قازاقستاننىڭ ەكولوگيالىق ماسەلەلەرى
ەلباسىنىڭ قازاقستان حالقىنا 2005 جىلعى جولداۋىندا قازاقستان بۇگىن ەۋروپا مەن ازيا اراسىنداعى كوممۋنيكاسيالار لەگىنىڭ تۇيىسكەن جەرىندە تۇر، ءبىزدىڭ مىندەت-وسىناۋ بىرەگەي جاعدايىمىزدى ءوز ەلىمىز بەن حالىقارالىق قوعامداستىقتىڭ مۇددەسى ءۇشىن تابيعاتتى ۇتىمدى پايدالانۋ دەگەن ەدى. ەلىمىزدىڭ الدىنا پرەزيدەنت قويعان وسى مىندەتتىڭ قازاقستانداعى ەكولوگيانىڭ جاعدايىنا تىكەلەي قاتىسى بار.
1950 جىلداردان باستاپ قوعامنىڭ، ادام ارەكەتتەرىڭنىڭ نەگىزىندە ءبىزدىڭ ەلىمىزدە كۇردەلى تابيعات جاعدايى قالىپتاستى. جاڭا عاسىرعا اياق باسقان قازاقستان رەسپۋبليكاسى، كوپتەگەن مەملەكەتتەر سياقتى، قورشاعان ورتا سالاسىنداعى اسا كۇردەلى پروبلەمالارعا تاپ بولدى. كوپتەگەن ونجىلدىقتار بويى قازاقستاندا قورشاعان ورتاعا وتە جوعارى تەحنوگەندىك جۇكتەمەلەرى بار تابيعاتتى پايدالانۋدىڭ باسىم شيكىزات جۇيەسى قالىپتاستى. بۇل ءبىزدىڭ رەسپۋبليكامىزدا كوپتەگەن ەكولوگيالىق پروبلەمالاردىڭ پايدا بولۋىنا عانا ەمەس، ونىڭ ۇدايى وسۋىنە سەبەپ بولدى.
بۇگىنگى تاڭدا قازاقستاندا اۋىل شارۋاشىلىعى اۋانىڭ جانە توپىراقتىڭ ونەركاسىپتىك لاستانۋى، سۋ رەسۋرستارىنىڭ ەكولوگيالىق ماسەلەلەرى، راديواكتيۆتى، باكتەريولوگيالىق جانە حيميالىق لاستانۋ، شولەيتتەنۋ پروبلەمالارى، ونەركاسىپتىك جانە تۇرمىستىق قالدىقتاردىڭ جيناقتالۋ پروبلەماسى وتە وزەكتى بولىپ وتىر. وسىنداي ماسەلەلەردى شەشۋ ءۇشىن ەلىمىزدە بىرنەشە ۇيىمدار جۇمىس جاسايدى، ۇكىمەت تاراپىنان كومەكتەر كورسەتىلەدى.
ەلىمىزدەگى وزىق ۋنيۆەرسيتتەردىڭ ءبىرى ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى ستۋدەنتتەرى دە مۇنداي جاھاندىق پروبلەمالاردى شەشۋ ءۇشىن ەڭبەكتەرىن ايانىپ قالمايدى. ۋنيۆەرسيتەت تاراپىنان قولداۋ كورسەتىلىپ، جاستاردى ەڭبەككە جۇمىلدىرادى. ستۋدەنتتەرگە تابيعاتتى ايالاۋ، ەكولوگيالىق پروبلەمالاردى شەشۋ جولىندا ارنايى ءىس- شارالار وتكىزىلەدى. وسى ماقساتتا ۋنيۆەرسيتەتتىڭ I كۋرس ستۋدەنتتەرىنىڭ قاتىسۋىمەن قازاقستانداعى ەكولوگيالىق ماسەلەلەردى شەشۋ جولىندا ارنايى اشىق ساباق وتكىزىلدى. ستۋدەنتتەر ەكولوگيالىق پروبلەمالاردىڭ پايدا بولۋ تاريحىن، قازاقستاننىڭ اپاتتىق ايماققا اينالعان ايماقتارىن زەرتتەپ، بۇگىنگى وسى جولدا جۇمىس ىستەپ جاتقان ۇيىمدارعا باعا بەردى. تاريحقا كوز جۇگىرتىپ، سوناي تىڭ يگەرۋ كەزىندەگى جەر ەروزياسىنىڭ قۇرتىلۋى، سەمەي پوليگونى، ارال، كاسپيي، بالقاش كولدەرىنىڭ ماسەلەلەرىن كوتەردى. رەسپۋبليكاداعى ەڭ كۇردەلى ەكولوگيالىق ماسەلەردى انىقتاپ، يادرولىق قالدىقتاردى ورنالاستىرۋ ورىندارىنىڭ قورشاعان ورتاعا قاۋىپتىلىگىن كورسەتتى. «ءىرى ونەركاسىپتىك قالالارداعى ەكولوگيالىق جاعدايدايدىڭ قيىنداۋى» ماسەلەسى باعىتىندا كونتەنت-تالداۋ قۇراستىرىپ، ەكولوگيا ماسەلەسى بويىنشا قابىلدانعان زاڭنامالىق قۇجاتتارعا تالداۋ جاسادى.
ءسوز سوڭىندا ستۋدەنتتەر وتكەندى قورىتىندىلاي كەلە جانە بولاشاققا قاراپ، وركەنيەتتىڭ جەتىستىكتەرىن مويىنداي وتىرىپ، ادامزات ەكولوگيالىق پروبلەمالاردىڭ عالامدىعىن ءتۇسىنىپ، ولاردى شەشۋ جانە تۇراقتى دامۋ جولىندا ىلگەرىلەتۋ قاجەتتىلىگىن ەسكەرە وتىرىپ، ءوز قىزمەتىن جوسپارلاۋى كەرەكتىگىن، قازاقستاننىڭ ەكولوگيالىق پروبلەمالارىن شەشۋ بويىنشا الەمدىك تاجىريبەنى ودان ءارى پايدالانۋ، بولىپ جاتقان وزگەرىستەردى تالداۋ جانە ولاردىڭ نەگىزىندە ءتيىستى قورىتىندى جاساۋ قاجەت ەكەندىگىن العا تارتتى.
تاريح عىلىمدارىنىڭ كانديداتى، دوسەنت ۋدەربايەۆا س.ك.
قازاقستان تاريحى كافەدراسى.
مۋكىشيەۆا ا.م. 1- كۋرس ماگيسترانتى
ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى
You Might Also Like
-
استانادا جاس يننوۆاتورلاردىڭ حالىقارالىق عىلىمي فورۋمى ءوتتى.
-
ءتىل – قوعاممەن بىرگە داميدى، اسىرەسە، ادامنىڭ ويلاۋ، جالپى بەينەلى ويلاۋى دامىعان سايىن ءتىلدىڭ ءار ءتۇرلى قىزمەت اياسى دا، ورىستەۋ اۋقىمى دا، سوزدەردىڭ ماعىنا بەرۋ مۇمكىندىكتەرى مەن تىركەسۋ مۇمك...
