قازاقتىڭ باس اقىنى-اباي
ساباقتىڭ تاقىرىبى: قازاقتىڭ باس اقىنى - اباي (9-سىنىپ)
ساباقتىڭ ماقساتى:
ا/ بىلىمدىلىك: وقۋشىلارعا حالقىمىزدىڭ ءبىرتۋار پەرزەنتى - ۇلى اعارتۋشى، كومپوزيتور، فيلوسوف، قازاق جازبا ادەبيەتىنىڭ نەگىزىن قالاۋشى، ءوز حالقىنىڭ كەمەڭگەرى اباي ءومىرىن، شىققان تەگىن، اعارتۋشىلىق قىزمەتىن، ادەبيەتكە كەلۋ رۋحاني قاينار باستاۋلارىن ءتۇسىندىرۋ، ءومىرىنىڭ ماڭىزدى كەزەڭدەرىنە تالداۋ جاساي وتىرىپ تىڭ مالىمەتتەرمەن تانىستىرۋ؛
ءا/ دامىتۋشىلىق: م. اۋەزوۆتىڭ «اباي جولىنداعى»اقىن ءومىرىنىڭ جارقىن بەتتەرىن اشا وتىرىپ، ءبىلىم ساباقتاستىعىن ارتتىرا دامىتۋ، وقۋشىلاردىڭ اۋىزشا جانە جازباشا ءتىل مادەنيەتىن قالىپتاستىرۋ.
ب/ تاربيەلىك: وقۋشىلاردى دارا تۇلعانىڭ ونەگەلى دە وسيەتتى ءومىرى ارقىلى ادامگەرشىلىككە، ءبىلىمدى، ونەرلى بولۋعا، ءتىلىمىزدى قادىرلەي بىلۋگە تاربيەلەۋ؛
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ساباقتى مەڭگەرتۋدە ىسكەرلىك پەن داعدىنى قالىپتاستىرۋ؛
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: ەلەكتروندى وقۋلىق، پرەزەنتاسيا، ينتەراكتيۆتى تاقتا، ابايدىڭ شىعارمالار جيناعى، باسپا ءسوز ماتەريالدارى، تانىمدىق جيناق پاپكا؛
ساباقتىڭ ءادىس - تاسىلدەرى: سۇراق - جاۋاپ، ءتۇسىندىرۋ، تالداۋ، ستو ستراتەگيالارى: رافت،
ويلانۋ باسپالداعى، دوڭگەلەك ۇستەل، ءۇش قادامنان تۇراتىن سۇحبات.
ءپانارالىق بايلانىس: تاريح
ساباقتىڭ ناقىلى:
«... قۇمارلانىپ، جيعان قازىنامىزدى كوبەيتسەك كەرەك، بۇل - جاننىڭ تاماعى ەدى»
7 - ءقاراسوز، اباي.
باعالاۋ: ءمۇعالىمنىڭ جەكە باقىلاۋى بويىنشا باعالاۋ.
ساباقتىڭ ءجۇرىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ.
2. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ:
1) ى. التىنسارين اڭگىمەلەرى
2)«رافت» ستراتەگياسى بويىنشا جۇمىستى تەكسەرۋ؛
ر - وقۋشى
ا - ىبىراي
ف - حات، ارناۋ، ولەڭ
ت - العىس، ريزالىق، وسيەت
3)«ويلانۋ باسپالداعى»ستراتەگياسى بويىنشا
كۇتىلەتىن ناتيجە: ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ، وتكەن ساباقتى قورىتىندىلاۋ
3. جاڭا ساباققا بايلانىس:
«اباي ىبىرايدى جاقسى بىلگەن. كەيىن ابايدىڭ ءوزى قادىرلەگەندىكتەن، ابايدىڭ قولجازبالارىنىڭ ىشىنە پۋشكين، لەرمونتوۆ، كرىلوۆ شىعارمالارىنان جاسالعان اۋدارمالار قوسا كىرۋىمەن بىرگە، ىبىراي ولەڭدەرى دە ۇنەمى بىرگە كوشىرىلىپ جازىلىپ ءجۇرۋشى ەدى. ابايدىڭ ءوزىنىڭ تاپسىرۋى بويىنشا سولاي بولسا كەرەك... ىبىرايدىڭ ءارقاشان اباي اتىمەن بىرگە جازىلىپ، جاتتالىپ، تاراتىلىپ ءجۇرۋى بۇل ەكەۋىنىڭ ءۇنى بار، ءۇمىتى بار، ارمان باعىتى جانە بولاشاق تاعدىرى ءبىر اقىن ەكەندىكتەرىن تانىتۋشى ەدى»(م. اۋەزوۆ. 20 تومدىق شىعارمالار جيناعى. 19 - توم. 1985، 246 - 6).
3. 1. اباي ومىرىنە بايلانىستى بەينەفيلممەن تانىسۋ؛
3. 2. جاڭا ساباق
1) ابايدىڭ دۇنيەگە كەلۋى، شىققان ورتاسى، اتا - تەگى، اكە - شەشەسى
ورتا ءجۇزدىڭ ارعىن تايپاسىنىڭ
توبىقتى رۋىنان شىققان بيلەر اۋلەتىنەن.
اباي تەگى
كىشىك
↓ايتەك
↓ولجاي
↓ايدوس، قايدوس، جاندوس(جىگىتەك)
↓ىرعىزباي
↓وسكەنباي
↓قۇنانباي
↓اباي(يبراھيم)
1. قۇنانبايدىڭ كىم ەكەنىن بىلمەسەك، ابايدى تانۋ قيىن. م. اۋەزوۆ
1. ول سىپاتتى قازاقتان
دۇنيەگە ەشكىم كەلمەپتى... اباي
2.«التىن ساقا - قۇنانباي» زەرە
3.«تابيعات وعان كەسەك اقىل، عاجايىپ ەس جانە جۇيرىك ءتىل بەرگەن. قازاقتارعا قاتىستى رەسەيلىك جارعىنى بەس ساۋساعىنداي بىلەدى، قارا قىلدى قاق جارعان بي...»
(ا. يانۋشكەيەۆيچ)
«اباي جولى» ەلەكتروندى وقۋلىعىنىڭ 1 - كىتاپ، 1 - ديسك «قايتقاندا» تاراۋىنان 20/30 - 22/00 ۋاقىت اراسىن تىڭداتۋ؛ بالا اباي مەن قۇنانباي.
2) ەسىمى: يبراھيم - ازان شاقىرىپ قويعان اتى.
اباي دەپ اجەسى زەرە، شەشەسى ۇلجان اتاپ كەتكەن.
تەلعارا - بالا كەزىندە ەكى انانىڭ اراسىندا تەل وسكەن ابايعا جەڭگەلەرى قويعان ات.
3) ءبىلىم الۋى: عابيتحان اۋىل مولداسىنان ساۋات اشادى. احمەت - ريزا مەدرەسەسى، سەمەيدەگى «پريحودسكايا شكولا»
4) ادەبيەتكە كەلۋىنىڭ رۋحاني قاينارلارى:
1. قازاقتىڭ اۋىز ادەبيەتىنەن سۋسىنداعان حالىقتىق ءداستۇر.
2. اراب، پارسى، تۇرىك تىلىندەگى شىعىستىڭ كلاسسيك پوەزياسى.
اراب، يران، شاعاتاي (ەسكى وزبەك) تىلىندە جازىلعان ەرتەگى، داستان، قيسسالارمەن تانىسادى، شىعىستىڭ نيزامي، ناۋاي، ساعدي؛ قوجا حافيز، فزۋلي سياقتى ۇلى عۇلاما، كلاسسيك اقىندارىنا باۋىر باسادى؛
3. ورىس حالقىنىڭ مادەنيەتى جانە سول ارقىلى ەۆروپا مادەنيەتى.
«دۇنيەگە كوزىمدى اشقان - ميحاەليس».
اقىن ساياسي قىزمەتى ءۇشىن 1870 جىلدارى پەتەربۋرگتەن سەمەيگە ايدالىپ كەلگەن ورىس عالىمى، قوعام قايراتكەرى، دەموكرات. ەۆگەنيي پەتروۆيچ ميحاەليسپەن، 80 - جىلداردا ورىس دەموكراتتارى ن. ي. دولگوپولوۆ، ا. ا. لەونتيەۆپەن تانىسادى. بۇل وزىق ويلى ازاماتتاردىڭ ابايدىڭ ساياسي - الەۋمەتتىك كوزقاراسىنا يگى ىقپالى تيگىزگەنى ءسوزسىز.
«اباي جولى» ەلەكتروندى وقۋلىعىنىڭ 2 - كىتاپ، 3 - ديسك «ەڭىستە» تاراۋىنان 20/50 - 23/00 ۋاقىت اراسىن تىڭداتۋ؛ گوگول كىتاپحاناسىندا ميحاەليسپەن تانىسۋ؛
5) شىعارمالارى ءۇش جۇيەمەن ءوربيدى:
1. ءوز جانىنان شىعارعان ءتول ولەڭدەرى؛
2. قاراسوزدەرى دەپ اتالاتىن پروزاسى؛
3. ورىسشادان اۋدارعان ولەڭدەرى؛
6) تۇڭعىش ولەڭى - 10 جاسىندا
كىم ەكەن دەپ كەلىپ ەم تۇيە قۋعان،
قاتىن عوي كۇلدارىمەن بەلىن بۋعان.
توركىنىڭنىڭ بەرگەنى جاۋىر ايعىر
باۋىرىڭدى... بىرگە تۋعان.
ابايدىڭ 1855 ج. اۋىزشا شىعارعان ولەڭى. ەل اۋزىنداعى اڭگىمەگە قاراعاندا، ءوز اۋلىنىڭ تۇيەلەرىن ارالاپ بارا جاتقان ەكى اتتىعا شاۋىپ بارعان اباي ونىڭ بىرەۋى توركىنىنەن جاۋىر ايعىر جەتەكتەپ كەلە جاتقان ايەل ەكەنىن ءبىلىپ، تاباندا مىسقىلداپ ايتقان ەكەن. جاس اقىن اۋىلعا تۋرا كەلە الماي، تۇيە اراسىنا جاسىرىنعان كەلىنشەكتى دە، ونىڭ ساراڭ توركىنىن دە ءبىر - اق اۋىز ولەڭمەن ولتىرە ءاجۋالاعان. كادىمگى اشىق مىنەز بالانىڭ اقتارا سالعان تەجەۋسىز ويى.
ولەڭ قارا ولەڭ ۇيقاسىمەن جازىلعان 11 بۋىندى 4 تارماقتى 1 شۋماق.
كۇتىلەتىن ناتيجە: مالىمەتتەردەن ءبىرتۇتاس ءماتىن قۇراستىرۋ، مازمۇنداي وتىرىپ، جاڭا ماتەريالدى مەڭگەرتۋ، تۇسىنبەگەنىن سۇراۋ؛
4. جاڭا ساباق بويىنشا تالداۋ، بەكىتۋ؛ وي - تولعانىس.
4. 1. دوڭگەلەك ۇستەل نەمەسە ءبىر اينالىپ سويلەسۋ؛
4. 2. ءۇش قادامنان تۇراتىن سۇحبات
5. ءمۇعالىم قورىتىندىسى. باعالاۋ.
6. ءۇي تاپسىرماسىن بەرۋ: وقۋلىق بويىنشا 1، 5 - تاپسىرما؛ 191 - 194 بەتتەردى وقۋ، مازمۇنداۋ؛
ساباقتىڭ ماقساتى:
ا/ بىلىمدىلىك: وقۋشىلارعا حالقىمىزدىڭ ءبىرتۋار پەرزەنتى - ۇلى اعارتۋشى، كومپوزيتور، فيلوسوف، قازاق جازبا ادەبيەتىنىڭ نەگىزىن قالاۋشى، ءوز حالقىنىڭ كەمەڭگەرى اباي ءومىرىن، شىققان تەگىن، اعارتۋشىلىق قىزمەتىن، ادەبيەتكە كەلۋ رۋحاني قاينار باستاۋلارىن ءتۇسىندىرۋ، ءومىرىنىڭ ماڭىزدى كەزەڭدەرىنە تالداۋ جاساي وتىرىپ تىڭ مالىمەتتەرمەن تانىستىرۋ؛
ءا/ دامىتۋشىلىق: م. اۋەزوۆتىڭ «اباي جولىنداعى»اقىن ءومىرىنىڭ جارقىن بەتتەرىن اشا وتىرىپ، ءبىلىم ساباقتاستىعىن ارتتىرا دامىتۋ، وقۋشىلاردىڭ اۋىزشا جانە جازباشا ءتىل مادەنيەتىن قالىپتاستىرۋ.
ب/ تاربيەلىك: وقۋشىلاردى دارا تۇلعانىڭ ونەگەلى دە وسيەتتى ءومىرى ارقىلى ادامگەرشىلىككە، ءبىلىمدى، ونەرلى بولۋعا، ءتىلىمىزدى قادىرلەي بىلۋگە تاربيەلەۋ؛
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ساباقتى مەڭگەرتۋدە ىسكەرلىك پەن داعدىنى قالىپتاستىرۋ؛
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: ەلەكتروندى وقۋلىق، پرەزەنتاسيا، ينتەراكتيۆتى تاقتا، ابايدىڭ شىعارمالار جيناعى، باسپا ءسوز ماتەريالدارى، تانىمدىق جيناق پاپكا؛
ساباقتىڭ ءادىس - تاسىلدەرى: سۇراق - جاۋاپ، ءتۇسىندىرۋ، تالداۋ، ستو ستراتەگيالارى: رافت،
ويلانۋ باسپالداعى، دوڭگەلەك ۇستەل، ءۇش قادامنان تۇراتىن سۇحبات.
ءپانارالىق بايلانىس: تاريح
ساباقتىڭ ناقىلى:
«... قۇمارلانىپ، جيعان قازىنامىزدى كوبەيتسەك كەرەك، بۇل - جاننىڭ تاماعى ەدى»
7 - ءقاراسوز، اباي.
باعالاۋ: ءمۇعالىمنىڭ جەكە باقىلاۋى بويىنشا باعالاۋ.
ساباقتىڭ ءجۇرىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ.
2. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ:
1) ى. التىنسارين اڭگىمەلەرى
2)«رافت» ستراتەگياسى بويىنشا جۇمىستى تەكسەرۋ؛
ر - وقۋشى
ا - ىبىراي
ف - حات، ارناۋ، ولەڭ
ت - العىس، ريزالىق، وسيەت
3)«ويلانۋ باسپالداعى»ستراتەگياسى بويىنشا
كۇتىلەتىن ناتيجە: ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ، وتكەن ساباقتى قورىتىندىلاۋ
3. جاڭا ساباققا بايلانىس:
«اباي ىبىرايدى جاقسى بىلگەن. كەيىن ابايدىڭ ءوزى قادىرلەگەندىكتەن، ابايدىڭ قولجازبالارىنىڭ ىشىنە پۋشكين، لەرمونتوۆ، كرىلوۆ شىعارمالارىنان جاسالعان اۋدارمالار قوسا كىرۋىمەن بىرگە، ىبىراي ولەڭدەرى دە ۇنەمى بىرگە كوشىرىلىپ جازىلىپ ءجۇرۋشى ەدى. ابايدىڭ ءوزىنىڭ تاپسىرۋى بويىنشا سولاي بولسا كەرەك... ىبىرايدىڭ ءارقاشان اباي اتىمەن بىرگە جازىلىپ، جاتتالىپ، تاراتىلىپ ءجۇرۋى بۇل ەكەۋىنىڭ ءۇنى بار، ءۇمىتى بار، ارمان باعىتى جانە بولاشاق تاعدىرى ءبىر اقىن ەكەندىكتەرىن تانىتۋشى ەدى»(م. اۋەزوۆ. 20 تومدىق شىعارمالار جيناعى. 19 - توم. 1985، 246 - 6).
3. 1. اباي ومىرىنە بايلانىستى بەينەفيلممەن تانىسۋ؛
3. 2. جاڭا ساباق
1) ابايدىڭ دۇنيەگە كەلۋى، شىققان ورتاسى، اتا - تەگى، اكە - شەشەسى
ورتا ءجۇزدىڭ ارعىن تايپاسىنىڭ
توبىقتى رۋىنان شىققان بيلەر اۋلەتىنەن.
اباي تەگى
كىشىك
↓ايتەك
↓ولجاي
↓ايدوس، قايدوس، جاندوس(جىگىتەك)
↓ىرعىزباي
↓وسكەنباي
↓قۇنانباي
↓اباي(يبراھيم)
1. قۇنانبايدىڭ كىم ەكەنىن بىلمەسەك، ابايدى تانۋ قيىن. م. اۋەزوۆ
1. ول سىپاتتى قازاقتان
دۇنيەگە ەشكىم كەلمەپتى... اباي
2.«التىن ساقا - قۇنانباي» زەرە
3.«تابيعات وعان كەسەك اقىل، عاجايىپ ەس جانە جۇيرىك ءتىل بەرگەن. قازاقتارعا قاتىستى رەسەيلىك جارعىنى بەس ساۋساعىنداي بىلەدى، قارا قىلدى قاق جارعان بي...»
(ا. يانۋشكەيەۆيچ)
«اباي جولى» ەلەكتروندى وقۋلىعىنىڭ 1 - كىتاپ، 1 - ديسك «قايتقاندا» تاراۋىنان 20/30 - 22/00 ۋاقىت اراسىن تىڭداتۋ؛ بالا اباي مەن قۇنانباي.
2) ەسىمى: يبراھيم - ازان شاقىرىپ قويعان اتى.
اباي دەپ اجەسى زەرە، شەشەسى ۇلجان اتاپ كەتكەن.
تەلعارا - بالا كەزىندە ەكى انانىڭ اراسىندا تەل وسكەن ابايعا جەڭگەلەرى قويعان ات.
3) ءبىلىم الۋى: عابيتحان اۋىل مولداسىنان ساۋات اشادى. احمەت - ريزا مەدرەسەسى، سەمەيدەگى «پريحودسكايا شكولا»
4) ادەبيەتكە كەلۋىنىڭ رۋحاني قاينارلارى:
1. قازاقتىڭ اۋىز ادەبيەتىنەن سۋسىنداعان حالىقتىق ءداستۇر.
2. اراب، پارسى، تۇرىك تىلىندەگى شىعىستىڭ كلاسسيك پوەزياسى.
اراب، يران، شاعاتاي (ەسكى وزبەك) تىلىندە جازىلعان ەرتەگى، داستان، قيسسالارمەن تانىسادى، شىعىستىڭ نيزامي، ناۋاي، ساعدي؛ قوجا حافيز، فزۋلي سياقتى ۇلى عۇلاما، كلاسسيك اقىندارىنا باۋىر باسادى؛
3. ورىس حالقىنىڭ مادەنيەتى جانە سول ارقىلى ەۆروپا مادەنيەتى.
«دۇنيەگە كوزىمدى اشقان - ميحاەليس».
اقىن ساياسي قىزمەتى ءۇشىن 1870 جىلدارى پەتەربۋرگتەن سەمەيگە ايدالىپ كەلگەن ورىس عالىمى، قوعام قايراتكەرى، دەموكرات. ەۆگەنيي پەتروۆيچ ميحاەليسپەن، 80 - جىلداردا ورىس دەموكراتتارى ن. ي. دولگوپولوۆ، ا. ا. لەونتيەۆپەن تانىسادى. بۇل وزىق ويلى ازاماتتاردىڭ ابايدىڭ ساياسي - الەۋمەتتىك كوزقاراسىنا يگى ىقپالى تيگىزگەنى ءسوزسىز.
«اباي جولى» ەلەكتروندى وقۋلىعىنىڭ 2 - كىتاپ، 3 - ديسك «ەڭىستە» تاراۋىنان 20/50 - 23/00 ۋاقىت اراسىن تىڭداتۋ؛ گوگول كىتاپحاناسىندا ميحاەليسپەن تانىسۋ؛
5) شىعارمالارى ءۇش جۇيەمەن ءوربيدى:
1. ءوز جانىنان شىعارعان ءتول ولەڭدەرى؛
2. قاراسوزدەرى دەپ اتالاتىن پروزاسى؛
3. ورىسشادان اۋدارعان ولەڭدەرى؛
6) تۇڭعىش ولەڭى - 10 جاسىندا
كىم ەكەن دەپ كەلىپ ەم تۇيە قۋعان،
قاتىن عوي كۇلدارىمەن بەلىن بۋعان.
توركىنىڭنىڭ بەرگەنى جاۋىر ايعىر
باۋىرىڭدى... بىرگە تۋعان.
ابايدىڭ 1855 ج. اۋىزشا شىعارعان ولەڭى. ەل اۋزىنداعى اڭگىمەگە قاراعاندا، ءوز اۋلىنىڭ تۇيەلەرىن ارالاپ بارا جاتقان ەكى اتتىعا شاۋىپ بارعان اباي ونىڭ بىرەۋى توركىنىنەن جاۋىر ايعىر جەتەكتەپ كەلە جاتقان ايەل ەكەنىن ءبىلىپ، تاباندا مىسقىلداپ ايتقان ەكەن. جاس اقىن اۋىلعا تۋرا كەلە الماي، تۇيە اراسىنا جاسىرىنعان كەلىنشەكتى دە، ونىڭ ساراڭ توركىنىن دە ءبىر - اق اۋىز ولەڭمەن ولتىرە ءاجۋالاعان. كادىمگى اشىق مىنەز بالانىڭ اقتارا سالعان تەجەۋسىز ويى.
ولەڭ قارا ولەڭ ۇيقاسىمەن جازىلعان 11 بۋىندى 4 تارماقتى 1 شۋماق.
كۇتىلەتىن ناتيجە: مالىمەتتەردەن ءبىرتۇتاس ءماتىن قۇراستىرۋ، مازمۇنداي وتىرىپ، جاڭا ماتەريالدى مەڭگەرتۋ، تۇسىنبەگەنىن سۇراۋ؛
4. جاڭا ساباق بويىنشا تالداۋ، بەكىتۋ؛ وي - تولعانىس.
4. 1. دوڭگەلەك ۇستەل نەمەسە ءبىر اينالىپ سويلەسۋ؛
4. 2. ءۇش قادامنان تۇراتىن سۇحبات
5. ءمۇعالىم قورىتىندىسى. باعالاۋ.
6. ءۇي تاپسىرماسىن بەرۋ: وقۋلىق بويىنشا 1، 5 - تاپسىرما؛ 191 - 194 بەتتەردى وقۋ، مازمۇنداۋ؛
You Might Also Like
-
حالىقتىق پەداگوگيكا ەلەمەنتتەرىن ماتەماتيكا ساباعىندا پايدالانۋ
