قوشقار ۇلى جانىبەك
قازاقتا اتاقتى جانىبەك ۇشەۋ: نوعايلى جۇرتىنىڭ حانى — از-جانىبەك، ابىلايدىڭ قولباسشىلارىنىڭ بىرەۋى — شاقشاق جانىبەك جانە ەر جانىبەك. كەيىنگى جانىبەكتىڭ رۋى — كەرەي. اكەسى قوشقار دەگەن كىسى ۇيىنە شاقشاق جانىبەك كەلىپ قونعان ءتۇنى ايەلى بوسانىپ ۇل تاپقان سوڭ بالانىڭ اتىن ىرىمداپ جانىبەك قويعان.
وسى جانىبەكتىڭ باستاۋىمەن كەرەيدىڭ اباق رۋى ...زايسان بەكىنىسىنىڭ سولداتتارىمەن اتىسىپ، موڭعوليا جەرىنە ءوتىپ كەتكەن. سوندىقتان ولاردى «بودامسىز كەرەي» دەپ اتايدى. ءقازىر ولاردىڭ ۇرپاعى موڭعوليانىڭ ءۇش ايماعىن الىپ جاتىر.
جانىبەك اباق رۋىن موڭعولياعا اپارىپ قونىستاندىرعان سوڭ، ەندى قازىرگى سەمەي وبلىسىنىڭ شۇبارتاۋ اۋدانىن مەكەندەيتىن جوبالاي كەرەيلەرىن كوشىرىپ اكەتپەك بولىپ كەلە جاتقاندا، جولدا اۋىرىپ قايتىس بولىپتى. زيراتى سەمەي وبلىسىنىڭ جارما اۋدانىنداعى شار وزەنى بويىندا، «ورتا بۇلاق» دەگەن جەردە.
مەنىڭ ايتپاعىم — وسى جانىبەك باستاعان كەرەيلەردىڭ موڭعولياعا شەرۋ تارتۋىنا بايلانىستى تۋعان «ەردىڭ قۇنى ءبىر اتىم ناسىباي» دەگەن ماتەل تۋرالى.
كەرەيلەر زايسانعا بارا جاتقان جولدا قالبا تاۋىنا ءبىر جۇماداي ايالدايدى. شىڭعىس تاۋىنان توبىقتى رۋى ىعىستىرىپ شىعارعان ماتاي رۋىنىڭ دا قالباعا جاڭا قونىستانعان كەزى ەكەن. ماتايلار كەرەيلەردى «قالباعا مۇلدە قونىستانىپ قالادى» دەپ ەسەپتەسە كەرەك، ۇركىتۋ ماقساتىمەن كەرەيدىڭ ءبىر اۋىلىنا سوقتىعادى. ۇرىس كەزىندە كەرەي جاقتان ءبىر ادام ولەدى. مۇنى ەستىگەن جانىبەك بارلىق اۋىلداردى ءبىر جەرگە شوقتاي ءيىرىپ، قارۋلى قولمەن ماتاي ەلىن شابۋعا دايىندالادى. سوقتىعۋىن سوقتىققانمەن، ماتايلار قاتتى ساسادى. كەرەي اۋىلدارىنا استىرتىن جانسىز جىبەرىپ، جانىبەك باتىردىڭ مىنەز-قۇلقى تۋرالى مالىمەت جينايدى. جانسىزداردىڭ اكەلگەن مالىمەتىنە قاراعاندا، جانىبەك — قۇرالايدى كوزگە اتاتىن مەرگەن ادامدى ۇرتىنان تۇيرەپ تۇسىرەتىن نايزاكەر. جالعىز-اق وسالدىعى بار. ول — ناسىبايعا اسا قۇمارلىعى.
مۇنى بىلگەن ماتايلار ءادىس قولدانادى. ءبىر شەبەرگە كۇمىسپەن شىتىرلاتىپ، قۇنى ءبىر بەستىلىك ءمۇيىز شاقشا جاساتادى. ىشىنە جالبىزدىڭ سۋى سەبىلگەن قوڭىر بۇيرا ناسىباي تولتىرادى. سويتەدى دە، ماتاي ىشىندەگى جانىبەك ەسىمدى جاس شەشەن جىگىتتى باتىر جانىبەككە ەلشىلىككە جونەلتەدى.
ەلشى جىگىت جانىبەككە كەلىپ، ماتايلاردىڭ ۇيعارىمىن ەستىرتەدى. ماتايلار: «كىسى قۇنى ءجۇز جىلقىنى الىپ توقتاسىن»، — دەگەن ەكەن. باتىر بۇل ۇسىنىسقا ءمىز باقپايدى. سازارىپ وتىرىپ قالادى. سول ساتتە ەلشى جىگىت قوينىنان كۇمىس شاقشانى سۋىرىپ الىپ باتىردىڭ الدىنا تاستايدى. باتىر قىزىعىپ كەتىپ شاقشانى الىپ كورەدى دە، ناسىبايدان ۇرتىنا تاستاپ جىبەرەدى. سالدەن سوڭ قاباعى اشىلا باستايدى.
اقىرىندا:
— بولماس، بولماس، ەركەك توقتى قۇرباندىق. «سۋدىڭ ءتۇبىن شىم ايىرار، داۋدىڭ ءتۇبىن قىز ايىرار». جىعىندى اۋىل قۇدالاسىپ، قىز بەرىسسىن! — دەيدى. ال ۇرىستا ولگەن جىگىتتىڭ قۇنىن ءبىرجولا سالاۋات ەتىپ، كەشىرىپتى.
وقۋعا كەڭەس بەرەمىز:
ابىلاي حاننىڭ جانىبەكتى سىناۋى
جانىبەكتىڭ قارتايعان كەزىندە كەشىرمەلەرىن ەسكە الۋى
جانىبەك باتىردىڭ ابىلايدىڭ وڭ تىزەسىنەن ورىن الۋى
You Might Also Like
-
جانىبەك وتمىشتەگى تار جول، تايعاق كەشىرمەلەرىن بىلاي ەسكە الادى ەكەن:
-
كەرەيدەن دوسىمبەكتىڭ ۇيىنە ون ەكى جاسار جيەنى كەلىپتى. ويعا كوسەم، تىلگە شەشەن، قايتپاس قايسار جۇرەكتى بالا ەكەن، ناعاشىسىنان كوك دونەندى سۇراپتى. ءبىراق يەمدەنىپ ءمىنىپ جۇرگەن دوسىمبەكتىڭ بالالارى ب...
