قۇمىرسقالار «پاتشالىعى»، بۇلبۇل، قوڭىراۋلى مىسىق جانە مەن
بەكبايدىڭ باقشاسىن اينالىپ وتەتىن شاڭداق جولمەن قۇلديلاعانىم سول ەدى، ارتىمنان اۋەستىڭ اپكەسى قۋىپ جەتتى.
— جۇيرىكسىڭ عوي ءوزىڭ. داۋىستاسام ەستىمەيسىڭ، — دەدى ول مەنى كىنالاپ. بەتىنە جاۋتاڭداپ قاراي بەرگەنىم سول ەدى، حات تاسۋشى اپاي قاپشىعىنان قوماقتى كونۆەرتتى سۋىرىپ الىپ، قولىما ۇستاتا سالدى.
سىرتىنا «تەك سەنىڭ وزىڭە تاپسىرىلسىن» دەپ جازىلىپتى... ءاسكەري بورىشىن وتەپ جاتقان بولات اعايىمنان ەكەن. اۋەستىڭ اپكەسىنە «راقمەت، اپاي»، — دەدىم دە، اقجارعا قاراي جۇگىرە ءجونەلدىم.
«مەنىڭ كىپ-كىشكەنتاي باۋىرىم، اسقار! حاتتى وزىڭە ارناپ جازىپ وتىرمىن. ءحالىڭ قالاي؟ سەن بيىل ەكىنشى سىنىپتا وقيسىڭ عوي. حات جازۋدى اپايلارىڭ ۇيرەتكەن شىعار. مۇنان بىلاي ەكەۋىمىز بىر-بىرىمىزگە حات ارقىلى حابارلاسىپ تۇرايىق. جاراي ما؟ اتاڭ مەن اجەڭنىڭ كوزى ناشار كورەدى. اكەمىز قىردا، شەشەمىز مەكتەپتە، قولى تيمەيدى. سەن وزات وقۋشى ەمەسسىڭ بە؟ ايتپاقشى، مىنا حاتتىڭ ىشىنە ساعان قاجەتتى كونۆەرت سالدىم. سىرتىنا ءوزىمنىڭ دە، سەنىڭ دە مەكەنجايىڭدى جازدىم. ماعان جازعان جاۋاپ حاتىڭدى كونۆەرتتىڭ ىشىنە سالىپ، جەلىمدەپ، پوشتانىڭ جاشىگىنە سالاسىڭ. ال، ساۋ بول! ءۇي ىشىنە سالەم ايت. حات كۇتەمىن.
اعاڭ بولات»
قۋانىپ كەتتىم. نە تۋرالى جازسام ەكەن؟ تىرىسىپ كورەيىن. «كوز — قورقاق، قول — باتىر» دەۋشى ەدى عوي اتام...
«اۋىلدان سالەم» دەپ باستادىم حاتىمدى. جازدا مەنى اكەم وزىمەن بىرگە كەڭقارىنداعى قىرمانعا الىپ باردى. كومباينشىلار بۇل ماڭنىڭ بيدايىن شاۋىپ ءبىتىرىپ، مايلىشاتقا اۋىستى. ءدانى تاۋداي بوپ ۇيىلگەن اتشاپتىرىم اۋماقتاعى قىرماندا اكەم ەكەۋىمىز عانا. ايدالاداعى مەكەنىمىز، اكەم ازىلدەگەندەي، التى قانات اق وردا — كيىز ءۇي.
— مەنىڭ قولعاناتىم، — دەيدى اكەم. — قازىرگى ۋاقىتتا ۇرى-قارى كوبەيىپ كەتتى. ەلدىڭ ىرزىعىن قاقشىپ كەتسەم دەگەندەر بارشىلىق...
اكەمنىڭ قوساۋىز مىلتىعى بار. ءاقتوس تە وسىندا. قاس قارايا ەلەكتر موتوردى وت الدىرىپ، ماڭايدى جارقىراتىپ قويادى. كۇندىز ءبىر ۋاقىت «كاماز-دارعا» استىق تيەپ ەليەۆاتورعا ءجونەلتەدى. سولارمەن بىرگە قىرمانشى اۋىل جىگىتتەرى دە تايىپ تۇرادى. كۇن ىستىق. اسپان اينالىپ جەرگە تۇسكەندەي، اپتاپ. اقدالانىڭ كوز جەتپەس جازىعى. ساعىمدانعان كوكجيەك. ۇيىرىلگەن قۇيىن. اكەم «كاماز-داردى» جولعا سالىپ، تۇسكى استان سوڭ كوز شىرىمىن الادى. تۇنىمەن قىرماندى اينالىپ تىنىم تاپپايدى. سوناۋ ءتۇنى كوزدەرى وتتاي جانعان قوس تۇلكى «قوناققا» كەلىپ كەتكەن. ءاقتوس ءۇرىپ حابار بەردى. شاڭق ەتكەن مىلتىق داۋىسىنان سوڭ ءىزىم-قايىم جوعالدى.
— دانگە تىشقان اتاۋلى ءۇيىر عوي. ءتىرى تىرشىلىككە ىشەر تاماق كەرەك. تۇلكىنىڭ قۋلىعىنا نە جەتسىن، — دەپ كۇلەدى اكەم.
بولات اعا! مەنىڭ حاتىما ءىشىڭىز پىسىپ كەتكەن جوق پا؟ ءجا، وندا قىسقارتايىن...
قىس ازىعىن قامداعاندار بۇل ماڭايدا جەتىپ ارتىلادى. قارقىلداعان قارعا، شىقىلىقتاعان تورعاي، الاقۇيرىق ساۋىسقان، شاقىلداعان سارشۇناق... ءبارىن ايتتا ءبىرىن ايت، سوناۋ كۇنى ءىنىڭىز ءبىر قىزىققا تاپ بولدى عوي. ءدان ۇستىنە تۇرعىزىلعان قاراقشىنىڭ دىڭگەگى قيسايىپ، تۇزەۋگە بارا جاتسام، كوزىم ءتۇسىپ كەتتى. قىرمان شەتىنەن قياداعى قالىڭ جۋساننىڭ ىشىمەن سۋ تۇبىندەگى تامىرداي بوپ اعارىپ ءبىر ءىز كەتىپتى. بۇرالاڭداپ العا باستاپ بارادى. سويتسەم قىزىل كەرۋەننىڭ كوكەسى سول ىزدە ەكەن. ۇڭىلسەم، ارى-بەرى قايشىلاسقان قۇمىرسقالار. قىرماننىڭ ءدانىن تاسىپ جاتىر. ءىزدى قۋالاپ العا ءجۇردىم. ۇزاپ بارادى، تاۋسىلار ەمەس. نە دەگەن جانكەشتىلەر دەسەڭىزشى. «بالدىرعان» جۋرنالىنان وقىعان ءبىر ەرتەگىنىڭ ەسىمە تۇسە كەتكەنى. ەڭكەيدىم دە، ءدان تىستەمەگەن قۇمىرسقانىڭ ءبىرىن ۇستاپ الىپ، ەرتەگىدەگى عۇلامانىڭ كەيپىنە ەنىپ:
— ءاي، قۇمىرسقا، پالەكەت! سەنىڭ باسىڭ نەگە ۇلكەن؟ — دەدىم.
— اقىلىم كوپ، — دەپ جاۋاپ بەرگەندەي بولدى الگى قۇمىرسقا.
— قۇيرىعىڭ نەگە ۇلكەن؟ — دەدىم داۋسىمدى زورايتىپ.
— قايراتىم كوپ. وزىمنەن ون ەسە اۋىر جۇكتى كوتەرە الامىن. قايراتىمدى قۇيرىعىما جيناماسام، توڭقالاڭ اسىپ جۇگىمنىڭ استىندا قالار ەدىم.
كۇلىپ جىبەردىم. مەن ناعىز ەرتەگىنىڭ كەيىپكەرىنە ۇقساپ كەتتىم.
— جارايسىڭ، — دەدىم الاقانىمنان قۇمىرسقانى باپپەن الىپ، وزدەرىنىڭ «اسفالت» جولىنا قويا بەردىم.
— ءاي، عۇلاما! مەنى تەكسەرىپ، تەرگەپ نەڭ بار. جۇمىس كوپ دەگەندەي، كوپپەن ىلەسىپ كەتە باردى.
ەكى ءجۇز ادىمداي جەردە قۇمىرسقا پاتشالىعى — يلەۋى بار ەكەن. قىزىقتى قاراڭىز. ءۇش-تورت قۇمىرسقا جابىلىپ ءنان قۇرتتى سۇيرەپ كەلە جاتىر. يلەۋدىڭ ەندى ءبىر بەتىندە ءتۇرىن كورسەڭ شوشىناتىن جىلان ەكەش جىلاننىڭ قاڭقاسى جاتىر. «جاۋدىڭ» ءبىر وركوكىرەك باتىرى سياقتى، «پاتشالىققا» باسىپ كىرمەكشى بولعان شىعار. قۇمىرسقا پاتشالىعىنىڭ «جاۋىنگەرلەرىنەن» اجالىن تاۋىپتى. اعا! قۇمىرسقا دەگەندەر ناعىز باتىرلار ەكەن عوي. «مەملەكەتىن» جاۋدان قورعاپتى. ارينە، اجال قۇشقاندارى دا بار شىعار. بارىنەن دە جۇدىرىقتاي جۇمىلعان بىرلىگىن ايتساڭىزشى. بىزدەر دە سونداي بولۋىمىز كەرەك. قۇمىرسقادان كوپ نارسەنى ۇيرەنسەك، ارتىق ەمەس. مەن قۇمىرسقا پاتشالىعىنا ريزامىن. بابالاردىڭ «بىرلىك بار جەردە، تىرلىك بار» دەگەن ماقالىنىڭ ءمانىن ۇققان سياقتىمىن. وسىمەن حاتتى اياقتايمىن. ءبارىمىز امان-ەسەنبىز. اسقار ءىنىڭىز...».
كوپ كەشىكپەي بولات اعايىمنان جاۋاپ حات كەلىپ جەتتى.
وندا: «اسقار ءىنىم! پىكىرىڭە قۋانا قوسىلامىن. ەڭبەك ءتۇبى — زەينەت. ءوزىڭ سياقتى ءىنىمنىڭ بارىنا قۋانامىن. سەندەر كەلەشەكتىڭ كوشباسشىلارىسىڭدار عوي. حات جازۋىڭدى جالعاستىر. اعاڭ بولات»، — دەپ جازىپتى.
قۇلاعىما اسەم ءبىر ءۇن ەستىلدى. تاڭ اتىپ كەلەدى ەكەن. تەرەزەدەن سىرتقا كوز تاستادىم. كوپ كەشىكپەي قۇس عاجاپ اۋەنىمەن مەنى وياتىپتى. قۋانىپ كەتتىم دە، جازۋ ۇستەلىنە وتىرا قالىپ، حاتىمدى باستاپ جىبەردىم.
«بولات اعا! مەنى ەرتەڭگىسىن بۇلبۇلىم وياتادى. ەش وتىرىگى جوق، شىندىق. ونىڭ مەنىمەن دوس بولعانىنا ءۇش-تورت جىل ءوتتى. العاشقى رەت بالاباقشاعا بارعاندا، تاربيەشى اپاي بالالاردىڭ بارىنە ءبىر-بىر تال شىبىق بەرىپ، ۇيلەرىڭنىڭ ماڭىنا وتىرعىزىڭدار دەگەن. اجەمنىڭ كومەگىمەن جەر قازىپ، اعاشتى وتىرعىزعانىم ءالى ەسىمدە. ءبىرىنشى سىنىپقا بارعاندا اجەم ءبىر كۇنى ەرتەڭگىسىن:
— ءاي، قۇلىنىم، اعاشىڭ گۇلدەدى، — دەدى. راس ەكەن. ادەمى اپپاق گۇلدەر، اق ۇلپا قار سياقتى. كەيىندە ءبىر كىشكەنتاي قۇس ەرتەڭگىسىن بۇتاعىنا وتىرىپ اپ، سايرايتىندى شىعاردى.
— اجە، مەنىڭ بۇلبۇلىم بار، — دەدىم.
— قۇلىنىم، ول سەنىڭ قۇسىڭ عوي، — دەدى ول مەنى قوستاپ. سول كەزدەن باستاپ اعاشىم مەن قۇسىم دوستاسىپ كەتتى. جاز ورتاسىنان اسا اجەم ماعان ءبىر ءتۇيىر القىزىل الشانى اكەلىپ ۇسىندى. كەرەمەت ءتاتتى ەكەن. سىنىپتاعى دوستارىما دا جەمىستى اپارىپ بەردىم. ماقتانعانىم عوي.
ءبىر كۇنى تەرەزەدەن قاراسام، مەنىڭ مىسىعىم تالدىڭ باسىنداعى بۇلبۇلىما قاراپ مياۋلاپ قويادى.
كورشىدەگى سايات دەگەن بالا:
— اسقار، سەنىڭ مىسىعىڭ بۇلبۇلىڭدى اڭدىپ ءجۇر. اعاشقا دا ورمەلەپ شىعادى ول. جەپ قويىپ جۇرمەسىن، — دەدى. شوشىپ كەتتىم. ءبىراق مەن ەكەۋىن دە وتە جاقسى كورەمىن عوي. ويلانىپ وتىرسام، بالاباقشادا جۇرگەندە اكەم ساتىپ اپەرگەن «تايبۋرىل» ەسىمە ءتۇسسىن. قۋانىشىم قوينىما سىيمادى. ويىنشىعىمنىڭ قوڭىراۋىن شەشىپ الدىم دا، مىسىعىمنىڭ موينىنا بايلاپ قويدىم. اجەم ءماز.
— اقىلدىم مەنىڭ، — دەيدى قۋانىپ.
— ەندى بۇلبۇلىڭ سايراي بەرەدى. مىسىعىڭ دا تاۋبەسىنە كەلەدى.
بولات اعا! وسى ءبىر قىزىعىمدى ءوزىڭىز دە ەستىپ، قۋانسىن دەپ جازىپ وتىرمىن. بارلىق تۋعان-تۋىسقاندار دا امان-ەسەن. ساۋ بولىڭىز. كەلەسى حاتتا مۇنان دا قىزىق وقيعا تۋرالى جازامىن. ءىنىڭىز اسقار».
You Might Also Like
-
اپام مەن ءجاميلانىڭ اڭگىمەسى ءتۇننىڭ ءبىر ۋاقىتىنا دەيىن سوزىلدى. ءبىرى — مەنى تاپسىرۋشى، ءبىرى — قابىلداۋشى. ءجاميلا جانايدار اعايىم ەكەۋى جاقىن ارادا جايلاۋعا اتتاندى. بيىل كوكتەمدە ءبىر وتا...
