قازاق حالىق اۋىز ادەبيەتى
سقو، جامبىل اۋدانى، جەلەزنوە سەلوسى.
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانى ءمۇعالىمى
ماكانوۆا اينۇر اسان قىزى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: قازاق حالقىنىڭ اۋىز ادەبيەتى (قايتالاۋ)
ساباقتىڭ ماقساتى:
1. بىلىمدىلىك. وقۋشىلاردىڭ ەرتەگىلەر تۋرالى تۇسىنىكتەرىن كەڭەيتۋ جانە ەستەرىندە ساقتاۋ. حالىق اۋىز ادەبيەتىنىڭ تۇرلەرىن قايتالاپ، ەسكە ءتۇسىرۋ.
2. دامىتۋشىلىق. ەرتەگىنى وقىتا وتىرىپ مازمۇنىن ءمانىن ءتۇسىنىپ بىلۋگە جۇمىستاندىرۋ، بالالاردىڭ اقىل - ويىن، ءسوز بايلىعىن جەتىلدىرۋ.
3. تاربيەلىك. قازاق ەرتەگىلەرىنە قىزىعۋشىلىقتارىن ارتىرۋ، قيىندىقتى اقىلمەن، تاپقىرلىقپەن جانە بىلۋگە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتيپى: قايتالاۋ ساباق
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، ەرتەگىدەن ءۇزىندى، سۋرەتتەر.
ساباقتىڭ بارىسى.
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
وقۋشىلارمەن امانداسىپ، تۇگەندەۋ.
كەزەكشىمەن سويلەسۋ
كىم كەزەكشى؟ ساباقتا كىم جوق؟
بۇگىن مامىردىڭ نەشەسى؟ جىلدىڭ قاي مەزگىلى؟
اپتانىڭ قاي كۇنى؟
2. وتكەندى قايتالاۋ
1. سويلەسۋ
«ادەبيەت» دەگەن ءسوزدى قالاي تۇسىنەسىڭدەر؟
ادەبيەت – اراب ءسوزى، اۋدارعاندا «ۇلگىلى ءسوز» دەگەن ماعىنانى بىلدىرەدى.
1. سۇراق – جاۋاپ
- بۇگىنگى ساباقتىڭ تاقىرىبى – قازاق حالقىنىڭ اۋىز ادەبيەتى.(قايتالاۋ)
- قازاق حالقىنىڭ اۋىز ادەبيەتى تۋرالى سەندەر نە بىلەسىڭدەر؟
- نەگە اۋىز ادەبيەتى دەپ اتالادى، قالاي ويلايسىڭدار؟
- قازاق حالقىنىڭ اۋىز ادەبيەتى قالاي تاراعان كىم بىلەدى؟
قازاق حالىق اۋىز ادەبيەتى عىلىمدا «فولكلور» دەپ اتالادى.
فولكلور قانداي سوزدەن شىققان؟ اعىلشىن ءسوزى – حالىق شىعارماسى
قازاق اۋىز ادەبيەتىنىڭ قانداي تۇرلەرىن بىلەسىڭدەر؟ سلايد № 1 - كورسەتۋ تۇرلەرىن
(ايتىس، ماقال - ماتەلدەر، جۇمباقتار، جاڭىلتپاشتار، ەرتەگىلەر، تۇرمىس - سالت جىرلارى، ەپوستىق جىرلار، ليرو - ەپوستىق جىرلار)
سلايد №2 ورىسشاعا – اۋدارتۋ
ەرتەگىلەر - سكازكي
ماقال - ماتەلدەر – پوسلوۆيسى - پوگوۆوركي
ليرو - ەپوستىق جىرلار - ليرو - ەپيچەسكيە پەسپني
تۇرمىس - سالت جىرلارى - وبريادوۆو – بىتوۆىە پەسني
ايتىس - پەسني - سوستيازانيا
جۇمباقتار – زاگادكي
ەپوستىق جىرلار - ەپيچەسكيە پەسني
جاڭىلتپاشتار - سكوروگوۆوركي
1. ماقال – ماتەلدەر سلايد №3 سۋرەتتىڭ ورنىنا سوزدەردى ايتقىزۋ حورمەن
ءومىر – ۇلكەن مەكتەپ.
ءتىل كوڭىلدىڭ – كىلتى.
ۇستازدان وقۋشى وزار.
مەكتەپ - كەمە، ءبىلىم - تەڭىز.
كوز - كوڭىلدىڭ ايناسى
كىتاپ - التىن قازىنا.
مي ويلاعاندى ءتىل بىتىرەدى.
ءپىل كوتەرمەگەندى، ءتىل كوتەرەدى.
تۋعان جەردىڭ كۇنى دە ىستىق، ءتۇنى دە ىستىق.
تۋعان جەرگە تۋىن تىك.
وتان وتتان دا ىستىق.
ماقالداردىڭ تاقىرىبىن انىقتاۋ سلايدتار
2. جۇمباقتار شەشۋ كەرەك (سلايد №4)
1. ءۇي ۇستىندە ۇساق تاس (جۇلدىز)
2. كۇندىز جوق،
تۇندە بار. (ۇكى.)
3. ءبىرى ۇلكەن، ءبىرى كىشى،
تۋىسقان بىرگە بەس كىسى (ساۋساق)
4. كىشكەنتاي عانا بويى بار،
اينالدىرىپ كيگەن تونى بار. (قوي)
5. قاناتى جوق – ۇشادى،
اياعى جوق - قاشادى. (جەل)
3. جاڭىلتپاشتار
تۇز - مۇزداي
مۇز – تۇزداي.
شەشە نەشە كەسە سىندى كەشە
4. ەرتەگىلەر نەشە توپقا بولىنەدى؟ ( حايۋاناتتار، قيال - عاجايىپ تۇرمىس - سالت ەرتەگىلەرى ) رەبۋستى شەشۋ كەرەك. 3 رەبۋستى شەشۋ كەرەك
«التىن ساقا»، «الدار كوسە»، «ماقتا قىزبەن مىسىق»
كىم قاي ەرتەگىدەن؟
باي جىلقىلارىن سۋعا كىرگىزە المايدى؟
- باي سۋداعى وكپەنى قۇرىقپەن ءتۇرتىپ كورەدى. وكپە سۋعا باتىپ كەتىپ سوسىن جالماۋىز كەمپىر بولىپ شىعادى؟ (التىن ساقا)
- كارلىكتەن وتىرسام تۇرا المايمىن، تۇرسام وتىرا المايمىن كىمنىڭ ءسوزى (جالماۋىز كەمپىردىڭ).
- جالماۋىز كەمپىردىڭ قانشا ءتىسى بولدى؟ (6)
- « التىن ساقا» ەرتەگىدەگى كەيىپكەرلەردى اتاندار؟
(كەيىپكەرلەر: باي، بالا، جالماۋىز كەمپىر، تۇلكىلەر، قارلىعاش، يتتەر، ات، قارعا، ۇيرەكتەر)
باي الدارعا نەشە قوي بەردى؟ (10)
- تىشقاننىڭ ىنىندە قانشا تارى بولدى؟ (ءبىر تاباق)
- الدار كوسەگە بايدىڭ ايەلى نەشە قوي بەردى؟ (1)
- بالاعا كومەكتى نەلەر كورسەتتى؟ (قارلىعاش، يتتەر.)
- الدار كوسە تۇندە تۇرىپ، ءوز قويىن ۇستاپ الىپ، جەپ قويادى، قانىن ون بەس سەمىز قويدىڭ اۋزىنا جاعادى –
- سيىر مەنىڭ قارنىم اشىپ تۇر، ماعان تارى اكەلىپ بەرشى!- دەيدى دۇرىس پا؟ بۇل قانداي ەرتەگى؟
- الدار كوسە نە تاۋىپ الدى؟ (قۋ جاۋىرىن)
- ەرتەگىدەن ءۇزىندى كورسەتۋ (التىن ساقا)
- الدار كوسە ەرتەگىسىن كورسەتۋ كەرەك.
5. اقىن جازۋشىلاردىڭ قايتىس بولعان جىلدارىن ايتۋ كەرەك.
ىبىراي. التىنسارين - 1841 - 1889ج
جامبىل جابايەۆ - 1846 - 1945ج
شوقان ءۋاليحانوۆ 1835 — 1865ج
اباي قۇنانبايەۆ 1845 - 1904 ج
ابايدىڭ ولەڭى «كوزىمنىڭ قاراسى»
6. ساباقتىڭ قورىتىندىسى تەست تاپسىرماسىن ورىنداۋ
1. اۋىز ادەبيەتىنىڭ عىلىمي اتاۋى:
ا) ءسوز
ءا) فولكلور
ب) ەرتەگى
2. اۋىز ادەبيەتىنىڭ تۇرلەرى:
ا) اڭگىمە، ولەڭ، رومان
ءا) شىعارما، مازمۇنداما، حات جازۋ؛
ب) ماقال، جۇمباق، جاڭىلتپاش.
3.. ەرتەگىنىڭ نەشە سالاسى بار؟
ا) 3
ءا) 2
ب) 5.
4. «التىن ساقا» ەرتەگىسىنىڭ كەيىپكەرلەرى؟
ا) قوي، تۇلكى
ءا) جالماۋىز كەمپىر مەن بالا
ب) سيىر مەن مىسىق.
5. «التىن ساقا» ەرتەگىسىندە بالاعا كىم كومەكتەستى؟
ا) يتتەر
ءا) ۇيرەكتەر
ب) قارعالار
6. « ءتىل تاس جارادى، تاس جارماسا، باس جارادى» بۇل نە؟
ا) جۇمباق
ءا) ماقال
ب) جاڭىلتپاش
7. «اق كيىمدى دەنەلى، اق ساقالدى» كىمنىڭ ولەڭى
ا) ى. التىنسارين
ءا) ا. قۇنانبايەۆ
ب) ج. جابايەۆ
8. 100 جاساعان اقىن؟
ا) ا. بايتۇرسىنوۆ
ءا) ش. ءۋاليحانوۆ
ب) ج. جابايەۆ
9.»التىن ساقا» ەرتەگىسىندە بالا جۇرتتان نەسىن ىزدەيدى؟
ا) جەبەسىن
ءا) ساقاسىن
ب) اسىق
10. ماقتا قىز نەنىڭ قۇيرىعىن كەسىپ الدى؟
ا) ەشكىنىڭ
ءا) مىسىقتىڭ
ب) تىشقانىڭ
7. ۇيگە تاپسىرما: ەرتەگى سۋرەتىن سالىپ كەلۋ.
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانى ءمۇعالىمى
ماكانوۆا اينۇر اسان قىزى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: قازاق حالقىنىڭ اۋىز ادەبيەتى (قايتالاۋ)
ساباقتىڭ ماقساتى:
1. بىلىمدىلىك. وقۋشىلاردىڭ ەرتەگىلەر تۋرالى تۇسىنىكتەرىن كەڭەيتۋ جانە ەستەرىندە ساقتاۋ. حالىق اۋىز ادەبيەتىنىڭ تۇرلەرىن قايتالاپ، ەسكە ءتۇسىرۋ.
2. دامىتۋشىلىق. ەرتەگىنى وقىتا وتىرىپ مازمۇنىن ءمانىن ءتۇسىنىپ بىلۋگە جۇمىستاندىرۋ، بالالاردىڭ اقىل - ويىن، ءسوز بايلىعىن جەتىلدىرۋ.
3. تاربيەلىك. قازاق ەرتەگىلەرىنە قىزىعۋشىلىقتارىن ارتىرۋ، قيىندىقتى اقىلمەن، تاپقىرلىقپەن جانە بىلۋگە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتيپى: قايتالاۋ ساباق
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، ەرتەگىدەن ءۇزىندى، سۋرەتتەر.
ساباقتىڭ بارىسى.
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
وقۋشىلارمەن امانداسىپ، تۇگەندەۋ.
كەزەكشىمەن سويلەسۋ
كىم كەزەكشى؟ ساباقتا كىم جوق؟
بۇگىن مامىردىڭ نەشەسى؟ جىلدىڭ قاي مەزگىلى؟
اپتانىڭ قاي كۇنى؟
2. وتكەندى قايتالاۋ
1. سويلەسۋ
«ادەبيەت» دەگەن ءسوزدى قالاي تۇسىنەسىڭدەر؟
ادەبيەت – اراب ءسوزى، اۋدارعاندا «ۇلگىلى ءسوز» دەگەن ماعىنانى بىلدىرەدى.
1. سۇراق – جاۋاپ
- بۇگىنگى ساباقتىڭ تاقىرىبى – قازاق حالقىنىڭ اۋىز ادەبيەتى.(قايتالاۋ)
- قازاق حالقىنىڭ اۋىز ادەبيەتى تۋرالى سەندەر نە بىلەسىڭدەر؟
- نەگە اۋىز ادەبيەتى دەپ اتالادى، قالاي ويلايسىڭدار؟
- قازاق حالقىنىڭ اۋىز ادەبيەتى قالاي تاراعان كىم بىلەدى؟
قازاق حالىق اۋىز ادەبيەتى عىلىمدا «فولكلور» دەپ اتالادى.
فولكلور قانداي سوزدەن شىققان؟ اعىلشىن ءسوزى – حالىق شىعارماسى
قازاق اۋىز ادەبيەتىنىڭ قانداي تۇرلەرىن بىلەسىڭدەر؟ سلايد № 1 - كورسەتۋ تۇرلەرىن
(ايتىس، ماقال - ماتەلدەر، جۇمباقتار، جاڭىلتپاشتار، ەرتەگىلەر، تۇرمىس - سالت جىرلارى، ەپوستىق جىرلار، ليرو - ەپوستىق جىرلار)
سلايد №2 ورىسشاعا – اۋدارتۋ
ەرتەگىلەر - سكازكي
ماقال - ماتەلدەر – پوسلوۆيسى - پوگوۆوركي
ليرو - ەپوستىق جىرلار - ليرو - ەپيچەسكيە پەسپني
تۇرمىس - سالت جىرلارى - وبريادوۆو – بىتوۆىە پەسني
ايتىس - پەسني - سوستيازانيا
جۇمباقتار – زاگادكي
ەپوستىق جىرلار - ەپيچەسكيە پەسني
جاڭىلتپاشتار - سكوروگوۆوركي
1. ماقال – ماتەلدەر سلايد №3 سۋرەتتىڭ ورنىنا سوزدەردى ايتقىزۋ حورمەن
ءومىر – ۇلكەن مەكتەپ.
ءتىل كوڭىلدىڭ – كىلتى.
ۇستازدان وقۋشى وزار.
مەكتەپ - كەمە، ءبىلىم - تەڭىز.
كوز - كوڭىلدىڭ ايناسى
كىتاپ - التىن قازىنا.
مي ويلاعاندى ءتىل بىتىرەدى.
ءپىل كوتەرمەگەندى، ءتىل كوتەرەدى.
تۋعان جەردىڭ كۇنى دە ىستىق، ءتۇنى دە ىستىق.
تۋعان جەرگە تۋىن تىك.
وتان وتتان دا ىستىق.
ماقالداردىڭ تاقىرىبىن انىقتاۋ سلايدتار
2. جۇمباقتار شەشۋ كەرەك (سلايد №4)
1. ءۇي ۇستىندە ۇساق تاس (جۇلدىز)
2. كۇندىز جوق،
تۇندە بار. (ۇكى.)
3. ءبىرى ۇلكەن، ءبىرى كىشى،
تۋىسقان بىرگە بەس كىسى (ساۋساق)
4. كىشكەنتاي عانا بويى بار،
اينالدىرىپ كيگەن تونى بار. (قوي)
5. قاناتى جوق – ۇشادى،
اياعى جوق - قاشادى. (جەل)
3. جاڭىلتپاشتار
تۇز - مۇزداي
مۇز – تۇزداي.
شەشە نەشە كەسە سىندى كەشە
4. ەرتەگىلەر نەشە توپقا بولىنەدى؟ ( حايۋاناتتار، قيال - عاجايىپ تۇرمىس - سالت ەرتەگىلەرى ) رەبۋستى شەشۋ كەرەك. 3 رەبۋستى شەشۋ كەرەك
«التىن ساقا»، «الدار كوسە»، «ماقتا قىزبەن مىسىق»
كىم قاي ەرتەگىدەن؟
باي جىلقىلارىن سۋعا كىرگىزە المايدى؟
- باي سۋداعى وكپەنى قۇرىقپەن ءتۇرتىپ كورەدى. وكپە سۋعا باتىپ كەتىپ سوسىن جالماۋىز كەمپىر بولىپ شىعادى؟ (التىن ساقا)
- كارلىكتەن وتىرسام تۇرا المايمىن، تۇرسام وتىرا المايمىن كىمنىڭ ءسوزى (جالماۋىز كەمپىردىڭ).
- جالماۋىز كەمپىردىڭ قانشا ءتىسى بولدى؟ (6)
- « التىن ساقا» ەرتەگىدەگى كەيىپكەرلەردى اتاندار؟
(كەيىپكەرلەر: باي، بالا، جالماۋىز كەمپىر، تۇلكىلەر، قارلىعاش، يتتەر، ات، قارعا، ۇيرەكتەر)
باي الدارعا نەشە قوي بەردى؟ (10)
- تىشقاننىڭ ىنىندە قانشا تارى بولدى؟ (ءبىر تاباق)
- الدار كوسەگە بايدىڭ ايەلى نەشە قوي بەردى؟ (1)
- بالاعا كومەكتى نەلەر كورسەتتى؟ (قارلىعاش، يتتەر.)
- الدار كوسە تۇندە تۇرىپ، ءوز قويىن ۇستاپ الىپ، جەپ قويادى، قانىن ون بەس سەمىز قويدىڭ اۋزىنا جاعادى –
- سيىر مەنىڭ قارنىم اشىپ تۇر، ماعان تارى اكەلىپ بەرشى!- دەيدى دۇرىس پا؟ بۇل قانداي ەرتەگى؟
- الدار كوسە نە تاۋىپ الدى؟ (قۋ جاۋىرىن)
- ەرتەگىدەن ءۇزىندى كورسەتۋ (التىن ساقا)
- الدار كوسە ەرتەگىسىن كورسەتۋ كەرەك.
5. اقىن جازۋشىلاردىڭ قايتىس بولعان جىلدارىن ايتۋ كەرەك.
ىبىراي. التىنسارين - 1841 - 1889ج
جامبىل جابايەۆ - 1846 - 1945ج
شوقان ءۋاليحانوۆ 1835 — 1865ج
اباي قۇنانبايەۆ 1845 - 1904 ج
ابايدىڭ ولەڭى «كوزىمنىڭ قاراسى»
6. ساباقتىڭ قورىتىندىسى تەست تاپسىرماسىن ورىنداۋ
1. اۋىز ادەبيەتىنىڭ عىلىمي اتاۋى:
ا) ءسوز
ءا) فولكلور
ب) ەرتەگى
2. اۋىز ادەبيەتىنىڭ تۇرلەرى:
ا) اڭگىمە، ولەڭ، رومان
ءا) شىعارما، مازمۇنداما، حات جازۋ؛
ب) ماقال، جۇمباق، جاڭىلتپاش.
3.. ەرتەگىنىڭ نەشە سالاسى بار؟
ا) 3
ءا) 2
ب) 5.
4. «التىن ساقا» ەرتەگىسىنىڭ كەيىپكەرلەرى؟
ا) قوي، تۇلكى
ءا) جالماۋىز كەمپىر مەن بالا
ب) سيىر مەن مىسىق.
5. «التىن ساقا» ەرتەگىسىندە بالاعا كىم كومەكتەستى؟
ا) يتتەر
ءا) ۇيرەكتەر
ب) قارعالار
6. « ءتىل تاس جارادى، تاس جارماسا، باس جارادى» بۇل نە؟
ا) جۇمباق
ءا) ماقال
ب) جاڭىلتپاش
7. «اق كيىمدى دەنەلى، اق ساقالدى» كىمنىڭ ولەڭى
ا) ى. التىنسارين
ءا) ا. قۇنانبايەۆ
ب) ج. جابايەۆ
8. 100 جاساعان اقىن؟
ا) ا. بايتۇرسىنوۆ
ءا) ش. ءۋاليحانوۆ
ب) ج. جابايەۆ
9.»التىن ساقا» ەرتەگىسىندە بالا جۇرتتان نەسىن ىزدەيدى؟
ا) جەبەسىن
ءا) ساقاسىن
ب) اسىق
10. ماقتا قىز نەنىڭ قۇيرىعىن كەسىپ الدى؟
ا) ەشكىنىڭ
ءا) مىسىقتىڭ
ب) تىشقانىڭ
7. ۇيگە تاپسىرما: ەرتەگى سۋرەتىن سالىپ كەلۋ.
You Might Also Like
