InfoHub Logo

مەملەكەتتىك ءتىل تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ جىرىن جىرلاپ، بۇعاناسىن قاتايتتى. «ۇلتتىڭ ساقتالۋىنا دا، جوعاۋىنا دا سەبەپ بولاتىن نارسەنىڭ ەڭ قۋاتتىسى – ءتىل» دەگەن احمەت بايتۇرسىنوۆتىڭ قاسيەتتى قاعيداسىنا سۇيەنسەك، اتا زاڭ اياسىندا باق-بەرەكەتىمىزدىڭ ساقتالىپ وتىرعانى ءتىل ساياساتىن دا دۇرىس جۇرگىزۋدىڭ جەمىسى ەكەنى انىق. ءتىل – حالىق قازىناسى، ۇلتتىڭ جانى. ءتىلدىڭ ماسەلەسى – ۇلتتىڭ ماسەلەسى. مەرەيىن اسىراتىن دا، قۇتىن قاشىراتىن دا ءوزىمىز. وتباسى ءوزىمىز دە، تاربيە تىلدەن باستالادى دەيدى. ءتىل مەڭگەرۋدە اتا-انا مەن ءبىلىم ۇيالارىنىڭ ءرولى ەرەكشە ەكەنىن، ءار وتباسى بەسىكتەن باستاپ بالاعا قازاق ءتىلىن ۇيرەتۋدى قولعا الۋ باستى ماقسات. «انا ءتىلىن بىلمەگەن، اناسىن دا سىيلاماس» دەمەكشى ءوز انا ءتىلىن بىلمەگەن جاننان، اناسىن سىيلايتىن جاننىڭ شىعۋى نەعايبىل. حالىق ءۇشىن وزگە تىلدە سويلەۋ ءقاۋىپتى ەمەس، وزگە تىلدە ويلاۋ ءقاۋىپتى. قازاق پەن قازاقتىڭ، اكە مەن بالانىڭ، ارىپتەستەردىڭ جۇمىستا قازاق تىلىندە سويلەسپەۋى كوڭىلگە قونىمسىز-اق جايت. ءبىراق قازاق ءتىلى – تەك قازاق حالقىنىڭ ءتىلى ەمەس، مەملەكەتتىك ءتىل – ورتاق ءتىلىمىز. قازاقستاندا تۇراتىن، ونى وتانىم دەپ قابىلدايتىن، ءوزىن قازاقستاننىڭ پاتريوتى دەپ ەسەپتەيتىن ازاماتتاردىڭ ءتىلى. ەلباسىمىز ايتقانداي، «قازاقستاننىڭ بولاشاعى – قازاق تىلىندە». ەندەشە، ءتىلىمىزدى ۇلتىمىزدى، وتباسىمىزدى قادىرلەگەندەي قادىرلەيىك! قازاقستاننىڭ ازاماتىمىن دەپ سانايتىن ءاربىر ادام مەملەكەتتىك ءتىلدى ءبىلۋى شارت دەپ ويلايمىن. ءتىل – ادامدار اراسىنداعى قارىم-قاتىناستىڭ اسا ماڭىزدى قۇرالى عانا ەمەس، ويلاۋدىڭ، دۇنيەتانىمنىڭ، رۋحاني مادەنيەتتى جاساۋدىڭ ۇلتتىق ۇجىمدىق تاربيەسىن جيناقتاۋدىڭ، ساقتاۋدىڭ قۇرالى. جاس ۇرپاقتى تاربيەلەۋ، ولارعا عىلىم مەن ءبىلىمدى ۇيرەتۋ ءتىل ارقىلى جۇزەگە اسادى. مەملەكەتتىك ءتىلدى وقىتا وتىرىپ، جاستاردىڭ بويىنا ەلدىك سانا ءسىڭىرىلىپ، مەملەكەتتىك ءرامىز، ۇلتتىق ءدىل، ۇلتتىق بولمىس تۋرالى اقپاراتتار تولىق بەرىلەتىنى انىق. ءبىزدىڭ قازاق حالقىنىڭ ءتىلى وتە باي، ايتىلۋعا ورامدى، كوركەم ءتىل. ءتىل اقىلدىڭ - ولشەمى. ءتىل - ادامنىڭ بارلىق سانالى ءومىرىنىڭ قۇرالى: ونەر-بىلىمدى، مادەنيەتتىلىكتى، قوعامنىڭ بەلسەندى ازاماتى بولۋدى ول ءتىل ارقىلى ۇيرەنەدى. ءتىل ونىڭ ىشىندە ءبىزدىڭ انا ءتىلى ەلىمىزدەگى حالىقتاردىڭ بارلىق ىس-ارەكەتىنىڭ، قارىم-قاتىناسىنىڭ قۇرالى بولۋى ءتيىس، ونىڭ مادەنيەتىن جوعارى ساتىعا كوتەرۋ ءاربىرىمىزدىڭ بورىشىمىز. ءتىل بايلىعىن يگەرۋ – انا ءتىلىن قادىرلەيتىن، ءتىل مادەنيەتىنىڭ شىڭىنا قول سوزاتىن ادامنىڭ ارەكەتى. انا ءتىلىن جاقسى ءبىلۋ — اركىمنىڭ ازاماتتىق بورىشى، قوعامدا اتقاراتىن قىزمەتىنىڭ تىرەگى. «قانشا ءتىلدى بىلسەڭ، سونشا مادەنيەتتىسىڭ، سونشا بايسىڭ» دەگەن دانالىق ءسوز بار. ارينە، قۇپتارعا بولارلىق وي، ءبىراق، وزگە ءتىلدى بىلەمىن دەپ جۇرگەندە ءوز تىلىمىزدەن الىستاپ كەتپەۋىمىز كەرەك. تاۋەلسىزدىكتىڭ نەگىزگى تىرەگى – ۇلتتىڭ ءتىلى. ءتاڭىردىڭ ادام بالاسىنا جاساعان سىيى دا — ءتىل. ول - قاسيەتتى دە قاستەرلى. ونىڭ بويىندا وزەكتى، جاندى وزىنە تارتىپ تۇراتىن كەرەمەت كۇش بار. تىلدە بۇكىل تىرشىلىك تۇرعانداي. ءتىل – ۇلتتىڭ اسا يگىلىكتى ءارى ونىڭ وزىنە ءتان اجىراعىسىز بەلگىسى. ءتىلدىڭ تاعدىرى – بارشامىزدىڭ قولىمىزدا. ءتىلىن بىلمەيتىندەر ەمەس، ءتىلىن بىلگىسى كەلمەيتىندەر - ماڭگۇرت.تىلدەردى دامىتۋ – ەلدەردىڭ مەملەكەتتىك ساياساتتىڭ اسا ماڭىزدى باعىتتارىنىڭ ءبىرى. ءتىلىمىز قۇرىپ كەتتى، قۇردىمعا باتىپ جاتىر دەپ وتىرا بەرمەي، ونىڭ ماڭىزى مەن مۇمكىندىكتەرىن جان-جاقتى اشىپ، جۇرتتىڭ وعان دەگەن سەنىمىن نىعايتۋعا كۇش سالعانىمىز دۇرىس. ءتىلدى ناسيحاتتاۋدا،ۇيرەتۋدە جەكە ادامداردىڭ، وتباسىنىڭ اتقارار قىزمەتى مول بولۋى ءتيىس. ءاربىر وتباسىندا، وسىنداي تىلگە دەگەن جاناشىرلىق بولسا، تاما-تاما تامشىدان داريا بولار دەگەندەي، ءتىلىمىزدىڭ جاعدايى الدەقايدا جوعارى دەڭگەيگە كوتەرىلەر دەپ ويلايمىن. ەلباسىمىز ايتقانداي «داۋعا سالسا الماستاي قيعان، سەزىمگە سالسا قىرانداي قالقىعان، ويعا سالسا قورعاسىنداي بالقىعان، ءومىردىڭ كەز كەلگەن ورايىندا ءارى قارۋ، ءارى قالقان بولعان، ءارى جاس وتتى دا ويناقى انا تىلىنەن ارتىق قازاق ءۇشىن بۇ دۇنيەدە قىمبات نە بار ەكەن؟! عاسىرلار بويى قازاقتىڭ ۇلت رەتىندەگى مادەني تۇتاستىعىنا ەڭ نەگىزگى ۇيتقىسى بولعان – ونىڭ عاجايىپ ءتىلى».

ءتۇيىن. تىلگە دەگەن قۇرمەت – حالىققا دەگەن قۇرمەت. دەمەك ءاربىر قازاقستاندىق مەملەكەتتىك ءتىلدى قۇرمەت تۇتىپ ءبىلۋى ءتيىس. ءتىل مارتەبەسى – ەل مەرەيى. انا ءتىلىمىزدىڭ مارتەبەسىن ۇستەم ەتىپ، ەلىمىزدىڭ مەرەيىن كوتەرەيىك. ءتىلسىز حالىقتىڭ، ەلدىڭ ءومىر ءسۇرۋى مۇمكىن ەمەس. الەم تانىعان ەل بولۋ ءۇشىن انا ءتىلىمىزدىڭ جۇلدىزىن بيىكتەتۋىمىز كەرەك. بۇل ءبىزدىڭ باستى پارىزىمىز.

قابدىلماناپوۆ دوسجان

---