سوڭعى جاڭارتۋ

(وزگەرتىلگەن ۋاقىتى 1 كۇن بۇرىن)
قازاقتاردىڭ 1812 جىلعى وتان سوعىسىنا قاتىسۋى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: § 9 قازاقتاردىڭ 1812 جىلعى وتان سوعىسىنا قاتىسۋى.
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىگى: 1812 جىلعى سوعىس تۋرالى حاباردى قازاقتاردىڭ قالاي قارسى العانىن ايتىپ ءتۇسىندىرۋ.
- ۇرىسقا قاتىسقاندار تۋرالى اڭگىمەلەۋ.
دامىتۋشىلىعى: وقۋلىقپەن، كارتامەن جانە وزدىگىنەن توپ بولىپ جۇمىس ىستەۋ قابىلەتتەرىن، داعدىلارىن دامىتۋدى ودان ءارى جالعاستىرۋ.
تاربيەلىگى: ۇلتارالىق تاربيە - وقۋشىلارعا قازاق حالقى مەن ورىس حالقىنىڭ دوستىعى تەك شارۋاشىلىق جانە مادەنيەت سالالارىمەن شەكتەلىپ قانا قويماعاندىعىن كورسەتۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق.
ساباقتىڭ ءادىسى: بايانداۋ، سۇراق - جاۋاپ
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: سىزبالار، كەستەلەر، كارتا
تەحنيكالىق قۇرالدار: كومپيۋتەر
ءپانارالىق بايلانىس: دۇنيە ءجۇزى تاريحى، قازاق ءتىلى، ادەبيەت،
سۋرەت.

بارىسى:
I. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى: وقۋشىلارمەن سالەمدەسۋ، تۇگەندەۋ، وقۋ قۇرالدارىن تەكسەرۋ، بالالاردىڭ نازارىن ساباققا اۋدارۋ.
II. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ:
وتكەن تاقىرىپتى وقۋشىلاردىڭ قالاي مەڭگەرگەنىن ءبىلۋ ءۇشىن سۇراقتار قويۋ ارقىلى ءبىلىم ساپاسىن تەكسەرۋ.
1. رەفورمانى وتكىزۋگە سەبەپ بولعان العىشارتتار قانداي؟
2. رەفورمانى جاساۋعا قاتىسقان كىم؟
3. سوت جۇيەسىندە قانداي وزگەرىستەر بولدى؟
4. كىشى جۇزدە جۇرگىزىلگەن رەفورما جانە وزگەرىستەر جايلى ايتىڭدار.
5. رەفورمانىڭ تۋعىزعان زارداپتارى قانداي؟
6. « جارعىنىڭ» نەگىزگى ماقساتى قانداي؟
ءۇي تاپسىرماسىن بەكىتۋ.
XIX عاسىردىڭ ءبىرىنشى جارتىسىندا قازاقستاننىڭ شارۋاشىلىق، ساياسي، قوعامدىق دامۋىندا وزگەرىستەر تەرەڭدەي ءتۇستى. قازاق جەرى سين يمپەرياسىمەن، رەسەي، سىبىرمەن، ورتا ازيا حاندىقتارىمەن ءوزارا ەكونوميكالىق، ساۋدا قارىم - قاتىناستارىن جۇرگىزىپ وتىردى.
1822 ج 22 ماۋسىمدا م. م سپەرانسكيي مەن گ. س باتەنكوۆ «ءسىبىر قازاقتارىنىڭ جارعىسىن»، 1824 جىلى پ. ك. ەسسەن «كىشى ءجۇز قازاقتارىن باسقارۋ رەفورماسىن» جۇرگىزدى.
وكرۋگ
15 - 20 بولىس
باسقارۋشىسى - وكرۋگتىك پريكاز جانە اعا سۇلتان.
بولىس
(10 - 12 اۋىل)
باسقارۋشىسى – بولىس سۇلتانى.
اۋىل
(50 - 70 شاڭىراق )
باسقارۋشىسى - اۋىل ستارشىنى.

رەفورمانى جۇرگىزۋدەگى ماقساتى: قازاقستاننىڭ سولتۇستىك – شىعىس ءوڭىرىن اكىمشىلىك، سوت، ساياسي جاعىنان باسقارۋدى وزگەرتۋ. رۋلىق - فەودالدىق ءتارتىپتى كۇشەيتۋ. اقسۇيەكتەردىڭ ارتىقشىلىعىنا شەك قويۋ، حاندىق بيلىكتى جويۋ. ولكەنىڭ تابيعي بايلىعىن يگەرۋ، ساۋدا قاتىناستارىنىڭ وركەندەۋى، قازاق جۇزدەرىنىڭ رەسەيگە تاۋەلدىلىگىنىڭ ارتۋى، قازاقتاردىڭ شارۋالار كوتەرىلىسىنە قاتىسۋى، حان بيلىگىنىڭ السىزدىگى، ورتا ءجۇز حانى ءۋاليدىڭ السىزدىگى.
III. جاڭا ساباق:
1. قاراما - قارسىلىقتى تاپ!
« سوعىس» ءسوزىنىڭ ءانتونيمى جانە ءسينونيمىن تابىڭدار؟
2. كارتامەن جۇمىس: 1812 ج رەسەيدىڭ وتان سوعىسى.

قوسىمشا مالىمەتتەر:
● ناپولەون بونوپارت كورسيكا ارالىندا كەدەيلەنگەن دۆورياننان شىققان ادۆوكات سەمياسىندا تۋدى. اكەسى ونى اسكەري ۋچيليششەگە بەردى، ول ۋچيليششەنى ۇزدىك ءبىتىردى. بونوپارت 24 جاسىندا گەنەرال
اتاعىن الدى. 1795ج. وعان روياليستتەر بۇلىگىن باسۋ تاپسىرىلدى.
بونوپارت زەڭبىرەكتەردەن وق جاۋدىرىپ، بۇلىكشىلەردىڭ تالقانىن شىعاردى، بۇل وعان باي بۋرجۋازيانىڭ سەنىمىن نىعايتتى.
1803 جىلى ناپولەون بونوپارت ومىرلىك كونسۋل دەپ، 1804 جىلى مامىردا فرانسۋز يمپەراتورى دەپ جاريالاندى. 1815 جىلى ۆاتەرلوو تۇبىندەگى شايقاستا ناپولەون اعىلشىندارعا تۇتقىنعا ءتۇسىپ، اۋليە ەلەنا ارالىنا جەر اۋدارىلدى، بىرنەشە
جىلدان سوڭ قايتىس بولدى.

● 1812 ج روسسياعا فرانسۋز يمپەراتورى ناپولەوننىڭ قاپتاعان قولى باسا - كوكتەپ كىرىپ، روسسيا حالىقتارىن قۇلدىققا ءتۇسىرىپ، ال سودان كەيىن بۇكىل دۇنيە ءجۇزىن جاۋلاپ الۋدى كوزدەدى. روسسياداعى سوعىس بۇكىل حالىقتىق سيپات الادى دەپ ناپولەون، ارينە، ويلاعان جوق. وتان سوعىسىنا قاتىسقان س. ن. گلينكا. « تەك روسسيانىڭ ۇلدارى عانا ەمەس، سولارمەن بىرگە ءتىلى، ءدىنى، ادەت - عۇرپى، تۇرمىس سالتى مۇلدە باسقا حالىقتار دا، ءتىپتى كوشپەلى حالىقتار دا بايىرعى روسسيالىقتارمەن بىردەي ورىس جەرى ءۇشىن جان قيۋدان تايىنبادى» دەپ اقيقاتتى جازدى.

●1812 ج 6 شىلدەدە - رەسەي مەملەكەتىنە ءقاۋىپ ءتونىپ كەلە جاتقاندىعى تۋرالى ۇندەۋ قابىلداندى. 1812 جىلعى قازان، قاراشا – ورىنبور گۋبەرناتورىنىڭ سوعىس باستالعاندىعى تۋرالى مانيفەسى قازاق اۋىلدارىنا جەتتى. قازاقتاردى جاۋعا قارسى كۇش جۇمىلدىرۋعا شاقىرعان – بايساقال تىلەك ۇلى بولدى. ريددەر، زىريانسك، بەلوۋسوۆكا كەن ورىندارىنىڭ جۇمىسشىلارى مىس، قورعاسىن، بالقىتۋدى كوبەيتىپ، سوعىس قاجەتىنە 239 سوم جينادى. ەلتون تۇز ءوندىرۋ ورنىنىڭ جۇمىسشىلارى باتىس مايدانعا 1 ملن. پۇت تۇز جونەلتىپ، 22000 سوم جيناپ بەردى.

● بۇل سوعىسقا كىشى ءجۇزدىڭ قازاق جىگىتتەرى دە قاتىسقان. ولار تيەۆتيار، باشقۇرت پولكىنىڭ قۇرامىندا فرانسۋز باسقىنشىلارىنا قارسى شايقاستى. قازاق جىگىتى نارىنباي ءپاريجدى الۋعا قاتىسقان. ال، امەن بايباتىروۆ باشقۇرت پولكى قۇرامىندا بولعان. امەن بايباتىروۆ تالانتتى اقىن بولعان، ءوز ولەڭدەرىندە قازاق جانە ورىس جاۋىنگەرلەرىنىڭ ەرلىكتەرىن ماداقتاعان. بايباتىروۆ ساياسي ىسپەن جەر اۋدارىلىپ كەلگەن پەتراشيەۆشىل - اقىن ا. ن. پلەششەيەۆپەن دوس بولعان

● 1799ج - ءحىح ع ارالىعىندا ورتا ءجۇزدىڭ 1200 شاڭىراعى، 1790 - 1815 جىلدارى 1226 كىشى ءجۇز قازاعى رەسەيگە ءوتىپ، ورىس، باشقۇرت بولىپ اتى - ءجونىن وزگەرتكەن. ورىنبور، ورال كازاك اسكەرلەرىندە اسكەري قىزمەت ەتكەن، پراۆوسلاۆيە ءدىنىن قابىلداپ، كازاك بولىپ جازىلعان قازاقتار از بولماعان. ولاردى شوقىنعان قازاقتار دەپ اتاعان. شوقىندىرعان كەزدە ولارعا ورىسشا ەسىم مەن فاميليا بەرىلگەن.
وقۋلىقپەن جۇمىس:
3.«كىم، قايدا، قاشان؟» تانىمدىق ويىنى.
4. كەستەمەن جۇمىس.
5. ۇرىسقا قاتىسۋشىلار كەستەسى.

IV. ساباقتى بەكىتۋ.
شىعارماشىلىق جۇمىس.
وقۋشىلارعا توپتى ءوز قابىلەتتەرىنە قاراي تاڭداۋ ەركى بەرىلەدى.
تاپسىرماسى:
بۇگىنگى وتىلگەن تاقىرىپ بويىنشا ءوز قابىلەتتەرىن پايدالانا وتىرىپ تاريحي، ادەبي، اقىندىق، سۋرەتشىلىك قابىلەتتەرىن پايدالانا وتىرىپ شىعارماشىلىقپەن جۇمىس ىستەۋ.
- « مادەيەۆشىلەر توبى»
- «اۋەزوۆشىلەر توبى»
- « مۇقاعاليشىلار» توبى
- « قاستەيەۆشىلەر» توبى.
روسسيادا سوعىس ۇلتتىق، پاتريوتتىق سيپات الدى، شەتەلدىك باسقىنشىلارعا قارسى وتان سوعىسىنا اينالدى. 1812 جىلعى رەسەيدىڭ وتان سوعىسىنا قازاق جىگىتتەرىنىڭ قاتىسۋىنىڭ وزىندىك تاريحي ماڭىزى بولدى دەپ ويلايمىن. قازاق - ورىس حالىقتارىنىڭ اسكەري باۋىرلاستىعىن نىعايتتى. 1812 جىلعى سوعىستا رەسەي ۇكىمەتىنىڭ فرانسيانى جەڭۋىنە قازاق جىگىتتەرىنىڭ قوسقان ۇلەسى مول بولدى. فرانسۋزدار قازاق مەرگەندەرىن « ازيالىق امۋرلار» دەپ اتاعان.
V. وقۋشىلاردى باعالاۋ
VI. ۇيگە تاپسىرما بەرۋ:
§ 9. قازاقتاردىڭ 1812 جىلعى رەسەيدىڭ وتان سوعىسىنا قاتىسۋى.
زەرتتەۋ جۇمىسى: رەسەي، فرانسيا، ناپولەون.
تەست قۇراستىرۋ، ءسوزجۇمباق، رەبۋس،

You Might Also Like

جاڭالىقتار

جارناما