InfoHub Logo

ەكى كورىنىستى قويىلىم

قاتىسۋشىلار:

قيقاربەك
شيمايبەك
سامبىگۇل
قالامساپ
داپتەر
ەدەن جۋۋشى

ءبىرىنشى كورىنىس

ساحنا اشىلعاندا سىنىپ بولمەسى كورىنەدى. ساباق سوڭىنان قايتۋعا جينالىپ جاتقان وقۋشىلار.

قيقاربەك. اتام «ات اۋناعان جەردە تۇك قالادى» دەۋشى ەدى. مىنا جاتقان دۇنيە كىمدىكى، ەي؟ (ەدەندە جاتقان ەسكى داپتەر، كىتاپ، قالامساپتى تەپكىلەيدى.)

شيمايبەك. ول ەشتەڭە ەمەس. مەنىن اتام: «اتىڭ شىقپاسا، جەر ورتەيىن دەپ ءجۇرسىڭ بە»، – دەپ ۇرساتىن. كوردىڭ بە، مىنا شيمەكەڭنىڭ شيمايىن. (پارتالاردى ارالاپ ءجۇرىپ كورسەتەدى.) مىنە، مىناۋ راكەتا. تاماشا سالىنعان سۋرەت ەمەس پە؟ اناۋ – شۆارسنەگەر، مىناۋ – بريۋس لي...

سامبىگۇل. بارىنەن دە انا قامشىبايەۆا، جىندى قىز، مەنىڭ جازعان حاتىمدى ۇشاق جاساپ ۇشىرعانىن ايتساڭشى. ماسقارا-اي، سىنىپ جەتەكشىمىزدىڭ تۋرا مۇرنىنىڭ جانىنان قالىقتاپ ۇشىپ ءوتتى.

قيقاربەك. شىنىمەن ءاسيا اپاي بايقامادى ما؟

سامبىگۇل. قۇداي ساقتادى. ايتپەگەندە ەرتەڭ مامام ديرەكتوردىڭ الدىندا: «اينالايىن، وزىڭدە دە بالا بار عوي. ءبىر جولعا قىزىمدى كەشىرشى»، – دەپ باسىن ءيىپ تۇراتىن ەدى.

شيمايبەك. ال، سارىقىز، سەن سول ساتتە قاي جەردە تۇرار ەڭ (مىسقىلداپ كۇلەدى)؟

سامبىگۇل. كۇل، كۇل. مەن دە ءبىر توستاعانىمدى جۋىپ جىلاپ الامىن عوي (كۇلەدى).

قيقاربەك. ال مەن باقىلاۋدان ەكى الاتىن بولدىم. قۋ قالام-ساپتىڭ سياسى ءبىتىپ قالعان جوق پا؟ بايقاپ قالا ما دەپ زارەمنىڭ ۇشقانى-اي!

شيمايبەك. ءبارىن ايت تا، ءبىرىن ايت. بۇگىنگى «كىرپى» گازەتىندە:

«شيمايبەك-اۋ، شيمايبەك،

شيمايلايدى ءبارىن تەك.

اجەتحانادا – شيمايبەك،

سپورتزالدا – شيمايبەك،

قالاي عانا ءوز اتىن،

جازا بەرگەن قيماي تەك»، – دەپ ولەڭ شىعارىپ، مەنى بۇكىل مەكتەپكە «جازعىش بالا» اتاندىرىپ جىبەرىپتى. مەيلى، اپام ايتپاقشى، «اۋرۋ قالسا دا، ادەت قالمايدى».

سامبىگۇل. ءاي، ۇلدار، سەندەرگە تاعى ءبىر قىزىق ايتايىن با؟

قيقاربەك. قۇلاعىم سەندە.

شيمايبەك. قۇلدىق، نە ايتاسىڭ، حانشام.

سامبىگۇل. ءتۇۋ، سەن دە. الگى اناۋ مەنىڭ الدىمدا وتىرعان جاڭادان كەلگەن راۋزا دەگەن قارا قىز بار ەمەس پە، ىلعي بۇلدانىپ جۇرەتىن. وزىمە تارتىپ، دوس بولايىق دەسەم، ۇركەك اتتاي تۇرا قاشادى. جاڭا باقىلاۋ جۇمىسى كەزىندە:

«ءاي، قارا قىز،

بىزگە دە ءبىر قاراڭىز.

ەسەبىڭنەن كومەكتەس،

دوس بولدى دەپ ساناڭىز» دەپ حات جازىپ جىبەرسەم، تىرس ۇندەمەي وتىرسىن. ءوي، «پروفەسسور» نەمە.

قيقاربەك. ءوزىڭنىڭ مىنەزىڭ ماعان تارتقان ەكەن، ءا (مىسقىلداپ كۇلەدى). ال، وسەكشىم-اي، ىسقىرت.

سامبىگۇل. ءالى قىزىقتىڭ ارتى بار. ۇزىلىستە الگى قىز ماعان جەتىپ كەلىپ: «ءاي، بۇرسىگۇنوۆا، ماعان حات جازىپ داپتەرىڭدى جىرتقانشا، ساباعىڭدى دۇرىستاپ وقىسايشى» دەگەنى. «ءاي، سەن ماعان داپتەر ساتىپ اپەرمە، «پروفەسسور» قىز» دەدىم دە، ماتەماتيكا داپتەرىن جىرتىپ-جىرتىپ تاستادىم. ول بەتىمە قارادى دا، «اقىماق» دەپ جونىنە ءجۇرىپ كەتسىن.

قيقاربەك. ول قىزدىڭ نەسى كەتتى؟ ۇياتقا ءوزىڭ قالدىڭ. انە، توعىز بەت داپتەرىڭنىڭ پاراعى توعىز جەردە شاشىلىپ جاتىر. «مۋسور»...

سامبىگۇل. مەيلى، ەرتەڭ جاڭاسىن باستايمىن. بيزنەسمەن اعام امان بولسىن. (الدەكىمنىڭ اياعىنىڭ دىبىسى ەستىلەدى.)

شيمايبەك. ءاي، باتىرلار. بولمەنى قابىلداپ الاتىن كەزەكشىلەر كەلە جاتقان سياقتى. كوزىنە تۇسسەك، مىنا جەردى جيناتىپ الەم قىلادى. ۇشتىق!

قيقاربەك. كەتتىك!

سامبىگۇل. ءشۇۋ!

ەكىنشى كورىنىس

ساحنادا كورىنىس وزگەرمەيدى. شاشىلىپ جاتقان زاتتاردىڭ ىشىنەن قالامساپ ورنىنان تۇرادى.

قالامساپ. ءتۇۋ، بالەكەت، كەتتىڭدەر مە، تۇگە! ءاي، پارتالار، ۇستەل مىرزا، تەرەزەلەر، ەسىكتەر، شىراعداندار، سۋرەتتەر، ءبىر ءسات ماعان قۇلاقتارىڭدى سالىڭدارشى.

داپتەر(ورنىنان تۇرادى). قۇلاعىم سەندە، قالامساپ مىرزا.

قالامساپ. مىنە، دۇرىس. مىسالى، وسى مەن كىممىن؟

داپتەر. قالامساپسىڭ. ال قالامساپ مىرزا دەلىك.

قالامساپ. مىنە، جونىڭە كەلە جاتىرسىڭ. مەن ءبىر عاجاپ دۇنيە ەمەسپىن بە؟

داپتەر. پاح، پاح... جالعان ايتپاي جاقسىلىققا جەگىل.

قالامساپ. اتام قاۋىرسىن وتىرىك ايتىپ كورمەگەن. بايقاي-سىڭدار ما، التى جاسار ادام بالاسى، مىنا مەنىڭ ارقامدا جازۋ جازىپ، دۇنيەنىڭ عاجاپتارىن بىلۋگە اسىعادى. مىسالى، ساۋلەتشىلەر سىزىپ-سىزىپ ءۇي جاسايدى. تەك ادامدار ءالى ماعان ەسكەرتكىش قويعان جوق. سوندىقتان ادام اتاۋلى، ولاردىڭ ءۇرىم-بۇتاقتارى، اتا-بابالارى مەنىڭ الدىمدا باس يۋگە ءتيىس.

داپتەر. ءسال سابىر ەت، قالامساپ مىرزا. ءاۋ، حالايىق. مەن قا-لامساپ مىرزانىڭ سوزىنە قارسىمىن. جالعان سويلەيدى، جالعان.

قالامساپ. قالايشا؟ تۇسىنبەدىم.

داپتەر. ءبىز مىنا ەكەۋمىز دە ادام اتاۋلىنىڭ الدىندا قا-رىزدارمىز.

قالامساپ. وتىرىگىڭە بەرەكە بەرسىن.

داپتەر. «سابىر ءتۇبى – سارى التىن». ءسوزدىڭ اياعىن تىڭداساڭشى. مىسالى، مىنا سەن مەنىڭ پاراقتارىما سۇيكەنبەسەڭ، توم-توم كى-تاپتار جازىلار ما ەدى؟ عالىمدار ادام تاڭىرقاتقان جاڭالىق-تار جاساپ، عارىشقا ادام ۇشىرعانى دا – وسى ەكەۋمىزدىڭ ارقامىز. مۇمكىن اناۋ پارتادا وتىرعاندار – ءبىزدىڭ قوجايىندارىمىز-دان ۇلكەن عالىمدار، اسقان جۇرەكتى اقىندار، ۇلى ماتەماتيكتەر شىعاتىن شىعار. ويلاپ قاراساڭ، انا تۇرعان تەرەزەلەر دە، تاقتا دا، ەسىك تە، ورىندىقتار دا، پارتالار دا، شىراعداندار دا، ءتىپتى ۇستەل مىرزا دا – ادام ەڭبەگىنىڭ جەمىسى.

قالامساپ. داپتەر مىرزا! مىنا ءسوزىڭنىڭ جانى بار. راس، بۇلاردى جاساعان – بىزدەر مەن ادامدار (ءسال ويلانىپ قالادى). اندا-ساندا كەۋدەمدى ءبىر كوتەرىپ ماقتانايىن دەسەم، وسى سەن-اق جولىمدى كەس-كەستەي بەرەسىڭ (جىلايدى).

داپتەر. وۋ، قالامساپ مىرزا! شىندىقتى ايتقاننىڭ ايىبى جوق.

قالامساپ. مىنا جەردە كەلەشەك عالىمدار، مىقتىلار وتىر دەيسىڭ. ال نەگە ءبىز ولاردان قورلىق كورەمىز؟

داپتەر (ساسقالاقتاپ). جوق، مۇمكىن ەمەس. ولار نە ءبۇلدىرىپتى؟

قالامساپ. مۇمكىن ەمەس، مۇمكىن ەمەس. مەن بۇرىن قانداي ەدىم. اناۋ ەسكى استانا – الماتىدا دۇنيەگە كەلدىم. كوپ اعايىندى ەدىك. ءبىر كۇنى ءبارىمىزدى وراپ جاشىككە سالىپ، دۇكەنگە الىپ كەلدى. ءبىز ءبارىمىز كادەگە جارايتىن بولدىق دەپ قاتتى قۋانىپ ەدىك. سونان سوڭ-اق ءبىزدى قوجايىندارعا ۇلەستىرە باستادى. اعايىندارىمىز بىزبەن قوشتاسىپ، بىرىنەن سوڭ ءبىرى كەتىپ جاتتى. كۇندەردىڭ كۇنى ماعان دا كەزەك كەلىپ جەتتى. مەنىڭ قوجايىنىم شاشى دۋدار-دۋدار، الاكوز، تاڭقى مۇرىندى قاراتورى ەدى. بار پالە سول كۇننەن باستالدى (جىلايدى).

داپتەر. سابىر ەت، قالامساپ مىرزا! يگىلىكتىڭ ەرتە-كەشى جوق دەگەن.

قالامساپ(جىلاعانىن توقتاتىپ). ا... ءيا، ءسوزىڭنىڭ جانى بار. مەن قولىنا تيگەندە، ول العاشقىدا كەرەمەت قۋاندى. ءوزىم دە اسەم ەدىم. قالپاعىم جاسىل، دەنەم قىزىل، سيام كوك بولاتىن. ءبىراق مەن وڭباي قاتەلەسىپپىن (تاعى وكسيدى).

داپتەر. دوسەكە-اۋ، ءوزىڭ ءبىر جىلاۋىق ەكەنسىڭ. قويشى ەندى.

قالامساپ. ءوي، بۇيتكەن كۇنى قۇرسىن-اۋ! قوجايىنىم ءبىر سا-لاق، كورسەقىزار بالا بولىپ شىقتى. مەنى قاپشىعىنا سالىپ كەلگەن كۇنى قالپاعىمنان ايىرىلدىم. ءبىر نارسەگە اشۋلاندى دا مەنى جەرگە اتىپ ۇرىپ، تاپتاپ-تاپتاپ تاستادى. نە ىستەرسىڭ؟ باسقا تۇسكەن سوڭ باسپاقشىلسىڭ. ءبىر كۇنى قوجايىنىم جانىمدى كوزىمە كورسەتە تىستەلەي باستادى. ءتىپتى اسپانعا لاقتىرىپ جىبەرىپ، قاعىپ الاتىنىن قايتەرسىڭ. قابىرعام كۇيرەي مە دەپ قاتتى قورىقتىم.

داپتەر. مەنىڭ دە كۇنىمدى يتكە بەرسىن، قالەكە.

قالامساپ. داپتەر مىرزا-اۋ، ءسال سابىر ەتشى. مەن ايتىپ بولايىن. (داپتەر باسىن يزەيدى.) كەيىن دە قوجايىنىم مەنى جانقالتاسىنا سالىپ، بالالارمەن كۇرەسەتىندى شىعاردى. ماسقارا، بەل ورتامنان قاق بولىنسەم، ساۋدامنىڭ بىتكەنى عوي.

داپتەر. ءيا، بەلگىلى ءجايت. قۇداي وندايدان ساقتاسىن.

قالامساپ. ال جازۋعا كەلگەندە قوجايىن الدىنا جان سالمايتىن. العاشقى كۇنى-اق سول قولىنىڭ ۇستىنە مەنىڭ سياممەن كۇننىڭ سۋرەتىن سالدى دا، جانىنا «شيمايبەك» دەپ جازدى. ءتورت ساۋساعىنىڭ ۇستىنە «1998» دەپ سىزۋدى دا ۇمىتقان جوق.

داپتەر. ول قوجايىنىڭ مەن سياقتى داپتەرگە جازسا، قاعىنىپ كەتە مە ەكەن (اشۋلانىپ).

قالامساپ. سەندەيلەردى ءقايتسىن. «شيمايبەك» دەگەن جازۋدى كورىنگەن جەردىڭ بارىنەن كورەسىڭ. نانباساڭ، اناۋ پارتالار مەن ەسىكتەن سۇراشى.

داپتەر. وۋ، قالەكە. ايتقاندارىڭنىڭ ءبىر جالعانى جوق. مەنىڭ پاراقتارىمدا دا قانجاردىڭ، ماشينانىڭ، تانكىنىڭ، ۇشاقتىڭ، اۋەلى بريۋس ءليدىڭ دە سۋرەتى بار.

قالامساپ. ءوي، ۇيات-اي! بارىنەن بۇرىن اجەتحاناعا دا مەنىڭ سياممەن «شيمايبەك» دەپ جازدى عوي. قويشى، سونىمەن ءبىر ون كۇنگە جەتەر-جەتپەستەن سيام تاۋسىلدى. جاسىما جەتپەي قارتايدىم. سيامدى ايىرباستاسا، تۇك جوق قوي. مىنە، بۇگىن ساباقتىڭ سوڭىندا مەنى مىنا جەرگە اتىپ ۇرىپ، ۇيىنە تايىپ تۇردى (جىلايدى).

داپتەر. ءاي، قالەكە-اي. مەنىڭ دە ءقايبىر شەكەم قىزىپ ءجۇر دەيسىڭ. مەنىڭ دە ءومىر جولىم سەنىكى سياقتى. قات-قات بولىپ قوي-مادا جاتتىق، اقىرى دۇكەنگە تۇستىك. قۇداي قوسقاندا اناۋ سەنىڭ قوجايىنىڭنىڭ جانىندا وتىرعان قىزىل شىرايلى، شاشىن كەس-كەن قىزدىڭ قولىنا ءتۇستىم.

قالامساپ. ە، سونان سوڭ؟

داپتەر. العاشقىدا ماعان جىلتىر قاپ كيگىزىپ ەسى شىقتى. كىرلەتپەي تازا ۇستادى. «قىرسىققاندا قىمىران ءىريدى» دەگەن بار ەمەس پە؟ سارى قىز ەسەپتەن ماقۇرىم ەكەن. ءمۇعالىم مەنىڭ پاراعىما سەنىڭ تۋىسقانىڭ قىزىل سيامەن، قالامساپپەن ەكىلىكتەردى قويا باستاپ ەدى، مەنىڭ دە قاسيەتىم ۇشا باستادى.

قالامساپ. ويپىراي، ءا؟

داپتەر. العاشقى كۇنى-اق ەكىلىك قويىلعان پاراعىمدى جىرتىپ-جىرتىپ، ۋماجداپ-ۋماجداپ ەشكىمگە كورسەتپەي كىر-قوقىس سالاتىن شەلەككە لاقتىرىپ جىبەردى (جىلايدى).

قالامساپ. ءاي، سەن دە مەن سياقتى جىلاۋىق ەكەنسىڭ عوي.

داپتەر. جىلاماعاندا قايتەيىن. «چەرنوۆيككە» اينالدىم. ەسەپ شىعارسا، ءبىرىنشى، ەكىنشى بەتكە جازادى، سۋرەتتەر جەتىنشى، سەگىزىنشى بەتكە ورنالاستى. ماسقارا، كەيدە اۋەلى كەز كەلگەن بەتىمدى جىرتىپ الىپ، تاقتا سۇرتەتىنىن ايتساڭشى.

قالامساپ. ءاۋ، مىناۋ مەنىڭ قوجايىنىمنان دا قيىن عوي. بۇلارعا قويىڭدار دەيتىن بىرەۋ جوق پا؟

بولمەگە ەدەن جۋۋشى كىرەدى. ەسىك سىقىرلايدى. قالامساپ، داپتەر ورىندارىنا جاتا قالادى.

ەدەن جۋۋشى. پاح، پاح! مۇنداي بالالاردى بۇل دۇنيەدە كورسەم كوزىم شىقسىن. ءاي، ۇقىپسىزدار-اي! اكە-شەشەلەرىڭ ەرتەدەن قارا كەشكە دەيىن، مىنا قيىن زاماندا تەنتىرەپ تيىن تاۋىپ، بالام وقىسىن دەپ داپتەر، كىتاپ ساتىپ الىپ بەرەدى. ال بۇلاردىكى جىرتۋ، سىندىرۋ. جانى اشىمايدى ەشكىمگە. ۇنەم قايدا؟ كۇنىنە ءبىر قالامساپ، ءبىر داپتەر جىرتىلسا، بۇكىل ەلىمىزدە قانشا قارجى تەكتەن-تەككە ءراسۋا بولادى. وبال-اي (قاعازداردى، داپتەردى، قا-لامساپتى شەلەككە سالادى)!بالالار-اۋ، اقىلدى بولساڭدارشى!

شىمىلدىق