InfoHub Logo

جانىبەك وتمىشتەگى تار جول، تايعاق كەشىرمەلەرىن بىلاي ەسكە الادى ەكەن:

1. مايدانداسىپ جاۋ ءتۇسىرۋدى ەرلىگىم دەپ سانايمىن، قاپتاعان جاۋمەن شايقاسساڭ، وتكىر نايزانىڭ ۇشىمەن، تۇلپار اتتىڭ كۇشىمەن، قايراتىڭا ءادىس-امالىڭدى قوسىپ جەڭەسىڭ. سەن ونى الماساڭ، ول سەنى الادى. تالاي-تالاي قان مايداندى باسىمنان كەشىردىم، تار جول، تايعاق كەزەڭدەردەن ءوتتىم، مايداندا جاۋ تۇسىرمەي قايتقان جەرىم جوق، ونىڭ ءقايبىرىن ەرلىككە سانارسىڭ. ءبىراق ومىرىمدە قاپيادا كەزىگىپ، قاس-قاعىمنىڭ اراسىندا وتكەن ءۇش ءتۇرلى جاعدايعا تاپ بولدىم. سوندا مەنىڭ جۇرەگىم تۇرشىگىپ كورمەدى. كەيبىرەۋلەر قورقامىز دەيدى ەكەن، مەن قورقۋدىڭ نە ەكەنىن بىلگەن جان ەمەسپىن، اللا بەرگەن جاندى اللا ءوزى الادى، باسقا بىرەۋدىڭ الۋى مۇمكىن ەمەس دەپ سەنەمىن.

سوعىستا جەڭىلگەنىڭ — اقىل-ايلا مەن كۇشىڭنىڭ كەمدىگى، سوعىستا جەڭگەنىڭ — سول ەكەۋىنىڭ ارتىقتىعى. ال كۇتپەگەن جەردە جانىڭا قىسىم كەلگەندە قاباعىڭدى شىتپاي، قالت ويلاپ، قاپىسىن تاپساڭ، ەرلىك، جۇرەكتىلىك دەگەن سول.

جاس كەزىم، جىلقى تابىنىندا ءجۇرىپ تاڭ قاراڭعىسىندا كوز ءىلىندىرىپ الايىن دەپ توقىمىمدى توسەپ، ەرىمدى جاستانىپ، شىلبىرىمدى جامباسىما باسىپ، كويلەكتىڭ ومىراۋ تۇيمەسىن اعىتىپ، كەۋدەمدى سامالعا اشىپ، كوك شالعىندى قولاتتا جاتىپ قالدىم.

ءبىر كەزدە مۇزداي سۋىق ءبىر نارسە كەۋدەمدى باسىپ كەلە جاتقانىنان ويانا كەلسەم، جىلان ەكەن. ويانعاندا قوزعالىپ كەتسەم كەرەك، جىلان ىسىلداپ يەگىمنىڭ استىنان اۋزىما قاراي ورمەلەپ ءتىلىن جالاڭداتتى. شاعىپ الار ما ەكەن دەپ سەسكەنبەدىم. اۋزىمدى اشىپ، دەمىمدى ىشىمە قاراي تارتا بەردىم. ەكى كوزىم جىلاننىڭ قيمىلىندا، ونىڭ باسى اۋزىما كىرە بەرگەندە تىسىممەن قىرشىپ تۇكىرىپ جىبەردىم، سوندا ءتىسىم مۇزداي بولىپ كەتتى. ءبىراق سەسكەنبەدىم. وسى وقيعانى ەستىگەن ناعاشىم: «جىگىتتىڭ ەرلىگى — بايسالدىلىعى»، — دەپ مەنى ماقتاعان ەدى.

2. ەل الدىنا ءتۇسىپ، ەر قاتارىنا قوسىلىپ قالعان كەزىمدە، «ەل شەتىندە جاۋ جاتىر، جولداستاسىپ بىرگە بارىپ، سونى الايىق» دەپ قابانباي باتىر شاقىرتىپتى. ارا قونىپ قابەكەڭنىڭ اۋى- لىنا جەتىپ، سالەم بەرىپ ۇيگە كىرگەنىمدە، سالەمدى قابەكەڭنەن بۇرىن بوگەنباي باتىر الدى. ۇيدە ەكەۋى عانا ەكەن، جيعان قول- دارى، جاۋ-جاراعى كورىنبەيدى. كەشكى استا وتىرعاندا بوگەنباي جاي ءبىر عانا:

— جاۋ جانىنان ءبولىنىپ شىعىپ، ءوز بەتىمەن قول جيناعان ءبىر قاراقشى ەكى ەلدىڭ تىنىشتىعىن كەتىرىپ، مالىن ايداپ، قىز-قاتىندارىن ولجالاپ، مازا الىپ تۇر، — دەدى.

مەن كوپ سويلەمەي:

— ەل الاڭسىز بولعانى جاقسى ەدى، — دەدىم.

ەرتەڭىندە ۇشەۋمىز ءبىر جول باستاۋشى الىپ ءجۇرىپ كەتتىك. بىرەر كۇندە ەل شەتىنە ىلىندىك. قاراقشىلاردان ءزابىر كورگەن ەل زار جىلاپ، كوك ەتەگىن كول قىپ كوز جاسىن توكتى. قاراقشىلار ويدا جوقتا ءجايىن جاتقان ەلگە باسىپ كىرىپ، مالىن قۋىپ، ادامىن ولجالاپ، قارسىلاسقان ەر ازاماتتى ءولتىرىپ، ويىنا كەلگەنىن ىستەپ ءجۇرىپتى. قاراقشىلاردىڭ جۇگەنسىز قىلىقتارىن ەستىپ، حالىقتىڭ كوز جاسىن كورگەن سايىن قانىم قايناپ، الاساتتىم. جاۋعا تاياعان سايىن ءجۇرىسىمىز شيراي ءتۇستى. ولاردىڭ اپانىن انىق بىلەتىن جول باستاۋشىمىز توتەلەپ باستاپ، نەلەر قۇلاما قۇز، اقپا قورىم، جىنىس ورمانداردان ءوتىپ، ءبىزدى تاڭ بوزىندا ولاردىڭ تاق جەلكەسىنەن ءتۇسىردى.

قاراقشىلار ءبىر ۇلكەن قولاتتى الىپ، اقبوز ۇيلەردى تىگىپ تاستاپ جاتىر ەكەن. شاماسى جورتۋىلدان تۇندە عانا كەلسە كەرەك، اتتارى ءتۇيۋلى، تۇيەلەرى قومداۋلى، توعاناقتى تەڭدەرى جيىلماعان.

«قانشا حالىقتى زار يلەتتى ەكەن» دەگەن وي باسىما نايزاعايداي سوعىلعاندا، اتىمدى ۇرىپ جىبەرىپ قابانباي مەن بوگەنبايدىڭ الدىنا كولدەنەندەپ تۇرا قالعانىمدى ءوزىم دە بىلمەي قالىپپىن. مەنىڭ شىعا كەلگەنىمەن رۇقسات سۇراعانىمدى ايتقىزباي تانىعان ەكەۋى جارىسا:

— بالاقاي، جولىڭ بولسىن! — دەستى. بۇرىلىپ جۇرە بەرگەنىمدە ولار: «جول بويىنداعى حالىقتىڭ مۇڭ-نالاسى شيرىقتىرىپ كەلە جاتىر ەدى، جولى بولار-اق! — دەستى.

دۇسپان دا بولسا «قاپى كەتتىم» دەمەسىن دەپ، ورتاسىنا ۇران سالىپ كىردىم. ولاردىڭ تۇشتى ۇيقىسىن مەنىڭ كۇشتى داۋسىم شايداي اشتى. توپ-توپ بولىپ ۇيلەردەن شىعىپ، اتتارىن شەشىپ جاتىر. نازارىم ورتاداعى اق ۇيدە، سودان شىققان بەس ادامنىڭ ارتقىسى زور دەنەلى بىرەۋ كيىز ەسىكتى يىعىمەن كوتەرە اشىپ، نىعىز باسىپ ماعان قاراي كىرپىكتى قىسىق كوزىمەن باعىپ كەلەدى. ۇستىندە ساۋىت-سايمان، ۇستىنەن جامىلعان ۇلكەن سارى جىبەك شاپان. شاپاننىڭ ەتەگى شالعىنعا سۇيرەتىلىپ، شۇبالاڭ قاعادى. جاس مولشەرى قىرىققا ەركىن ىلىنبەگەن، سەلەۋ ساقالدى، تايقى ماڭدايلى، بۇيرەك بەتتى، دۇرديگەن ەرىندى ادام ەكەن. ءدال ەرنىنىڭ ءۇستىن تۇيرەگەن نايزا تابىنان قالعان تىرتىقتى انادايدان ايىردىم. جولبارىستىڭ مۇرتىنداي بەس تال مۇرتى تىپ-تىك بولىپ شاشىراپ تۇر. ونىڭ سەتىلگەن تاناۋىنان كەلەكەنىڭ كۇلكىسى بايقالعانداي بولدى.

— كىمسىڭ سەن؟! — دەپ زەكي سۇرادى مەنەن.

— مەن ءجونىمدى ايتقانىممەن، سەن ءجونىڭدى نە دەپ ايتار ەدىڭ؟ ەل دەيتىن ەلى، ءجون دەيتىن ءجونى جوق قانى قارا قاراقشى! — دەدىم اقىرىپ. ءسوزىم شىمبايىنا باتتى بىلەم، كوزىنەن اشۋ وتى جارق ەتىپ شىعا كەلدى. ارتىنا بۇرىلىپ قولىن ءبىر-اق سەرمەگەندە ەكى ءجۇز شاقتى ادام اتىنا قونىپ ۇلگىردى. مەن: «جەكە-جەكە!» دەپ ايعايلادىم. سول ساتتە قاراسۇر اتتى بىرەۋ مايدان تارتتى. شاۋىپ كەلە بەرگەن ساتتە نايزاسىنان شاپ بەرىپ جۇلقا تارتقانىمدا ات تەبىنىمەن الدىما كەلىپ قالدى. سول ساتتە قانجارىن سۋىرۋعا كەلتىرمەي اتىنان جۇلىپ الىپ، جالپاق تاسقا قويىپ كەتتىم. اتىمنىڭ تىزگىنىن تەز تارتىپ: «جەكە-جەكە!» دەپ تاعى دا ايعايلادىم. بار ويىم پالە باسى — باعاناعى سارىدا. ونىمەن سىلكىلەسپەي اشۋىم تاراپ، كەگىم قايتاتىن ەمەس.

جۋان سارى شاپانىن شەشىپ تاستاپ ارتىنا بۇرىلا بەرگەندە، تۇلپار اتىن ەكى ادام جەتەكتەپ كەلىپ يىلە قالدى. اتىنا ءمىنىپ نايزاسىن سەرت ۇستانعان، ول اۋەلى مەنىڭ جۇرەگىمدى العىسى كەلدى بىلەم، اشۋلى وتتى كوزىمەن تۇيىلە قاراپ كەلىپ، مايدان تارتىپ شابا جونەلدى. اعىزىپ كەلىپ اتىنىڭ تەبىنى، قولىنىڭ بار پارمەنىمەن كىندىگىمنىڭ باسىنان نايزا سالدى. مەن قالقانىمدى توسا قويدىم.

تىزگىن تارتقاندا كانىگى بولعان سارى تۇلپار تىك سەكىردى. وسى كەزدە ول وتە شاپشاندىقپەن جاندى جەرىمنەن الدە نەشە رەت نايزا سالدى. مەن دە قالت كەتىرمەي توستىم. اقىرى ول كەزەك بەرۋگە ءماجبۇر بولدى. مەن دە اعىزىپ كەلىپ نايزا سالدىم. شىركىننىڭ كۇشتىلىگى مەن شاپشاڭدىعى-اي! ءوزىم-وز بوپ نايزامنىڭ قاتتى قاعىلعانى وسى ەدى. كەزەك تاعى ءبىر اينالىپ ماعان كەلدى. مەن ويقاستاتىپ شىعا بەرگەنىمدە سەرىكتەرىمنىڭ ۇران سالعان داۋىستارى ەستىلدى. مەنىڭ باسىما «ءبىر قاراقشىنى الا الماعانىم با؟» دەگەن نامىس ورالا كەتتى. قالاي كەلگەنىمدى بىلمەيمىن، قىلىشپەن قاتتى ۇرعاندا قالقانى قولىنان ۇشىپ كەتتى. قايتا قايىرىلىپ، قىلىشىن قاعىپ، ۇشىرىپ جىبەردىم. «باسىن شاۋىپ تاستايمىن» دەپ قايىرىلعانىمدا، مەنىڭ ەكى باتىرىم دا كەلىپ قالعان ەكەن.

اق بوز ۇيدەن ەڭىرەي جۇگىرگەن ايەل زاتى كەلگەن بەتى ۇزەڭگىمدى ءسۇيىپ، جالىنىپ:

— جانىن قيىپ كەت، باتىر! — دەپ ءوتىندى. بوگەنباي مەن قابانباي وسىنىڭ تىلەگىن بەر دەپ سۇرادى.

— ال بەردىم، — دەپ مايداننان شىعا بەرگەنىمدە:

— مەنى ءولتىرىپ كەت! — دەپ ايعايلاپ ماعان قاراي تۇرا شاپتى الگى باتىر، — مەن ەلسىز، مەكەنسىز ەدىم، ەندى سەرىكسىز قالدىم. باسىمدى سۇيەر جان قالماعان ەكەن، ەندى قاڭعىتپا، مەنى ءولتىرىپ كەت! — دەپ ۇشىرتىپ كەلەدى. كوزىنەن وت شاشىرايدى، اشۋ-كەكتىڭ ۇشقىنى ما، الدە وكىنىشتىڭ قامىرىعى ما، كىم ءبىلسىن ونى. سوندا بايقادىم، قاسىندا قورعاپ، قورشاپ جۇرگەن ەكى جۇزدەي جولداس-شوراسىنىڭ ءبارى قاشىپ كەتكەن ەكەن.

— بەردىم جانىڭدى مىناۋ ۇشەۋىنە، — دەپ قايتا قايتالادىم مەن. وسى كەزدە جاڭاعى ايەل جان ۇشىرتىپ كەلىپ ونىڭ شىلبىرىنا ورالدى.

باتىر ايەلگە بۇرىلىپ:

— بىتكەن ەكەن مەنىڭ ۋاقىتىم، سۇيەنەر ەلىم دە، جانكۇيەر جولداسىم دا جوق. ەندى مەن ءۇشىن ءومىر سۇرەر جەر دە جوق، قۇرىدىم، مەن قۇرىدىم! — دەپ اتىن ۇرا جونەلدى. تىقىرشىپ تۇرعان تۇلپار ساۋىرىنا قامشى تيگەندە شىلبىرعا ورانعان ايەلدى ەتبەتىنەن ءتۇسىرىپ كەتتى. جان ۇشىرا تۇرەگەلگەن ايەل:

— ءولتىرىپ كەت مەنى! — دەپ ايعايلاپ تۇرا جۇگىرىپ ەكى-ۇش قادام اتتاي بەرە قۇلاپ ءتۇستى. جاڭاعى اشۋ-كەكتىڭ قان مايدانىن ەندى سورلى ايەلدىڭ مۇڭ-نالاسى باستى. ونىڭ جان داۋىسى قۇلاعىنا جەتكەندە عانا ەس جيدى ما، قالاي، الگى باتىر قايتا اعىزىپ كەلدى دە، ورنىنان تۇرا بەرگەن ايەلدى ءىلىپ الىپ شاتقالدى ورلەي تارتتى. ءبىز سوڭىنان قاراپ تۇرمىز، ايەلدىڭ بىلەگى ونىڭ موينىنا ورالا كەتتى. ولار تاۋ اينالىپ كەتكەندە عانا بوگەنباي ماعان بۇرىلىپ:

— مىنانىڭ كىم ەكەنىڭ بىلەسىڭ بە؟ — دەپ سۇرادى.

— بىلمەيمىن! — دەدىم مەن.

— بىلمەسەڭ، جوڭعار حاندىعىنىڭ ەڭ بىلىكتى جاس باتىرى. وسى قايتەر ەكەن دەگىزىپ، جۇرەك شايلىقتارىپ كەلىپ ەدى. جوڭعار حاندىعىنا ءبىر قىلىعى جاقپاي، قاعاجۋ كورگەن سوڭ كەۋدەسىن باستىرعىسى كەلمەگەن اساۋ جۇرەك جاس باتىر اقىرى بوي كورسەتىپ شىعىپ كەتكەنى وسى ەكەن، — دەدى.

— ب ا ق قايتۋدىڭ باسى وسى سۇلۋ ايەلدەن باستالسا كەرەك، — دەدى قابەكەڭ سوزگە ارالاسىپ.

— بۇل سۇلۋ ايەل حاننىڭ قىزى ما، الدە جەسىرى مە ونىسىن بىلە المادىم، ايتەۋىر وسى باتىر جىگىتپەن كوڭىل قوسىپتى، سول سەبەپتى حان اشىق جازالاي الماي، وردا توڭىرەگىنەن جىلجىتىپ جىبەرىپتى. ول وزىنە قاراستى اسكەرىن باستاپ، وسى ايەلدى جاپان دۇزگە الىپ شىعىپ كەتىپتى. حان اسكەرى قۋا كەلىپ سوعىسىپ بۇنى الا الماپتى، — دەدى جول باستاۋشى.

— ءبىز سەنىڭ بىلەگىڭدى ءبىر كورسەتىپ قويا بەرەيىك دەگەن ەدىك، — دەدى بوكەڭ ءسوزىن جالعاپ، — سەبەبى مىناۋ ءتىرى كەتسە، جوڭعار حاندىعى ەكى ۇداي بولىپ توزعىنداي بەرەر ەدى. ءبىراق مىناۋ ءتىرى كەتپەيدى. مەنىڭ ادام تانيتىنىم راس بولسا، ونىڭ جاڭاعى ايەلىن الا جونەلگەندەگى بەينەسى ءولىم ەسىرىگى باسقان كىسىنىڭ كەيپىنە ۇقسايدى. ەندىگى ءولىپ تە بولعان شىعار-اۋ!

وسىدان كەيىن ءبىز بىر-بىرىمىزبەن ءسوز بايلاسقان ادامداي الگى تۇلپاردىڭ ىزىمەن ءجۇرىپ كەتتىك. كوپ ۇزاماي ولاردىڭ ءولىپ جاتقانىن ءبىر جارتاستىڭ باسىندا تۇرىپ كوردىك. ولار جارتاستىڭ ۇشپا جەرىنە ءبىر كەلىپ (تەگى جاتىن ورىندارىن كورسە كەرەك)، اتتى قىزدىرىپ اينالا شاۋىپ، جارتاستان قارعىتىپ كەتىپتى. باتىردىڭ ءبىر قولى اتىنىڭ تىزگىنىنەن ايىرىلماپتى دا، ايەل باتىردىڭ موينىنان قۇشاقتاعان بەتى ءتۇسىپتى. تالاي-تالاي سوعىستا بولعانىممەن، وسى باتىردىڭ ءوزىن-وزى ءولتىرۋى مەنى كوبىندە ويلاندىرا بەرەدى. «حالقىنان ايىرىلعان قان قۇسادى» دەگەن وسى بولار.

3. جيىرمانىڭ جۋان ورتاسىنا كەلىپ باتىر اتاعىم جۇرتقا تارالىپ، ەل باسقارىپ، قول باستاپ، جۇرت اعاسى بولىپ قالعان كەزىمدە قاينىما ۇرىن باردىم. قايىن جۇرتىم اسا باي اۋىلدار ەدى. ۇلكەن كوگال جازىققا تويعا بولا توپتالا قونىپتى. ءبىزدى باستاپ كەلە جاتقان ەل جاعىمىزدىڭ ۇلكەندەرى الگى اۋىلدارعا تاياي بەرە ىركىلمەي ءجۇرىپ كەتتى دە، ەكى جولداسىممەن مەنى قارسى الا شىعاتىن جەڭگە، بالدىزداردى كۇتىپ تۇرۋعا بۇيىردى. ءبىر كەزدە اق شىلاۋىشتى جەڭگەلەر مەن قىزىلدى-جاسىلدى كيىنگەن قىزدار اۋىلدان بىزگە قاراي ءجۇردى. سوندا: «الىساتىن جاۋ ەمەس، ايتىساتىن داۋ ەمەس، مىنالار نەنى سۇراپ، مەن نە ايتارمىن؟» — دەپ كورگەن جولداسىمنان سۇراي بەرسەم كەرەك. جولداسىم:

— بارەكەلدى، جانىبەك، جاراقتى جاۋعا شاباردا اقىل سال- ماعاندا، مىنا ەلدىڭ قىز-قاتىندارىنىڭ ءجۇزىن كورمەي، قاراسىنان-اق ىقتاي بەردىڭ عوي، — دەدى.

— ءبالى، جىگىتىم، ولار توبەسىن كورسەتپەي جاتىپ-اق ءبىزدى اتتان تۇسىرمەدى مە، قامالى بەرىك الىپ باتىرىڭ، الدىرماس شەشەنىڭ ءدال وسىلار بولماعاي؟! — دەگەنىمدە، جولداسىم كۇلىپ:

— بۇل دا ەر ازاماتتىڭ ءبىر كەشۋى. ەر ازاماتتىڭ تۋادا ناعاشى جۇرتى، اتا جۇرتى دەيتىن ەكى جۇرتى بولسا، قايىن جۇرتى وسە كەلە، جۇرە كەلە ءوزى تاۋىپ الاتىن جۇرتى ەمەس پە؟ — دەدى.

ەلدەن ەرەكشە مەن مۇندالاپ، شوشاق توبەلى، ۇكىلى تىماق كيىپ مەن تۇرمىن. مەنىڭ جەل شىقپاسا، باسقا جان جىقپاعان تۇلپارىما ەكى-ۇش بالا مىنگەسە ويقاستاتا جونەلدى.

جاڭاعى تەڭگە-مونشاعى سىلدىراپ كەلگەن جەڭگەلەر ءبىزدى اقبوز وتاۋعا باستاپ كىرىپ، شىمىلدىعى قۇرۋلى قايقىباس توسەك الدىنا اكەلىپ وتىرعىزدى دا، ەكى جولداسىمدى مەنەن ءبولىپ، ءتور الدىنا الىپ كەتتى. ءازىل-قالجىڭعا وتكىر، اشىق-جارقىن جەڭگەلەر دە، از سويلەسە دە، اقىرىن سويلەسە دە، ۇتىپ سويلەيتىن زەيىندى بويجەتكەندەر دە بار ەكەن. بۇلار قان مايدانداعى باتىرلىقتان ارمان سىنايدى، سىناعاندا دا قانداي، سەنىڭ ءداپ ءبىر ءالسىز جەرىڭدى ۇتىلاپ تيىسەدى. قالجىڭ شىركىن بۇندايدا ىعىنا كەلىپ، جاراسا بەرەتىن كورىنەدى. ءبىرى سەنىڭ ءجۇزىڭدى كورگىسى كەلىپ تىماعىڭدى شالقايتىپ كيگىزىپ كەتسە، ءبىرى: «قاسقايۋىن باتىردىڭ، مىناۋىڭ جوڭعاردىڭ مايدانى ەمەس، قۇدايدان اتاڭنىڭ اۋىلى» دەپ ەڭكەيتىپ، قايتادان نۇقي كيگىزىپ كەتەدى. بىرەۋىنىڭ قابىرعاسىنان مىتىپ قالايىن دەسەڭ، ول مايدانداعى باتىردىڭ بىلەكتەي قابىرعاسى ەمەس، قاتتى ءتيىپ، قاتە كەتە مە دەپ جانە قورىناسىڭ، سەن قورىنعان سايىن ولار باسىنادى، كۇلەدى، ىشەك سىلەسى قاتقانشا كۇلەدى. ۇلكەندەردى دە وزدەرىنە ەلىكتىرىپ قوسا كۇلگىزەدى. ىزا بولايىن دەسەڭ، ولار قانداي بايقاعىش، ۇشەۋ-تورتەۋى باس قوسا قالىپ: «قوي دەيمىن، جامال، باتىر اتقا ءمىنىپ ۇران سالىپ شىعىپ كەتپەسىن»، — دەپ قيتىعىڭا تيە، ودان سايىن سىڭعىرلاي كۇلەدى. اقىرى وسىلار جەڭبەي قويمايدى. يىلدىرمەي، تىزە بۇكتىرمەي، شارشاتپاي تىنبايدى. ومىرىمدە قىسىلىپ-قىمتىرىلىپ، ادام ەركىنە كونگەن ءبىر كەزىم سول ەكەن. ۇلكەنسيمىن دەگەنمەن، ۇلكەنسي المايسىڭ. ويتكەنى اتا سالتى بارىنەن ۇلكەن. وعان حالىقتان باسقانىڭ دارمەنى جەتپەيدى.

وقۋعا كەڭەس بەرەمىز:

جۇرىن باتىر

قارالدا باتىر

ءقوزىۇي باتىر

---