قازاق حالىق اندەرىمەن جۇمىستانۋ
باتىس قازاقستان وبلىسى، اقجايىق اۋدانى،
اقجايىق بالالار ساز مەكتەبىنىڭ قوبىز كلاسس وقىتۋشىسى
نەتكالييەۆا ارايلىم ماقسوت قىزى
تاقىرىبى: «قازاق حالىق اندەرىمەن جۇمىستانۋ» اشىق ساباق
ساباقتىڭ ماقساتى: ا) قازاق حالىق اندەرىنىڭ شىعۋ تاريحىن ايتا وتىرىپ، وقۋشىعا ءاندى مانەرلەپ ورىنداۋ قابىلەتىن ۇيرەتۋ.
ءا) ۇلتتىق مۋزىكانى، ۇلتتىق اسپاپتى سۇيۋگە، ەلجاندىلىققا تاربيەلەۋ.
ب) حالىق اندەرىن تىڭداۋ ارقىلى، ولاردىڭ سۇلۋلىققا قۇشتارلىعىن وياتۋ.
ساباقتىڭ ءادىس - ءتاسىلى: سۇراق - جاۋاپ، اڭگىمەلەۋ، ءسوزجۇمباق شەشۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: ادەبيەتتەر، ەلەكتروندىق ءۇنتاسپالار، اسپاپ، ءسوزجۇمباق.
ساباقتىڭ جوسپارى:
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
2. ءۇي تاپسىرماسى
3. جاڭا ساباق ءتۇسىندىرۋ، جاڭا شىعارمانى تالداۋ
ءمۇعالىمنىڭ كىرىسپەسى:
قوبىز – قازاقتىڭ ەجەلدەن كەلە جاتقان اسپابى. قوبىز ونەرىنىڭ دامۋ جولى عاسىردان عاسىرعا جالعاسىن تاۋىپ، بۇگىنگى ۇرپاققا اسىل مۇرا رەتىندە جەتىپ وتىر. ەگەمەندى ەلىمىزدىڭ شاتتىق ۇنىنە قوبىزدىڭ ءۇنى قوسىلىپ، ۇيلەسىمدى جاراسىپ، جالعاسىن تاۋىپ جاتىر. قۇرىلىسى، وينالۋ ءتاسىلى كۇردەلى، قوڭىر سازدى تىلسىم ءۇنى ادامنىڭ جان دۇنيەسىنە تابيعي اسەر قالدىراتىن ەرەكشە اسپاپ. قوبىز اسپابىندا ورىنداۋدىڭ تامىرى وتە تەرەڭدە جاتىر. ورىنداۋشىلىق ونەردىڭ العاشقى باسپالداقتارىندا اكادەميك ا. ق. جۇبانوۆتىڭ اتقارعان ەڭبەكتەرى مەن ءرولى زور ەكەنىن اتاپ وتكەن ءجون. دومبىراعا قاراعاندا قوبىزدا ويناۋ تىم قيىن بولعاندىقتان، ونى ەكىنىڭ ءبىرى ۇستاي المايدى.
ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ.
وقۋشىدان سۇراق - جاۋاپ ادىسىمەن قوبىز اسپابىنىڭ قۇرىلىسىن، ىسقىشتى جۇرگىزۋ تاسىلدەرىن، نوتانىڭ ۇزاقتىقتارىن، پاۋزالاردى، ديناميكالىق بەلگىلەردى سۇراۋ. گامما سول ماجوردى ەكى وكتاۆادا (دەتاشە، لەگاتو، ستاككاتتو شتريحتارىمەن ويناتۋ).
1. كونسەرت دەگەنىمىز نە؟ (جالعىز نەمەسە بىرنەشە اسپاپ پەن وركەسترگە ارنايى جازىلعان ءىرى كولەمدى شىعارما)
2. سوناتو دەگەنىمىز نە؟ (ءبىر نەمەسە ەكى اسپاپقا ارنالعان سوناتالىق فورماداعى كامەرالىق شىعارما).
«كونسەرتينو» ا. كوماروۆسكيي، «سوناتينو» ل. بەتحوۆەن جاتقا ويناۋ. (كونسەرتمەيستەردىڭ سۇيەمەلدەۋىمەن شىعارمانى اندەتىپ، دۇرىس ساناپ، تازا دىبىستارمەن جانە ديناميكالىق تاڭبالارعا كوڭىل ءبولۋىن قاداعالاپ ويناتۋ).
1930 جىلى ا. جۇبانوۆتىڭ باسشىلىعىمەن قازاقتىڭ حالىق اسپاپتار وركەسترى قۇرىلىپ، تاپسىرىس بويىنشا مۋزىكالىق اسپاپتار جاسايتىن شەبەرلەر ە. رومانەنكو جانە ق. قاسىموۆ قوبىزدىڭ جاڭا ءتۇرىن، ياعني ءۇش ىشەكتى پريما قوبىزدى جاسادى. 1953 - 1954 جىلدارى رەسپۋبليكاعا ەڭبەك سىڭىرگەن د. تەزەكبايەۆ جاساپ بەرگەن چەرتەجى بويىنشا مۋزىكالىق اسپاپتار جاسايتىن شەبەرلەر ا. پەرشين مەن ا. تۇردىبايەۆ جاڭا ءتورت ىشەكتى پريما قوبىزدى جاساپ شىعاردى.
جاڭا ساباق.
قازاق حالىق اندەرىمەن جۇمىستانۋ.
تۋعاندا دۇنيە ەسىگىن اشادى ولەڭ،
ولەڭمەن جەر قوينىنا كىرەر دەنەڭ،
- دەپ اباي اتامىز ايتقانداي قازاق حالقى انگە باي. ءان، اۋەن قازاق حالقىنىڭ اڭىزى بويىنشا اسپان الەمىنەن ءتۇسىپ، ىقىلىم زامانىنان وسى كەزگە دەيىن جەتىپ وتىر. حالىق ءوزىنىڭ قۋانىشىندا، قايعىسىندا، مۇڭىندا انمەن جەتكىزىپ، ءاندى سەرىك ەتكەن. حالىق مۋزىكاسىندا ادام تاڭقالارلىق كوركەمدىكتەر اياعىڭدى اتتاپ باسقان سايىن كەزدەسەدى. ولار دالاداعى ەشكىم ەكپەي، ەشكىم باقپاي وزىنەن - ءوزى وسكەن گۇل ءتارىزدى. ۇلتىمىزدىڭ بۇكىل رۋحاني يگىلىگى حح عاسىرعا دەيىن جازباسىز تۇردە دامىپ، اۋىزدان اۋىزعا، اكەدەن بالاعا، ۇستازدان شاكىرتكە، وتكەننەن بولاشاققا جەتكىزىلىپ وتىرعان. 1930 جىلدان باستاپ قازاقتىڭ جازبا كاسىبي ونەرى دامي باستادى. ا. جۇبانوۆ، ە. برۋسيلوۆسكيي، ا. زاتايەۆيچ سياقتى ت. ب. كومپوزيتورلار مەن زەرتتەۋشىلەر حالىق اندەرىن فورتەپيانو سۇيەمەلدەۋىمەن ورىنداۋعا جانە ءتۇرلى مۋزىكالىق اسپاپقا لايىقتاپ جازا باستادى. وسىنداي اندەردىڭ ءبىرى حالىق ءانى «ەلىك - اي»./ءاندى ەلەكتروندىق ءۇن تاسپادان تىڭداتۋ/. ءاندى ورىنداعان بقمۋ ونەر ينستيتۋتىنىڭ «ۆوكال جانە اسپاپتىق ونەر» كافەدراسىنىڭ وقىتۋشىسى، قوبىزشى، كوپتەگەن رەسپۋبليكالىق وبلىستىق، ايماقتىق كونكۋرستاردىڭ لاۋرەاتى، «قوبىزدىڭ قوڭىر ۇنىمەن»، «الىس ارمان» اتتى ەلەكتروندىق وقۋلىقتارىنىڭ اۆتورى ج. ي. نۇرىمبەتوۆا.
ءاندى تالداۋ: ءاننىڭ اتى – «ەلىك – اي»
اقجايىق بالالار ساز مەكتەبىنىڭ قوبىز كلاسس وقىتۋشىسى
نەتكالييەۆا ارايلىم ماقسوت قىزى
تاقىرىبى: «قازاق حالىق اندەرىمەن جۇمىستانۋ» اشىق ساباق
ساباقتىڭ ماقساتى: ا) قازاق حالىق اندەرىنىڭ شىعۋ تاريحىن ايتا وتىرىپ، وقۋشىعا ءاندى مانەرلەپ ورىنداۋ قابىلەتىن ۇيرەتۋ.
ءا) ۇلتتىق مۋزىكانى، ۇلتتىق اسپاپتى سۇيۋگە، ەلجاندىلىققا تاربيەلەۋ.
ب) حالىق اندەرىن تىڭداۋ ارقىلى، ولاردىڭ سۇلۋلىققا قۇشتارلىعىن وياتۋ.
ساباقتىڭ ءادىس - ءتاسىلى: سۇراق - جاۋاپ، اڭگىمەلەۋ، ءسوزجۇمباق شەشۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: ادەبيەتتەر، ەلەكتروندىق ءۇنتاسپالار، اسپاپ، ءسوزجۇمباق.
ساباقتىڭ جوسپارى:
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
2. ءۇي تاپسىرماسى
3. جاڭا ساباق ءتۇسىندىرۋ، جاڭا شىعارمانى تالداۋ
ءمۇعالىمنىڭ كىرىسپەسى:
قوبىز – قازاقتىڭ ەجەلدەن كەلە جاتقان اسپابى. قوبىز ونەرىنىڭ دامۋ جولى عاسىردان عاسىرعا جالعاسىن تاۋىپ، بۇگىنگى ۇرپاققا اسىل مۇرا رەتىندە جەتىپ وتىر. ەگەمەندى ەلىمىزدىڭ شاتتىق ۇنىنە قوبىزدىڭ ءۇنى قوسىلىپ، ۇيلەسىمدى جاراسىپ، جالعاسىن تاۋىپ جاتىر. قۇرىلىسى، وينالۋ ءتاسىلى كۇردەلى، قوڭىر سازدى تىلسىم ءۇنى ادامنىڭ جان دۇنيەسىنە تابيعي اسەر قالدىراتىن ەرەكشە اسپاپ. قوبىز اسپابىندا ورىنداۋدىڭ تامىرى وتە تەرەڭدە جاتىر. ورىنداۋشىلىق ونەردىڭ العاشقى باسپالداقتارىندا اكادەميك ا. ق. جۇبانوۆتىڭ اتقارعان ەڭبەكتەرى مەن ءرولى زور ەكەنىن اتاپ وتكەن ءجون. دومبىراعا قاراعاندا قوبىزدا ويناۋ تىم قيىن بولعاندىقتان، ونى ەكىنىڭ ءبىرى ۇستاي المايدى.
ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ.
وقۋشىدان سۇراق - جاۋاپ ادىسىمەن قوبىز اسپابىنىڭ قۇرىلىسىن، ىسقىشتى جۇرگىزۋ تاسىلدەرىن، نوتانىڭ ۇزاقتىقتارىن، پاۋزالاردى، ديناميكالىق بەلگىلەردى سۇراۋ. گامما سول ماجوردى ەكى وكتاۆادا (دەتاشە، لەگاتو، ستاككاتتو شتريحتارىمەن ويناتۋ).
1. كونسەرت دەگەنىمىز نە؟ (جالعىز نەمەسە بىرنەشە اسپاپ پەن وركەسترگە ارنايى جازىلعان ءىرى كولەمدى شىعارما)
2. سوناتو دەگەنىمىز نە؟ (ءبىر نەمەسە ەكى اسپاپقا ارنالعان سوناتالىق فورماداعى كامەرالىق شىعارما).
«كونسەرتينو» ا. كوماروۆسكيي، «سوناتينو» ل. بەتحوۆەن جاتقا ويناۋ. (كونسەرتمەيستەردىڭ سۇيەمەلدەۋىمەن شىعارمانى اندەتىپ، دۇرىس ساناپ، تازا دىبىستارمەن جانە ديناميكالىق تاڭبالارعا كوڭىل ءبولۋىن قاداعالاپ ويناتۋ).
1930 جىلى ا. جۇبانوۆتىڭ باسشىلىعىمەن قازاقتىڭ حالىق اسپاپتار وركەسترى قۇرىلىپ، تاپسىرىس بويىنشا مۋزىكالىق اسپاپتار جاسايتىن شەبەرلەر ە. رومانەنكو جانە ق. قاسىموۆ قوبىزدىڭ جاڭا ءتۇرىن، ياعني ءۇش ىشەكتى پريما قوبىزدى جاسادى. 1953 - 1954 جىلدارى رەسپۋبليكاعا ەڭبەك سىڭىرگەن د. تەزەكبايەۆ جاساپ بەرگەن چەرتەجى بويىنشا مۋزىكالىق اسپاپتار جاسايتىن شەبەرلەر ا. پەرشين مەن ا. تۇردىبايەۆ جاڭا ءتورت ىشەكتى پريما قوبىزدى جاساپ شىعاردى.
جاڭا ساباق.
قازاق حالىق اندەرىمەن جۇمىستانۋ.
تۋعاندا دۇنيە ەسىگىن اشادى ولەڭ،
ولەڭمەن جەر قوينىنا كىرەر دەنەڭ،
- دەپ اباي اتامىز ايتقانداي قازاق حالقى انگە باي. ءان، اۋەن قازاق حالقىنىڭ اڭىزى بويىنشا اسپان الەمىنەن ءتۇسىپ، ىقىلىم زامانىنان وسى كەزگە دەيىن جەتىپ وتىر. حالىق ءوزىنىڭ قۋانىشىندا، قايعىسىندا، مۇڭىندا انمەن جەتكىزىپ، ءاندى سەرىك ەتكەن. حالىق مۋزىكاسىندا ادام تاڭقالارلىق كوركەمدىكتەر اياعىڭدى اتتاپ باسقان سايىن كەزدەسەدى. ولار دالاداعى ەشكىم ەكپەي، ەشكىم باقپاي وزىنەن - ءوزى وسكەن گۇل ءتارىزدى. ۇلتىمىزدىڭ بۇكىل رۋحاني يگىلىگى حح عاسىرعا دەيىن جازباسىز تۇردە دامىپ، اۋىزدان اۋىزعا، اكەدەن بالاعا، ۇستازدان شاكىرتكە، وتكەننەن بولاشاققا جەتكىزىلىپ وتىرعان. 1930 جىلدان باستاپ قازاقتىڭ جازبا كاسىبي ونەرى دامي باستادى. ا. جۇبانوۆ، ە. برۋسيلوۆسكيي، ا. زاتايەۆيچ سياقتى ت. ب. كومپوزيتورلار مەن زەرتتەۋشىلەر حالىق اندەرىن فورتەپيانو سۇيەمەلدەۋىمەن ورىنداۋعا جانە ءتۇرلى مۋزىكالىق اسپاپقا لايىقتاپ جازا باستادى. وسىنداي اندەردىڭ ءبىرى حالىق ءانى «ەلىك - اي»./ءاندى ەلەكتروندىق ءۇن تاسپادان تىڭداتۋ/. ءاندى ورىنداعان بقمۋ ونەر ينستيتۋتىنىڭ «ۆوكال جانە اسپاپتىق ونەر» كافەدراسىنىڭ وقىتۋشىسى، قوبىزشى، كوپتەگەن رەسپۋبليكالىق وبلىستىق، ايماقتىق كونكۋرستاردىڭ لاۋرەاتى، «قوبىزدىڭ قوڭىر ۇنىمەن»، «الىس ارمان» اتتى ەلەكتروندىق وقۋلىقتارىنىڭ اۆتورى ج. ي. نۇرىمبەتوۆا.
ءاندى تالداۋ: ءاننىڭ اتى – «ەلىك – اي»
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
قۇلسارى بالالار ونەر مەكتەبىنىڭ ءمۇعالىمى
