قازاق حاندىعىنىڭ قۇرىلعانىنا-555 جىل
قازاق حاندىعى-التىن وردا ىدىراعاننان كەيىن قازىرگى قازاقستان اۋماعىندا 1465 جىلى قۇرىلعان مەملەكەت. كەز - كەلگەن ەتنوستىڭ دامۋىنىڭ ەڭ جوعارى فورماسى-مەملەكەت. قازاق حاندىعى-العاشقى قازاق مەملەكەتى. بيىل 2020 جىلى قازاق حاندىعىنىڭ قۇرىلعانىنا 555 جىل تولادى.
قازىرگى قازاقستان اۋماعىندا التىن وردا ىدىراعاننان كەيىن ءابىلقايىر حان حاندىعى قۇرىلدى. 1460 جىلى ءابۋ ل-حايردىڭ قاتال ساياساتىنان كەيىن كەيبىر تايپالاردىڭ ءبىر بولىگى موعولستانعا كوشۋگە ءماجبۇر بولدى. بۇل تايپالاردى سۇلتان جانىبەك پەن كەرەي باسقاردى. تايپالار جەتىسۋدا ورنالاسىپ، دەربەس مەملەكەتتىك قۇرىلىم – وردا قۇردى. بۇل ورداعا قازاق حاندىعى دەگەن اتاۋ بەرىلدى. قازاق حاندىعىنىڭ العاشقى حانى كەرەي بولعانىنا قاراماستان، حاندىقتى ناقتى باسقارۋ سۇلتان جانىبەكتىڭ قولىندا بولدى. ولاردىڭ قول استىنداعى رۋ-تايپالارمەن شۋ وڭىرىنە كەلىپ قونىستانىپ، قازاق حاندىعىنىڭ نەگىزىن سالادى. مۇحاممەد حايدار ءدۋلاتيدىڭ «تاريحي راشيدي» كىتابىندا قازاق حاندىعىنىڭ قۇرىلعان جەرى - شۋ بويى مەن قوزىباسى دەپ ايتىلادى. 1458 جىلدىڭ كوكتەمىندە كەرەيدى اق كيىزگە كوتەرىپ حان سايلايدى. ءابىلقايىر حانعا نارازى سۇلتاندار، امىرلەر، رۋ-تايپا باسىلارى كەرەي مەن جانىبەككە كەلىپ قوسىلادى.
قاسىم حان، حاقنازار حان، تاۋەكەل، تاۋكە حانداردىڭ ەسىمدەرى قازاق مەملەكەتتىلىگى دەگەن اتاۋمەن قوسا جۇرەدى. ويتكەنى ولاردىڭ قازاق جەرىن نىعايتۋداعى، قازاقتاردىڭ ۇستەمدىگىن ورناتۋداعى ارەكەتتەرى وراسان زور بولاتىن. حاندار مەن سۇلتاندار –حالىقتىڭ بيلىگىنە يە بولعان ادامدار. ولار ءوز حالقىن، جەرىن، ۇلتىن، وتانىن قورعاۋ ءۇشىن ءوز ومىرلەرىن قيۋعا دايىن بولدى، ولاردىڭ كەيبىرەۋلەرى قازاق مەملەتتىلىگىن، بوستاندىق پەن تاۋەلسىزدىكتى ساقتاپ قالۋ ءۇشىن كۇرەستە ءوز باستارىن بۇكتى. قازاق حاندىعى تاريحىنداعى 40 حان مەن جۇزدەرىڭ ىشىندە كورنەكتى، ۇلى تۇلعالار بولدى، قيىن تاريحي جاعدايلاردى شەشۋگە حالىقتىڭ كۇش-جىگەرىن ۇيىمداستىرىپ، ەلدى جاڭا ءومىر دەڭگەيىنە كوتەردى. كەڭەس ۇكىمەتى ىدىراپ، ەل-ەلدەر تاۋەلسىزدىك الىپ جاتقان تۇستا ەتەك-جەڭىن جيناي ءبىلىپ، قازاقتى قيىن كەزەڭنەن الىپ شىققان - ەلباسى ن.ءا.نازاربايەۆتىڭ ەسىمى قازاقستان مەملەكەتىنىڭ ۇلكەن جەتىستىكتەرى مەن ماقساتتارىمەن بايلانىستى. بۇگىنگى قازاقستان رەسپۋبليكاسى اتالاتىن مەملەكەتىمىز – حV عاسىردا ومىرگە كەلگەن قازاق حاندىعىنىڭ تاريحي جالعاسى. كەشەگى الاش زيالىلارىنىڭ ءوز ءومىرىن ارناعان اسىل ارماندارىنىڭ ورىندالعاندىعىنىڭ كورىنىسى.
ءبىز ءوز تاريحىمىزدى مۇقيات زەرتتەۋىمىز، وقيعالاردىڭ نەلىكتەن بولعانىن، نەگە ەكەنىن ءتۇسىنۋىمىز كەرەك. مىنە وسىعان بايلانىستى ءبىز تاريحتا بولعان جاعدايلاردان، ساتسىزدىكتەردەن ساباق الا وتىرىپ، ءتيىستى قورىتىندىلار مەن شەشىمدەردى بولاشاقتا مەملەكەتىمىزدىڭ دامۋى ءۇشىن قولدانۋ كەرەك.
قازىردە قازاق حاندىعىنىڭ 555 جىلدىعى - مەملەكەتتىلىكتىڭ جارقىن ۇلگىلەرىنىڭ ءبىرى. بۇل بارشا ەل ءۇشىن وتە ماڭىزدى ءارى ايتۋلى مەرەكە. اسىرەسە، ءوسىپ كەلە جاتقان ۇرپاقتاردىڭ ساناسىنا، جاستاردىڭ بويىنداعى تاربيەسىنە، قازاق ەلىنىڭ تەرەڭنەن باستاۋ الاتىن تاريحىنا دەگەن قۇرمەتتى، ءپاتريوتيزمدى وياتۋعا باعىتتالعان داتا.
ۋ.م.دجولدىبايەۆا ءال-فارابي اتىنداعى ءقازۇۋ-نىڭ قازاقستان تاريحى كافەدراسىنىڭ دوسەنتى
ن.م.تاستەيەۆ، د.ءا.ءاشىم ءال-فارابي اتىنداعى ءقازۇۋ-نىڭ گەوگرافيا جانە تابيعاتتى پايدالانۋ فاكۋلتەتىنىڭ 1-كۋرس ستۋدەنتتەرى
You Might Also Like
