قازاقتىڭ عانيى
تاقىرىبى: قازاقتىڭ عانيى. (110 جاسقا تولۋىنا وراي)
ماقساتى: عاني مۇراتبايەۆتىڭ ەسىمى، ونىڭ قايراتكەرلىگى ۇرپاققا ۇلگى. ع. مۇراتبايەۆتىڭ ءومىر جولى، جارقىن ءىسى جاس ۇرپاققا ۇلگى.
كورنەكىلىگى: كارتا، بۇكتەمەلەر، تەست، سلايد، ۆيدەو.
جوسپارى 1. كىرىسپە
عاني مۇراتبايەۆ - كومسومول، ريەۆوليۋسيونەر، ساياسي - اعارتۋشى.
2. نەگىزگى ءبولىم عانيدىڭ ءومىر جولى.
3. قورىتىندى عاني ءىسى – جاس ۇرپاققا ۇلگى.
كىرىسپە ءسوز. تاريح ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى ج. بايعارايەۆا.
عاني مۇراتبايەۆ (3. 06. 1902 - قازالى اۋدانى - 15. 04. 1925 ماسكەۋ) - ورتالىق ازيا مەن قازاقستان جاستار قوعامىن ۇيىمداستىرۋشىلاردىڭ ءبىرى، بلكجو مەن كوممۋنيستىك جاستار ينتەرناسيونالىنىڭ قايراتكەرى. قازالىداعى ورىس - قازاق مەكتەبىن، جوعارى باستاۋىش ۋچيليششەسى جولىنداعى اۋىلدىق مەكتەپتەر ءۇشىن نۇسقاۋشى - لەكتورلار كۋرسىن (1919 - 1920) تاشكەنتتەگى مەملەكەتتىك ۇلگى - تاجىريبەلىك مەكتەبىن جانە ورتا ازيا مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ قوعامدىق عىلىمدار فاكۋلتەتىن (1920 - 1921) بىتىرگەن. «پراۆدا» گازەتىندە «عاني ورتا ازيا جاستارىنىڭ وتە قىمباتتىسى، جاۋىنگەر جولى ەدى. ورتا ازيادا ەشبىر جاستار ۇيىمىنىڭ جۇمىسى ونىڭ قاتىسۋىنسىز وتپەيتىن، ول شارشامايتىن، شالدىقپايتىن كومسومول ەدى» دەپ جازعان-دى بۇرىنعى تۇركىستان ورتالىق پارتيا كوميتەتىنىڭ ءتوراعاسى ءنازىر تورەقۇلوۆ ءوز ماقالاسىندا.
ەندى وقۋشىلارعا كەزەك بەرەيىك.
جارىق جۇلدىز بايانداما.
9 «ا» سىنىپ وقۋشىسى قۇرمانيازوۆا نابيرا.
قاسيەتتى سىر توپىراعىندا تۋعان-تۋماسى بولەك تۇلعانىڭ ءبىرى - عاني مۇراتايەۆ. ول حح عاسىر باسىنداعى جاستار ۇيىمىنىڭ اسا تالانتتى وكىلى. ونىڭ بويىنا بىتكەن كۇش - جىگەر مەن اقىل - پاراسات قارشادايىنان حالىقتى وزىنە قاراتتى.
عاني 1902 جىلى 3 ماۋسىمدا سىر وزەنىنىڭ ارال تەڭىزىنە قۇيار سالعاسىنا جاقىن قازالى ايماعىندا دۇنيە كەلگەن. ءتورت جاسىندا اكەسى مۇراتباي، ون ءتورت جاسىندا اناسى ءباتيما ومىردەن وزدى. اكە - شەشەدەن ەتەك - جەڭىن جيماي ايىرىلسا دا، قايسار بالا قاتىگەزدىككە مويىماي، جەتىمدىكتىڭ جەتەگىندە كەتكەن جوق.
اناسى عانيدى كوزى تىرىسىندە وياز ورتالىعى قازالى قالاسىنداعى ورىس - تۇزەم مەكتەبىنە وقۋعا بەرگەن-دى. بۇل مەكتەپتە ءۇش جىل، سودان سوڭ باستاۋىش ۋچيليششەدە ءۇش جىل وقىپ، 1917 جىلى ورىس ريەۆوليۋسياسىنىڭ ءورشىپ تۇرعان كەزىندە قازالىداعى وقۋدى ءتامامداپ، ءبىر جىلداي ريەۆوليۋسيالىق كوميتەت قۇرامىندا قىزمەت ىستەدى. ون بەس جاستاعى ءجاسوسپىرىم بالانىڭ الاساپىران كەزەڭدە مارتەبەلى دە لاۋازىمدى ۇيىمنىڭ مۇشەلىگىنە قابىلدانۋى تەگىن ەمەس. ساياسي كوزقاراسى مەن ساياسي - سەزىمى ءالى قالىپتاسپاعان جاس عانيدىڭ از ۋاقىت بولسا دا وسى ۇيىمعا مۇشەلىككە كىرۋى ونىڭ قاتارلاستارىنا قاراعاندا ەرتە ەسەيگەندىگىن اڭعارتسا كەرەك.
العىر ويلى جىگىت ءبىلىمسىز ىسكە اسپايتىنىن ءتۇسىنىپ، 1918 جىلى ريەۆوليۋسيالىق كوميتەت قۇرامىنان ءوز ەركىمەن شىعىپ، تاشكەنت قالاسىنا وقۋ ىزدەپ بارادى. مۇندا پەداگوگيكالىق ۋچيليششە جانە فينكەلشتەين اتىنداعى مەملەكەتتىك مەكتەپتە وقىپ، ءبىلىم الادى. 1919 جىلى جاستار ۇيىمىنا مۇشەللىككە قابىلدانادى. وسى كۇننەن باستاپ عانيدىڭ جالىنداعان ءومىرى جاستار ۇيىمىمەن تىعىز بايلانىستا ءوتتى. 1916 جىلعى، ودان كەيىنگى وقيعالار سالدارىنان اشتىققا، جالاڭاشتىققا ۇشىراعان جەتىم بالالاردى ينتەرناتتارعا، بالالار ۇيلەرىنە، مەكتەپتەرگە تارتۋ ىسىنە بەلسەنە ارالاستى.
1921 جىلى 22 ناۋرىزدا عاني مۇراتبايەۆتىڭ باستاماسىمەن تاشكەنت قالاسىندا تۇركىستان رەسپۋبليكاسى كومسومولىنىڭ ءۇنى - «جاس الاش» گازەتىنىڭ تۇڭعىش ءنومىرى جارىق كوردى. بۇل الاش جۇرتىنىڭ رۋحاني ومىرىندە، باسپا ءسوز تاريحىندا ماڭگىلىك ەستە قالار وقيعاعا اينالدى.
عاني مۇراتبايەۆتىڭ ازاماتتىق جانە قايراتكەرلىك تۇلعاسى، ابىروي - بەدەلىنىڭ بيىك ەكەندىگىن بىلەسىڭ.
ولەڭ عاني مۇراتبايەۆتىڭ 110 جىلدىعىنا ارنالعان ءمۇشايرادا I ورىن العان گۇلزاھيرا تالعات قىزى مۇنارا
وقيتىن قارابايەۆا توعجان
مۇنارانى كورىپ قايتتى انامىز،
ادەيىلەپ ات تەرلەتىپ قىزىلدان.
- باسىنا جان بارمايدى ەكەن،- دەپ قالادى،
داۋىسىمەن قاپالانىپ بۇزىلعان.
كىم بارادى ۇرپاق جوق قوي، ۇرپاق جوق،
عاني قالدى زيراتىندا ورىستىڭ.
جالعىز قىزى قاراقالپاق ءارى استى،
باي - باعلانعا تۋعان كەزدە تەرىس كۇن.
كىم بارادى الاي - دۇلەي زامانى،
ەسكىلىك دەپ مانسۇقتادى مولانى.
ال اناسى قاراوزەكتەن تۇر قاراپ،
جاۋىن جاۋسا مۇناراسى سورعالاپ.
- ءبىر مۇسىلمان شىققان جولعا امان با
جانى اۋىرعان ءتىرى تۇگىل ولىگە.
عانيعا اجە مۇنارادان قارايدى،
شىبىن جانىم قالمادى دەپ كەلىگە.
- ەسكەرتكىش قوي ولەڭمەنەن،- دەيدى انام،
ەسكەرتكىشىڭ ولەڭدەتسىن ەرلەردى.
عاني ۇلى ولەر مە ەدى اناڭنىڭ،
بىزدەر ءۇشىن باسپاسا شەت جەرلەردى
II ورىن العان اباي سەرىك ۇلى عانيىم - اقتاڭگەرىم وقيتىن باتىرباي گۇلبيكە مەن الدابەرگەن گۇلميرا
قىسقا عۇمىر بۇيىرعان تار ماڭدايعا،
اققان جۇلدىز ارتىنا قارايلاي ما
ارايلانىپ شىعىستان اتقان اق تاڭ،
كۇندەي بولىپ كۇلىمدەپ تۇر باتىستا.
سوڭعى تۇراق موسكۆا ۆاگانكوۆا،
كومسومولەس، ماتروس عاني مۇندا.
قازالىنىڭ قىرانى، تارتۇبەكتىڭ
ۇلانىنا باس ءيدى ەۋروپا.
جالىنداتىپ جاستاردىڭ جۇرەك وتىن،
قامقور بولىپ جۇرەتىن جەتىمدەرگە.
23 جاستا - اق ءسودى ول الاۋ بولىپ،
جالاۋ بولىپ كوگىنە تىگىلەتىن.
تۇركىستان بوپ، شىعىس بوپ قازاقستان،
وڭشىل - سولشىل ساياسات زامان قىسقان.
ءبىلىم الۋ، كوز اشۋ ارمانى بوپ،
ۇراندادى جاس عاني جاسىماستان.
III ورىن العان رەنات ءابدىحالىق تاعىلىم مەن تاريحىمنىڭ ورباسى. وقيتىن فەرۋزا
تاعىلىم مەن تاريحىمنىڭ قۇن جەتپەيتىن ورداسى،
قازالىدان باستالعانداي ۇلىق جاندار وتباسى.
وسى جەردەن ءنار العانبىز، العان بۇرىن عاني دا،
جۋسان ءيسى اينالعانداي ءار پەرزەنتتىڭ جولداسى.
ەڭبەك ەتىپ از ومىردە جۇرگەنى جوق بەكەر - ءدى،
ۇرپاعىنا سارالاتىپ سالعان جولى جەتەدى.
عاني اعا مۇراسىنا ولمەيتۇعىن ەشقاشان،
قازالىدا مۇراتبايەۆ مۋزەيى بوي كوتەردى.
جولىم ءتۇسىپ كۇن شۋاقتا باردىم ىزدەپ عانيدى،
بايقاي سالساڭ سول عانيدى بۇكىل قازاق تانيدى.
سول مۋزەيدەن جاس عانيدى، دوس عانيدى اربىرەۋ،
جەتىك ءبىلىم مۇڭداسىم دەپ، سىرلاسىم دەپ تانيدى.
مۋزەي ءىشى ۇنسىزدىكپەن بويدى الىپ بارادى،
تاپ ءدۇرسىلى جۇرەگىمنىڭ تىنىشتا قۇلاق جارادى
بالقىماسقا قويمايتىنداي قورشاعان سەنى مۇرالار،
ەمىرەنتپەك اربىرەۋدى، ءاربىر جاندى سانالى.
عانيدى ەسكە الۋ وقيتىن قىستاۋباي جاندوس
عانيدىڭ كوپ ۋاقىتى كىتاپ وقۋمەن وتەتىن. كۇن سايىن ەكى - ءۇش كىتاپ وقىپ، ونى قىسقاشا جازىپ، وقىعان كىتابى جايلى پىكىر الىسىپ، اڭگىمەلەسەتىن. ول جاڭالىقتى بىلۋگە قۇمار ەدى.
- ادام ويعا، پەيىلگە باي بولسىن. دۇنيەقۇمارلىق كىسىنى ازدىرادى،- دەگەندى كوپ ايتاتىن.
شىنىندا ءبىزدىڭ موسكۆاداعى ءۇيىمىزدىڭ ەڭ قىمبات جيھازى كىتاپ بولاتىن. سول كىتاپتاعى ءبىلىم بۇلاعىنان قاتىناسىپ جۇرگەن ستۋدەنت - جاستاردىڭ كوپشىلىگى - اق سۋسىنداعان. كىتاپقا دەگەن سۇيىسپەنشىلىكتى ماعان دا دارىتقان سول.
باقىتجان قۇرمانبايەۆا،
عانيدىڭ زايىبى.
... ءبىر كۇنى مەنىمەن بىرگە وقيتىن ومار دەيتىن كىسى ماعان ءتورتىنشى كۋرستىڭ ستۋدەنتى قالىبايەۆتى كورسەتىپ
- ەي، دوستىم انا قالىبايەۆقا قاراشى، ول عانيدان اۋمايدى. قالىبايەۆتا قازالىدان، ال مەن تۇركىستاننانمىن. ءبىزدى وسى وقۋعا سول عاني ورنالاستىردى. سەن ونى كورمەگەنىمەن سەنى دە وقۋعا ورنالاستىرعان سول. ول ەشقاشاندا ادامداردى نوعاي، قىرعىز، قازاق دەپ بولمەيدى.
- جوق،- دەپ مەن كەلىسپەدىم. – مەنى وقۋعا ورنالاستىرعان عاني ەمەس، كومسومول.
- ەح، بايعۇس،- دەپ ومار ساقىلداپ كۇلدى. – كومسومول دەگەن قازاقشا ايتقاندا جاستار دەگەن ءسوز. ال، عاني جاستاردىڭ اراسىنداعى ەڭ باستىسى، ەڭ ۇلكەنى.
االى توقامبايەۆ،
سوسياليستىك ەڭبەك ەرى، قىرعىز اقىنى.
(عاني تۋرالى مونولوگ
اۆتورى جەتىسكەن ماكەنالى
وقيتىندار
1. اراسات
2. ازامات
3. ايان
4. دانيار
5. باعداۋلەت
6. دانيار
مەن - عانيمىن
مەن عانيمىن -
ۇلىمىن قازالىنىڭ،
ەل - جۇرتىما جەتەدى ازالى ءۇنىم.
قىرشىن كەتتىم ومىردەن جازامىن دەپ،
قاىرەتىن قىرسىققان قازاعىمنىڭ.
مەن عانيمىن -
جالىنمىن لاپىلداعان،
قالدى ارتىمدا تاڭدارىم اتىرماعان.
حالقىم ءۇشىن قاڭتاردا مۇز جامىلدىم،
ماسەلە جوق باسىمدى قاتىرماعان.
مەن عانيمىن -
مەرتىككەن ارىستانمىن،
قاس جاۋىمەن حالقىمنىڭ الىسقانمىن.
جەتكىزەم دەپ باقىتقا ۇرپاعىمدى،
زامانىممەن جارماسىپ، جارىسقانمىن.
مەن عانيمىن -
شىعىستىڭ شىنارىمىن،
ۇلى ىستەرگە باستاعان ۇلارىمىن.
ارمان - مۇڭىن حالقىمنىڭ ءىلىپ الىپ،
شارىقتاعان قيادا قىرانىمىن.
مەن عانيمىن -
شىن ءسوزدىڭ ۇستاسىمىن،
ءاليحان، ءمىرجاقىپتىڭ تۇستاسىمىن.
ماعجان مەن احمەتتىڭ باۋىرىمىن،
جالىن جۇرەك جاستاردىڭ ۇستازىمىن.
«جاس الاشپىن»– حالقىمنىڭ ءۇنىمىن مەن،
اپپاق ارىم، تاپ - تازا ءتىلىمىن مەن.
قارمالاعان حالقىمنىڭ قاراڭعىدا،
شىعا كەلگەن الدىنان كۇنىمىن مەن.
«جاس الاشپىن» –
الاشتىڭ ۇرانىمىن،
ايبىنىمىن، ۇلتىمنىڭ قۇرالىمىن.
قات كۇندەردە جاعىلعان شىراعىمىن،
شات كۇندەردە ساعىنعان جىر - ءانىمىن.
قورىتىندى. ءمۇعالىم ءسوزى
راسىندا 110 جاسقا تولعان 23 جاسار بالا تۇلعاسى – ەلدىكتى قاستەرلەگەن، ەرلىكتى ۇلىقتاعان ەلىمىزدىڭ ءاربىر ازاماتى، وسكەلەڭ ۇرپاق، جاس وركەن بولۋى ءۇشىن الىستاعان سايىن جاقىنداپ، جاقىنداعان سايىن اسقاقتاي تۇسەر ءبىر ەرەن ءبىتىم.
از عۇمىرىندا ارتىندا وشپەس ءىز قالدىرعان عاني ءومىرى - بۇگىنگى تاۋەلسىزدىگىمىزگە جەتەر جولداعى كۇرەس تاريحىنىڭ قاستەرلى ءبىر پاراعى، قارا باسىنان قالىڭ بۇحارانىڭ قامىن، بۇحارانىڭ قالىن جوعارى قوياتىن پاراساتتىلىقتىڭ بايانى، جاقسىلىققا جەتەلەگەن ىزگىلىكتىڭ ۇلگىسى دەپ تانيمىز. سوندىقتان دا عاني رۋحىن قۇرمەتتەۋ ۇرپاق پارىزى دەپ بىلەمىز.
ونىڭ بەينەسى ءبىزدىڭ جادىمىزدا 23 جاستاعى جىگەرلى دە قايراتتى جاس كۇيىندە قالا بەرمەك.
ماقساتى: عاني مۇراتبايەۆتىڭ ەسىمى، ونىڭ قايراتكەرلىگى ۇرپاققا ۇلگى. ع. مۇراتبايەۆتىڭ ءومىر جولى، جارقىن ءىسى جاس ۇرپاققا ۇلگى.
كورنەكىلىگى: كارتا، بۇكتەمەلەر، تەست، سلايد، ۆيدەو.
جوسپارى 1. كىرىسپە
عاني مۇراتبايەۆ - كومسومول، ريەۆوليۋسيونەر، ساياسي - اعارتۋشى.
2. نەگىزگى ءبولىم عانيدىڭ ءومىر جولى.
3. قورىتىندى عاني ءىسى – جاس ۇرپاققا ۇلگى.
كىرىسپە ءسوز. تاريح ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى ج. بايعارايەۆا.
عاني مۇراتبايەۆ (3. 06. 1902 - قازالى اۋدانى - 15. 04. 1925 ماسكەۋ) - ورتالىق ازيا مەن قازاقستان جاستار قوعامىن ۇيىمداستىرۋشىلاردىڭ ءبىرى، بلكجو مەن كوممۋنيستىك جاستار ينتەرناسيونالىنىڭ قايراتكەرى. قازالىداعى ورىس - قازاق مەكتەبىن، جوعارى باستاۋىش ۋچيليششەسى جولىنداعى اۋىلدىق مەكتەپتەر ءۇشىن نۇسقاۋشى - لەكتورلار كۋرسىن (1919 - 1920) تاشكەنتتەگى مەملەكەتتىك ۇلگى - تاجىريبەلىك مەكتەبىن جانە ورتا ازيا مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ قوعامدىق عىلىمدار فاكۋلتەتىن (1920 - 1921) بىتىرگەن. «پراۆدا» گازەتىندە «عاني ورتا ازيا جاستارىنىڭ وتە قىمباتتىسى، جاۋىنگەر جولى ەدى. ورتا ازيادا ەشبىر جاستار ۇيىمىنىڭ جۇمىسى ونىڭ قاتىسۋىنسىز وتپەيتىن، ول شارشامايتىن، شالدىقپايتىن كومسومول ەدى» دەپ جازعان-دى بۇرىنعى تۇركىستان ورتالىق پارتيا كوميتەتىنىڭ ءتوراعاسى ءنازىر تورەقۇلوۆ ءوز ماقالاسىندا.
ەندى وقۋشىلارعا كەزەك بەرەيىك.
جارىق جۇلدىز بايانداما.
9 «ا» سىنىپ وقۋشىسى قۇرمانيازوۆا نابيرا.
قاسيەتتى سىر توپىراعىندا تۋعان-تۋماسى بولەك تۇلعانىڭ ءبىرى - عاني مۇراتايەۆ. ول حح عاسىر باسىنداعى جاستار ۇيىمىنىڭ اسا تالانتتى وكىلى. ونىڭ بويىنا بىتكەن كۇش - جىگەر مەن اقىل - پاراسات قارشادايىنان حالىقتى وزىنە قاراتتى.
عاني 1902 جىلى 3 ماۋسىمدا سىر وزەنىنىڭ ارال تەڭىزىنە قۇيار سالعاسىنا جاقىن قازالى ايماعىندا دۇنيە كەلگەن. ءتورت جاسىندا اكەسى مۇراتباي، ون ءتورت جاسىندا اناسى ءباتيما ومىردەن وزدى. اكە - شەشەدەن ەتەك - جەڭىن جيماي ايىرىلسا دا، قايسار بالا قاتىگەزدىككە مويىماي، جەتىمدىكتىڭ جەتەگىندە كەتكەن جوق.
اناسى عانيدى كوزى تىرىسىندە وياز ورتالىعى قازالى قالاسىنداعى ورىس - تۇزەم مەكتەبىنە وقۋعا بەرگەن-دى. بۇل مەكتەپتە ءۇش جىل، سودان سوڭ باستاۋىش ۋچيليششەدە ءۇش جىل وقىپ، 1917 جىلى ورىس ريەۆوليۋسياسىنىڭ ءورشىپ تۇرعان كەزىندە قازالىداعى وقۋدى ءتامامداپ، ءبىر جىلداي ريەۆوليۋسيالىق كوميتەت قۇرامىندا قىزمەت ىستەدى. ون بەس جاستاعى ءجاسوسپىرىم بالانىڭ الاساپىران كەزەڭدە مارتەبەلى دە لاۋازىمدى ۇيىمنىڭ مۇشەلىگىنە قابىلدانۋى تەگىن ەمەس. ساياسي كوزقاراسى مەن ساياسي - سەزىمى ءالى قالىپتاسپاعان جاس عانيدىڭ از ۋاقىت بولسا دا وسى ۇيىمعا مۇشەلىككە كىرۋى ونىڭ قاتارلاستارىنا قاراعاندا ەرتە ەسەيگەندىگىن اڭعارتسا كەرەك.
العىر ويلى جىگىت ءبىلىمسىز ىسكە اسپايتىنىن ءتۇسىنىپ، 1918 جىلى ريەۆوليۋسيالىق كوميتەت قۇرامىنان ءوز ەركىمەن شىعىپ، تاشكەنت قالاسىنا وقۋ ىزدەپ بارادى. مۇندا پەداگوگيكالىق ۋچيليششە جانە فينكەلشتەين اتىنداعى مەملەكەتتىك مەكتەپتە وقىپ، ءبىلىم الادى. 1919 جىلى جاستار ۇيىمىنا مۇشەللىككە قابىلدانادى. وسى كۇننەن باستاپ عانيدىڭ جالىنداعان ءومىرى جاستار ۇيىمىمەن تىعىز بايلانىستا ءوتتى. 1916 جىلعى، ودان كەيىنگى وقيعالار سالدارىنان اشتىققا، جالاڭاشتىققا ۇشىراعان جەتىم بالالاردى ينتەرناتتارعا، بالالار ۇيلەرىنە، مەكتەپتەرگە تارتۋ ىسىنە بەلسەنە ارالاستى.
1921 جىلى 22 ناۋرىزدا عاني مۇراتبايەۆتىڭ باستاماسىمەن تاشكەنت قالاسىندا تۇركىستان رەسپۋبليكاسى كومسومولىنىڭ ءۇنى - «جاس الاش» گازەتىنىڭ تۇڭعىش ءنومىرى جارىق كوردى. بۇل الاش جۇرتىنىڭ رۋحاني ومىرىندە، باسپا ءسوز تاريحىندا ماڭگىلىك ەستە قالار وقيعاعا اينالدى.
عاني مۇراتبايەۆتىڭ ازاماتتىق جانە قايراتكەرلىك تۇلعاسى، ابىروي - بەدەلىنىڭ بيىك ەكەندىگىن بىلەسىڭ.
ولەڭ عاني مۇراتبايەۆتىڭ 110 جىلدىعىنا ارنالعان ءمۇشايرادا I ورىن العان گۇلزاھيرا تالعات قىزى مۇنارا
وقيتىن قارابايەۆا توعجان
مۇنارانى كورىپ قايتتى انامىز،
ادەيىلەپ ات تەرلەتىپ قىزىلدان.
- باسىنا جان بارمايدى ەكەن،- دەپ قالادى،
داۋىسىمەن قاپالانىپ بۇزىلعان.
كىم بارادى ۇرپاق جوق قوي، ۇرپاق جوق،
عاني قالدى زيراتىندا ورىستىڭ.
جالعىز قىزى قاراقالپاق ءارى استى،
باي - باعلانعا تۋعان كەزدە تەرىس كۇن.
كىم بارادى الاي - دۇلەي زامانى،
ەسكىلىك دەپ مانسۇقتادى مولانى.
ال اناسى قاراوزەكتەن تۇر قاراپ،
جاۋىن جاۋسا مۇناراسى سورعالاپ.
- ءبىر مۇسىلمان شىققان جولعا امان با
جانى اۋىرعان ءتىرى تۇگىل ولىگە.
عانيعا اجە مۇنارادان قارايدى،
شىبىن جانىم قالمادى دەپ كەلىگە.
- ەسكەرتكىش قوي ولەڭمەنەن،- دەيدى انام،
ەسكەرتكىشىڭ ولەڭدەتسىن ەرلەردى.
عاني ۇلى ولەر مە ەدى اناڭنىڭ،
بىزدەر ءۇشىن باسپاسا شەت جەرلەردى
II ورىن العان اباي سەرىك ۇلى عانيىم - اقتاڭگەرىم وقيتىن باتىرباي گۇلبيكە مەن الدابەرگەن گۇلميرا
قىسقا عۇمىر بۇيىرعان تار ماڭدايعا،
اققان جۇلدىز ارتىنا قارايلاي ما
ارايلانىپ شىعىستان اتقان اق تاڭ،
كۇندەي بولىپ كۇلىمدەپ تۇر باتىستا.
سوڭعى تۇراق موسكۆا ۆاگانكوۆا،
كومسومولەس، ماتروس عاني مۇندا.
قازالىنىڭ قىرانى، تارتۇبەكتىڭ
ۇلانىنا باس ءيدى ەۋروپا.
جالىنداتىپ جاستاردىڭ جۇرەك وتىن،
قامقور بولىپ جۇرەتىن جەتىمدەرگە.
23 جاستا - اق ءسودى ول الاۋ بولىپ،
جالاۋ بولىپ كوگىنە تىگىلەتىن.
تۇركىستان بوپ، شىعىس بوپ قازاقستان،
وڭشىل - سولشىل ساياسات زامان قىسقان.
ءبىلىم الۋ، كوز اشۋ ارمانى بوپ،
ۇراندادى جاس عاني جاسىماستان.
III ورىن العان رەنات ءابدىحالىق تاعىلىم مەن تاريحىمنىڭ ورباسى. وقيتىن فەرۋزا
تاعىلىم مەن تاريحىمنىڭ قۇن جەتپەيتىن ورداسى،
قازالىدان باستالعانداي ۇلىق جاندار وتباسى.
وسى جەردەن ءنار العانبىز، العان بۇرىن عاني دا،
جۋسان ءيسى اينالعانداي ءار پەرزەنتتىڭ جولداسى.
ەڭبەك ەتىپ از ومىردە جۇرگەنى جوق بەكەر - ءدى،
ۇرپاعىنا سارالاتىپ سالعان جولى جەتەدى.
عاني اعا مۇراسىنا ولمەيتۇعىن ەشقاشان،
قازالىدا مۇراتبايەۆ مۋزەيى بوي كوتەردى.
جولىم ءتۇسىپ كۇن شۋاقتا باردىم ىزدەپ عانيدى،
بايقاي سالساڭ سول عانيدى بۇكىل قازاق تانيدى.
سول مۋزەيدەن جاس عانيدى، دوس عانيدى اربىرەۋ،
جەتىك ءبىلىم مۇڭداسىم دەپ، سىرلاسىم دەپ تانيدى.
مۋزەي ءىشى ۇنسىزدىكپەن بويدى الىپ بارادى،
تاپ ءدۇرسىلى جۇرەگىمنىڭ تىنىشتا قۇلاق جارادى
بالقىماسقا قويمايتىنداي قورشاعان سەنى مۇرالار،
ەمىرەنتپەك اربىرەۋدى، ءاربىر جاندى سانالى.
عانيدى ەسكە الۋ وقيتىن قىستاۋباي جاندوس
عانيدىڭ كوپ ۋاقىتى كىتاپ وقۋمەن وتەتىن. كۇن سايىن ەكى - ءۇش كىتاپ وقىپ، ونى قىسقاشا جازىپ، وقىعان كىتابى جايلى پىكىر الىسىپ، اڭگىمەلەسەتىن. ول جاڭالىقتى بىلۋگە قۇمار ەدى.
- ادام ويعا، پەيىلگە باي بولسىن. دۇنيەقۇمارلىق كىسىنى ازدىرادى،- دەگەندى كوپ ايتاتىن.
شىنىندا ءبىزدىڭ موسكۆاداعى ءۇيىمىزدىڭ ەڭ قىمبات جيھازى كىتاپ بولاتىن. سول كىتاپتاعى ءبىلىم بۇلاعىنان قاتىناسىپ جۇرگەن ستۋدەنت - جاستاردىڭ كوپشىلىگى - اق سۋسىنداعان. كىتاپقا دەگەن سۇيىسپەنشىلىكتى ماعان دا دارىتقان سول.
باقىتجان قۇرمانبايەۆا،
عانيدىڭ زايىبى.
... ءبىر كۇنى مەنىمەن بىرگە وقيتىن ومار دەيتىن كىسى ماعان ءتورتىنشى كۋرستىڭ ستۋدەنتى قالىبايەۆتى كورسەتىپ
- ەي، دوستىم انا قالىبايەۆقا قاراشى، ول عانيدان اۋمايدى. قالىبايەۆتا قازالىدان، ال مەن تۇركىستاننانمىن. ءبىزدى وسى وقۋعا سول عاني ورنالاستىردى. سەن ونى كورمەگەنىمەن سەنى دە وقۋعا ورنالاستىرعان سول. ول ەشقاشاندا ادامداردى نوعاي، قىرعىز، قازاق دەپ بولمەيدى.
- جوق،- دەپ مەن كەلىسپەدىم. – مەنى وقۋعا ورنالاستىرعان عاني ەمەس، كومسومول.
- ەح، بايعۇس،- دەپ ومار ساقىلداپ كۇلدى. – كومسومول دەگەن قازاقشا ايتقاندا جاستار دەگەن ءسوز. ال، عاني جاستاردىڭ اراسىنداعى ەڭ باستىسى، ەڭ ۇلكەنى.
االى توقامبايەۆ،
سوسياليستىك ەڭبەك ەرى، قىرعىز اقىنى.
(عاني تۋرالى مونولوگ
اۆتورى جەتىسكەن ماكەنالى
وقيتىندار
1. اراسات
2. ازامات
3. ايان
4. دانيار
5. باعداۋلەت
6. دانيار
مەن - عانيمىن
مەن عانيمىن -
ۇلىمىن قازالىنىڭ،
ەل - جۇرتىما جەتەدى ازالى ءۇنىم.
قىرشىن كەتتىم ومىردەن جازامىن دەپ،
قاىرەتىن قىرسىققان قازاعىمنىڭ.
مەن عانيمىن -
جالىنمىن لاپىلداعان،
قالدى ارتىمدا تاڭدارىم اتىرماعان.
حالقىم ءۇشىن قاڭتاردا مۇز جامىلدىم،
ماسەلە جوق باسىمدى قاتىرماعان.
مەن عانيمىن -
مەرتىككەن ارىستانمىن،
قاس جاۋىمەن حالقىمنىڭ الىسقانمىن.
جەتكىزەم دەپ باقىتقا ۇرپاعىمدى،
زامانىممەن جارماسىپ، جارىسقانمىن.
مەن عانيمىن -
شىعىستىڭ شىنارىمىن،
ۇلى ىستەرگە باستاعان ۇلارىمىن.
ارمان - مۇڭىن حالقىمنىڭ ءىلىپ الىپ،
شارىقتاعان قيادا قىرانىمىن.
مەن عانيمىن -
شىن ءسوزدىڭ ۇستاسىمىن،
ءاليحان، ءمىرجاقىپتىڭ تۇستاسىمىن.
ماعجان مەن احمەتتىڭ باۋىرىمىن،
جالىن جۇرەك جاستاردىڭ ۇستازىمىن.
«جاس الاشپىن»– حالقىمنىڭ ءۇنىمىن مەن،
اپپاق ارىم، تاپ - تازا ءتىلىمىن مەن.
قارمالاعان حالقىمنىڭ قاراڭعىدا،
شىعا كەلگەن الدىنان كۇنىمىن مەن.
«جاس الاشپىن» –
الاشتىڭ ۇرانىمىن،
ايبىنىمىن، ۇلتىمنىڭ قۇرالىمىن.
قات كۇندەردە جاعىلعان شىراعىمىن،
شات كۇندەردە ساعىنعان جىر - ءانىمىن.
قورىتىندى. ءمۇعالىم ءسوزى
راسىندا 110 جاسقا تولعان 23 جاسار بالا تۇلعاسى – ەلدىكتى قاستەرلەگەن، ەرلىكتى ۇلىقتاعان ەلىمىزدىڭ ءاربىر ازاماتى، وسكەلەڭ ۇرپاق، جاس وركەن بولۋى ءۇشىن الىستاعان سايىن جاقىنداپ، جاقىنداعان سايىن اسقاقتاي تۇسەر ءبىر ەرەن ءبىتىم.
از عۇمىرىندا ارتىندا وشپەس ءىز قالدىرعان عاني ءومىرى - بۇگىنگى تاۋەلسىزدىگىمىزگە جەتەر جولداعى كۇرەس تاريحىنىڭ قاستەرلى ءبىر پاراعى، قارا باسىنان قالىڭ بۇحارانىڭ قامىن، بۇحارانىڭ قالىن جوعارى قوياتىن پاراساتتىلىقتىڭ بايانى، جاقسىلىققا جەتەلەگەن ىزگىلىكتىڭ ۇلگىسى دەپ تانيمىز. سوندىقتان دا عاني رۋحىن قۇرمەتتەۋ ۇرپاق پارىزى دەپ بىلەمىز.
ونىڭ بەينەسى ءبىزدىڭ جادىمىزدا 23 جاستاعى جىگەرلى دە قايراتتى جاس كۇيىندە قالا بەرمەك.
You Might Also Like
-
تاربيە ساعاتىنىڭ تاقىرىبى: انام مەنىڭ – ومىردەگى تىرەگىم
