InfoHub Logo

ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىن دامىتۋ پروبلەماسىنىڭ وزەكتىلىگى قازىرگى كەزەڭدە، اسىرەسە پوستكەڭەستىك كەڭىستىكتە داۋسىز، وندا جابىق قوعامنان اشىق قوعامعا كوشۋ وقىتۋدىڭ ەسكى، قالىپتاسقان ۇستانىمدارى سىنىقتارىنىڭ ءسوزسىز مويىندالۋىمەن سۇيەمەلدەندى. اشىق قوعام ءۇشىن الەۋمەتتىك قاتىناستار نورماسى مەن دامۋ جانە وزگەرتۋ پروسەسىنىڭ اتريبۋتى جوو-نىڭ بارلىق جۇيەلەرى مەن قۇرىلىمدارىنىڭ ءوزارا ارەكەتتەستىگىندە كەلىسۋ جانە وڭتايلاندىرۋ بولىپ تابىلادى.

تەرەڭ الەۋمەتتىك وزگەرىستەردى جۇزەگە اسىرۋ كەزەڭىنەن وتەتىن قوعام نارىقتىق ەكونوميكاعا، دەموكراتيالىق نورمالار مەن قاتىناستارعا كوشۋدى جۇزەگە اسىرادى، الەۋمەتتىك سارالاۋ، الەۋمەتتىك ايىرماشىلىقتاردى تەرەڭدەتۋ پروسەسى ءجۇرىپ جاتىر. الەۋمەتتىك ترانسفورماسيا كەزەڭدەرى الەۋمەتتىك ينستيتۋتتاردا دا شيەلەنىسۋدىڭ كەزەڭدەرى بولىپ تابىلادى،ولاردىڭ بىرىنە ءبىلىم بەرۋ جاتادى. ەسكى الەۋمەتتىك ينستيتۋتتاردىڭ ىدىراۋى، جاڭا الەۋمەتتىك ينستيتۋتتاردىڭ قۇرىلۋى، ولاردىڭ ءوزارا جوياتىن فورمالاردىڭ ۋاقىتشا قاتار ءومىر ءسۇرۋ كەزەڭدەرى وسىنىڭ ءبارى وتپەلى كەزەڭنىڭ ءمانىن قۇرايدى.

قازىرگى كەزەڭدە ءبىزدىڭ ۋنيۆەرسيتەت بولون دەكلاراسياسىنا قول قويىپ، ءبىرتۇتاس ءبىلىم بەرۋ كەڭىستىگىن قۇرۋدى، ءبىلىم ساپاسىن، ونىڭ باسەكەگە قابىلەتتىلىگىن ارتتىرۋدى جانە جوعارى ءبىلىمنىڭ الەۋمەتتىك ءرولىن جۇزەگە اسىرۋدى ماقسات ەتىپ قويادى. جاھاندانۋ پروسەسى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنىڭ ستاندارتتاۋ جانە بالامالىلىعى قاجەتتىلىگىنە اكەلەدى. بۇگىنگى تاڭدا بۇل جۇيەلەر باكالاۆر دارەجەسىن الۋ ءۇشىن قاجەتتى كرەديتتەر سانىندا (ۇلىبريتانيا-360، يسپانيا-400-500، شۆەسيا-120)، سونداي-اق ولشەم بىرلىكتەرىندە دا ۇلكەن ايىرماشىلىقتارعا يە. ءبىزدىڭ ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنە اقش ۇلگىسى ءتان، ويتكەنى ءبىز ەنگىزگەن جوعارى ءبىلىمنىڭ ءۇش ساتىلى جۇيەسى (باكالاۆر-ماگيستراتۋرا-دوكتورانتۋرا) سولتۇستىك امەريكالىق ءبىلىم بەرۋ ستاندارتتارىنا سايكەس كەلەدى.

جوو-نىڭ قازىرگى زامانعى باسقارۋ جۇيەسىن تالداۋ جوو-نىڭ قوعامنىڭ ءارتۇرلى الەۋمەتتىك قاباتتارىنىڭ الدىندا الەۋمەتتىك جاۋاپكەرشىلىگى ءوسىپ كەلە جاتقانىن كورسەتەدى، ويتكەنى ولاردىڭ ءارقايسىسىنىڭ ءوز زاڭدىلىقتارى مەن قىزمەت ەتۋ ەرەكشەلىكتەرى بار (جەكە، تۇلعاارالىق جانە ۇلتتىق دەڭگەيدە). جوعارى وقۋ ورنى ءوزىنىڭ ءبىلىم بەرۋ قىزمەتتەرىنىڭ نارىعىن بارىنشا بەلسەندى تۇردە باقىلاۋى ءتيىس، ويتكەنى نارىقتىق قوعام ءوزارا كەلىسۋدى جانە ءوزارا قاتىناستى تالاپ ەتەتىن ءار ءتۇرلى قۇرىلىمداردىڭ، الەۋمەتتىك جانە جەكە ايىرماشىلىقتاردىڭ بولۋىن كوزدەيدى.     ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنىڭ ماسەلەلەرىن رەتتەۋ جانە شەشۋ ماسەلەلەرىندەگى كاسىپقويلىق تەرەڭ جالپى گۋمانيتارلىق جانە پراكتيكالىق ماعىناعا يە. ءبىلىم بەرۋ-ادام ءومىرىن تۇراقتاندىرۋ مەن جاقسارتۋ فاكتورى. بۇل ءبىلىم بەرۋدىڭ فۋنكسيونالدىق، گنوسەولوگيالىق ماڭىزى ءبىلىم بەرۋ قىزمەتى سالاسىندا (ستۋدەنتتەر، اتا-انالار، تاپسىرىس بەرۋشى ۇيىمدار، بيزنەس-قۇرىلىمدار، قوعامدىق ۇيىمدار) جۇيەلى تۇردە زەرتتەۋ جۇمىستارىن جۇرگىزەتىن دامىعان شەت مەملەكەتتەردە بۇرىننان ءتۇسىندى. بىزدە وسى پروبلەمالارعا جەتكىلىكتى فراگمەنتتىك كوزقاراس قولدانىلادى جانە بۇل ارتتا قالۋدى ەڭسەرۋ ءۇشىن ءبىلىم بەرۋ سالاسى مەن ءبىلىم بەرۋ قىزمەتتەرى نارىعىن عىلىمي، ساراپتامالىق-كونسۋلتاسيالىق جانە ت.ب. زەرتتەۋ قاجەت. تۇتىنۋشىنىڭ مۇددەلەرىن ەسەپكە الۋ ادىستەمەسى مەن تەحنولوگياسىنىڭ اسپەكتىلەرىن جارىقتاندىرۋعا ەلەۋلى نازار اۋدارىلۋى ءتيىس. وسىعان بايلانىستى جوعارى وقۋ ورنىنا مەملەكەت تاراپىنان ەلەۋلى قارجى رەسۋرستارى نەمەسە وسىنداي تالداۋ باعدارلامالارىن قارجىلاندىرۋ ماسەلەلەرىن شەشۋ كەزىندەگى دەربەستىك بەرىلۋى ءتيىس. ءبىلىم بەرۋ قىزمەتتەرىن تۇتىنۋشىلار نارىعى تۋرالى ماسەلەدە الەۋمەتتىك ساۋالنامالار، ەكونوميكالىق، ساياسي، پسيحولوگيالىق، ادامتانۋ زەرتتەۋلەرىنىڭ تەحنيكاسى قولدانىلۋى ءتيىس. مۇنداي تالدامالىق باعدارلامالاردىڭ جالپىگۋمانيستيكالىق، پراكتيكالىق جانە بولجامدىق الەۋەتىن اتاپ وتكەن ءجون.

ەكونوميكالىق داعدارىستاردى جەڭىلدەتۋ، قوعامداعى ينتەگراتيۆتىك ۇدەرىستەر جانە دامۋدىڭ وركەنيەتتىك ارناسى – وسىنىڭ بارلىعى ءبىلىم بەرۋ سالاسىنا جەتۋى مۇمكىن.

جوعارى ءبىلىم بەرۋدى جانە جوو-نى باسقارۋدىڭ نەگىزگى فۋنكسيالارىن ءبولۋ قاجەت. قالاي ءوز اكتىلىك ءدارىس 13 قازان 2009 ج. - دەدى پرەزيدەنتىمىز ن.ا.نازاربايەۆ: "قازاقستانعا جاسايتىن ينتەللەكتۋالدى توڭكەرىس قاجەت، وياتۋعا جانە جۇزەگە اسىرۋعا جاعداي ءبىزدىڭ ۇلتىمىزدىڭ الەۋەتىن... بىزگە قاجەت يادروسى ۇلتتىق اقىل-وي، بىزگە ءبىلىمدى ادامدار، قابىلەتتى، حالىقارالىق دەڭگەيدە باسەكەگە".

كەڭەس دەكاناتتارىنىڭ جۇيەسى، دەكان ورىنباسارلارى مەن ادىسكەرلەر ينستيتۋتى، ول ءالى كۇنگە دەيىن بار. ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىن دامىتۋدىڭ قازىرگى كەزەڭىندە ينتەللەكتۋالدىق الەۋەتتى وڭتايلاندىرۋ عانا ەمەس، باسقارۋ اپپاراتىن جاڭعىرتۋ دا قاجەت. قازىرگى قوعامنىڭ تابيعاتى مەن سۇرانىستارىن بارابار ءتۇسىنۋ، بىلىكسىز، كاسىبي ەمەس، كاسىبي ەمەس، ينەرتتىلىك بولجانباعان قۇبىلىستارعا جانە جوعارى وقۋ ورنىنىڭ باسەكەگە قابىلەتسىزدىگىنە اكەپ سوقتىرادى.

بولون پروسەسىنىڭ قۇجاتتارىندا ۋنيۆەرسيتەتتەردىڭ اۆتونومياسى مەن اكادەميالىق ەركىندىگى جانە ءبىلىم بەرۋ سالاسىنىڭ قوعام الدىنداعى جاۋاپكەرشىلىگى قاجەتتىگى اتاپ وتىلەدى. بولون حارتياسىندا: "قازىرگى الەم تالاپتارىنا جاۋاپ بەرەر ەدى، ءوزىنىڭ زەرتتەۋ جانە وقىتۋشىلىق قىزمەتىندە ۋنيۆەرسيتەت مورالدىق جانە عىلىمي تاۋەلسىزدىگى بولۋى ءتيىس جانە بۇل جوعارى مانگە يە، سەبەبى ۋنيۆەرسيتەتتەردىڭ تاۋەلسىزدىگى مەن اۆتونومياسى جوعارى ءبىلىم بەرۋ جانە عىلىمي زەرتتەۋلەر جۇيەسى وزگەرمەلى قاجەتتىلىكتەرگە، قوعامنىڭ سۇرانىستارىنا جانە عىلىمي ءبىلىمدى دامىتۋ قاجەتتىلىگىنە ۇزدىكسىز بەيىمدەلە بەرەتىنىنە سەنىم بەرەدى".

جوعارى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىن باسقارۋ پروبلەمالارى بويىنشا سوڭعى تالدامالىق جۇمىستار جوعارى وقۋ ورىندارىن دەربەستەندىرۋدىڭ كۇشەيتۋ ءۇردىسى بايقالاتىنىن دالەلدەيدى. رەفورمالاۋ كەلەسى باعىتتاردا بولۋى ءتيىس:

1. جوعارى ءبىلىمدى باسقارۋدىڭ ءارتۇرلى دەڭگەيلەرى اراسىنداعى فۋنكسيالاردىڭ ناقتى اراجىگىن اجىراتۋ؛

2. ءبىلىم بەرۋ قىزمەتىن تۇتىنۋشىنىڭ مۇددەلەرىن ەسەپكە الۋدى جانە تۇتىنۋشىنىڭ ءوزى تاراپىنان باقىلاۋدى ۇيلەستىرۋ؛

3. جوو ىشىندە قارجىلىق جانە كادرلىق رەسۋرستاردى ناقتى ءبولۋ ەسەبىنەن ءبىلىم بەرۋ قىزمەتتەرىن ساپالى ۇسىنۋ.

جوعارى وقۋ ورنى ءوزىنىڭ ميسسياسىن قوعامنىڭ، ونىڭ الەۋمەتتىك ينستيتۋتتارىنىڭ ءبىرى رەتىندە سەزىنۋى ءتيىس جانە ءدال وسى ۋنيۆەرسيتەتتەردىڭ قابىرعاسىندا ەلدىڭ ينتەللەكتۋالدى جانە ساياسي بولاشاعى دا قالىپتاسادى.

ت. ع. ك.، دوسەنت ز. مايدانالي قازۇۋ. ءال-فارابي اتىنداعى تاريح فاكۋلتەتى، ارحەولوگيا جانە ەتنولوگيا 2 كۋرس ماگيسترانتى سادىك مەيربەك

---