيۋاناعا جاقىنداي ءتۇستى...
... ەي، ءومىر – اي، وسىنشاما قاتىگەز بولارمىسىڭ... ءتاپ – ءتاتتى بالاپانىمدى وسىنداي ماقۇلىققا قالاي عانا اينالدىرىپ الدىم ەكەن؟؟ قاي جەردەن قاتەلەستىم ەكەن؟؟
نەندەي پيعىلىمنان تاپتىم ەكەن؟؟ ادام بالاسىنىڭ ءتىرى قۇبىجىققا اينالۋى وسىنداي وپ – وڭاي بولار ما؟؟
ول ومىرگە كەلگەندە، اتاسى ۇلان – اسىر توي جاساعان بولاتىن. اتا - اجەسىنىڭ اڭساپ كۇتكەن نەمەرەسى بولعاندىقتان ەسىمىن اڭسار دەپ قويدىق.. جۇبايىم ەكەۋىمىز باقىتتى ەدىك. ءومىردىڭ وسىناۋ ءتاتتى شاقتارىن سوزبەن ايتىپ جەتكىزە المايمىن. ءبىر وكىنىشتىسى، اڭساردان كەيىن بالا بولمادى. ءبىراق، ءبىز وتە تاۋبەشىل بولدىق. جاراتقاننىڭ وسى سىيىنا دا ريزا بولدىق. قامسىز – قارەكەتسىز اڭسارىمىزدى وبەكتەپ، بال قىلىعىنا تويماي ۋاقىت وتە بەردى. العاش مەكتەپ تابالدىرىعىن اتتاعان ساتىندە دە ۇلان اسىر توي بەردىك. وتە ەركە، ءوز ايتقانىن ورىنداتا ءبىلدى. ساباق ۇلگەرىمى دە كوڭىلگە قونىمدى بولدى. ءتۇرلى ءىس شارالارعا ارالاسىپ ءجۇردى. ءتۇرلى ۇيىرمەلەرگە اكەسى ەكەۋمىز قولىنان جەتەكتەپ ءجۇرىپ قاتىستىردىق. ادام بالاسى ءبىلۋ، ۇيرەنۋ كەرەك دەگەن ونەر – ءبىلىمدى ۇيرەتىپ باقتىق. داۋلەتىمىز تاسىپ جاتپاسا دا ەش نارسەدەن كەندە قىلماۋعا تىرىستىق. كەندە قىلمادىق تا. باقىتىمىزعا وراي، اڭسارىمىز دا ايتقاندى تەز ۇعاتىن، وتە زەرەك بالا بولىپ ءوسىپ كەلە جاتتى. ءبىز باقىتتى ەدىك. ءبىزدىڭ باقىتىمىز وسىلاي جالعاسا بەرەدى دەپ ويلادىق. باقىتىمىز بايانسىز بولادى دەپ ويلامادىق. ءبىز اڭسارعا قاتتى سەندىك. ول بارلىق نارسەنى دۇرىس ىستەيدى، دۇرىس شەشىم قابىلداي بىلەدى، ءبىزدى رەنجىتپەيدى دەپ سەندىك. ونىڭ ءاربىر شەشىمىنە قۇپتاپ، قولداپ وتىردىق. مەكتەپتى ءبىتىرىپ، ماماندىق تاڭداعان كەزىندە دە ونىڭ شەشىمىنە قارسى بولمادىق. ستۋدەنتتىك ءومىرىنىڭ العاشقى جىلى دا باستالدى. بالامنىڭ مەكتەپتەگى دوستارىنىڭ ۇيگە كەلۋى سيرەپ، ورنىنا باسقا دوستارى ءجيى كەلە باستادى. ارالاساتىن ورتاسى وزگەرگەنىن بايقادىق. ۇيگە ءجيى كەلمەي قالاتىنىن «ساباققا دايىندالدىق، جاتاقحانادا قونىپ قالدىم» دەپ تۇسىندىرەتىن بولدى. بۇعان دە سەندىك. مىنەزى وزگەرىپ، اشۋلانشاق بولىپ كەتتى. ءبىز مۇنى ساباعى قيىن شىعار دەپ توپشىلادىق. كۇندەلىكتى شىعاراتىن شىعىنىنىڭ مولشەرى دە كوبەيدى، مۇنى دا تۇسىندىك. جىگىت قوي دەدىك. بىزبەن ساناسۋدى دا، سويلەسۋدى دە مۇلدەم دوعاردى. اتتەڭ، سول كەزدە بىلسەمشى. ارالاساتىن دوستارىن دۇرىس تاني المادىم. ولاردىڭ كىم ەكەنىندە شارۋام بولعان جوق. ءبىزدىڭ باستى قاتەلىگىمىز وسى بولدى. ونى – ونىڭ ارالاساتىن جاڭا ورتاسى بۇزدى. ول باستاپقىدا ىشىمدىككە سىلقيا تويىپ كەەلەتىندى شىعاردى، ودان سوڭ، تۇسىنىكسىز مىنەزدەر پايدا بولدى. كۇندەلىكتى اقشا تالاپ ەتۋمەن قاتار، ۇيدەگى بار پايدالى زاتتاردى دالاعا وزىمەن بىرگە الىپ كەتىپ، قايتىپ اكەلمەيتىن بولدى. ەڭ سوراقىسى، اكەسى ەكەۋمىزگە قول كوتەرەتىن بولدى. ول ەسىكتەن كىرىپ كەلە جاتسا، ءبىز قۇبىجىق كورگەندەي قورقاتىن بولدىق. اكەسى اقىرىندا مۇگەدەك بولىپ قالدى. وزدىگىنەن ءجۇرىپ، تۇرا المايتىن بولدى. قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنىڭ ادامدارى ءجيى ىزدەپ كەلە باستادى. ۇرلىق جاسايتىن بولدى. سونىمەن، نە كەرەك، اڭساردى ەمدەتۋ كەرەك بولدى. وزدىگىنەن ەمگە كەلىسپەدى. قۇقىق قورعاۋ ورىندارىنىڭ ادامدارى كومەككە كەلدى. سولاردىڭ كومەگىمەن ونى وبلىس ورتالىعىنا بىرنەشە مارتە ەمدەلۋگە الىپ باردىق. ەشقانداي ناتيجە بولمادى. تەك ۋاقىتشا تىنىشتاندىرۋمەن شەكتەلدى. قازىرگى مەديسينانىڭ بۇنى قۇلان ‑ تازا ەمدەۋگە قاۋقارى بار، ەمدەلۋگە بولادى، ءبىراق، ەمدەلۋشىنىڭ ەرىك – جىگەرى مىقتى بولۋ كەرەك. ەمدەلۋشى ىنتالى بولۋ كەرەك، ومرىگە ۇمتىلىسى بولۋ كەرەك ەكەن. ال، مەنىڭ اڭسارىمنىڭ بويىندا وناداي قاسيەت بولمادى. ءقازىر، ءۇش جىل بولدى، اڭسارىم وزدىگىنەن ءجۇرىپ، تۇرا المايتىن حالگە جەتتى. ورىمدەي جاس، ءوسىپ كەلە جاتقان ازاماتتىڭ ءومىرى كۇل – تالقان بولىپ، جاس جاپىراق مەزگىلىنەن بۇرىن ەرتە سولىپ قالدى. ول مۇگەدەك اتاندى. ءقازىر مەن ەكى بىردەي اپتالداي، تەپسە تەمىر ۇزەتىن ارقا سۇيەر ازاماتتارىمنىڭ اۋزىنا سۋ
تامىزىپ، قاسىقپەن ءوز قولىممەن تاماقتاندىرىپ وتىرمىن. ءوزىمنىڭ دە دەنساۋلىعىم ءماز ەمەس. قان قىسىمىم ءجيى جوعارىلاپ كەتەدى. جاراتقاننان جاتسام، تۇرسام جانىما مەدەت سۇرايمىن. ماعان ساۋلىق بەرە گور، ماعان الدا – جالدا بىردەنە بولا قالسا ەكى مۇگەدەگىمە كىم مەدەۋ بولادى؟! ءقازىر دە، اڭسارىمدى كەزەكتى ەمىنە اپارىپ، الىپ كەلە جاتىرمىن. جولسەرىكتىڭ بولمەسىندە جاتىر. تالاي شاڭىراقتى ورتاسىنا ءتۇسىرىپ، تالايدىڭ باقىتىن بايانسىز قىلعان تاجالمەن قوعامنىڭ كۇرەسۋگە سونشالىق دىرمەنسىز بولعانى مەنى قىنجىلتادى. تالاي تار، جول تايعاق كەشۋلەردەن جول تاپقان اتا – بابالارىمىزدىڭ ءداستۇرىن جالعار ازاماتتارىمىز قايدا، تىعىرىقتان شىعار جول قايدا؟! ەل بولىپ بىرىكسەك الار اسۋىمىز بولماس ەدى عوي؟!
- اپا، ول تاجالدىڭ اتى نە؟
- ەسىرتكى...
قىزىلودا وبلىسى، ارال قالاسى
№2 وبلىستىق دارىندى بالالارعا ارنالعان مەكتەپ-ينتەرناتىنىڭ 9 سىنىپ وقۋشىسى
جاڭبىرباي ءاسيا جانبولات قىزى