قوش كەلدىڭ، ناۋرىز
تاربيە ساعاتىنىڭ تاقىرىبى: «قوش كەلدىڭ، ناۋرىز!»
ماقساتى: وقۋشىلارعا ناۋرىز مەرەكەسىنىڭ ءمانىن ءتۇسىندىرۋ، باۋىرمالدىققا، سىيلاستىققا تاربيەلەۋ، حالىق داستۇرلەرىن قۇرمەتتەۋگە باۋلۋ.
كورنەكىلىگى: بۋكلەت، جەكە سۋرەتتەر، سلايدتار، مەرەكەلىك داستارحان، اسەم بەزەندىرىلگەن بولمە، سيتاتالار.
جۇمىستىڭ ءتۇرى: اشىق تاربيە ساعاتى
تاربيە ساعاتىنىڭ بارىسى:
1. توپ جەتەكشىسىنىڭ كىرىسپە ءسوزى.
- ەرتەدەن مەرەكەلەنىپ كەلە جاتقان مەيرامنىڭ ءبىرى - ناۋرىز مەيرامى. بۇل مەرەكە جىل سايىن ناۋرىز ايىنىڭ 22-دە كۇن مەن ءتۇن تەڭەلىپ، قار ەرىپ، كوك شىعا باستاعان كوكتەم ايىندا تويلانادى. سوندىقتان، ناۋرىز كۇنىن ادامدار جاڭا جىلدىڭ باسى - «ۇلىستىڭ ۇلى كۇنى» دەپ ەسەپتەپ، جاقسى تىلەكپەن، زور قۋانىشپەن قارسى العان. بۇل كۇندى جۇرت ەل ارالاپ، ۇيلەرگە كىرىپ، ناۋرىز كوجە ءىشىپ، ءان ايتىپ، بي بيلەپ، ۇلتتىق ويىندار ويناپ، ويىن-ساۋىقپەن وتكىزگەن. ناۋرىز كۇنى حالىق بىر-بىرىمەن كورىسىپ امانداسقان. وكپە - رەنىش ۇمىتىلىپ، دوس بولادى ەكەن. ناۋرىزدىڭ 21 كۇنى قىدىر اتا دالانى ارالايدى ەكەن. (قىدىر اتا ادامدارعا باقىت - داۋلەت اكەلەتىن كورىنبەيتىن اقساقال.)
2. جۇرگىزۋشى:
مالدار تولدەپ، قوي قوزداپ،
سۇتتەن بۇلاق اعىزعان.
جاڭا جىلدىڭ سيپاتى،
مولشىلىققا اڭىز بوپ.
باستالىپتى ناۋرىزدان – دەپ ناۋرىزدى جىل باسى سانايدى!
3. تىڭداڭىزدار! تىڭداڭىزدار!
توي دابىلىن قاعىپ تۇرعان
مۇندا ءبىز بار.
ەستىمەگەن، ەستىدىڭدەر،
تىڭدا مەنى، تىڭداڭدار
ءبىر ورىندا تۇرماڭدار!
4. وقۋشى
بەلگىسىندەي وتكەن كۇن
«امال» اتتى قالىپتى.
ناۋرىز – باسى كوكتەمنىڭ،
سۇيىكتى ايى حالىقتىڭ.
ناۋرىزدا كۇلىمدەپ،
كۇن كوزى جىلىندى.
وزگەشە بۇگىن لەپ
قىس – تاۋعا تىعىلدى.
ناۋرىزدى حالقىمىز،
جىل باسى دەپ سانايدى.
كونەرمەي سالتىمىز،
كوپ ەلگە تارايدى.
5. ءان ايتىلدى كۇنى بويى.
بۇل مەرەكە – بىزگە ويىن.
كوجەسى كوپ، شەلپەگى كوپ.
جاقسى كورەم ناۋرىز تويىن.
«ساقينا سالۋ» ويىنى
ءبىر، ەكى.
جەردىڭ بەتى.
سارى شىمشىق،
تەز ۇشىپ شىق!
ۇستالىپ قالعان وقۋشى بەلگىلى ءبىر شارتتى ورىندايدى. شارتتى جۇرگىزۋشى ايتادى.
6. اباي «جازعىتۇرىم»
جازعىتۇرىم قالمايدى قىستىڭ سىزى،
ماساتىداي قۇلپىرار جەردىڭ ءجۇزى،
جان – جانۋار، ادامزات انتالاسا،
اتا – اناداي ەلجىرەر كۇننىڭ كوزى.
جازدىڭ كوركى ەنەدى جىل قۇسىمەن،
جايراڭداسىپ جاس كۇلەر قۇربىسىمەن.
كوردەن جاڭا تۇرعانداي كەمپىر مەن شال
جالباڭداسار ءوزىنىڭ تۇرعىسىمەن.
قىرداعى ەل ويداعى ەلمەن ارالاسىپ،
كۇلىمدەسىپ، كورىسىپ، قۇشاق تاسىپ.
شارۋا قۋعان جاستاردىڭ موينى بوساپ،
سىبىرلاسىپ، سىرلاسىپ، ماۋقىن باسىپ.
7. «قوش كەلدىڭ، ناۋرىز!» ءانى
كوگىلدىر كوكتەم، كوكتەم بۇل،
كوگىلدىر كولشىك قياقتى.
جاۋقازىندار كوكتەم ءبىر
توگىلىپ تۇرعان سياقتى.
كوگىلدىر كوكتەم، كوك بارقىت،
شاپانىن جاپتى دالاعا.
جاڭبىرىن توكتى كوك سارقىپ،
شولدەپ قاپتى جەر - انا!
8. ناۋرىز تويى ادەمى
اجەم ەسكە تۇسىرەدى.
بىزدەرگە ارناپ ادەيى
ناۋرىز كوجە ءپىسىردى.
اشىلدى دا كەبەجە،
ءدام ازىرلەۋ باستالدى.
اجەم ناۋرىز كوجەگە
جەتى ءتۇرلى اس سالدى.
بيداي، كۇرىش، تارى بار،
بار ءسۇر ەت پەن شۇجىعى.
اششى قۇرتى تاعى بار،
كوجە – ەلدىڭ ىرزىعى...
9. تاقتادا ناۋرىز كوجەگە سالىناتىن تاعام تۇرلەرىنىڭ اتى جازىلعان كارتوچكالار ءىلۋلى تۇرادى. سۇراق:
- ناۋرىز كوجە ءپىسىرۋ ءۇشىن اۋەلى قاي تاعام ءتۇرىن قازانعا سالامىز؟ جاۋاپقا سايكەس تاعام ءتۇرى الىنىپ، ارتىنداعى سۇراق وقىلادى. جاۋاپ دۇرىس بولسا، سىيلىق بەرىلەدى. بارلىق سۇراق وقىلىپ بولعاسىن تاعام تۇرلەرى قازانعا سالىنىپ، كوجە اسىلادى. ءسويتىپ، تاربيە ساعاتىنا قاتىسۋشىلار مەرەكەلىك داستارحانعا شاقىرىلادى. داستارحان باسىندا جاقسى تىلەكتەر جانە جاراپازان ايتىلادى.
10. جاراپازان.
ايتايىن جاراپازان ەسىگىڭە-اۋ،
ءسابي ءبىتسىن وسى ءۇيدىڭ ەسىگىنە-اۋ.
جاراپازان تەك قانا ءدىن جولى ەمەس،
بۇيىرتسىن دەپ ايتايىن نەسىبەڭە-اۋ،
ەسكى جىل كەتىپ قالعان ەسىركەيدى-اۋ
جاڭا جىل كەلىپ قالعان نەنى ىستەيدى-اۋ.
جاڭا جىل جەتىپ كەلگەن جۇكپەن كەلەر،
جۇبايلار جاڭا-جاڭا جۇپپەن كەلەر.
ءۇيىڭ - ءۇيىڭ ءۇي ەكەن،
ءۇيدىڭ كوركى شي ەكەن،
سابا كوركى شي ەكەن،
ساندىق كوركى تۇيە ەكەن،
اشەكەيلەپ سىرلاعان،
اق سارايداي ءۇيى بار،
اق بوكەندەي قويى بار،
قارا ساقال كەرميىق،
قانداي بايدىڭ ءۇيى ەكەن؟
ايتامىن جاراپازان ۇيىڭىزگە،
ۇستاعان ءۇي اينالا شيىڭىزگە،
قوي بەرسەڭ، قوزى بەرسەڭ كوپسىنبەيمىن.
كەلىپسىز بيىلعى جىل كۇيىڭىزگە.
ايتامىن جاراپازان ۇيىڭىزگە،
تۋىرلىق ءۇي اينالا شيىڭىزگە:
وسى ءۇيدىڭ شاڭىراعى شاپ-شاق ەكەن،
جەڭگەمىز وسى ۇيدەگى اپپاق ەكەن...
ايتامىز جاراپازان ەسىگىڭە،
قوشقارداي قوس ۇل بەرسىن بەسىگىڭە.
11.داستارحانعا باتا بەرىلەدى.
ناۋرىز باتالارى.
ۇلىس باقتى بولسىن،
ءار كۇنىمىز جاقسى بولسىن،
دوستىعىمىز بەرىك بولسىن،
ءبىلىم - ونەر سەرىك بولسىن!
امانسىز با،
ۇلىس وڭ بولسىن.
اق مول بولسىن،
قايدا بارسا، جول بولسىن!
ۇلىس باقتى بولسىن،
ءتورت تۇلىگى اقتى بولسىن!
ۇلىستىڭ ۇلى كۇنى قۇتتى بولسىن!
ماقساتى: وقۋشىلارعا ناۋرىز مەرەكەسىنىڭ ءمانىن ءتۇسىندىرۋ، باۋىرمالدىققا، سىيلاستىققا تاربيەلەۋ، حالىق داستۇرلەرىن قۇرمەتتەۋگە باۋلۋ.
كورنەكىلىگى: بۋكلەت، جەكە سۋرەتتەر، سلايدتار، مەرەكەلىك داستارحان، اسەم بەزەندىرىلگەن بولمە، سيتاتالار.
جۇمىستىڭ ءتۇرى: اشىق تاربيە ساعاتى
تاربيە ساعاتىنىڭ بارىسى:
1. توپ جەتەكشىسىنىڭ كىرىسپە ءسوزى.
- ەرتەدەن مەرەكەلەنىپ كەلە جاتقان مەيرامنىڭ ءبىرى - ناۋرىز مەيرامى. بۇل مەرەكە جىل سايىن ناۋرىز ايىنىڭ 22-دە كۇن مەن ءتۇن تەڭەلىپ، قار ەرىپ، كوك شىعا باستاعان كوكتەم ايىندا تويلانادى. سوندىقتان، ناۋرىز كۇنىن ادامدار جاڭا جىلدىڭ باسى - «ۇلىستىڭ ۇلى كۇنى» دەپ ەسەپتەپ، جاقسى تىلەكپەن، زور قۋانىشپەن قارسى العان. بۇل كۇندى جۇرت ەل ارالاپ، ۇيلەرگە كىرىپ، ناۋرىز كوجە ءىشىپ، ءان ايتىپ، بي بيلەپ، ۇلتتىق ويىندار ويناپ، ويىن-ساۋىقپەن وتكىزگەن. ناۋرىز كۇنى حالىق بىر-بىرىمەن كورىسىپ امانداسقان. وكپە - رەنىش ۇمىتىلىپ، دوس بولادى ەكەن. ناۋرىزدىڭ 21 كۇنى قىدىر اتا دالانى ارالايدى ەكەن. (قىدىر اتا ادامدارعا باقىت - داۋلەت اكەلەتىن كورىنبەيتىن اقساقال.)
2. جۇرگىزۋشى:
مالدار تولدەپ، قوي قوزداپ،
سۇتتەن بۇلاق اعىزعان.
جاڭا جىلدىڭ سيپاتى،
مولشىلىققا اڭىز بوپ.
باستالىپتى ناۋرىزدان – دەپ ناۋرىزدى جىل باسى سانايدى!
3. تىڭداڭىزدار! تىڭداڭىزدار!
توي دابىلىن قاعىپ تۇرعان
مۇندا ءبىز بار.
ەستىمەگەن، ەستىدىڭدەر،
تىڭدا مەنى، تىڭداڭدار
ءبىر ورىندا تۇرماڭدار!
4. وقۋشى
بەلگىسىندەي وتكەن كۇن
«امال» اتتى قالىپتى.
ناۋرىز – باسى كوكتەمنىڭ،
سۇيىكتى ايى حالىقتىڭ.
ناۋرىزدا كۇلىمدەپ،
كۇن كوزى جىلىندى.
وزگەشە بۇگىن لەپ
قىس – تاۋعا تىعىلدى.
ناۋرىزدى حالقىمىز،
جىل باسى دەپ سانايدى.
كونەرمەي سالتىمىز،
كوپ ەلگە تارايدى.
5. ءان ايتىلدى كۇنى بويى.
بۇل مەرەكە – بىزگە ويىن.
كوجەسى كوپ، شەلپەگى كوپ.
جاقسى كورەم ناۋرىز تويىن.
«ساقينا سالۋ» ويىنى
ءبىر، ەكى.
جەردىڭ بەتى.
سارى شىمشىق،
تەز ۇشىپ شىق!
ۇستالىپ قالعان وقۋشى بەلگىلى ءبىر شارتتى ورىندايدى. شارتتى جۇرگىزۋشى ايتادى.
6. اباي «جازعىتۇرىم»
جازعىتۇرىم قالمايدى قىستىڭ سىزى،
ماساتىداي قۇلپىرار جەردىڭ ءجۇزى،
جان – جانۋار، ادامزات انتالاسا،
اتا – اناداي ەلجىرەر كۇننىڭ كوزى.
جازدىڭ كوركى ەنەدى جىل قۇسىمەن،
جايراڭداسىپ جاس كۇلەر قۇربىسىمەن.
كوردەن جاڭا تۇرعانداي كەمپىر مەن شال
جالباڭداسار ءوزىنىڭ تۇرعىسىمەن.
قىرداعى ەل ويداعى ەلمەن ارالاسىپ،
كۇلىمدەسىپ، كورىسىپ، قۇشاق تاسىپ.
شارۋا قۋعان جاستاردىڭ موينى بوساپ،
سىبىرلاسىپ، سىرلاسىپ، ماۋقىن باسىپ.
7. «قوش كەلدىڭ، ناۋرىز!» ءانى
كوگىلدىر كوكتەم، كوكتەم بۇل،
كوگىلدىر كولشىك قياقتى.
جاۋقازىندار كوكتەم ءبىر
توگىلىپ تۇرعان سياقتى.
كوگىلدىر كوكتەم، كوك بارقىت،
شاپانىن جاپتى دالاعا.
جاڭبىرىن توكتى كوك سارقىپ،
شولدەپ قاپتى جەر - انا!
8. ناۋرىز تويى ادەمى
اجەم ەسكە تۇسىرەدى.
بىزدەرگە ارناپ ادەيى
ناۋرىز كوجە ءپىسىردى.
اشىلدى دا كەبەجە،
ءدام ازىرلەۋ باستالدى.
اجەم ناۋرىز كوجەگە
جەتى ءتۇرلى اس سالدى.
بيداي، كۇرىش، تارى بار،
بار ءسۇر ەت پەن شۇجىعى.
اششى قۇرتى تاعى بار،
كوجە – ەلدىڭ ىرزىعى...
9. تاقتادا ناۋرىز كوجەگە سالىناتىن تاعام تۇرلەرىنىڭ اتى جازىلعان كارتوچكالار ءىلۋلى تۇرادى. سۇراق:
- ناۋرىز كوجە ءپىسىرۋ ءۇشىن اۋەلى قاي تاعام ءتۇرىن قازانعا سالامىز؟ جاۋاپقا سايكەس تاعام ءتۇرى الىنىپ، ارتىنداعى سۇراق وقىلادى. جاۋاپ دۇرىس بولسا، سىيلىق بەرىلەدى. بارلىق سۇراق وقىلىپ بولعاسىن تاعام تۇرلەرى قازانعا سالىنىپ، كوجە اسىلادى. ءسويتىپ، تاربيە ساعاتىنا قاتىسۋشىلار مەرەكەلىك داستارحانعا شاقىرىلادى. داستارحان باسىندا جاقسى تىلەكتەر جانە جاراپازان ايتىلادى.
10. جاراپازان.
ايتايىن جاراپازان ەسىگىڭە-اۋ،
ءسابي ءبىتسىن وسى ءۇيدىڭ ەسىگىنە-اۋ.
جاراپازان تەك قانا ءدىن جولى ەمەس،
بۇيىرتسىن دەپ ايتايىن نەسىبەڭە-اۋ،
ەسكى جىل كەتىپ قالعان ەسىركەيدى-اۋ
جاڭا جىل كەلىپ قالعان نەنى ىستەيدى-اۋ.
جاڭا جىل جەتىپ كەلگەن جۇكپەن كەلەر،
جۇبايلار جاڭا-جاڭا جۇپپەن كەلەر.
ءۇيىڭ - ءۇيىڭ ءۇي ەكەن،
ءۇيدىڭ كوركى شي ەكەن،
سابا كوركى شي ەكەن،
ساندىق كوركى تۇيە ەكەن،
اشەكەيلەپ سىرلاعان،
اق سارايداي ءۇيى بار،
اق بوكەندەي قويى بار،
قارا ساقال كەرميىق،
قانداي بايدىڭ ءۇيى ەكەن؟
ايتامىن جاراپازان ۇيىڭىزگە،
ۇستاعان ءۇي اينالا شيىڭىزگە،
قوي بەرسەڭ، قوزى بەرسەڭ كوپسىنبەيمىن.
كەلىپسىز بيىلعى جىل كۇيىڭىزگە.
ايتامىن جاراپازان ۇيىڭىزگە،
تۋىرلىق ءۇي اينالا شيىڭىزگە:
وسى ءۇيدىڭ شاڭىراعى شاپ-شاق ەكەن،
جەڭگەمىز وسى ۇيدەگى اپپاق ەكەن...
ايتامىز جاراپازان ەسىگىڭە،
قوشقارداي قوس ۇل بەرسىن بەسىگىڭە.
11.داستارحانعا باتا بەرىلەدى.
ناۋرىز باتالارى.
ۇلىس باقتى بولسىن،
ءار كۇنىمىز جاقسى بولسىن،
دوستىعىمىز بەرىك بولسىن،
ءبىلىم - ونەر سەرىك بولسىن!
امانسىز با،
ۇلىس وڭ بولسىن.
اق مول بولسىن،
قايدا بارسا، جول بولسىن!
ۇلىس باقتى بولسىن،
ءتورت تۇلىگى اقتى بولسىن!
ۇلىستىڭ ۇلى كۇنى قۇتتى بولسىن!
You Might Also Like
