ۇستاز - ۇلى تۇلعا
باتىس قازاقستان وبلىسى، اقجايىق اۋدانى،
اقجايىق بالالار ساز مەكتەبىنىڭ دومبىرا كلاسس وقىتۋشىسى.
كۋشەككالييەۆ ە. ا
تاقىرىبى: «ۇستاز - ۇلى تۇلعا»
ماقساتى: ا) وقۋشىلارعا قۇبىش ءاشىم ۇلىنىڭ ءومىرى مەن شىعارمالارى، شاكىرتتەرى جونىندە ماعلۇمات بەرۋ.
ءا) وقۋشىلاردى كىشىپەيىلدىلىككە، ۇستازداردى قۇرمەت تۇتۋعا تاربيەلەۋ.
ب) بالانىڭ ويلاۋ، تىڭداۋ، ءوز ويلارىن جەتكىزە ءبىلۋ مادەنيەتىن دامىتۋ.
ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ، بايانداۋ، ت. ب.
كورنەكىلىگى: قۇبىش مۇحيتوۆتىڭ سۋرەتى، شاكىرتتەرىنىڭ فوتوسى، ت. ب.
جوسپارى: 1. ۇلى ۇستازدىڭ وتباسىلىق ءومىرى،
2. ۇستازدارى مەن شاكىرتتەرى،
3. جەتكەن جەتىستىكتەرى.
4. ق. ءاشىمۇلىنا ارنالعان تاربيە ساعاتىنا قورىتىندى.
قۇرمەتتى وقۋشىلار، ۇستازدار بۇگىنگى كەشىمىزدىڭ قوناقتارى!
"قۇلاقتان كىرىپ، بويدى الار،
اسەم ءان مەن ءتاتتى كۇي،
كوڭىلگە ءتۇرلى وي سالار،
ءاندى سۇيسەڭ، مەنشە ءسۇي"، - دەپ، اباي اتامىز جىرلاعانداي
كۇي توڭىرەگىندە قۇرمانعازى اتىنداعى قازاق ۇلتتىق كونسەرۆاتورياسىنىڭ العاشقى تۇلەگى، ايگىلى ۇستاز، كاسىبي ونەردىڭ بەلگىلى قايراتكەرى، جوعارى مەكتەپكە ەڭبەگى سىڭگەن قىزمەتكەر، پروفەسسور، ارامىزدان كۇنى كەشە وتكەن اتاقتى دومبىراشى قۇبىش ءاشىم ۇلى مۇحيتوۆتىڭ ءومىر، ونەر جولىنا سىر شەرتپەكپىز. ولاي بولسا، بۇگىن قۇبىش ءاشىم ۇلى مۇحيتوۆقا ارناپ وتىرعان تاربيە ساعاتىمىزدى باستاۋعا رۇقسات ەتىڭىزدەر!
ەلدەگى ادەپ – ەل دىلىندە،
ەل دەمى – دومبىرانىڭ ۇنىندە.
ماڭگىلىك جاسايدى جىر، ونەر
جاڭعىرىپ انامنىڭ تىلىندە.
الدارىڭىزدا 1سىنىپ وقۋشىسى سايينوۆا سايدا حالىق كۇيى
«جاستار ءبيى»
قازاقتا ءسىز داراسىز تۋا قالعان،
ونەردە ارمانىنا قۋات العان.
باقىت، قارشىعا، كاريما، روزا سىندى،
دومبىرانىڭ تارلاندارى ءدارىس العان.
«ۇيادا نە كورسەڭ، ۇشقاندا سونى ىلەرسىڭ» - دەگەندەي قۇبىش ءاشىم ۇلى «ونەرى» سەميالى تۇردە ۇرپاقتان - ۇرپاققا ءداستۇرلى جاراسقان حالىق كومپوزيتورى، ءانشى مۇحيت مەرالييەۆتىڭ اۋلەتىنەن تاراعان، مۋزىكانت مۇحيتوۆتاردىڭ سوڭعى ءىرى قايراتكەرى.
مۇحيت بابامىز كۇمىس كومەي شاكىرتتەرىن قالدىرۋمەن قاتار، ارتىنا ءانشى - كۇيشى ءوز ۇرپاكتارىندا قالدىرا ءبىلدى. وسىنداي ۇرپاكتارىنىڭ باسى، نەمەرەسى اتاقتى كۇيشى قازاقستان حالىق ءارتىسى – مارقۇم لۇقپان مۇحيتوۆ بولاتىن. قۇبەكەڭ ءوز باباسى مۇحيتتى كورمەسە دە، دومبىرادان العاش ۇستازى بولعان، ءوز ناعاشى اعاسى دومبىراشى - كۇيشى لۇقپاننىڭ اياۋلى الاقانىندا بولىپ، باتىس قازاقستان ولكەسىنە سول كەزدە ەسىمدەرى بەلگىلى بولعان حالىق كومپوزيتورلارى قۇرمانعازى، داۋلەتكەرەي، قازانعاپ، مامەن، ابىل، تازبالا، قاۋەن، تۇركەش، بالابايساننىڭ نەبىر اسەم سازدى ءتاتتى كۇيلەرىن ەستىپ، تىڭداپ، ءارى تارتىپ ءوستى. بالا قۇبىش كۇيگە، دومبىراعا ەلىكتەپ، قىزىعا باستاعان كەزدە، كۇيشى ناعاشىسى لۇقپان مۇحيتوۆتى 1934 جىلى الماتىدا وتكەن حالىق ونەرپازدارىنىڭ 1 - ءشى سلەتىنە شاقىرادى. وسى ورىنداۋشىلىق تالانتىمەن كوزگە تۇسكەن لۇقپاندى قازىلار القاسى الماتىعا قالدىرادى. سول كۇننەن باستاپ لۇقپان مۇحيتوۆ اكادەميك ا. جۇبانوۆ ۇيىمداستىرعالى جاتقان تۇڭعىش قازاق ۇلت - اسپاپتار وركەسترىنىڭ ىرگە تاسىن بىرگە قالاسىپ وسى وركەستردە كونسەرتمەيستىرلىك قىزمەتتە بولادى. ەندىگى جەردە قۇبىشقا دومبىرادان ەكىنشى ۇستازى ءوز اناسى زەينەپ مۇحيتوۆا ۇيرەتەدى. زەينەپ اپايدا ءانشى، دومبىراشى اتا ونەرىن جالعاي بىلگەن ۇرپاق. ۇلى قۇبىش ءاشىم - ۇلىندا دومبىراعا باۋليدى. دومبىرانى العاش قولىنا ۇستاتقان اناسى زەينەپ، ۇلىنىڭ بولاشاعىنان زور ءۇمىت كۇتەدى. انا اڭداۋلى اقيقاتقا ۇلاستى. قۇبىشتىڭ اناسى زەينەپتە 1935 جىلى الماتىعا كەلىپ، قۇرمانعازى وركەسترىنە ورنالاستى. سول جىلدارى وركەستردەگى نەبارى ەكى ايەلدىڭ ءبىرى وسى زەينەپ ەدى. بارماعىنان بال تامعان دومبىراشى ونەر ۇجىمىندا جيىرما جىل تابان اۋدارماي ونەر كورسەتتى. قۇبىش سەگىزىنشى سىنىپتى ءبىتىرىپ 1943 جىلى وسى وركەستردىڭ ەڭ جاس كۇيشىسى بولىپ قابىلداندى. ءسويتىپ، اناسى ەكەۋى وتىزىنشى جىلدارى جازىقسىز كەتكەن اعالارىنىڭ ورنىن ويسىراتپاي، ءوز تالانتتارىمەن وركەستردىڭ كۇيىن قۇيقىلجىتتى. التى ايدابالا قۇبىش تورە مەكتەبىنىڭ اتاقتى كۇيشىسى ناۋشا بوكەيحانوۆتان 30 - عا تارتا كۇي ۇيرەنەدى. 1944 جىلى ن. بوكەيحانوۆ ومىردەن وتكەننەن كەيىن 1 جىل دارابوز كۇيشى قالي جانتىلەۋوۆتەن ساباق الادى، 1945 جىلى كونسەرۆاتوريانىڭ 1 - كۋرسىنا قابىلداندى. كونسەرۆاتوريادا دومبىرادان ساباق بەرگەن ۇستازى قازاقستان حالىق ءارتيسى لۇقپان مۇحيتوۆ، قۇبىشقا دومبىرانىڭ الۋان – ءتۇرلى ورىنداۋشىلىق سيقىرلى سىرلارىن ۇيرەتە ءبىلدى.
وقۋشىلارعا سۇراق قويىلادى...
كونسەرۆاتوريادا وقۋمەن قاتار، ءارى وركەستردە جۇمىس ىستەي ءجۇرىپ تەوريالىق ءبىلىمىن پراكتيكامەن ۇشتاستىرا بىلگەن قۇبەكەڭ، سول كەزدەن باستاپ قازاقتا بۇرىن - سوڭدى كەزدەسپەگەن باس – دومبىرانى ءوز بەتىنشە تارتىپ ۇيرەنىپ وسى اسپاپتىڭ ويناۋ ەرەكشەلىكتەرىن، دىبىس دياپازونىن، ونىڭ ۇلتتىق مۋزىكالىق دىبىس بوياۋىن ت. ب. مۋزىكالىق جاقتارىن زەرتتەۋمەن شۇعىلدانىپ جۇرەدى. كونسەرۆاتوريانى ويداعىداي بىتىرگەن ق. ءاشىم ۇلى تەنور دومبىرامەن باس – دومبىرا كلاسى بويىنشا ساباق بەرە ءجۇرىپ، وسى اسپاپتار ءۇشىن ارنايى وقۋ ادىستەمەلىك باعدارلاماسىن جاساپ، ورىنداۋ ەرەكشەلىكتەرىن عىلىمي تۇردە دامىتىپ جاڭالىق ەنگىزۋ قۇبەكەڭنىڭ تىكەلەي ءوزىنىڭ تازا ەڭبەگى. سوندىقتاندا اتاقتى ديريجەرىمىز شامعون قاجعالييەۆ، وركەستر ءۇشىن باس – دومبىرا اتقاراتىن ءرولىن ايتا كەلىپ، باس دومبىرانىڭ قۇرىلىسىن جان – جاقتى جەتىلدىرىپ، دامىتقان، اسا باعالى عىلىمي جاڭالىقتار ەنگىزگەن قۇبەكەڭدى «باس – دومبىرانىڭ اكەسى» - دەپ ورىندى اتاعان ەدى. وسى قىزمەتتى اتقارا ءجۇرىپ قۇبىش مۇحيتوۆ «باس» جانە «تەنور» تۇرلەرىن وقىتۋدىڭ مەتوديكاسى مەن تەورياسى سالاسىندا كوپ ەڭبەك ءسىڭىردى.
بالا دەسە ويلامايدى ءوز قامىن،
كورسەم دەيدى كۇنگە دە قول سوزعانىن.
شىن جۇرەكتەن جاتسا - تۇرسا تىلەيدى،
شاكىرتىنىڭ وزىنەن دە وزعانىن.
ورىستىڭ حالىق ءانى «الما اعاشى اياسىندا» ورىندايتىن 1 سىنىپ وقۋشىسى مۋرزايەۆا زۋحرا.
1950 جىلى كونسەرۆاتوريانىڭ حالىق اسپاپتارى فاكۋلتەتىن بىتىرگەن قۇبىشتى احمەت جۇبانوۆ وسىندا جۇمىسقا الىپ قالدى. سوڭعى 15 جىل ىشىندە ول ونداعان شەبەر دومبىراشىلار تاربيەلەپ ءوسىردى، قۇبىشتىڭ شاكىرتتەرى استانالىق جانە وبلىستىق مۋزىكا وقۋ ورىندارىندا ارناۋلى دومبىرا ماماندىعى بويىنشا ويداعىداي ساباق بەرىپ ءجۇر. كافەدرا مەڭگەرۋشىسى، دەكان، پرورەكتور بولا ءجۇرىپ، ونەر شاڭىراعىنا ءومىرىنىڭ سوڭعى كۇنىنە دەيىن 55 جىلىن تۇگەل ارنادى. دومبىراعا ۇيرەتۋدىڭ ادىستەمەسىن جاساپ، وقۋلىقتار جازدى. پەداگوگتىك جانە ورىنداۋشىلىق دارىنىمەن تانىلعان قۇبىشتى ا. جۇبانوۆ جاستايىنان - اق “دومبىراشىلار ۇستازى” اتاعان ەدى.
بيىككە ورلەگەن،
تايسالىپ كورمەگەن.
ۇرپاقتىڭ كەۋدەسىن،
قۋانىش كەرنەگەن.
ۇستاز دەپ ءان شىرقاپ،
كۇي توككەن پەرنەدەن
قازاقستاننىڭ حالىق ءارتىسى، مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ جانە پاراسات وردەنىنىڭ يەگەرى، پروفەسسور قارشىعا احمەدياروۆتىڭ وسى كۇنگى اسۋىنىڭ باستاۋىنداتۇرعان ۇستازى قۇبىش ءاشىم ۇلى مۇحيتوۆقا ارناۋ كۇيى «ۇستازعا» ەدى. ۇستاز اتتى كۇيلەر كوپ، بۇل كۇيدىڭ ەرەكشەلىگى بىلىكتى ماماننىڭ، سابىرلىلىعى مەن توزىمدىلىگى، پايىم پىكىرى ورنىقتى ق. ءاشىم ۇلىنىڭ ۇلاعات تۇلعاسىن كۇي تىلىمەن سونشالىقتىايقىن سۋرەتتەۋىمەن ەرەكشەلەنۋىندە. بايسالدى ەكپىن، جىلى اۋەز، جانعا جايما شۋاق سەزىم ۇيالاتادى. وسى ق. ءاشىمۇلىنا ارنالعان كۇيدى مەن سىزدەرگە ورىنداپ بەرەيىن، كۇي «ۇستازعا»
وقۋشىلارعا سۇراق قويىلادى...
ق. ءاشىم ۇلى شاكىرتتەرىن اتاپ ايتساق، قازاقستاننىڭ حالىق ءارتيسى، كومپوزيتور، پروفەسسور ك. كۇمىسبەكوۆ، كونسەرۆاتوريانىڭ دوسەنتى قازاقستانعا ەڭبەگى سىڭگەن ارتيس ب. كارابالينا، پروفەسسورلار ت. مەرعالييەۆ، م. قالاۋوۆ، قازاقستانعا ەڭبەگى سىڭگەن قايراتكەر، قۇرمانعازى اتىنداعى اكادەميالىق ۇلت – اسپاپتار وركەستىنىڭ كوركەمدىك جەتەكشىسى جانە باس ديريجەرى، پروفەسسور ا. جايىموۆ، الماتى قىزدار ينستيتۋتىنىڭ دوسەنتى ءو. سپانوۆ، شىمكەنت مادەنيەت ينستيتۋتىنىڭ دەكانى ءو. عۇبايدۋللين، تالدىقورعان فيلارمونياسىنىڭ ديرەكتورى ش. تەمىروۆ، قىرعىز رەسپۋبليكاسى پەداگوگيكالىق ينستيتۋتىنىڭ اعا وقىتۋشى ا. وماروۆ، ت. ب. ابرويلى جۇمىس ىستەپ جۇرسە، كونسەرتتىك ورىنداۋشىلار سالاسىنداعى شاكىرتتەرى قازاقستان حالىق ءارتيسى مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ جانە پاراسات وردەنىنىڭ يەگەرى، پروفەسسور ق. احمەدياروۆ، قازاقستان جاستار وداعى سىيلىعىنىڭ يەگەرى ش. ابىلتايەۆ، ءار ءتۇرلى سايىستاردىڭ جۇلدەگەرى، رەسپۋبليكامىزدىڭ ەڭبەگى سىڭگەن ءارتيسى ر. تاجىبايەۆتار ونەرلەرى حالقىمىزعا تانىلعان كۇيشىلەر. قۇبەكەڭنىڭ ونەرلى شاكىرتتەرى تەك ەلىمىزدە عانا تانىلىپ قويماي، دۇنيەجۇزىن قازاقستان ونەرىن ناسيحاتتاپ، كورەرمەندەرىن تامساندىرىپ كەلەدى.
الدارىڭىزدا 1سىنىپ وقۋشىسى قايىروۆا ءلاززات بالالار ءانى،
«كوڭىلدى قازدار»
قايىن جۇرتىنىڭ وسال ەمەستىگىن قۇبىش اعانىڭ جۇبايى، ءارقاشان جىميىپ تۇراتىن داريعا اپايدان كورۋگە بولادى. داريعا اپاي قازاقتان شىققان العاش ترۋباشى. 37 جىل ع. مۇسىرەپوۆ اتىنداعى بالالارمەن جاس وسپىرىمدەر تەاترىندا، بالالار مۋزىكا مەكتەبىندە ساباق بەردى. تەاتردان قۇرمەتتى دەمالىسقا شىقتى. وتاۋ تىگىپ، جۇپتاسا ءومىر سۇرگەندەرىنە دە التىن تويدان اسىپتى، بالالارى باقىتجان، الۋاش، ەرجان ەل تانىعان ازاماتتار بوپ ءوستى، نەمەرە ءسۇيدى، العاشقى نەمەرەلەرى تايماندى قۇبىش ءاشىم ۇلى اۋزىنان تاستاماي اڭگىمەلەپ وتىرادى.
قۇبىش ءاشىم ۇلى – كۇي ۇيرەتىپ، ول كۇيلەردى نوتاعا ءتۇسىرىپ حاتتاۋدا، ءتۇپ - نۇسقاسىن ناقتاۋدا، كۇي تاريحىن، كۇي مەن دومبىرا سىرىن تەرەڭ تۇسىنەتىن رەسپۋبليكامىزداعى ساناۋلى عانا ماماندارىمىزدىڭ ءبىرى – دەگەن بولاتىن مارقۇم ل. ا. حاميدي.
ق. ءاشىم ۇلىنىڭ كوپ جىلعى ەڭبەگىن ۇكىمەتىمىز جوعارى باعالاپ، وعان قازاقستان جوعارعى مەكتەبىنە ەڭبەگى سىڭگەن قىزمەتكەرى اتاعىن بەرسە جانە «ەرەن ەڭبەگى ءۇشىن»، «ەڭبەكتەگى ەرلىگى ءۇشىن»، «ەڭبەكتە وتە جاقسى جەتىستىگى ءۇشىن» مەدالدارىمەن، «قۇرمەت بەلگىسى» وردەنىمەن، جوعارعى كەڭەسى گراموتالارىمەن ماراپاتتالدى.
مىنە، قاراپايىم دا قاتىگەز، سالاۋاتتى دا زەرەك، «ۇلار» شىڭىنداعى سۇيىكتى ۇستازىمىز، ارداقتى اعا قۇبىش ءاشىم ۇلى بيىكتەرى وسىنداي.
ۇستازداردىڭ ۇستازى،
شامعون، فۋات تۇستاسىڭ.
شاكىرتتەرىڭ ءارقاشان،
ونەرىڭدى ۇستاسىن، -
دەي كەلە، بۇگىنگى ق. ءاشىمۇلىنا ارناعان تاربيە ساعاتىمىزدى وسىمەن تامامدايمىز!
اقجايىق بالالار ساز مەكتەبىنىڭ دومبىرا كلاسس وقىتۋشىسى.
كۋشەككالييەۆ ە. ا
تاقىرىبى: «ۇستاز - ۇلى تۇلعا»
ماقساتى: ا) وقۋشىلارعا قۇبىش ءاشىم ۇلىنىڭ ءومىرى مەن شىعارمالارى، شاكىرتتەرى جونىندە ماعلۇمات بەرۋ.
ءا) وقۋشىلاردى كىشىپەيىلدىلىككە، ۇستازداردى قۇرمەت تۇتۋعا تاربيەلەۋ.
ب) بالانىڭ ويلاۋ، تىڭداۋ، ءوز ويلارىن جەتكىزە ءبىلۋ مادەنيەتىن دامىتۋ.
ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ، بايانداۋ، ت. ب.
كورنەكىلىگى: قۇبىش مۇحيتوۆتىڭ سۋرەتى، شاكىرتتەرىنىڭ فوتوسى، ت. ب.
جوسپارى: 1. ۇلى ۇستازدىڭ وتباسىلىق ءومىرى،
2. ۇستازدارى مەن شاكىرتتەرى،
3. جەتكەن جەتىستىكتەرى.
4. ق. ءاشىمۇلىنا ارنالعان تاربيە ساعاتىنا قورىتىندى.
قۇرمەتتى وقۋشىلار، ۇستازدار بۇگىنگى كەشىمىزدىڭ قوناقتارى!
"قۇلاقتان كىرىپ، بويدى الار،
اسەم ءان مەن ءتاتتى كۇي،
كوڭىلگە ءتۇرلى وي سالار،
ءاندى سۇيسەڭ، مەنشە ءسۇي"، - دەپ، اباي اتامىز جىرلاعانداي
كۇي توڭىرەگىندە قۇرمانعازى اتىنداعى قازاق ۇلتتىق كونسەرۆاتورياسىنىڭ العاشقى تۇلەگى، ايگىلى ۇستاز، كاسىبي ونەردىڭ بەلگىلى قايراتكەرى، جوعارى مەكتەپكە ەڭبەگى سىڭگەن قىزمەتكەر، پروفەسسور، ارامىزدان كۇنى كەشە وتكەن اتاقتى دومبىراشى قۇبىش ءاشىم ۇلى مۇحيتوۆتىڭ ءومىر، ونەر جولىنا سىر شەرتپەكپىز. ولاي بولسا، بۇگىن قۇبىش ءاشىم ۇلى مۇحيتوۆقا ارناپ وتىرعان تاربيە ساعاتىمىزدى باستاۋعا رۇقسات ەتىڭىزدەر!
ەلدەگى ادەپ – ەل دىلىندە،
ەل دەمى – دومبىرانىڭ ۇنىندە.
ماڭگىلىك جاسايدى جىر، ونەر
جاڭعىرىپ انامنىڭ تىلىندە.
الدارىڭىزدا 1سىنىپ وقۋشىسى سايينوۆا سايدا حالىق كۇيى
«جاستار ءبيى»
قازاقتا ءسىز داراسىز تۋا قالعان،
ونەردە ارمانىنا قۋات العان.
باقىت، قارشىعا، كاريما، روزا سىندى،
دومبىرانىڭ تارلاندارى ءدارىس العان.
«ۇيادا نە كورسەڭ، ۇشقاندا سونى ىلەرسىڭ» - دەگەندەي قۇبىش ءاشىم ۇلى «ونەرى» سەميالى تۇردە ۇرپاقتان - ۇرپاققا ءداستۇرلى جاراسقان حالىق كومپوزيتورى، ءانشى مۇحيت مەرالييەۆتىڭ اۋلەتىنەن تاراعان، مۋزىكانت مۇحيتوۆتاردىڭ سوڭعى ءىرى قايراتكەرى.
مۇحيت بابامىز كۇمىس كومەي شاكىرتتەرىن قالدىرۋمەن قاتار، ارتىنا ءانشى - كۇيشى ءوز ۇرپاكتارىندا قالدىرا ءبىلدى. وسىنداي ۇرپاكتارىنىڭ باسى، نەمەرەسى اتاقتى كۇيشى قازاقستان حالىق ءارتىسى – مارقۇم لۇقپان مۇحيتوۆ بولاتىن. قۇبەكەڭ ءوز باباسى مۇحيتتى كورمەسە دە، دومبىرادان العاش ۇستازى بولعان، ءوز ناعاشى اعاسى دومبىراشى - كۇيشى لۇقپاننىڭ اياۋلى الاقانىندا بولىپ، باتىس قازاقستان ولكەسىنە سول كەزدە ەسىمدەرى بەلگىلى بولعان حالىق كومپوزيتورلارى قۇرمانعازى، داۋلەتكەرەي، قازانعاپ، مامەن، ابىل، تازبالا، قاۋەن، تۇركەش، بالابايساننىڭ نەبىر اسەم سازدى ءتاتتى كۇيلەرىن ەستىپ، تىڭداپ، ءارى تارتىپ ءوستى. بالا قۇبىش كۇيگە، دومبىراعا ەلىكتەپ، قىزىعا باستاعان كەزدە، كۇيشى ناعاشىسى لۇقپان مۇحيتوۆتى 1934 جىلى الماتىدا وتكەن حالىق ونەرپازدارىنىڭ 1 - ءشى سلەتىنە شاقىرادى. وسى ورىنداۋشىلىق تالانتىمەن كوزگە تۇسكەن لۇقپاندى قازىلار القاسى الماتىعا قالدىرادى. سول كۇننەن باستاپ لۇقپان مۇحيتوۆ اكادەميك ا. جۇبانوۆ ۇيىمداستىرعالى جاتقان تۇڭعىش قازاق ۇلت - اسپاپتار وركەسترىنىڭ ىرگە تاسىن بىرگە قالاسىپ وسى وركەستردە كونسەرتمەيستىرلىك قىزمەتتە بولادى. ەندىگى جەردە قۇبىشقا دومبىرادان ەكىنشى ۇستازى ءوز اناسى زەينەپ مۇحيتوۆا ۇيرەتەدى. زەينەپ اپايدا ءانشى، دومبىراشى اتا ونەرىن جالعاي بىلگەن ۇرپاق. ۇلى قۇبىش ءاشىم - ۇلىندا دومبىراعا باۋليدى. دومبىرانى العاش قولىنا ۇستاتقان اناسى زەينەپ، ۇلىنىڭ بولاشاعىنان زور ءۇمىت كۇتەدى. انا اڭداۋلى اقيقاتقا ۇلاستى. قۇبىشتىڭ اناسى زەينەپتە 1935 جىلى الماتىعا كەلىپ، قۇرمانعازى وركەسترىنە ورنالاستى. سول جىلدارى وركەستردەگى نەبارى ەكى ايەلدىڭ ءبىرى وسى زەينەپ ەدى. بارماعىنان بال تامعان دومبىراشى ونەر ۇجىمىندا جيىرما جىل تابان اۋدارماي ونەر كورسەتتى. قۇبىش سەگىزىنشى سىنىپتى ءبىتىرىپ 1943 جىلى وسى وركەستردىڭ ەڭ جاس كۇيشىسى بولىپ قابىلداندى. ءسويتىپ، اناسى ەكەۋى وتىزىنشى جىلدارى جازىقسىز كەتكەن اعالارىنىڭ ورنىن ويسىراتپاي، ءوز تالانتتارىمەن وركەستردىڭ كۇيىن قۇيقىلجىتتى. التى ايدابالا قۇبىش تورە مەكتەبىنىڭ اتاقتى كۇيشىسى ناۋشا بوكەيحانوۆتان 30 - عا تارتا كۇي ۇيرەنەدى. 1944 جىلى ن. بوكەيحانوۆ ومىردەن وتكەننەن كەيىن 1 جىل دارابوز كۇيشى قالي جانتىلەۋوۆتەن ساباق الادى، 1945 جىلى كونسەرۆاتوريانىڭ 1 - كۋرسىنا قابىلداندى. كونسەرۆاتوريادا دومبىرادان ساباق بەرگەن ۇستازى قازاقستان حالىق ءارتيسى لۇقپان مۇحيتوۆ، قۇبىشقا دومبىرانىڭ الۋان – ءتۇرلى ورىنداۋشىلىق سيقىرلى سىرلارىن ۇيرەتە ءبىلدى.
وقۋشىلارعا سۇراق قويىلادى...
كونسەرۆاتوريادا وقۋمەن قاتار، ءارى وركەستردە جۇمىس ىستەي ءجۇرىپ تەوريالىق ءبىلىمىن پراكتيكامەن ۇشتاستىرا بىلگەن قۇبەكەڭ، سول كەزدەن باستاپ قازاقتا بۇرىن - سوڭدى كەزدەسپەگەن باس – دومبىرانى ءوز بەتىنشە تارتىپ ۇيرەنىپ وسى اسپاپتىڭ ويناۋ ەرەكشەلىكتەرىن، دىبىس دياپازونىن، ونىڭ ۇلتتىق مۋزىكالىق دىبىس بوياۋىن ت. ب. مۋزىكالىق جاقتارىن زەرتتەۋمەن شۇعىلدانىپ جۇرەدى. كونسەرۆاتوريانى ويداعىداي بىتىرگەن ق. ءاشىم ۇلى تەنور دومبىرامەن باس – دومبىرا كلاسى بويىنشا ساباق بەرە ءجۇرىپ، وسى اسپاپتار ءۇشىن ارنايى وقۋ ادىستەمەلىك باعدارلاماسىن جاساپ، ورىنداۋ ەرەكشەلىكتەرىن عىلىمي تۇردە دامىتىپ جاڭالىق ەنگىزۋ قۇبەكەڭنىڭ تىكەلەي ءوزىنىڭ تازا ەڭبەگى. سوندىقتاندا اتاقتى ديريجەرىمىز شامعون قاجعالييەۆ، وركەستر ءۇشىن باس – دومبىرا اتقاراتىن ءرولىن ايتا كەلىپ، باس دومبىرانىڭ قۇرىلىسىن جان – جاقتى جەتىلدىرىپ، دامىتقان، اسا باعالى عىلىمي جاڭالىقتار ەنگىزگەن قۇبەكەڭدى «باس – دومبىرانىڭ اكەسى» - دەپ ورىندى اتاعان ەدى. وسى قىزمەتتى اتقارا ءجۇرىپ قۇبىش مۇحيتوۆ «باس» جانە «تەنور» تۇرلەرىن وقىتۋدىڭ مەتوديكاسى مەن تەورياسى سالاسىندا كوپ ەڭبەك ءسىڭىردى.
بالا دەسە ويلامايدى ءوز قامىن،
كورسەم دەيدى كۇنگە دە قول سوزعانىن.
شىن جۇرەكتەن جاتسا - تۇرسا تىلەيدى،
شاكىرتىنىڭ وزىنەن دە وزعانىن.
ورىستىڭ حالىق ءانى «الما اعاشى اياسىندا» ورىندايتىن 1 سىنىپ وقۋشىسى مۋرزايەۆا زۋحرا.
1950 جىلى كونسەرۆاتوريانىڭ حالىق اسپاپتارى فاكۋلتەتىن بىتىرگەن قۇبىشتى احمەت جۇبانوۆ وسىندا جۇمىسقا الىپ قالدى. سوڭعى 15 جىل ىشىندە ول ونداعان شەبەر دومبىراشىلار تاربيەلەپ ءوسىردى، قۇبىشتىڭ شاكىرتتەرى استانالىق جانە وبلىستىق مۋزىكا وقۋ ورىندارىندا ارناۋلى دومبىرا ماماندىعى بويىنشا ويداعىداي ساباق بەرىپ ءجۇر. كافەدرا مەڭگەرۋشىسى، دەكان، پرورەكتور بولا ءجۇرىپ، ونەر شاڭىراعىنا ءومىرىنىڭ سوڭعى كۇنىنە دەيىن 55 جىلىن تۇگەل ارنادى. دومبىراعا ۇيرەتۋدىڭ ادىستەمەسىن جاساپ، وقۋلىقتار جازدى. پەداگوگتىك جانە ورىنداۋشىلىق دارىنىمەن تانىلعان قۇبىشتى ا. جۇبانوۆ جاستايىنان - اق “دومبىراشىلار ۇستازى” اتاعان ەدى.
بيىككە ورلەگەن،
تايسالىپ كورمەگەن.
ۇرپاقتىڭ كەۋدەسىن،
قۋانىش كەرنەگەن.
ۇستاز دەپ ءان شىرقاپ،
كۇي توككەن پەرنەدەن
قازاقستاننىڭ حالىق ءارتىسى، مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ جانە پاراسات وردەنىنىڭ يەگەرى، پروفەسسور قارشىعا احمەدياروۆتىڭ وسى كۇنگى اسۋىنىڭ باستاۋىنداتۇرعان ۇستازى قۇبىش ءاشىم ۇلى مۇحيتوۆقا ارناۋ كۇيى «ۇستازعا» ەدى. ۇستاز اتتى كۇيلەر كوپ، بۇل كۇيدىڭ ەرەكشەلىگى بىلىكتى ماماننىڭ، سابىرلىلىعى مەن توزىمدىلىگى، پايىم پىكىرى ورنىقتى ق. ءاشىم ۇلىنىڭ ۇلاعات تۇلعاسىن كۇي تىلىمەن سونشالىقتىايقىن سۋرەتتەۋىمەن ەرەكشەلەنۋىندە. بايسالدى ەكپىن، جىلى اۋەز، جانعا جايما شۋاق سەزىم ۇيالاتادى. وسى ق. ءاشىمۇلىنا ارنالعان كۇيدى مەن سىزدەرگە ورىنداپ بەرەيىن، كۇي «ۇستازعا»
وقۋشىلارعا سۇراق قويىلادى...
ق. ءاشىم ۇلى شاكىرتتەرىن اتاپ ايتساق، قازاقستاننىڭ حالىق ءارتيسى، كومپوزيتور، پروفەسسور ك. كۇمىسبەكوۆ، كونسەرۆاتوريانىڭ دوسەنتى قازاقستانعا ەڭبەگى سىڭگەن ارتيس ب. كارابالينا، پروفەسسورلار ت. مەرعالييەۆ، م. قالاۋوۆ، قازاقستانعا ەڭبەگى سىڭگەن قايراتكەر، قۇرمانعازى اتىنداعى اكادەميالىق ۇلت – اسپاپتار وركەستىنىڭ كوركەمدىك جەتەكشىسى جانە باس ديريجەرى، پروفەسسور ا. جايىموۆ، الماتى قىزدار ينستيتۋتىنىڭ دوسەنتى ءو. سپانوۆ، شىمكەنت مادەنيەت ينستيتۋتىنىڭ دەكانى ءو. عۇبايدۋللين، تالدىقورعان فيلارمونياسىنىڭ ديرەكتورى ش. تەمىروۆ، قىرعىز رەسپۋبليكاسى پەداگوگيكالىق ينستيتۋتىنىڭ اعا وقىتۋشى ا. وماروۆ، ت. ب. ابرويلى جۇمىس ىستەپ جۇرسە، كونسەرتتىك ورىنداۋشىلار سالاسىنداعى شاكىرتتەرى قازاقستان حالىق ءارتيسى مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ جانە پاراسات وردەنىنىڭ يەگەرى، پروفەسسور ق. احمەدياروۆ، قازاقستان جاستار وداعى سىيلىعىنىڭ يەگەرى ش. ابىلتايەۆ، ءار ءتۇرلى سايىستاردىڭ جۇلدەگەرى، رەسپۋبليكامىزدىڭ ەڭبەگى سىڭگەن ءارتيسى ر. تاجىبايەۆتار ونەرلەرى حالقىمىزعا تانىلعان كۇيشىلەر. قۇبەكەڭنىڭ ونەرلى شاكىرتتەرى تەك ەلىمىزدە عانا تانىلىپ قويماي، دۇنيەجۇزىن قازاقستان ونەرىن ناسيحاتتاپ، كورەرمەندەرىن تامساندىرىپ كەلەدى.
الدارىڭىزدا 1سىنىپ وقۋشىسى قايىروۆا ءلاززات بالالار ءانى،
«كوڭىلدى قازدار»
قايىن جۇرتىنىڭ وسال ەمەستىگىن قۇبىش اعانىڭ جۇبايى، ءارقاشان جىميىپ تۇراتىن داريعا اپايدان كورۋگە بولادى. داريعا اپاي قازاقتان شىققان العاش ترۋباشى. 37 جىل ع. مۇسىرەپوۆ اتىنداعى بالالارمەن جاس وسپىرىمدەر تەاترىندا، بالالار مۋزىكا مەكتەبىندە ساباق بەردى. تەاتردان قۇرمەتتى دەمالىسقا شىقتى. وتاۋ تىگىپ، جۇپتاسا ءومىر سۇرگەندەرىنە دە التىن تويدان اسىپتى، بالالارى باقىتجان، الۋاش، ەرجان ەل تانىعان ازاماتتار بوپ ءوستى، نەمەرە ءسۇيدى، العاشقى نەمەرەلەرى تايماندى قۇبىش ءاشىم ۇلى اۋزىنان تاستاماي اڭگىمەلەپ وتىرادى.
قۇبىش ءاشىم ۇلى – كۇي ۇيرەتىپ، ول كۇيلەردى نوتاعا ءتۇسىرىپ حاتتاۋدا، ءتۇپ - نۇسقاسىن ناقتاۋدا، كۇي تاريحىن، كۇي مەن دومبىرا سىرىن تەرەڭ تۇسىنەتىن رەسپۋبليكامىزداعى ساناۋلى عانا ماماندارىمىزدىڭ ءبىرى – دەگەن بولاتىن مارقۇم ل. ا. حاميدي.
ق. ءاشىم ۇلىنىڭ كوپ جىلعى ەڭبەگىن ۇكىمەتىمىز جوعارى باعالاپ، وعان قازاقستان جوعارعى مەكتەبىنە ەڭبەگى سىڭگەن قىزمەتكەرى اتاعىن بەرسە جانە «ەرەن ەڭبەگى ءۇشىن»، «ەڭبەكتەگى ەرلىگى ءۇشىن»، «ەڭبەكتە وتە جاقسى جەتىستىگى ءۇشىن» مەدالدارىمەن، «قۇرمەت بەلگىسى» وردەنىمەن، جوعارعى كەڭەسى گراموتالارىمەن ماراپاتتالدى.
مىنە، قاراپايىم دا قاتىگەز، سالاۋاتتى دا زەرەك، «ۇلار» شىڭىنداعى سۇيىكتى ۇستازىمىز، ارداقتى اعا قۇبىش ءاشىم ۇلى بيىكتەرى وسىنداي.
ۇستازداردىڭ ۇستازى،
شامعون، فۋات تۇستاسىڭ.
شاكىرتتەرىڭ ءارقاشان،
ونەرىڭدى ۇستاسىن، -
دەي كەلە، بۇگىنگى ق. ءاشىمۇلىنا ارناعان تاربيە ساعاتىمىزدى وسىمەن تامامدايمىز!
You Might Also Like
-
س. عابباسوۆ اتىنداعى جالپى ورتا ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپتىڭ تاريح
