قوقىس دەرتى - عاسىر قاسىرەتى
تاقىرىبى: «قوقىس دەرتى - عاسىر قاسىرەتى»
زەرتتەۋ ماقساتى: جەر عالامشارىنىڭ شامادان تىس قوقىستار مەن ءوندىرىس قالدىقتارىمەن لاستانۋ ستاتيستيكاسىن ەسەپتەي كەلە قوقىس قاسىرەتىنىڭ عالامدىق ماسەلە ەكەندىگىن دالەلدەۋ.
مىندەتتەرى:
1) 1) گوربولوگيا – قوقىستانۋ عىلىمى جايلى دەرەكتەر جيناۋ
2) قوقىستاردىڭ زياندىلىعىن، ساقتالۋ مەرزىمى تۋرالى كەستە سىزۋ
3) تۇرمىستىق قالدىقتاردى ەكىنشى رەت پايدالانۋ جايلى وقۋشىلارمەن سۇحبات جۇرگىزۋ، شىعارماشىلىق جۇمىستار جيناستىرۋ
4) بالقاش قالاسىنداعى سەس ورتالىعىنداعى كوممۋنالدى قىزمەت ادامدارىمەن كەزدەسۋ
5) زەرتحانالىق جۇمىستار جاساۋ
قورىتىندى ناتيجەسى:
- قوقىس قاسىرەتى ماسەلەسى تولىق اشىلعان.
- نەگىزگى ناتيجەسى اتالعان تاقىرىپ بويىنشا قاجەتتى دەرەكتەر دۇرىس تاڭداي بىلگەن.
- ىزدەنىس جۇمىستارىنىڭ باستى جاڭالىعى ەكولوگيالىق تۇرعىدان دۇرىس الىنعان.
كىرىسپە
1. ەكولوگيا: مىندەتتەرى مەن كەلەشەگى
ءبىلىمنىڭ بارلىق سالالارى سياقتى، ەكولوگيا ۇزدىكسىز دامىپ كەلدى، ءبىراق ول بىردە تەز، بىردە باياۋ بولىپ وتىردى. گيپپوكراتتىڭ، اريستوتەلدىڭ، باسقا دا كونە گرەك فيلوسوفتارىنىڭ ەڭبەكتەرىندە ايقىن ەكولوگيالىق سيپاتتاعى دەرەكتەر بار. سونىمەن بىرگە گرەكتەر «ەكولوگيا» دەگەن ءسوزدى بىلمەگەن. بۇل سالاعا «بيولوگيالىق قايتا ورلەۋدىڭ» (18 - 19 عاسىر) كوپتەگەن ۇلى قايراتكەرلەرى دە ءوز ۇلەسىن قوستى. مىسالى، 18 عاسىر باسىنداعى العاشقى ميكروسكوپپەن زەرتتەۋشىلەردىڭ ءبىرى رەتىندە كوبىرەك تانىمال بولعان انتون ۆان ليەۆەنگۋك، سونىمەن قاتار وسى كۇنگى ەكولوگيانىڭ ماڭىزدى ەكى سالاسىن – «قورەكتىك تىزبەكتەردى» جانە پوپۋلياسيا سانىنىڭ ديناميكاسىن زەرتتەۋدىڭ پيونەرى بولىپ تابىلادى.
كەز كەلگەن عىلىم سالاسى سياقتى، ەكولوگيانىڭ ەكى اسپەكتىسى بار. ونىڭ ءبىرى – تانىم شەڭبەرىن كەڭەيتۋ. بۇل باعىتتا ءبىرىنشى ورىنعا تابيعات دامۋىنىڭ زاڭدىلىقتارىن اشۋ جانە ولاردى ءتۇسىندىرۋ قويىلادى. ەكىنشىسى – جيناقتالعان
بىلىمدەردى قورشاعان ورتاعا قاتىستى پروبلەمالاردى شەشۋ ءۇشىن قولدانۋ. ەكولوگيا ماڭىزىنىڭ بارعان سايىن ارتۋىن – پراكتيكالىق ماڭىزى بار بىردە ءبىر ءىرى ماسەلە تابيعاتتىڭ جاندى جانە جانسىز كومپونەنتتەرى اراسىنداعى بايلانىستاردى ەسكەرمەي شەشىلمەيتىندىگىمەن تۇسىندىرۋگە بولادى.
2. قوقىس – عاسىر ماسەلەسى
ديۆان، چەمودان، ساكۆوياج، كارزەڭكە، كارتينا، كارتون، ۆەلوسيپەد، تەلەديدار، توڭازىتقىش – بۇل ءبىر تەكتى ەمەس زاتتار بىرنارسەنى قۇرايدى: ۋاقىت وتكەن سايىن ولار توزادى جانە قوقىسقا اينالادى.
ءبىزدىڭ پلانەتامىزدىڭ تۇرعىندارىنىڭ ءاربىر 6 ميللياردىنا جىلىنا 1 تونناعا جۋىق تۇرمىستىق قوقىس سايكەس كەلەدى. بۇل ميلليونداعان توزعان جانە سوعىلعان اۆتوموبيلدەر، سونداي - اق ونەركاسىپتىك قالدىقتاردى ساناماعاندا. ەگەر ءبىر جىلدا جينالعان بارلىق قوقىستى قۇرتپاي جانە وڭدەمەي، ۇيىندىگە اينالدىرسا، ەۋروپانىڭ ەڭ بيىك تاۋىنىڭ شىڭى – ەلبرۋس تاۋىنىڭ بيىكتىگىندەي (5642 م) – بولار ەدى.
ادامنىڭ ءومىر ءسۇرۋى ناتيجەسىندە پايدا بولعان قوقىستىڭ وراسان كوپ مولشەرى، ونى قايتا وڭدەۋمەن اينالىساتىن ونەركاسىپ سالالارىنىڭ پايدا بولۋىنا اكەلدى. ءتىپتى اۋدارماسىندا قوقىستانۋ دەگەندى بىلدىرەتىن گاربولوگيا جاڭا عىلىمي باعىت پايدا بولدى. الەمنىڭ گاربولوگتارى ادامزات ومىرىنە ەنگەن قوقىس تۇيىعىنان شىعۋدىڭ جولدارىن ىزدەۋدە.
ال قوقىس جىل وتكەن سايىن كوبەيۋ ۇستىنە كوبەيۋدە. نەگە؟
زەرتتەۋ ماقساتى: جەر عالامشارىنىڭ شامادان تىس قوقىستار مەن ءوندىرىس قالدىقتارىمەن لاستانۋ ستاتيستيكاسىن ەسەپتەي كەلە قوقىس قاسىرەتىنىڭ عالامدىق ماسەلە ەكەندىگىن دالەلدەۋ.
مىندەتتەرى:
1) 1) گوربولوگيا – قوقىستانۋ عىلىمى جايلى دەرەكتەر جيناۋ
2) قوقىستاردىڭ زياندىلىعىن، ساقتالۋ مەرزىمى تۋرالى كەستە سىزۋ
3) تۇرمىستىق قالدىقتاردى ەكىنشى رەت پايدالانۋ جايلى وقۋشىلارمەن سۇحبات جۇرگىزۋ، شىعارماشىلىق جۇمىستار جيناستىرۋ
4) بالقاش قالاسىنداعى سەس ورتالىعىنداعى كوممۋنالدى قىزمەت ادامدارىمەن كەزدەسۋ
5) زەرتحانالىق جۇمىستار جاساۋ
قورىتىندى ناتيجەسى:
- قوقىس قاسىرەتى ماسەلەسى تولىق اشىلعان.
- نەگىزگى ناتيجەسى اتالعان تاقىرىپ بويىنشا قاجەتتى دەرەكتەر دۇرىس تاڭداي بىلگەن.
- ىزدەنىس جۇمىستارىنىڭ باستى جاڭالىعى ەكولوگيالىق تۇرعىدان دۇرىس الىنعان.
كىرىسپە
1. ەكولوگيا: مىندەتتەرى مەن كەلەشەگى
ءبىلىمنىڭ بارلىق سالالارى سياقتى، ەكولوگيا ۇزدىكسىز دامىپ كەلدى، ءبىراق ول بىردە تەز، بىردە باياۋ بولىپ وتىردى. گيپپوكراتتىڭ، اريستوتەلدىڭ، باسقا دا كونە گرەك فيلوسوفتارىنىڭ ەڭبەكتەرىندە ايقىن ەكولوگيالىق سيپاتتاعى دەرەكتەر بار. سونىمەن بىرگە گرەكتەر «ەكولوگيا» دەگەن ءسوزدى بىلمەگەن. بۇل سالاعا «بيولوگيالىق قايتا ورلەۋدىڭ» (18 - 19 عاسىر) كوپتەگەن ۇلى قايراتكەرلەرى دە ءوز ۇلەسىن قوستى. مىسالى، 18 عاسىر باسىنداعى العاشقى ميكروسكوپپەن زەرتتەۋشىلەردىڭ ءبىرى رەتىندە كوبىرەك تانىمال بولعان انتون ۆان ليەۆەنگۋك، سونىمەن قاتار وسى كۇنگى ەكولوگيانىڭ ماڭىزدى ەكى سالاسىن – «قورەكتىك تىزبەكتەردى» جانە پوپۋلياسيا سانىنىڭ ديناميكاسىن زەرتتەۋدىڭ پيونەرى بولىپ تابىلادى.
كەز كەلگەن عىلىم سالاسى سياقتى، ەكولوگيانىڭ ەكى اسپەكتىسى بار. ونىڭ ءبىرى – تانىم شەڭبەرىن كەڭەيتۋ. بۇل باعىتتا ءبىرىنشى ورىنعا تابيعات دامۋىنىڭ زاڭدىلىقتارىن اشۋ جانە ولاردى ءتۇسىندىرۋ قويىلادى. ەكىنشىسى – جيناقتالعان
بىلىمدەردى قورشاعان ورتاعا قاتىستى پروبلەمالاردى شەشۋ ءۇشىن قولدانۋ. ەكولوگيا ماڭىزىنىڭ بارعان سايىن ارتۋىن – پراكتيكالىق ماڭىزى بار بىردە ءبىر ءىرى ماسەلە تابيعاتتىڭ جاندى جانە جانسىز كومپونەنتتەرى اراسىنداعى بايلانىستاردى ەسكەرمەي شەشىلمەيتىندىگىمەن تۇسىندىرۋگە بولادى.
2. قوقىس – عاسىر ماسەلەسى
ديۆان، چەمودان، ساكۆوياج، كارزەڭكە، كارتينا، كارتون، ۆەلوسيپەد، تەلەديدار، توڭازىتقىش – بۇل ءبىر تەكتى ەمەس زاتتار بىرنارسەنى قۇرايدى: ۋاقىت وتكەن سايىن ولار توزادى جانە قوقىسقا اينالادى.
ءبىزدىڭ پلانەتامىزدىڭ تۇرعىندارىنىڭ ءاربىر 6 ميللياردىنا جىلىنا 1 تونناعا جۋىق تۇرمىستىق قوقىس سايكەس كەلەدى. بۇل ميلليونداعان توزعان جانە سوعىلعان اۆتوموبيلدەر، سونداي - اق ونەركاسىپتىك قالدىقتاردى ساناماعاندا. ەگەر ءبىر جىلدا جينالعان بارلىق قوقىستى قۇرتپاي جانە وڭدەمەي، ۇيىندىگە اينالدىرسا، ەۋروپانىڭ ەڭ بيىك تاۋىنىڭ شىڭى – ەلبرۋس تاۋىنىڭ بيىكتىگىندەي (5642 م) – بولار ەدى.
ادامنىڭ ءومىر ءسۇرۋى ناتيجەسىندە پايدا بولعان قوقىستىڭ وراسان كوپ مولشەرى، ونى قايتا وڭدەۋمەن اينالىساتىن ونەركاسىپ سالالارىنىڭ پايدا بولۋىنا اكەلدى. ءتىپتى اۋدارماسىندا قوقىستانۋ دەگەندى بىلدىرەتىن گاربولوگيا جاڭا عىلىمي باعىت پايدا بولدى. الەمنىڭ گاربولوگتارى ادامزات ومىرىنە ەنگەن قوقىس تۇيىعىنان شىعۋدىڭ جولدارىن ىزدەۋدە.
ال قوقىس جىل وتكەن سايىن كوبەيۋ ۇستىنە كوبەيۋدە. نەگە؟
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
