قازاقتىڭ ۇلتتىق اسپاپتارى
ەڭبەككە باۋلۋ 3 كلاسس
ساباقتىڭ تاقىرىبى: قازاقتىڭ ۇلتتىق اسپاپتارىن جاساۋ
ساباقتىڭ ماقساتى:
1. وقۋشىلارعا دومبىرانىڭ شىعۋ تاريحى تۋرالى اڭىزبەن تانىستىرۋ، قاتىرما قاعازدان دومبىرا جاساۋدىڭ ءادىسىن ۇيرەتۋ.
2. ويلاۋ، ەستە ساقتاۋ قابىلەتتەرىن، قول ماتوريكاسىن دامىتۋ.
3. ۇلتتىق قولونەرگە دەگەن سۇيىسپەنشىلىككە، ۇنەمشىلدىككە تاربيەلەۋ. تەحنيكا قاۋىپسىزدىگىن ساقتاۋدى قالىپتاستىرۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس
ءپانارالىق بايلانىس: مۋزىكا، انا ءتىلى
ساباقتىڭ ءادىسى: ساراماندىق، سۇراق – جاۋاپ، وي ءبولىسۋ
ساباققا قاجەتتى كونەكىلىكتەر: سلايدقا تۇسىرىلگەن سىزبالار، دومبىرا ۇلگىلەرى، دومبىرا اسپابى.
ساباققا قاجەتتى قۇرال – جابدىقتار: ءتۇرلى – ءتۇستى كارتون قاعازدار، جەلىم فلوماستەر
ءۇي تاپسىرماسى:
● كەبەجە دەگەنىمىز نە؟
● ول نەدەن جاسالادى؟
● سىزدەر نەدەن دايىندادىڭىزدار؟
● قانداي اشەكەيلەر قولداندىڭىزدار؟
● ويۋ – ورنەكتەردىڭ قانداي تۇرلەرىن بىلەسىڭدەر؟
قىزىعۋشىلىعىن وياتۋ.
ماقالدىڭ جالعاسىن تابامىز.
1. شىدامدى........، العىر وي
ناعىز دوستىق ءبىلىپ قوي. (ەڭبەك)
2. ونەرلىنىڭ ون ساۋساعى تەڭ،
ونەرسىزدىڭ ءبىر......... كەم (ساۋساعى)
3. شىن شەبەردە.... بولماس (ءمىن)
4. ناعىز قازاق – قازاق ەمەس
ناعىز قازاق..............(دومبىرا)
جاڭا ساباق.
ادامنىڭ قۋانىشىن دا، مۇڭىن دا ءسوزسىز ايتاتىن اسپاپ قازاقتىڭ قاسيەتتى دومبىراسى. قازاقتىڭ ۇلتتىق اۋەندىك اسپاپتارىنىڭ ەڭ كوپ تاراعاندارىنىڭ ءبىرى – دومبىرا. ونىڭ پايدا بولۋى تۋرالى اڭىز بىلەسىڭدەر ما؟ بىلمەسەڭدەر ايتىپ بەرەيىن.
دومبىرا تۋرالى اڭىز
باياعى، باعزى زاماندا ءبىر اڭشى اڭشىلىقپەن كۇنىن كورىپتى. بىردە تاۋ – تاستى ارالاپ جۇرسە الدىنان ءبىر تاۋ ەشكىسى شىعا كەلەدى. اڭشى ولجاسىنا قۋانىپ، ونى اتىپ الماق بولادى. ءبىراق تاۋەشكى بيىك جارتاسقا شىعىپ كەتەدى. اڭشى ونى قۋىپ ءجۇرىپ، ول دا بيىك جارتاسقا شىعادى دا ارەڭ دەگەندە الگى تاۋەشكىنى اتىپ الادى. قۇداي جانۋاردى ادامنىڭ ازىعى ەتىپ جاراتقان عوي. سونىمەن اڭشى ادەمىلەپ سويىپ، ەتىن الىپ، تاۋەشكىنىڭ ىشەك – قارىنىن بيىك جارتاسقا تاستاپ كەتەدى.
ەكىنشى كۇنى ىشەك – قارىنىن الايىن دەپ بارسا، جارتاستان ەرەكشە ءبىر دىبىستار ەستيدى. كوتەرىلىپ كەلە جاتسا ءبىر ەرەكشە دىبىستار شىققانىن ەستيدى. جان – جاعىنا قاراسا، الگى كەشەگى قالدىرىپ كەتكەن ىشەكتەرگە قۇستار تالاسىپ، تارتىپ بيىككە كوتەرەدى، ال جەل سوققان سايىن ىشەكتەردەن ءبىر ەرەكشە كۇمبىرلەگەن دىبىستار شىعادى. ءبىر ۋاقىتتا ىشەكتەر قۇستار قۇستاردىڭ اۋزىنان ءتۇسىپ كەتىپ، اعاشتارعا ءىلىنىپ قالىپتى، جەل ۇرلەگەن سايىن دىبىستار شىعارىپتى. سودان اڭشى اعاشتان قيىپ الىپ، ىشەكتى اعاشقا تارتىپ، ءارتۇرلى دىبىستار ويناي باستايدى. دىبىستاردان اسەم كۇي پايدا بولادى. سودان باستاپ دومبىرا پايدا بولعان ەكەن.
مىنە، وسىنداي اڭىزى بار اسپابىمىز دومبىرا. ونىڭ قازاقتىڭ مۋزىكا ونەرىندەگى ورنى ەرەكشە. بۇگىنگى ساباعىمىزدا ءتۇرلى – ءتۇستى كارتون قاعازدان دومبىرا ۇلگىسىن دايىندايمىز. نەگىزى دومبىرا اعاشتان جاسالادى. دومبىرانىڭ جالپى ۇزىندىعى – 196مم، موينىنىڭ جۋاندىعى – 20مم، موينى – 96مم، ۇنتىلشە ۇزىندىعى – 80مم. دومبىرا سىرتقى بەينەسىنە قاراپ ەكىگە بولىنەدى. اباي جانە جامبىل دومبىراسى دەپ اتالادى.
ساراماندىق جۇمىس.
1. قاۋىپسىزدىك ەرەجەسى
2. تاقتاداعى ۇلگى بويىنشا سىزبا جاسايمىز
3. اشەكەيلەۋ جۇمىسىن جاساۋ
ساباقتى بەكىتۋ. «جۇلدىزدى ۇتىپ ال ويىنى»
جاۋابىڭدى تابا عوي، جۇلدىزىڭدى الا عوي
باعالاۋ.
ءوزىن – ءوزى باعالاۋ.
ءۇي تاپسىرماسى: ساز اسپاپتارى تۋرالى ماعلۇمات جازىپ كەلۋ.
ساباقتىڭ تاقىرىبى: قازاقتىڭ ۇلتتىق اسپاپتارىن جاساۋ
ساباقتىڭ ماقساتى:
1. وقۋشىلارعا دومبىرانىڭ شىعۋ تاريحى تۋرالى اڭىزبەن تانىستىرۋ، قاتىرما قاعازدان دومبىرا جاساۋدىڭ ءادىسىن ۇيرەتۋ.
2. ويلاۋ، ەستە ساقتاۋ قابىلەتتەرىن، قول ماتوريكاسىن دامىتۋ.
3. ۇلتتىق قولونەرگە دەگەن سۇيىسپەنشىلىككە، ۇنەمشىلدىككە تاربيەلەۋ. تەحنيكا قاۋىپسىزدىگىن ساقتاۋدى قالىپتاستىرۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس
ءپانارالىق بايلانىس: مۋزىكا، انا ءتىلى
ساباقتىڭ ءادىسى: ساراماندىق، سۇراق – جاۋاپ، وي ءبولىسۋ
ساباققا قاجەتتى كونەكىلىكتەر: سلايدقا تۇسىرىلگەن سىزبالار، دومبىرا ۇلگىلەرى، دومبىرا اسپابى.
ساباققا قاجەتتى قۇرال – جابدىقتار: ءتۇرلى – ءتۇستى كارتون قاعازدار، جەلىم فلوماستەر
ءۇي تاپسىرماسى:
● كەبەجە دەگەنىمىز نە؟
● ول نەدەن جاسالادى؟
● سىزدەر نەدەن دايىندادىڭىزدار؟
● قانداي اشەكەيلەر قولداندىڭىزدار؟
● ويۋ – ورنەكتەردىڭ قانداي تۇرلەرىن بىلەسىڭدەر؟
قىزىعۋشىلىعىن وياتۋ.
ماقالدىڭ جالعاسىن تابامىز.
1. شىدامدى........، العىر وي
ناعىز دوستىق ءبىلىپ قوي. (ەڭبەك)
2. ونەرلىنىڭ ون ساۋساعى تەڭ،
ونەرسىزدىڭ ءبىر......... كەم (ساۋساعى)
3. شىن شەبەردە.... بولماس (ءمىن)
4. ناعىز قازاق – قازاق ەمەس
ناعىز قازاق..............(دومبىرا)
جاڭا ساباق.
ادامنىڭ قۋانىشىن دا، مۇڭىن دا ءسوزسىز ايتاتىن اسپاپ قازاقتىڭ قاسيەتتى دومبىراسى. قازاقتىڭ ۇلتتىق اۋەندىك اسپاپتارىنىڭ ەڭ كوپ تاراعاندارىنىڭ ءبىرى – دومبىرا. ونىڭ پايدا بولۋى تۋرالى اڭىز بىلەسىڭدەر ما؟ بىلمەسەڭدەر ايتىپ بەرەيىن.
دومبىرا تۋرالى اڭىز
باياعى، باعزى زاماندا ءبىر اڭشى اڭشىلىقپەن كۇنىن كورىپتى. بىردە تاۋ – تاستى ارالاپ جۇرسە الدىنان ءبىر تاۋ ەشكىسى شىعا كەلەدى. اڭشى ولجاسىنا قۋانىپ، ونى اتىپ الماق بولادى. ءبىراق تاۋەشكى بيىك جارتاسقا شىعىپ كەتەدى. اڭشى ونى قۋىپ ءجۇرىپ، ول دا بيىك جارتاسقا شىعادى دا ارەڭ دەگەندە الگى تاۋەشكىنى اتىپ الادى. قۇداي جانۋاردى ادامنىڭ ازىعى ەتىپ جاراتقان عوي. سونىمەن اڭشى ادەمىلەپ سويىپ، ەتىن الىپ، تاۋەشكىنىڭ ىشەك – قارىنىن بيىك جارتاسقا تاستاپ كەتەدى.
ەكىنشى كۇنى ىشەك – قارىنىن الايىن دەپ بارسا، جارتاستان ەرەكشە ءبىر دىبىستار ەستيدى. كوتەرىلىپ كەلە جاتسا ءبىر ەرەكشە دىبىستار شىققانىن ەستيدى. جان – جاعىنا قاراسا، الگى كەشەگى قالدىرىپ كەتكەن ىشەكتەرگە قۇستار تالاسىپ، تارتىپ بيىككە كوتەرەدى، ال جەل سوققان سايىن ىشەكتەردەن ءبىر ەرەكشە كۇمبىرلەگەن دىبىستار شىعادى. ءبىر ۋاقىتتا ىشەكتەر قۇستار قۇستاردىڭ اۋزىنان ءتۇسىپ كەتىپ، اعاشتارعا ءىلىنىپ قالىپتى، جەل ۇرلەگەن سايىن دىبىستار شىعارىپتى. سودان اڭشى اعاشتان قيىپ الىپ، ىشەكتى اعاشقا تارتىپ، ءارتۇرلى دىبىستار ويناي باستايدى. دىبىستاردان اسەم كۇي پايدا بولادى. سودان باستاپ دومبىرا پايدا بولعان ەكەن.
مىنە، وسىنداي اڭىزى بار اسپابىمىز دومبىرا. ونىڭ قازاقتىڭ مۋزىكا ونەرىندەگى ورنى ەرەكشە. بۇگىنگى ساباعىمىزدا ءتۇرلى – ءتۇستى كارتون قاعازدان دومبىرا ۇلگىسىن دايىندايمىز. نەگىزى دومبىرا اعاشتان جاسالادى. دومبىرانىڭ جالپى ۇزىندىعى – 196مم، موينىنىڭ جۋاندىعى – 20مم، موينى – 96مم، ۇنتىلشە ۇزىندىعى – 80مم. دومبىرا سىرتقى بەينەسىنە قاراپ ەكىگە بولىنەدى. اباي جانە جامبىل دومبىراسى دەپ اتالادى.
ساراماندىق جۇمىس.
1. قاۋىپسىزدىك ەرەجەسى
2. تاقتاداعى ۇلگى بويىنشا سىزبا جاسايمىز
3. اشەكەيلەۋ جۇمىسىن جاساۋ
ساباقتى بەكىتۋ. «جۇلدىزدى ۇتىپ ال ويىنى»
جاۋابىڭدى تابا عوي، جۇلدىزىڭدى الا عوي
باعالاۋ.
ءوزىن – ءوزى باعالاۋ.
ءۇي تاپسىرماسى: ساز اسپاپتارى تۋرالى ماعلۇمات جازىپ كەلۋ.
You Might Also Like
-
§ 15. ءحىح عاسىردىڭ ءبىرىنشى جارتىسىنداعى انگليا
-
فيزيكا ساباعىندا ءبىلىم ساپاسىن ارتتىرۋدىڭ جولدارى مەن ادىستەرى. (پرەزەنتاسياسىمەن)
