قۇلاگەر (پوەماسى تولىق نۇسقا) - ءىلياس جانسۇگىروۆ
پوەمانىڭ تولىق نۇسقاسى جانە ءىلياس جانسۇگىروۆ "قۇلاگەر" پوەماسى قىسقاشا مازمۇنى
يلياس جانسۇگىروۆ، كورنەكتى قازاق اقىنى، ءوزىنىڭ "قۇلاگەر" پوەماسى ارقىلى قازاق ادەبيەتىندە ءتولتۋما ءبىر شىعارما قالدىردى. بۇل پوەما جانسۇگىروۆتىڭ شىعارماشىلىق كۇشىنىڭ شارىقتاۋ شەگى بولىپ تابىلادى جانە ونىڭ ەڭ تانىمال تۋىندىلارىنىڭ بىرىنە اينالدى.
"قۇلاگەر" پوەماسى قازاق حالقىنىڭ باتىر بالۋانى جانە ونىڭ سۇيىكتى تۇلپارى قۇلاگەردىڭ اراسىنداعى بايلانىستى بەينەلەيدى. وسى ارقىلى اقىن قازاق حالقىنىڭ رۋحىن، مادەنيەتىن جانە داستۇرلەرىن ورنەكتەيدى. پوەمادا ادام مەن جانۋار اراسىنداعى تەرەڭ سەزىم، دوستىق پەن ساداقات تاقىرىپتارى قوزعالادى.
شىعارما ءوزىنىڭ كوركەمدىك بەينەلەرىمەن، اسەرلى سيۋجەتىمەن جانە كۇشتى ەموسيونالدىق قۋاتىمەن ەرەكشەلەنەدى. جانسۇگىروۆ باتىردىڭ بەينەسىن ارقىلى قازاق حالقىنىڭ ەرلىك پەن باتىلدىق يدەالدارىن كورسەتەدى، ال قۇلاگەر تۇلپارىنىڭ وبرازى ارقىلى سۇلۋلىق پەن ونەردىڭ سيمۆولى رەتىندە كورىنەدى.
پوەمانىڭ ادەبي ماڭىزى زور، ول قازاق ادەبيەتىنىڭ كلاسسيكالىق كوركەم شىعارمالارىنىڭ قاتارىنا كىرەدى جانە قازاق مادەنيەتىنىڭ ءبىر بەلگىسى بولىپ تابىلادى. "قۇلاگەر" جانسۇگىروۆتىڭ شىعارماشىلىعىنداعى ەڭ ماڭىزدى جانە ەستە قالارلىق جەتىستىگى بولىپ سانالادى.
تولعانۋ
تاسقىندا، تاۋ سۋىنداي، كوڭىل جىرى،
قازاقتىڭ سۋسىنداسىن ويى – قىرى.
بۇرقىرات بۇلاعىڭدى كەڭ دالاڭا،
باستىرماي شوپكە – شارعا توقتاپ قۇرى.
دالاڭنىڭ توي بولعاندا بۇگىن كۇنى،
جۇيرىكتەي بابىنداعى جۇگىر، ءمىنى؛
وراي شاپ الدىن، ارتىن جيىن جۇرتتىڭ،
جىر قىلا بۇگىنگىنى، بۇرىنعىنى.
شارىقتا شارتاراپقا قيال قۇسى،
كوڭىلدىڭ كەپ تۇرعاندا كۇندى العىسى.
حالقىڭنىڭ قۋانىشىن قانات قىپ قاق،
قاشان دا قالا بەرەر ۇياڭ كىسى.
قاشاننان قازاق كوشكەن تاريح كوشى،
تالانىپ جاۋدان، جۇرتتان جەتكەن وسى،
كوسەمى كوش الدىندا باسشى بولىپ،
باقىتتىڭ جايلاۋىنا قونعان تۇسى.
شات كوڭىل، شادىمان جۇرت اقىنىسىڭ؛
جۇيرىكتىڭ جۇرت قۋانتقان جاقىنىسىڭ؛
بالاسىڭ باقىتتى ەلگە، ءتۇس مايدانعا،
حالقىڭنىڭ قايراتىسىڭ، اقىلىسىڭ.
ءتىلىسىڭ، تەڭىز كوڭىل، باتىلىسىڭ،
وتكىر وي، سەزگىر سەزىم باتىرىسىڭ؛
جەلىندەي قۋانىشتىڭ جەدەلدەي سوق،
ولەڭنىڭ وزەنى ءبىر ساپىرىلسىن.
كۇيىندەي دومبىرانىڭ قۇلدىراسىن،
سۋىنداي الاتاۋدىڭ سىلدىراسىن؛
سوزدەردىڭ اسىل، كوركەم تاسىن قالا،
ۇيقاسى ولەڭىمنىڭ سىڭعىراسىن.
تەگىندە كار قۇلاقسىڭ، سۇڭعىلاسىڭ،
سوندىقتان سۇلۋ ءسوزدى جىر قىلاسىڭ.
سوعايىن سوزىمنەن ءبىر سۇلۋ ساراي،
يا كورسىن، يا كورمەسىن تۇرعىلاسىم.
ۇزاققا جۇگىرەتىن ورەن جۇيرىك،
سەكىلدى تىز ەتپەگە قاقپاي كۇيبىك،
كوسىلىپ ورەسى ۇزاق پوەماعا،
جاي تاستاپ، كەڭ قۇلاشتاپ جەلدەي جۇيتكىپ.
دەسە دە «بۇل اقىننىڭ ءسوزىن سۇيدىك»،
دەسە دە «اقىنىمىز كەتتى ءجيدىپ»؛
تاستاي بەر ورتاسىنا ءوز ءسوزىڭدى،
ۇلى ۇرپاق، وسى كۇنى كوپتە بيلىك.
حالقىمنىڭ قۋانىشتى بۇلبۇلىمىن،
جۇرتىمنىڭ جۇيرىگىنىڭ ءدۇلدۇلىمىن.
كوتەرىپ كوپتىڭ كوڭىلىن كۇندە شاۋىپ،
جۇلدە الار جۇما سايىن تۋدى كۇنىم،
شات ەلدىڭ شەشەنىمىن، داڭعىلىمىن،
شىنىم سول، پراۆوم بۇل، زاڭدى مۇنىم.
استانام الاتاۋدان ساڭقىلداسام،
جەتپەي مە جەر جۇزىنە جاڭعىرىعىم؟
ب ا ق تۋىن تۇرعاندا ۇستاپ بۇگىن قازاق،
كوڭىلى سۋداي تاسىپ، وتتاي مازداپ. .
ەسكى كۇن ەلىم كورگەن ەندى ويلاسام،
كورىنەر كەيدە قورلىق، كەيدە مازاق.
سولاردى ادەتىم ەدى ايتۋ ازداپ،
ەسكىگە ەندىگى ەلدىڭ كەگىن قوزعاپ؛
ەسكى كۇن – ەلدىڭ جىلاپ وتكەن كۇنى،
ەسكى ءان، كۇي سوندىقتان قالعان بوزداپ.
ەجەلدەن ەسكەرۋشى ەم ەلدىڭ ءسوزىن،
بۇلاقتىڭ تازالاۋعا ءتىنتىپ كوزىن.
بار ما دەپ اشپاعان سىر، ايتپاعان جىر
قۇلاقتى قىرعا ءتۇرىپ جۇرگەن كەزىم.
اقتارىپ اسىل ءسوزدىڭ التىن، جەزىن.
سالاتىن دۇكەنىمە بار مىنەزىم.
اقتارعان ارقا استىن ينجەنەرمىن،
ال، جۇرتىم، كەرەگىڭە تۇرسا ءسوزىم.
وزگەگە ۇعىندىرماس ءوزى بۇزباي،
سىنشىدان ساقتا قۇداي سورتاڭ تۇزداي.
شاتاسقان شالدۋاردان جيىركەنەم،
ەلىمنىڭ ەسكىسىنەن ءسوز ايتقىزباي.
ساپىرعان سىرلى ءسوزدى سار قىمىزداي، .
زاماننىڭ وتىرعام جوق سالتىن بۇزباي؛
اسىلىن ارامىنان ارشىپ الدىم،
قاشاننان قازىناعا حالقىمىز باي.
تۋعان جەر
مەن ءوزىم تاۋدا تۋىپ، تاسىندا ءوستىم،
جاسىمنان مۇز توسەنىپ، قاردى كەشتىم؛
اسقاردا ارشالىعا قوزى جايىپ،
بۇلتتىڭ اسپانداعى قاسىندا ءوستىم.
جوڭكەنىڭ جوعارى الا باسىندا ءوستىم،
اق گاۋھار اق تاستىنىڭ تاسىندا ءوستىم.
اسپاندا اقيىعى شاڭقىلداعان
قۇزداردىڭ قۇلامالى استىندا ءوستىم.
سوندىقتان ءبىر قازاقپىن تاۋدى سۇيگەن،
تاسى جوق، تاۋسىز جەردى جەرسىنبەگەن.
الماتىم الاتاۋدىڭ باۋىرىندا
اڭقىلداپ جەل سوققانداي ءان مەن كۇيدەن.
جاسىمنان جىرلاپ ەدىم تاۋدى تالاي،
گيمالاي، كاۆكاز، جوڭكە، التاي، الاي.
ورداسى وي، كوڭىلىمنىڭ الا اسقارلار
جىرلاتپاي جۇرەگىمنەن جاتسىن قالاي؟
تاۋداعى تاسقىنداعان اعىن سۋداي،
ولەڭىم باستالادى تاۋدان ۇداي.
ءوسىمىن اڭگىمەنىڭ كوپ تاراتقان
ايتىلماي قالعان ەكەن تاۋ مىناداي:
كوك ورمان، كوركەم توعاي ماۋجىراعان،
سۇلۋدىڭ كوزىندەي كول جاۋدىراعان.
مالتا تاس، مارجان، اقىق، مەرۋەرت تاس
توگىلىپ كول جيەككە ساۋدىراعان.
كوك كىلەم، بالاۋساسى بالبىراعان،
كوك جىبەك جاپىراعى جالبىراعان.
اق قانت اسپانداعى سوندا جاۋىپ،
بال بۇلاق تاۋدان، تاستان ور قۇلاعان.
بۇل تاۋدى ىزدەيمىن بە بىزدەر شەتتەن،
تالايى وسى تاۋدىڭ بىزگە بىتكەن.
ماقتاۋعا، ماقتانۋعا تۇراتىن جەر
ايتامىن كوكشەتاۋدى داڭقى كەتكەن؛
وقجەتپەس وقشىرايىپ ورلەپ كەتكەن،
كەۋدەسىن كەرىپ كوككە سەرمەپ كەتكەن.
قيا قۇز، جاقپار ساراي، بۋرا تاستار
تارتىپپەن كولدى اينالا ساندەپ شوككەن
كاۆكازداي تالاسپايدى اسپان – كوكپەن،
قاھارلى ءحانتاڭىرى ەمەس قار بەكىتكەن؛
التايداي اسۋ بەرمەس اسقار ەمەس،
ءجوڭ،جولسىز ەمەس قۇج – قۇج بىتكەن.
كوكشەتاۋ جەر جانناتى جەكە بىتكەن،
بۇل سۇلۋ كەڭ دالادا بويىن كۇتكەن.
جومارت تاۋ داستارقاندى، موماقان تاۋ،
شيپا تاۋ تازارتاتىن بارلىق دەرتتەن.
كوكشەتاۋ كوپ جەردىڭ ءبىر كوركەم جەرى،
قىز ورمان، بۋرابايدىڭ مولدىرلەرى.
جامىلىپ جاسىل بارقىت، اسىل قۇندىز
تۇرلەنگەن توتى قۇستاي تاۋ كوركەمى.
سايراعان بۇلبۇلىنداي انشىلەرى،
زۋلاعان دۇلدۇلىندەي جۇيرىكتەرى.
«حان تۇرىپ قازاعىڭا، حاندى انت ۇرعان»،
قونىسى ابىلايدىڭ ءبىر كۇندەگى.
قازاقتىڭ اسەم جەرى ارقاسىندا.
ارقاعا جەتەر ارال، بالقاشىڭ با؟
سىرىمبەت، زەرەندى، يمان، ايىرتاۋلار
ارقانىڭ تىزىلگەندەي القاسىنا.
ارقانىڭ القا قونعان دالاسىنا،
اۋىلداي تاۋلار وتىر جاراسىمدا.
الاپقا بەتەگەدەي كيىز توسەپ،
ورانعان ورماندى تاۋ اعاشىنا.
بۇلاقتىڭ ءتاتتىسى دە، تازاسى دا،
كولدەردىڭ كەڭ، ءمولدىرى تاپ وسىندا.
ايدىنى الا شۇبار، قۇس قيقۋلار،
اۋىل، مال، ماساتى كول جاعاسىندا.
«اۋىلى سىرىمبەتتىڭ سالاسىندا،
اق سۇڭقار عاشىق بولىپ بالاسىنا».
قۇمار بوپ جەردەن جۇيرىك، كوكتەن قۇسقا،
تۇر تاۋلار ءان شىرقالعان اراسىندا.
«ول كۇندە وسى تاۋدا جالعىز جان ءجۇر،
دۇنيەدەن اۋلاقتانعان دابىر – ءدۇبىر، .،
قارا شال قايىڭدى وتىر كولەڭكەلەپ،
ءبىر قۋ باس شال ۇستىندە ءىلۋلى تۇر.
نە ەتكەن جان، الدە داڭعىل، الدە مۇڭعىل؟
بۇل ءوزى ءان كۇڭىرەنتىپ ايتادى جىر». –
وسىلاي ەرتەگى قىپ كەتۋىندە
ەلدىڭ دە ەسكى اۋزىندا جوق پا ەكەن سىر؟
سالعاندا شالقىپ، شىرقاپ ءار ءتۇرلى انگە،
وسى شال ۇقتىرعانداي كوپ اڭگىمە.
جەتىسۋ، ەرتىس، ارقا جۇگەن جاتتاپ،
بايبايلاپ سالعان ءانىن «قۇلاگەرگە».
كەتسە دە شالدىڭ ءوزى كوپتەن كورگە،
جايىلعان ءانى، ءسوزى جالپاق ەلگە.
ەلىمنىڭ ەسىگىنەن يتتەر قۋعان
سورلىنىڭ سۇيرەگەن ەل باسىن تورگە.
جاقسىنىڭ جاقسىلىعىن جان ايتادى،
سوندىقتان «قۇلاگەردى» ءبارى ايتادى.
ەگىلىپ اندەرىنە، ءسوزىن تىڭداپ،
ەرىڭدى ەل قيالى داردايتادى.
قازاقتا قۇلاگەردى كوپ ايتادى،
«سەرىنىڭ سەرىگى ەدى» دەپ ايتادى.
«ات سىرى يەسىنە ءمالىم» دەپ جۇرت،
تەگىندە مال كورمەسە، نەگە ايتادى.
زاماندا سوناۋ سارساڭ اقان تۇرعان،
ول زامان – ەرگە تۇساۋ، زورعا دۋمان.
جالماپ جەپ اينالاسىن اش كەنەدەي،
سەمىرگەن جۇرت قانىنا نەلەر جۋان.
حان قابان – حالىق قۇلاعىن بۇراپ تۇرعان،
ءبۇيى بي – بيلەپ–توستەپ سۇراپ تۇرعان.
قور قىلىپ اق الماستى وتقا كوسەپ، .
ءجۇز –ءجۇز جار تەڭىن تاپپاي جىلاپ تۇرعان.
بارىمتا – ەل شۋلاتىپ جىلقى قۋعان،
اۋپىلدەك باتىر شىققان ءار رۋدان. .
ەل قۇنعا جۇما سايىن ءبىر جىعىلىپ،
قارا نار، قالى كىلەم ءبىتىم قىلعان.
قاندى كەك ەل اراسىن ۋشىقتىرعان،
قورقاۋدى قول تابىلماي تۇمسىققا ۇرعان.
اسىل ەر، ارماندا جار وپىق جەگەن،
الباستى ءالسىز جاندى تۇنشىقتىرعان.
قىرداعى قارا سويىل باقانداعان،
قالادا قارا جۇرەك قاھارلانعان.
تۇسىندا سەرى بولسىن، پەرى بولسىن،
ۇنايدى ومىرىمەن اقان ماعان.
ول كۇندە قازاق مۇنداي جاسارماعان،
قۇل مەن كۇڭ قوجاسىنان اسا الماعان.
جارلىعا، جالعىزعا دا دەس بەردى مە،
جىلانداي ىسقىرىنعان ءزاھار زامان. .
كەرەكسىز كىسى بولعان ول زامانعا،
قايتكەنمەن ءبىر جۇمباق سىر بار اقاندا.
ەز بولماي، ەلگە سىيماي كىم تۇرا العان،
جالعىز بوپ جاناسا الماي بارلىق جانعا. .
تۇسكەن جان سونداي كۇيگە سۇم جالعاندا
ەسكەرىپ ەندى ويلانساق تەگىن جان با؟
قىڭىر جان قىرىق كىسىمەن قىرىقپىشاق بوپ،
ەل تاپپاي وتە بەرگەن نەگە ارماندا؟
ىشىندە ءورتى جانىپ باسىلماستاي، .
شەمەندەپ دەرتى كەتكەن اشىلماستاي.
تەنتىرەپ تاۋدا، تاستا نەگە ءجۇردى،
تاستالىپ تانىلماعان اسىل تاستاي؟
باي باسىپ، باتىر الدە جاسقاعان با،
بي تاۋىپ، شەرىن شىنداپ اشپاعان با؟
سۇڭقار قۇس سۇيمەگەن ءبىر جۇمىرتقاسىن
ۇيادان ساداعالاپ تاستاعان با؟
تابا الماي تىنىشتىقتى تۋعان ەلدە،
كەتە الماي ءبىرجولاتا بوتەن جەرگە،
تارتقاندا.تان جانى قورلىق، .
توسەگەن تالاي ەرلەر وققا كەۋدە.
جاقسى بوپ ەلدەن ءولىم تالاي ەرگە،
از با ەكەن وققا ۇشقاندار دۋەلدەردە؟
ءولىمدى جان قورلىقتان جاقسى كورگەن
نە دەيمىز لەرمونتوۆ پەن پۋشكيندەرگە؟
ومىردە باستىرماستان كوڭىلىن ورگە، .
كىم ەدى ەل تالانتىن تىققان جەرگە؟
قىز ەمەس، قارا كۇش پەن قاڭقۋ سوزدەر
ەرتەرەك ەر جۇرەگىن كومگەن كورگە!
ومىردە سولاردايىن قورلىق تارتقان،
سۇم زامان وتكىر جاندى قور قىپ باققان.
جارالاپ ەر جۇرەگىن جاۋ قانجارى،
ىسقىرىپ جىلان ءومىر جانىن شاققان.
لەرمونتوۆ بوماعانمەن ءبىزدىڭ اقان،
كىسى مە ەد اقىندىقتان قۇر الاقان؟
ورتاسىن ولقى كورگەن بۇل دا دارا،
يمەگەن يتتەرگە باس سەرى، دارقان.
ەرىكسىز ەرتە تۋعان ەل ەركەسى،
جەتپەستەن قيىلاتىن ەر جەلكەسى.
لەرمونتوۆ، پۋشكين كوكتەن اتىلعان قۇس،
تۇسكەن بە كوكشەتاۋعا كولەڭكەسى؟
قايت بولىپ قارا كۇشتەن مەسەلدەسى.
حالىقتىڭ ،دا وتكەن نەشەن دوسى.
جانىشتاپ جۇرتتىڭ جانىن جەرگە تىققان
قارا كۇش، قاڭقۋ سوزدەر- كەسەل دە وسى.
تەگىندە تەگىن بە ەكەن اقان سەرى،
بۇل دا ءبىر ەمەس پە ەكەن ەلدىڭ ەرى؟
ءوز ۇلىن، ءوز ەرلەرىن ەسكەرمەسە،
ەل تەگى السىن قايدان كەمەڭگەردى؟
تۋعانى ارقاداعى ارعىن ەلى،
وسكەنى كوكشەتاۋدىڭ شالعىن جەرى؛
اششى ءتىل، اساۋ مىنەز قلىعىنان
اتانىپ كەتپەدى مە «ازعىن»، «پەرى»؟
لاقابى -الدە اۋليە، الدە پەرى،
ارقانىڭ اتاقتىسى اقان سەرى.
كوكشەدە سۇلۋ ءسۇيىپ، ولەڭ ايتقان،
بۇلاڭداپ تاقىمىندا قۇلاگەرى.
كوكشەگە جاز كوك جيدەك جاپقاندايىن،
كوكشەگە قىس اق كۇمىس شاشقاندايىن.
كوكشە قىز كۇزدە كيىپ قىراۋ ىشىك،
كوك اينا- كولى قىستا قاتقاندايىن.
جامىلعان قىستا اق ۇزىك اق قاردايىن،
توسەلگەن جازدا كىلەم ماقپالدايىن،
قىرداعى ەل « قۇلاگەردىڭ» ءانىن تىڭداپ،
بىلايشا اڭگىمەلەر اقان جايىن:
اقان
بۋراباي ءبىر تازا جەر «پەرى» جۇرگەن ...
وندا جوق جىن مەن سايتان ءورىپ جۇرگەن.
اعاشقا اتىن بايلاپ كولەڭكەلەپ،
اقان عوي اندا-ساندا كەلىپ جۇرگەن.
اقانداي وسى تاۋدا سەرى جۇرگەن،
سۋ ءىشىپ، تاۋدا شيە تەرىپ جۇرگەن.
قايىڭداي ءمىنسىز، تاۋداي تازا جىگىت،
كوڭ –قوڭىر، بىلاپىتتان جەرىپ جۇرگەن.
جاسىنان يەلەنگەن بالاسىنداي،
تالپىنىپ كوكشەتاۋعا اناسىنداي.
كولىنە بەتىن جۋىپ، ات سۋارعان
ارقانىڭ ءبىر سيقىرلى ايناسىنداي
سۇرشا تال –سۇلۋ قولدىڭ سالاسىنداي،
قىپ-قىزىل قايىڭ-قىزدىڭ بالاسىنداي.
جامىلعان جانات ىشىك، ءمولدىر سۇلۋ،
كوزىنىڭ كوكشە كولى شاراسىنداي.
كىسى ەمەس اقان توردە بيلىك ايتقان،
ۇرى ەمەس، اۋىل تورىپ، ەل شۋلاتقان.
مولدا ەمەس، مەشىت سالىپ، زەكەت الىپ،
ءناجىسىن دۇنيەنىڭ بويعا جاققان،
ول ەمەس جانە ءوزىنىڭ مالىن باققان،
جالشى ەمەس جانە بايدىڭ وتىن جاققان.
كىسىنى يت ەتىنەن جەك كورەتىن .
داۋ قۋىپ، ارىز ايتىپ، بيگە شاققان.
تورەنىڭ تۇسىنداعى قاسىنا ەرگەن،
ءوزىن ەل قۇرمەت قىلعان كورگەن جەردەن.
جەرلەردى توقتى سويعان توپىر قىلىپ،
سال سۇرەي، ساڭلاق ءمىنىپ، سۇلۋ سۇيگەن.
جۇيرىك ات، سونار سايات، قىز-قىرقىنمەن
ءومىردى وتكىزگەن جان ءوز ىرقىمەن.
ءومىردىڭ اششى ەمەس، تۇششىسىندا
قىزىقتاپ جىگىت ويىن، قىز كۇلكىمەن.
ساڭلاق ەد شىققان مىڭنان، وزعان جۇزدەن،
كوپ سۇلۋ كوزىن سۇزگەن كۇندى وتكىزگەن.
قىزىقتىڭ ايدىنىنا قۇلاش ۇرىپ،
ارمانسىز قازداي قالقىپ، قۋداي جۇزگەن.
سولاردىڭ كەلە-كەلە جانى بەزگەن، .
ومىردە السىزدىگىن ابدەن سەزگەن.
سەزگىر جان، نازىك كوڭىلىن ازاپ الىپ، .
جابىرقاپ جاپان ءتۇزدى جالعىز كەزگەن.
كىسى ەمەس كوپ قاتىندى ۇيىرلەگەن،
بولعان جوق ءبىر پەندەگە تيۋ دەگەن.
تەكتى قۇس تازالىقتى قولىنا ۇستاپ،
ارمانى-اق سۇلۋلىقتى ءسۇيۋ دەگەن.
ادامنان، اينالادان، كۇيىركەدەن،
بوي تارتىپ ەل ىشىنەن جيىركەگەن،
بەزىنگەن ءبىرجولاتا تاعى بولىپ،
اۋلاقتاپ اسەم تاۋدا جۇرۋمەنەن.
سۇلۋلىق جەردەن ءونىپ، كوكتەم جاۋعان،
تاپقان ول تىنىشتىقتى تازا تاۋدان.
شومىلىپ ءمولدىر كولگە، ورماندا ۇيىقتاپ،
جاقسى جەر جۇمباق جانىن ايالاعان.
قاراعاي، قايىڭ، تالدار-قالىڭ ورمان،
تاۋ مەن تاس جەكە جانعا بولعان قورعان.
قيقۋلاپ ولەڭ ايتىپ، كۇيلەر تارتىپ،
سەرى ءۇشىن قۇس، كوبەلەك قىلعان دۋمان.
تازا تاس سياقتانعان كۇمىس كەسەك.
جاپىراق سەكىلدەنگەن تازا توسەك.
جۇرەگىن جۋىقتاسا جارالاعان:
كىر ءومىر، تىكەن تۇرمىس، ۋلى وسەك.
اقاندى سول كۇندەگى سوپى دەسەك،
اسەم تاۋ وعان قۇبىلا، مەكەگە ەسەپ.
ءان- ازان، ادەمى ءسوز-ناماز بولىپ،
كىتاپ بوپ كوڭىلىن اشقان گۇل – بايشەشەك.
بۇل ءوزى اۋىلىندا از وقىعان،
العىر وي، اقىن، انشى-كوپ توقىعان.
ەلدى ۋلاپ، ءولىم تىلەپ جالماڭ قاققان
بۇل ەم،ەس بولەك ەدى كوپ سوپىدان.
كورمەگەن ءىلىمدى ارتىق كوپ توقتىدان،
نە تاپسىن بىلگەنىمەن كوپ سوقىردان.
ءتاڭىرىسى تابىناتىن تابيعات بوپ،
مەشىت قىپ مەكەن العان كوك شوقىدان.
جاسىنان تۋىپ،ءوسىپ مەكەن قىلعان
جەرىنەن پاتشا قۋعان، قالا وتىرعان،
ەل ءىنىن سۋعا الدىرعان سۋىرداي بوپ،
جويقىن جۇت- سۇراپىلدا مالىن قىرعان.
ارماندى ەل اق پاتشاعا ارىز قىلعان،
ارىزدان بورىش باسىپ، قارىز قۋعان.
جەر مۇنىڭ، ەلدىڭ شەرىن ولەڭ قىلىپ،
اقان دا جاننىڭ ءبىرى جانى اۋىرعان.
جانە دە جاقىنىنان جاردى سۇيگەن،
سول ءۇشىن اۋىل-ايماق، بەزگەن ۇيدەن.
«الام» دەپ اقمارقانى الاس ۇرىپ،
الا الماي اقىرىندا جانى كۇيگەن.
سول ءۇشىن تاۋ پالەنى باسىنا ۇيگەن،
تارتقان ول تاۋقىمەتتى بولىس، بيدەن.
سوقپادىم ونىسىنا وسى ارادا،
بار ما دەپ جولداستارىن جازىپ جۇرگەن...
كۇيدىرىپ وسىندايلار جانىن جەگەن،
كەڭەسىپ كەلىسە الماي قالىڭ ەلمەن.
تىلىمەن جىردى جاتتاپ، جەردى جوقتاپ،
ول ءوزىن جازالاعان الدمەنەن...
سۇراما ونىڭ ءبارىن بۇگىن مەنەن،
تىرشىلىك بولسا تاعى ايتىپ بەرەم.
اقاننىڭ ەڭ اياۋلى اڭگىمەسى-
تەك بۇگىن تارقاسالىق «قۇلاگەرمەن».
ارقادا اقاندى ايتقان اڭگىمە كوپ،
قىلادى ونى اۋليە الدە نە دەپ.
اۋليە بولماسا دا بەزەگەن جان،
نەلىكتەن؟ تاريحشىلار تابار سەبەپ.
مەن ءوزىم سەرى اقاندى كورگەنىم جوق،
سوزدەرىن، ءانىن جاتتاپ، تەرگەنىم جوق،
اقاننىڭ ءوزىن كورگەن، ءسوزىن تەرگەن
ادامدار ايتپاس مۇنى وتىرىك دەپ.
سەرىنىڭ سۇيگەن جارى-اقمارقاسى،
كولىندەي كوكشەتاۋدىڭ جان قالقاسى،
سول ما ەكەن ەلدەن ايداپ ءان سالدىرعان،
جۇرەگىن كۇندە شاۋىپ قىز بالتاسى.
اسىققان ازاپ بولىپ قىزعا ايقاسى،
،مەن ورتەدى مە قىز-قالقاسى؟
جۇرتتان با، جارىنان با جانىن قيناپ،
سەرىنى سىيعىزباعان ەل ورتاسى؟
ايتەۋىر قۇلاگەردى ءمىنىپ باپتاپ،
جالعىز جان جاپان-تۇزگە كەتكەن اقتاپ.
اق كوڭىل، اسقار جانىن الىپ قاشقان
ارامنان، اينالادان كىردەن ساقتاپ.
سوندىقتان ءان شىرقاعان جىردى ماقتاپ،
«اسىلىم، اقمارقام» دەپ اتىن جاتتاپ.
«سەندەرگە سۇيگەنىممەن كەلمەدىم» دەپ،
ورمانعا، قۇسقا، تاسقا قىزدى ماقتاپ.
جەتە الماي ارمانىنا بولىپ قاپى،
كۇڭىرەنتىپ انىمەنەن كەڭ ايماقتى؛
تۇلكى ءۇشىن تاسقا تۇسكەن قىران قۇستاي
بولعان سوڭ كەتتى مە ەكەن جانى زاپى؟
جاتتالىپ اقمارقانىڭ اۋزىندا اتى،
تەلمىرىپ تاستا وتىرىپ جازعان حاتى.
جارى دا، جولداسى دا تەك بىرەۋ-اق-
ونىسى استىنداعى جالعىز اتى.
مەنشىكتەپ تازا بۇلاق، تاۋدىڭ تاسن،
مەكەندەپ جۇرگەن دەيدى كولدىڭ قاسىن،
ايتادى وسلايشا ايتۋشىلار،
كىم ءبىلسىن، الدە وتىرىك، الدە راسىن...
تامسانتقان انىمەنەن كارى، جاسىن،
دەمەيمىز ەلگە اقاندى ءسوز قىلماسىن.
اڭگىمە اقان ەمەس، قۇلاگەر عوي،
وسىنان باستاماقشى ەك ءسوزدىڭ باسىن.
ەندەشە كولدەنەڭ ءسوز بىلاي قالسىن،
قىزىقسىز قىسىر سوزگە كىم اينالسىن.
كوڭىلىن كوركەم تاۋدىڭ جايلاۋىنا
شىعارىپ، سەرى سالتاڭ كەتە بارسىن.
اسىق بوپ اقان جوقتاپ اقمارقاسىن،
دەپ ءبىراز جالىن شىعىپ، شەر تارقاسىن.
جاڭعىرتىپ سىرىمبەتتىڭ كۇللى الابىن،
سەرىڭىز سەرپىپ كوككە ءان شىرقاسىن.
بۇلبۇلداپ كومەيلەرىن بۇلكىلدەتسىن،
كودەلەر اق ۇكىسىن ۇلپىلدەتسىن.
سۋىرىپ كوك جىبەكتىڭ سىرتپاعىن،
قۇلاگەر كوك شالعىندى كۇرتىلدەتسىن.
سۋىقتا پانالاسىن نۋ توعايعا،
ىستىقتا كولەڭكەلەپ سايا جايعا.
جاۋىندا ۇڭگىر تاسقا ىقتاپ، ۇيقتاپ،
شومىلىپ جۇرە بەرسىن بۋرابايعا.
باتا قىپ باتقان كۇنگە، تۋعان ايعا،
بەيشارا جۇرە بەرسىن بۋرابايدا.
سەرىنى «پەرى» دەگەن قالىڭ قاۋىم
نە عىلسىن، ءبىر ماقسىمدى قۋدالاي ما؟
اس
باستالدى اڭگىمەنىڭ بىلاي باسى،
بولدى وعان جەتپىس، سەكسەن جىل شاماسى.
ارقادا ەرەيمەندى مەكەن ەتكەن
كەرەيدە ساعىنايدىڭ بولىپتى اسى.
قاۋدىراپ اپپاق قۋداي ساقال، شاشى،
قالتىراپ جىندانعانداي قولى، باسى.
ساعىناي ساپتىاياققا ءسيىپ ءولدى،
توقپاقتاي توقسان تورتكە جەتىپ جاسى.
بىلمەيمىن كىم ەكەنىن ساعىنايدىڭ،
كىم ءبىلسىن، قاي جىل ءوتتى،ءولدى قاي كۇن؟
مالى مول، مالايى كوپ، قاتىنى كوپ،
ايتەۋىر بولۋى انىق، ءبىرى بايدىڭ.
جوق بولماس، ءبىرى عانا قۇرى بايدىڭ،
ءوزى-نان بولسا كەرەك، رۋى- ايدىن.
وسى استىڭ ءبىز ايتپاي-اق ءوزى ايتادى
بولعانىن الدەقانداي سۇمىرايدىڭ.
ىرىڭدەپ، سىعىرايىپ ەكى كوزى،
بولىپتى كەرەيدىڭ ءبىر بۇلدىسى ءوزى.
الدىنان داۋ، اۋزىنان ءسوز كەتپەپتى،
ايتقاندا كەرەيلەرشە «ءداۋدىڭ ءوزى».
ولارشا –جەردىڭ بەلى، تاۋدىڭ قۇزى،
اتا ۇلى، ارىستانداي كەر اۋىزدى.
بىزدەرشە- حات بىلمەيتىن ءبىر قاتتى شال
جۋان يت سۇيەك بەرمەس، جالماۋىزى.
قار كەتتى، كوك جەتىلدى، اعاش مۇلگي،
جەتىپتى ساعىنايدىڭ جىلى جىلجي.
قار جۇقا، قىسى جاقسى، جەر سونى بوپ،
سول جىلى ارقا ەلىندە بولىپ ەد كۇي.
قاتارلاپ قالادايىن ۇيلەردى ىلعي.
كوشە بوپ كوك مايساعا تىگىلگەن ءۇي.
ايتىلعان قىستاي ساۋىن، ۇلى ءدۇبىر،
حات العان نەشە دۋان، بولىس پەن بي.
ءار ەلدەر تۇرعى- تۇرعى، الىس، جاقىن
جاراتىپ كەلىپ جاتقان دامەلى اتىن.
باس قوسقان نەشە دۋان اقتارىلدى اس،
جالپاق جۇرت تۇگەل ەستىپ جاتتى داڭقىن.
ايتەۋىر ءاۋدىم جەرگە شابا الاتىن
بۇلا استان قالدىرعان قازاق اتىن.
قالماستان قالاداعى بيرجيەۆويلار،
ساۋداگەر قالىدعان جوق تاعالى اتىن.
كەرەيدىڭ اس بولعان سوڭ وسى شالى
اعىلدى الۋان جۇيرىك قوسىلعالى.
قاپتاستى قۇمىرسقاداي قىرعا قازاق، .
اس ەمەس، شەگىرتكەنىڭ جوسىلعانى.
قاراوتكەل كەلىپ جاتىر، قارقارالى،
كەرەكۋ، بايان، سەمەي، ءتورعاي-بارى.
جەتىسۋ وسىندا كەپ قۇيىپ جاتىر،
ارقاعا اۋناپ شوكتى قاراتاۋى.
ءار جاقتىڭ قوشقارلارى، مارقالارى،
ءار جەردە اۋىر قوتان، القالادى.
جيىلدى ساعىنايدىڭ سورپاسىنا،
اسىن جەپ، اتىن شاۋپ تارقاعالى.
ءار ەلدىڭ بۇقالارى، وگىزدەرى،
قىزىل كوز، سابا قۇرساق-سەمىزدەرى،
جەرلەردەن جارتى اي ءجۇرىپ كەلگەندەر بار،
كەلىپتى بالەنشە دە دەگىزگەلى.
دەيمىز بە وسلاردى نەنى ىزدەدى؟
جىن قۋدى استىن ەتىن جەگىزگەلى.
ارقاعا اۋدارىلدى اس دەگەنگە
لاقىلداپ بالقاش، ارال تەڭىزدەرى.
جان-جاقتان اعىتىلدى سابانى ارتىپ،
ءتۇسىرىپ، دۇرىلدەپ ءجۇر تاباق تارتىپ.
كىسىگە شىپىلدادى اق وردالار،
قالىڭ ات ەر-تۇرمانى ەتىپ جالت-جالت.
بايلانعان قىس بورداقى دومالانتىپ،
سويىلدى تالاي مەرتىك، تالاي شارتىق
سولارعا ءبىر سۇعىندى سۇرپاقبايلار،
مال سويىپ، تاباق تارتىپ، سورپا قالقىپ.
ارقانىنڭ جازى جىبەك، جەرى سايا؛
قوڭىر جاز سامال سوققان كۇن جىلمايا.
قازاقتى اسقا كەلگەن ارقا كۇتتى،
سۋ بەرىپ بال بۇلاقتان، كىلەم جايا.
ءتاتتى جال، قازى، قارتا مايا-مايا،
دامىلسىز داستارقاندى جۇرگەن جايا
جىگىتتەر تانىمى جوق، تاباق تاسىپ،
بولعانسىپ تەرلەپ-تەپشىپ، بايا-شايا.
شالدارعا بىلش-بىلش قاقىرىنعان
سار قىمىز سالقىن ۇيدە ساپىرىلعان.
قالىڭ توپ، قارا قۇرىق، قامىس كىسى
تولىقسىپ، جەلدى كۇندەي جاپىرىلعان.
ءار ەلدىڭ دارىپتەگەن باتىرىنان،
اقساقال ات اكەلگەن اتا ۇلىنان.
بىرەۋدى بىلمەسە دە ءنان دەسەدى-
شىرەنىپ ناسىبايدى اتۋىنان.
ءبىر ۇيدە تۇزدىقتاعان ءتاتتى تاباق،
ءبىر ۇيدە ەت تارتىلماي قاققان جالاق.
ءبىر ۇيدە تاباق تەۋىپ ەتكە وكپەلەپ،
بوقتاسىپ ءبىر ءۇي جاتىر جەردى ساباپ.
«شورماننىڭ وقاسى!» دەپ شاپتى انتالاپ،
ءبىر ءۇيدى قىرعىز الدى-شابدان ماناپ:
ويازى قاراوتكەلدىڭ يزمايلوۆ
ءبىر ۇيدە ءلايلىپ وتىر ءىشىپ اراق.
جيىنعا وياز مىنگەن ءبىر ارعىماق
تىنشىماي ماماعاشتا تۇر قارعىلاپ.
تۇقىمى توبىلعىداي تور قاسقانىڭ،
الىنعان فرانسۋزدان انگلو-اراپ.
بۇگىلىپ باۋىرىنان، جۇيرىك جاراپ،
جان-جاقتان كەلىپ جاتىر نە جەلدى اياق.
كول اسقان قىر قازاعى قۇستاي قاپتاپ،
توپىرلاپ قونىپ جاتىر ۇيگە تاراپ.
ءبىر ۇيدە بايبىشەلەر باۋىرساقتاي،
اۋىزى ەتتەن، مايدان دامىل تاپپاي؛
ءسۇرتىنىپ سورپان تەرىن جەڭىمەنەن،
ۇزىن كۇن ىستەپ وتىر قارنىن قاپتاي.
كەلىنشەك-جاس جاۋقازىن، سارىمساقتاي،
قىزدار دا ءپىسىپ وتىر قاۋىنشاقتاي؛
اق تاماق، الما بەتتى ارۋلار ءجۇر
قىدىرتقان باقالشىلار سابىنشىقتاي.
ءبىر ۇيدە قوبىز داۋسى شىمىراعان،
كۇڭىرەنىپ كەيدە، بىردە ىڭىلداعان؛
ءبىر كەزدە بەبەۋ قاعىپ، كۇشىكتەي بوپ
قىڭسىلاپ، سىڭسىعانداي كۇي جىلاعان.
ءبىر ۇيدە دومبىرا دا ىڭىرانعان،
قىر كۇيى قۇلدىراعان، بۇلدىراعان؛
قوس ىشەك « قوسباساردى» سىلقىلداتىپ،
جۇرەكتى جۇلىپ جەۋگە كۇي جىندانعان.
ەت اسىپ، پىشاق قايراپ، مالدى قىرعان،
كەدەيگە سوندا ىرزا ەمەس باي انتۇرعان.
جالعىز-اق بۇل جيىندا مالشىلار جوق،
اڭساعان اس ەتىنە قويشى قىردان.
الباستى ارقاداعى ابى جىلان-
مولدا وتىر ىسقىرىنىپ وقىپ قۇران؛
اتتى ارباپ، اتان جۇتىپ جاتىر مولدا،
قۇرانمەن جەم ءتۇسىرىپ جۋان-جۋان.
تۇلكىسىن ساناپ قىستاي پۇشپاقتاعان،
ءبىر ۇيدە ءبىر داراقى قۇس ماقتاعان.
ساۋداگەر ماتا ساتقان ءسوز قاتىپ تۇر
قىلجاقتاپ ءبىر توقالعا تۇشتاقتاعان.
ءبىر ۇيدە ولەڭشى وتىر جۇرت ماقتاعان،
ءسوز ساتىپ، تيىن تىلەپ ەلدى اقتاعان.
تولتىرىپ سۇيەك-ساياق دورباسىنا
ءبىر قورا قايىرشىلار ءجۇر قاپتاعان.
كارى اقىن كىجىنەدى وڭمەن قاعىپ،
بالا اقىن سار ماساداي جاتىر شاعىپ؛
ەكى جاق ەرەۋىلدەپ كەرىسىپ تۇر،
داتتاسىپ ءبىرىن-بىرى اتىپ، قاعىپ.
قولىنا يا بورىك، يا تۇماقتى الىپ،
اقتاعان ات ۇستىنەن سياقتانىپ،
جارشىلار جاعى سەمەي جار قاعىپ ءجۇر،
جۇرت جاتىر ءار حاباردى قۇلاقتانىپ.
تاڭ اتسا شاڭ بەرمەيدى استىڭ ءۇيىن،
كۇن باتسا جان بەرمەيدىتىرەپ ءيىن.
سىلتاۋى اس، سارىارقانى قازاق باستى،
قىل ساقال، قىمىز ساسىپ، قولپاڭ كيىم.
وسىنداي بولىپ جاتتى ۇلى جيىن،
جيىننىڭ مىڭنان ءبىرىن ايتۋ قيىن.
ەتى تاۋ، قىمىزى كول دەۋگە بولار
ايتقاندا تارتىڭقىراپ استىڭ سىيىن.
جۇز-جۇزدەن جۇرگەن جىگىت داياشىعا،
اق كوبىك مىنگەن اتتىڭ جاياسىندا.
ەكى ايداي ەرەيمەندى ەت ساسىتپاي،
جۇرت مالىن جىلۋلاعان اياسىن با.
سان سويىس ساعىنايدىڭ بۇل اسىنا
مال قايدان جەتىپ جاتىر، راسىندا؟
جان-جاقتان توپ-توبامەن توگىلگەن مال،
كوتەرگەن مالىن كەرەي ءۇي باسىنا.
مال ايداپ جان-جاقتان جۇرت وننان، بەستەن؛
كوپ سابا كەلىپ جاتىر ەلدەي كوشكەن.
«جوعالعان توقتىم بار» دەپ باي جۇگىنسە،
قويشىعا بيلەر وتىر كەسىك كەسكەن.
شىعىننىڭ، شاڭىراق اقىڭ مۇنشا دەسكەن
ءبىر ۇيدە، ستارشىندار قۇلاق كەسكەن.
جاساۋىل اناۋ جەردە ات اۋدارىپ،
مىناۋ جەر جەسىر داۋى دۇرىلدەسكەن.
جيىلعان كوپ كۇشىگەن ءاربىر تۇستان،
قالماستان قارعا، قۇزعىن تۇگەل ۇشقان.
توياتتاپ قازى، قارتا، تۇيە كەكىرىك،
قىپ-قىزىل بيلەر جاتىر قىمىز قۇسقان.
قاپ قارىن ۇيەلمەندەر ءتىسى شىققان،
ىشىنە ەت پەن مايدى ىستەپ تىققان.
جەلپىنىپ الدى-ارتىنان جەل سوقتىرىپ،
تەر ساسىپ، قارنىن قاسىپ، ءبيتىن سىققان.
سوپىلار ءتاسپى تارتىپ، قۇمان اپ ءجۇر،
ءار ۇيگە «اللاي حاق» دەپ دۋانا ءجۇر.
كەمپىرى ساعىنايدىڭ وپىراڭداپ،
«كەت-كەت!» دەپ دۋانانى قۋالاپ ءجۇر.
قارعالار قىزىل كورگەن انتالاپ ءجۇر.
ماي شايناپ جامباستاردى جاڭقالاپ ءجۇر.
ءيتىنىپ ەت ۇيلەرگە يت پەن جەتىم
«قاي جەردەن قاعامىز» دەپ بايقاپ-اق ءجۇر.
مىرزالار كۇمىس تۇرمان شالقالاپ ءجۇر.
كەدەيلەر وتىن شاۋىپ ارقالاپ ءجۇر.
كۇڭىرەنتىپ ساعىنايدىڭ كار مولاسىن،
وسىنداي اس بوپ جاتتى ارقادا ءبىر.
قۇلاگەر
قايىرىپ قىستاي باپتاپ قۇلاگەردى،
وسى استىڭ داقپىرتىنا اقان كەلدى.
مىنگىزىپ بايگە بالا جايتاڭداتىپ،
اۋلىنا اس بەرگەننىڭ تاقاۋ كەلدى.
اراعا التى قونىپ، الىس جەردى
الىپ ەد جايلاپ ءجۇرىپ اقان سەرى.
حابارى قۇلاگەردىڭ وسى جاققا
كەلۋشى ەد ەمىس-ەمىس كوپتەن بەرى.
كوز تىگىپ، تۇرعان كۇتىپ كوكشەتاۋعا
داياشى شاپتى الدىنان قارسىلاۋعا.
«قوش كەلدىڭ، سەرى!» دەگەن سالەممەنەن
ءتۇسىردى اقاندى اكەپ اق وتاۋعا.
دەگەندەي؛ شەشەن – داۋعا، باتىر –جاۋعا،
جۇيرىكتى-بايگەگە دەپ باعالاۋدا.
«ءدۇلد ۇلى كوكشەتاۋدىڭ كەلدى-دەستى،-
توپ جارعان تالاي ەلگە سالعان ساۋعا»-
كەرمەگە قويدى بايلاپ قۇلاگەردى،
«ماڭايدان جان جۇرمەسىن» دەدى سەرى.
كوزىنەن نەگە تاسا قىلسىن اقان،
ىرگەنى ات جاقتاعى تۇرگىزدىردى.
دەگەنە «كوكشەتاۋدان قۇلا كەلدى»،
كورۋگە ىنتىزار بوپ ەل جۇگىردى.
«بىرەۋدىڭ ءتىل مەن كوزى تيمەسىن»-دەپ
دۇعا وقىپ، اقان جەرگە تۇكىرىندى.
دابىسى بۇرىن جەتكەن كەرقۇلانىڭ،
دەگەندە «كەلدى» ءتۇردى ەل قۇلاعىن.
اس تەگىس الدى، ارتىنا قالدى ۇيمەلەپ،
كورۋگە كوكشەتاۋدىڭ كەر پىراعىن.
جيىلعان ارعىن، كەرەي جان-جاعىنا،
كەرمەدە قالعىپ تۇردى اردا قۇلا
نە سىنشى، نە قىراعى-جيىلعان جان
كوزدەرىڭ قالدى ءسۇزىپ ساڭلاعىنا.
سالبىراپ تۇر قۇلاگەر بايلاۋىندا،
قاراسىپ قۇلانىڭ باس، اياعىنا:
-وسى ما، قۇلاگەرىڭ؟-دەسەدى جۇرت،
-جۇيرىگى جانۋاردىڭ قاي جاعىندا؟
-سالپى ەرىن، سالا سۇيەك، سالبىر تىرسەك.
-قاتىباس، قانشىر مويىن، يت وندىرشەك.
ء-بىتىمى ويقى-شويقى، وردا شورقى،
-پىشكەندەي جانۋاردى ولاق ولشەپ.
-المايدى مىناۋ بايگە جىلقى كورسەك،
كوك ەتى كەدىر-بۇدىر، بولشەك-بولشەك.
-كوكشەتاۋ شولاعىن دا ماقتايتىن ەل،
وسىعان يت بولايىق بايگە بەرسەك.
-قۇلاعا ءمىنىپ قويان اتار ەدىم.
-مەن مۇنى جۇرگىنشىگە ساتار ەدىم.
-بولعانشا اسقا كۇلكى « ات قوستىم» دەپ،
ۇيىمدە تىنىش قانا جاتار ەدىم.
-قويشىعا مەن مىنگىزىپ قويار ەدىم.
-سەمىرتىپ مەن سوعىمعا سويار ەدىم.
-كەمپىردىڭ ازاسىنا اكەپ سالىپ،
باتا وقىپ، ەت، قىمىزعا تويار ەدىم.
-سۇيەگى-سيىر سۇيەك، قيقى-جيقى،
سال بوكسە، جازىق باۋىر، ۇزىن تۇرقى...
-وسى ما داڭقى شىققان قۇلاگەر؟-دەپ،
اس تەگىس اقان اتىن قىلدى كۇلكى.
سىنشىنىڭ كەلىپ كوردى وتىز-قىرقى،
كۇرەڭباي كورىپ دەدى: «جامان سۇرقى،
الدىنان ۇمتىلعاندا اڭ قۇتىلماس،
ارتىنان جونەلگەندە جەتپەس جىلقى!»
سوزىنە كۇرەڭبايدىڭ جۇرت تاڭ قالدى،
نە سىنشى، نە سۇڭعىلا ورتاعا الدى.
جىلقىنىڭ قىراعىسى، شەجىرەسى-
كۇرەڭباي كوزىن ءسۇزىپ تۇرىپ قالدى.
كۇرەڭباي كوزى تۇنىپ كوپ قادالدى،
اينالىپ الدى-ارتىنا كوزىن سالدى.
ەستۋگە كۇرەڭبايدىڭ بايلاۋ ءسوزىن
تارقاماي كوپتىڭ توبى تۇرىپ قالدى.
كۇرەڭباي كورىپ تۇرىپ ارتىن، الدىن:
«جانۋار جۇيرىگى ەكەن جىلقى مالدىڭ،
جەرى ۇزاق، كۇشى الدىندا ورەن جۇيرىك،
ءبىتىمى ءوزى ايتىپ تۇر جانۋاردىڭ.
كەلىسكەن كەسكىن مىناۋ، ومىراۋدىڭ
ءوزى ايتار: قاراتام،-دەپ-قازاق قاۋمىن.
سوم اياق، بىرتىق باقاي، بولات تۇياق
تاسىنداي شۇبار الا كوكشەتاۋدىڭ.
تاۋەت باس، قامىس قۇلاق، قۋارعان جاق،
قۇلان جال، بۇلان مويىن، قوي جۇتقىنشاق،
قويان جون، جازىق جايا، جاۋىرىندى،
قۇس توپشى، قوس شىنتاعى قالقىڭقىراق.
ءسىڭىرلى، جەر سوعارلى، اياعى تىك،
تۇلكى ءتوس، تازى تىزە، يت جىلىنشىك،
شاشاقتى، شاقپاق ەتتى، الاسا ۇرشىق؛
قۇندىزدىق قالاي بىتكەن قۇيرىققا ءدۇپ؟
قوقاننىڭ جىبەگىندەي جەڭىل قۇيرىق،
نە قويۋ، نە بولماسا ەمەس سۇيىق!
بۇتىنىڭ اراسىنان ەل كوشكەندەي،
جامباستىڭ باسى دەلدەك، قۋىس قولتىق.
شۇيدەلى، شوقتىعى ورگەك، شىدەرلىگى،
سەركە سان، جەلماياداي تىلەرسەگى؛
تاۋ جەلىن تارتسا جۇتقان تالىس تاناۋ،
تىنىستى كەڭدە جاتىر كەڭىردەگى.
جۇرسە دە جازداي قۇرى بولمايدى توق،
كەز جارىم كەسەر باستا كەسىم ەت جوق.
قاقپان بەل، قالباڭايلى، ۇڭگىر ساعاق،
شاپسا جەل، مىنسە جايساڭ، تۇرسا سەلسوق.
قانىندا شىعىسىڭ مەن باتىسىڭ جوق،
اعىلشىن ارعىماقتىڭ شاتىسى جوق.
قاشاننان قازاعىمنىڭ قولتۋماسى،
اراپتىڭ ءدۇلد ۇلىنىڭ قاتىسى جوق.
ماڭعۇلدىڭ مەس اتى ەمەس تۇقىرىنعان،
بۇل تازا شۆەد، شوتلان تۇقىمىنان.
جانۋار شەپسا جۇيرىك، مىنسە بەرىك،
وزبايدى جۇگىرگەندە جىلقى مۇنان.
سۇيەگى جانۋاردىڭ جىلقىدان جات،
بۇل ەمەس تەكەجاۋمىت، نە قازانات.
كۇيكيىپ كوزگە قوراش كورىنسە دە،
شاپقاندا شالدىرماستاي بىتەر قانات.
ەكپىنى ءۇي سوققىنداي پىسقىرعاندا،
شالدىرماس كوكتەن قۇسقا، جەردەن اڭعا.
جىقپاسا جالعىز قازىق جانۋاردى،
بۇل ءازىر جەتكىزبەي تۇر جىلقى مالعا.
بۇل تۇلپار كەلىپ تۇرعان ابدەن بابى،
سالبىراپ تۇرعانىنا دەمە «جابى».
ماڭدايى جارقىراپ تۇر جانۋاردىڭ،
اشىلىپ تۇر وسى استا مۇنىڭ باعى.
كوزىمنىڭ كوبەيمەسە بۇگىن اعى،
ەسىمنەن جاڭىلتپاسا سايتان تاعى.
ەگەر دە شىن جىلقىنى مەن تانىسام،
حاق مۇنىڭ قىرىپ-جويىپ بايگە الماعى!»
ء-پالى! ات تانىدىڭ!
-تاپتىڭ، ءسوز-اق!-
دەپ ونى وزگە قازاق ەتتى مازاق.
-كومبەدە كورىسەرمىز، اسىقپاڭدار!
سول كۇنى قۇلاگەردىڭ سويلەر ءوزى-اق!
سول كۇنى قۇلاگەردىڭ ايتار ءوزى-اق،
قايتەيىن ونان بەرى ءسوزدى قوزعاپ.
قازاقى قولدىڭ جۇيرىك جىلقىسى وسى،
ساۋ ەمەس تانىماعان مۇنى –كوزى اق.
سونى ايتىپ كەتە باردى سول كۇرەڭباي.
اقاندى ورتاعا الىپ بي مەنەن باي:
-جارقىنىم، جالعىزبىسىڭ؟
-ەلىڭ قايدا؟-
دەپ جاتىر جابىرلاسىپ ءجونىن سۇراي.
- ەلىڭە ساۋىن ايتتىق بىزدەر ۇداي،
تويمادىق كەلىسىڭە سەنىڭ مۇنداي.
جەتەلەپ جالعىز اتتى جەكە كەپسىڭ،
ەشكىمدى قاراۋىلدان جولداس قىلماي،
«ەلى ەمەس، كوكشەتاۋدىڭ اتى كەلدى،
نە كەرەك ونان باسقا؟-دەدى سەرى.
قۇلاگەر قوساتىنىم، اتىم –اقان،
تاراتسىن، جارشى قايدا، شاقىر بەرى!»
اقاننىڭ ايتۋىمەن جارشى كەلدى،
ول دا ءبىر زار قاقساعان ارسىز ەدى؛
اتىنىڭ جايىن اقان ايتىپ بەرىپ،
«وسىنى جۇرتقا حابار سالشى!»-دەدى.
كوكتۇيعىن تىيعان جۇيرىك وسى جاقتى،
بەرمەستەن بەس جىل بايگە كەلە جاتتى.
جيىندا نەشە دۋان جۇيرىك جيعان
«شاپپاي بەر، بايگەمدى!»-دەپ تالاي ايتتى.
جار سالىپ شاۋىپ ءجۇرىپ شارتاراپتى،
قۇلاگەر كەلگەندىگىن جار تاراتتى.
قۇلاعى قۇلاگەرگە قانىق شىركىن-
يەسى كوكتۇيعىننىڭ ءىشىن تارتتى.
التايدا ۇرپاعى بار بەگايداردىڭ،
بۇلار دا ءبىر بيىگى بىتكەن ناردىڭ.
بالاسى بەگايداردىڭ باتىراش بار-
ءور كوڭىل، جۋان كەۋدە، ءبىرى اۋساردىڭ.
اتتى ايتتىق جوعارىدا ءبىر كوكتۇيعىن.
اكەلگەن اسقا باتىراش سول جۇيرىگىن.
قاعاتىن قاناتتىنى ورەن جۇيرىك،
قويماعان قىردان جىلقى بۇل ءبىر قىرعىن.
بەرمەستەن كەلە جاتقان جانعا بايگە،
بايگە العان كەيدە جەتىم، كەيدە تۇيە.
سىلتىدەي سارىارقانى تيعان تۇلپار،
بايگەنى بۇل استا دا بەرەم-دەي مە؟
يەسى باتىراش ءبىر كەپپە كەۋدە،
ۇر-كوپپە، تومىرىق مىنەز، نامىس بەرمە؛
وسى استا ساعى سىنىپ، باعى تايسا
ول ءوزىن داپ-دايىن تۇر «ءولدىم» دەۋگە.
شۋلاتقان ارعىن ەلىن، ارقا حالقىن،
ەستىگەن باتىراش تا قۇلا داڭقىن.
ساتىلاپ سۇراپ ەدى كىسى سالىپ
قولىنا تۇسىرۋگە اقان اتىن.
جامبىعا، جەسىر، مالعا شاعىپ نارقىن؛
«بولام-دەپ-قۇدا، تامىر كوڭىل جاقىن»
قىزىعىپ قۇلاگەرگە نەشە جىلداي
جىبەرىپ جەكسەنبايدى قولقالايتىن.
جۇرەگى جارالعان ەر جۇيرىكپەنەن،
سەرى اقان سۇراۋىنا يلىكپەگەن.
سونان سوڭ كەگىن ساقتاپ كەتكەن باتىراش،
ۇكىلەپ كوكتۇيعىنىن «جۇيرىك» دەگەن،
كوك، قۇلا-ەكى ارىس تا جۇيرىك دەگەن،
ءدال مۇنداي وزگە جەردە كيلىكپەگەن.
«كەلىپتى قۇلاگەر ات» دەگەنىندە،
ءمانى سول باتىراشتىڭ كۇيبىكتەگەن.
ولگەندە ساعىناي شال ەل شۋلاتقان،
كوكتۇيعىن سونان بەرى ءىشىن تارتقان.
س ۇلى جەپ، ءسۇت ءسىمىرىپ ماپەلەنىپ،
بەلدەۋدە وسى كوك ات قىستاي قاتقان.
كوكتۇيعىن كۇڭىرەنتىپ تالاي شاپقان،
بايگە الىپ شاپقان سايىن العىستاتقان؛
وسى استا باس بايگەنى ويمەن الىپ،
باتىراش كوپتەن بەرى ۇيدە جاتقان.
نيەتپەن ءدال وسىنداي كوك ات كەلگەن،
قاشاننان «قاپ»!- دەپ ازۋ باسىپ جۇرگەن.
قۇلاگەر كوكشەتاۋدان كەپ قالعان سوڭ
قىزعانىپ باتىراشتىڭ ءىشى ورتەنگەن.
ەلى شەت، رۋى جات، جالعىز ەلدەن
اسقا اقان ات قوسىپ تۇر الىس جەردەن-
بارلىعى باتىراشقا بولدى تولعاق،
ءقاۋىپ يلەپ اجالىنداي قۇلاگەردەن.
ەگەس
كولەڭكە ءۇي، كۇرپىلدەتىپ سابا پىسكەن،
اس قانداي اڭگىمەشىل قىمىز ىشكەن.
ءانشى اقان اسەم ءانىن اياعان جوق
جيىلعان داۋىسىن سۇراپ ماجىلىستەن،
اق وتاۋ توپىرلادى اقان تۇسكەن،
قالىڭ جۇرت كەتتى كەرىپ سىرتتان، ىشتەن.
شىعادى اقان داۋسى انگە تالىپ،
بەزەلگەن عاشىق جارمەن، قىران قۇسپەن.
«وي قالقا، ءبىزدىڭ كوڭىل قەيدا جاتىر،
تولقىعان ون ءتورتىنشى ايدا جاتىر.
ات تۇرسا، اتاڭ تۇرسا كوز سالمايمىن،
ارعىماق، اسىل تۇقىم تايدا جاتىر.
حوش ءيسى جادىراتىپ كوڭىل اشقان،
اق قۇيرىق، مامىلەلى شايدا جاتىر.
گۇل شاشاق. جاسىل جىبەك جايلاۋىندا،
كوڭىلىم ەل قونباعان سايدا جاتىر....»
ءان ءتاتتى اقان سالعان ارقاداعى:
«ءۇش توتى»، «اق ساۋساق»، «مارقالارى».
سالعاندا «سىرىمبەتتەي» سۇيىكتى ءانىن
قاسىنا جيىلعان جۇرت تارقامادى.
ارقانىڭ جۇيرىگىندەي ءان سالادى،
ورگە ايداپ، بارىپ-بارىپ جالتارادى.
ءتۇيىلىپ تۇلكى كورگەن قىراندايىن،
قىلماڭداپ قوس قاناتىن قومدانادى؛
«جايىقتىڭ اق تۇلكىسى ارالداعى،
الدىمنان سەن ءبىر شىققان مارال-داعى؛
پورمىڭا توڭكەرىلىپ، جايدىم قانات،
شارىقتاپ اقيىقتاي ورالداعى.
ەرتىستىڭ قۇبا تالى سەكىلدەنىپ،
الدىمنان شىق مايىسىپ، بۇرال داعى.
قىزىل گۇل سەن بولعاندا گۇلباقشادا،
ءبىز بۇلبۇل كۇيىن شەرتكەن يرانداعى.
قيانىڭ قيىنىندا تۇرساڭ داعى
قيعاشتاپ قاناتىمدى قونام داعى....»
اسىرعان ايعاي ءانىن التى قىردان
اكەسى اسقاق ءاننىڭ ءانشى ءبىرجان
اقانداي مايدا كومەي، نازىك ەمەس،
قۇلاقتى ءبىرجان اششى انمەن قىرعان.
«ءۇش توتى»، «كوكشەتاۋىم»، «احاۋ، ارمان»
«جايدارمان»، «جايما قوڭىر»، «كەر قاشاعان»،
«وي، ەركە»، «مەيلىڭ-مەيلىڭ»-دەگەندەردىڭ
ءبارى دە اقان باپتاپ سالاتىن ءان.
باقىرماي دومبىرانى كوككە بۇلعاپ،
اققۋداي اسەم ءداۋىس-ۇن سىڭعىرلاپ؛
قىشۋىن جانىڭىزدىڭ مايدا قاسىپ،
تەربەتەر جان كوڭىلىن بيازى ىرعاق.
كوكشەدەن قۇيىلعانداي ءبىر بال بۇلاق،
ءتاتتى انگە حالىق قاندى، ەل سۋسىنداپ.
سوققانداي جازدىڭ جەلى ارقا جاقتا،
ەلجىرەپ جۇرەك انگە، جۋساپ قۇلاق.
اندەرمەن اسەم-اسەم اقان سەرىڭ،
قاراتتى اۋىزىنا استىڭ ەلىن؛
ولەڭگە سۇلۋلىقتى قوستى تالاي؛
«اقمارقا»، «ارداگەرىم»، تاستۇلەگىم.
دەپ؛»ءانشى تىم ءتاتتى ەكەن تومەنگى ەلدىڭ»
ۇمىتتى وزگە انشىلەر ءوز اندەرىن.
ماشىقتان اقان انگە قوسىپ وتىر
ءوزىنىڭ ايتىپ جۇرگەن ولەڭدەرىن؛
«تورىنى تالعا بايلاپ مىنگەن قانداي
ۇكىلەپ، اسەمدەتىپ جۇرگەن قانداي؟
تۇسىنان قىزدى اۋىلدىڭ ءان شىرقاتىپ،
قالقاڭا قۇرىپ جۇرگەن سۇلدەر قانداي؟
ءسوز سالىپ قالقا جانعا جەڭگەسىنەن،
قۇربىڭمەن سىپايى، ويناپ كۇلگەن قانداي؟
يشارات، ازىلمەنەن ءسوز قاتىسىپ،
قىز سىرىن جەڭگەسىنەن بىلگەن قانداي؟
سىلانىپ سال تورىنى مىنگەن قانداي؟
ساي قۇلداپ، جاردى كۇتىپ جۇرگەن قانداي؟
ءبىر سايعا تورىشانى بايلاپ تاستاپ،
ارتىنا اقبوز ءۇيدىڭ كەلگەن قانداي؟
الاڭداپ، الابۇرتىپ تۇرعانىڭدا
الدىڭنان قارسى شىقسا اقشا ماڭداي....
قالقاشىڭ قوسىلعاندا اتقان تاڭداي،
كوڭىلىڭ شالىقتاعان شاتتانعانداي!...
جامىلىپ ەكەۋ-ارا ءبىر كورپەنى،
باستاسىپ تار توسەكتە جاتقان قانداي؟
سول جەردە ايتىلماعان سىر قالار ما،
مىسالى ابدىرا اشىپ اقتارعانداي.
اقىرىن ۇيدەن شىعىپ تاڭ الدىندا،
بايلاۋلى تور قۇناندى تاپقان قانداي؟
شالبىرىن سال تورىنىڭ قىزعا ۇستاتىپ،
شاقشانى ەرگە قاعىپ اتقان قانداي!
ويلاساڭ بۇل دۇنيەلە نە قىزىق بار،
قاسىنان قالقا جاننىڭ اتتانعانداي!
اۋلىڭا ولەڭدەتىپ سەن ايتاسىڭ،
بايگەدەن اتىڭ كەلىپ ماقتانعانداي...»
«اق شاشاق»، «جايما شۋاق»، «كەربەز كەرىم»-
اقاننىڭ استى ۇيىتتى وسى اندەرى.
اسەم تاۋ، ات قىزىعى، اشىق وتى،
ءان بولىپ قىران قۇستىڭ قۋ ىلگەنى.
سوققانداي سىرىمبەتتىڭ سالقىن جەلى،
وتىردى دۋمان قىلىپ، شالقىپ سەرى.
جات ەلدىڭ جاڭا انىنە سوڭىرقاسىپ،
وتىردى «وي، پالە-ايلاپ» استىڭ ەلى.
قىزىقتاپ اقان سالىپ ءار ءتۇرلى انگە،
ءماجىلىس بوپ وتىردى، ەلگە اڭگىمە.
ءان توقتاپ، اقان سوزگە اينالعاندا،
اۋىستى جۇرت اڭىزى قۇلاگەرگە؛
-قۋانىپ قالدىق ءسىزدىڭ ات كەلگەنگە،
قۇلانى داڭقى شىققان اپ كەلگەنگە.
-اتىڭىز بۇرىن كەزدەسپەگەن شىعار
التايدا العىر تۇيعىن كوكپەنەن دە؟
-كوكتۇيعىن كوپتىڭ الدىن بەرمەي اق تۇر،
وزگە مال ونان وزىپ كەلمەي اق تۇر.
شاپتىرماي جيىن سايىن بايگە سۇراپ،
باق-تالاي باتىراشتا، ورلەپ اق تۇر.
ىرىسى جانۋاردىڭ تايماي اق تۇر،
باتىراش ارۋاقتى ورگە ايداپ اق تۇر.
الدىنا ءالى كۇنگە جىلقى سالماي،
باقىتىن بار جۇيرىكتىڭ بايلاپ اق تۇر.
ات شاپسا ىشىمىزدە، سىرتىمىزدا
كوكتۇيعىن جەتكىزبەي تۇر جىلقىمىزعا،
«باس بايگە باتىراشتىڭ سىباعاسى»-
دەپ تەگىس قويدى ۇيعارىپ جۇرتىمىز دا...
الىپ ءجۇر ارۋاقسىز دا، قۇدايسىز دا،
قۇلانىڭ باقىتىن ءسىز دە سىنايسىز دا...
ەستۋشى ەك قۇلانىڭ دا كوپتەن داڭقىن.
قۇدايدان كوك وزباۋىن سۇرايسىز دا.......
-ەستىگەم بۇرىن داڭقىن كوك نەمەنىڭ،
«التايدىڭ جۇيرىگى ونان جوق» دەگەنىن.
جولىقپاي يەسىنە جۇرگەن بولسا،
وسى جول كوك شولاقتى بوكتەرەمىن!
اقاننىڭ وسىلاي دەپ وكتەگەنىن،
«قۇلامنان وزارجىلقى جوق» دەگەنىن.
جەتكىزدى باتىراشقا ءبىر قۋ اۋىز،
«قۇلاعا بوكتەرىلەر كوك» دەگەنىن.
ەسىتىپ باتىراش بوپ بۇلان تالقان،
كوكجالدى قىسىپ كەتتى اشۋ، سايتان.
تەپسىنىپ اق وتاۋعا كەلدى كىرىپ،
جيعان جوق اياعىن دا جاتقان اقان.
قىلعان جوق قىرقاۋىڭنان ءقاۋىپ، قايقان
داۋىسى باتىراشتىڭ شىقتى قاتاڭ.
قامشىسىن بۇكتەپ، شارتا جۇگىنىپ شال
اقانعا ءسوزى مىناۋ سونداعى ايتقان؛
-قاڭعىرىپ قاراۋىلدان اسقا كەپسىڭ،
"وسى استا ابيىرىم باسقا"، -دەپسىڭ.
وزىڭە ءوز اۋزىڭمەن بايگە بەرىپ،
"اتىڭدى وزگەلەرىڭ قوسپا"، - دەپسىڭ.
اتاڭ از التايىمنان قالاي كوپسىڭ؟
الدىمەن بايگەڭدى الىپ كورگەن جوقسىڭ.
سورپاسى ساعىنايدىڭ بۋ بولدى ما،
«التايدان وزامىن!»-دەپ بوقتى جەپسىڭ.
التايدا مەن اقيىق ۇشقان قونباي،
قارامدى كورە المايتىن سەندەي تورعاي.
«بوكتەرەم باتىراشتىڭ كوك اتىن!» دەپ،
وتتاپسىڭ اۋىزىڭا يە بولماي.
قاراۋىل قايرات قاشان ءبىتتى مۇنداي؟
باسۋىم كوڭىلىڭدى ءتىپتى وڭاي!
تورەنىڭ اتىن ەرتتەپ وسكەن ەل ەڭ،
وزىڭە ات ءبىتىپتى-اۋ، بايعۇسىم-اي!
اقانعا باتىپ كەتىپ شالدىڭ ءسوزى،
اڭىراپ العاشقىدا قالدا دا ءوزى؛
ۋ تىلمەن الدى شالدى شاعىپ-شاعىپ،
لاپ-بەرمە، ونىڭ داعى وت مىنەزى؛
-اڭگۇدىك، اكىرەڭ قاققان، البىت ءسوزدى،
كوتىندەي كوك ەشكىنىڭ جىرتىق كوزدى،
التايدىڭ كار جىنىنداي باقىلداعان،
كوك ساقال، ازبانسىعان، بۇل كىم ءوزى؟
ات بىتكەن قۇلاگەردەي اقانىنا،
ول دايىن كوكتى جەرگە تاقاۋىنا.
بايگەدەن باسى كوزىن سۋ قىپ وزباي،
ات سەنىڭ قاراي ما ەكەن ساقالىڭا؟!
بي بولساڭ، بي شىعارسىڭ التايىڭا،
ءتىلىمدى تەرەزەم تەڭ ، تارتايىن با؟!
كوگىڭدى بوكتەرمەسەم اتىم سەنىكى،
شاپسا دا اكەڭ ءمىنىپ بايتالىنا!
تۇتقىشتاي ءوڭى كۇيىپ قاپ قارا بوپ،
باتىراش باسقا ءسوزدى باپتاعان جوق.
«باتىرىپ باتىراشقا جىبەردى-اۋ» دەپ،
تىم تىرىس ۇندەمەدى تىڭداعان توپ.
جايراڭداپ جايساڭ اقان قايمىققان جوق،
جۇرەگىن جولبارىستان اينىتقان جوق.
«جات ەلدە جالعىز ءجۇرمىن» دەپ يمەنىپ،
بولار دەپ ءتۇبىن قالاي وي قورتقان جوق.
جۇرت ءسوزدى ونان ءارى جاڭعىرتقان جوق،
قاڭقۋلاپ، قاڭاجۋلاپ قاعىتقان جوق.
ناسىرعا شاباتىنىن ءبىلىپ جيىن،
شاپپاعان بايگە باسىن اۋىرتقان جوق.
كوگەرىپ باتىراش شال باسى قالتاق-
قالتاقتاپ جان جاعىنا ەتىپ جالتاق؛
بىلە الماي نە قىلارىن ۇيدەن شىقتى،
حالىق تا كەتىپ جاتتى ۇيدەن تارقاپ.
جۇيرىكتەي جيىن جارعان قاعىپ جايتاق،
تاڭعالتىپ ءان، اتىمەن ەلدى بايتاق؛
«اۋىلىم قونعان سىرىمبەت دالاسىنا!»
دەپ اقان ءان ساپ جاتتى باستى شايقاپ.
كومبە
تاۋىسىپ كول قىمىزدى، تاۋداي ەتتى،
نەشە كۇن ەرەيمەن تاۋ ەتكە بوكتى.
كۇتىلىپ كەلگەن مەيمان تويىنعان سوڭ،
ات شاۋىپ، بايگە ۇلەسەر مەزگىل جەتتى.
شاڭ باسىپ قوپارىلعان جەر مەن كوكتى،
ارقانىڭ ەلى تەگىس ات ەرتەتتى.
قاراقشى قالاي قاراي تارتاتىنىن
حابار قىپ جارشىلار دا شاۋىپ كەتتى؛
«اي، الەۋمەت، جاراڭدار،
اسقا جيىن ادامدار!
جارعا قۇلاق سالىڭىز،
ءبىرىڭ قالماي، ءبارىڭىز
ايتقانىمدم ءبىلىڭىز،
اتكا تەگىس ءمىنىڭىز!
تاراپ كەتتى تاباقشى،
تاۋعا تارتتى قاراقشى.
سولاي قاراي ءجۇرىڭىز!
«كومبە قايدا» دەسەڭىز،
كوزدى سالىپ كورسەڭىز.
وركەش-وركەش كورىنگەن،
ورعىلاپ سۋ توگىلگەن.
بالدىرعانى بىلەكتەي،
بالاۋساسى جىبەكتەي.
بۇلدىرگەنى كونەكتەي،
ەرەيمەننىڭ تاۋىندا،
ەگىزقىزىل باۋىرىندا.
جولاماننىڭ قاسىندا،
جىلاندىنىڭ باسىندا،
كوك جايداقتىڭ شەنىندە.
بوز ويناقتىڭ بەلىندە،
قايىڭدىنىڭ دوڭىندە
قاراقۋساق كولىندە،
سوندا بايگە توبەگە
جيىلاسىز كومبەگە!
حالقىم، سولاي جۇرەسىز،
قاراقشىعا ەرەسىز،
توعىز دۋان توعىسقان
سەگىز دۋان باس قوسقان
سەردەبەنى كورەسىز!
جارشىلار وسىلايشا كەتتى سارناپ،
بايگەنىڭ بولار جەرىن جۇرتقا جارلاپ.
قارا جەر قايىسقانداي قالىڭ جيىن،
قىبىرلاپ قۇمىرسقاداي ءجۇردى قاۋلاپ.
لەك-لەك توپ، اعىتىلدى ادام اڭداپ،
تەڭىزدەي تولقىن جانعا تولدى جان-جاق.
تۇياقتان ءتۇتىن بولىپ جەر مەن كوك،
باۋىرىن ەرەيمەننىڭ باستى شاڭداق.
ۇقساعان ەن توعايدىن اعاشىنا،
مول جيىن تاۋدىڭ سايى، سالاسىندا.
تۇلكىلەر تۇيىقتالىپ قولعا ءتۇستى،
كىسىنىڭ قالدى قويان اراسىندا.
ادامنىڭ كوز جەتكىسىز قاراسىنا،
دەگەندەي ءيسى قازاق ءبارى وسىندا.
جاۋعانداي ەرەيمەنگە جاڭبىر كىسى،
قۋساقتىڭ تارتتى تۋرا جاعاسىنا.
ءار ءتۇستى ات، الۋان كىسى ءمىنۋى دە،
حالىقتىڭ جازعى شوپتەي كيىمى دە.
بەينە ءبىر شەگىرتكەنىڭ قونۋىنداي،
قۋساقتىڭ جۇرت جيىلدى بيىگىنە.
اركىم-اق الەم بايلاپ جۇيرىگىنە،
قۇيرىعىن سايگۇلىكتىڭ ءتۇيدى، مىنە.
جاپسار ەل جاقىن كوڭىل، تىلەكتەس بوپ،
«بايگەلى بولسىن!»-دەپ ءجۇر بىر-بىرىنە.
شىقتى شاڭ، باستى تۇمان جىلاندى جاق،
سول شاڭنان شىعىپ جاتىر ات قىلماڭداپ.
تۇمارلاپ، ۇكىلەگەن وڭشەڭ جۇيرىك،
جيىلدى جۇرت الدىنا سۇمبە ساڭلاق.
جۇرگەندەر جۇرتتان وزىپ، توپتان تاڭداپ،
جاراعان جىل ومىرگە وسى اسقا ارناپ،
الدىرىپ جەتى سايىن جەلىكتەرىن،
قاتقاندار ءبىرى-قامشى، ءبىرى-قارماق.
ساقا اتتار، سار كىدىرلەر، سارى ءتىستى،
دامەلى دونەن دە بار، جۇيرىك بەستى.
قۇسىنداي قىردىڭ وڭشەڭ اپ-الا بوپ،
جۇيرىكتەر جۇرتتى ءۇڭىلتىپ كوزگە ءتۇستى.
ات سانى بارعان سايىن بىردەن ءوستى،
اتقا ەرىپ تاماشالاپ حالىق كوشتى.
اتتاردى جازىپ-سىزىپ كەرەشىلەر
ساناقشى سانىن ءبىر مىڭ ءۇش ءجۇز دەستى،
«وسى استى كوپتەن كۇتىپ دەگەن شاپساق،
پالەنشە، تۇگەنشەدەن وزىپ باقساق؛
جۇرگەنشە جەكە-جەكە جۇيرىك بولىپ،
ارىستىڭ اسىندا ءبىر ب ا ق سىناتساق...»
دەگەن وي بارىندە دە بولىپ ماقسات،
جيىلدى قازاقتاعى وڭشەڭ جاقسى ات؛
قاشاننان قارلىعاشتاي جارشى مىسكىن،
قىزعىشتاي قالىڭ توپقا ءجۇردى قاقساپ:
«كور الەۋمەت، جاراندار!
كومبەدەگى ادامدار،
ماعان قۇلاق تىگىڭدەر،
كەلگەن اتتى بىلىڭدەر،
ايتايىن قايسى ءبىرىڭدى،
جيىلدى جۇيرىك، جيىلدى!
ويىڭ مەنەن قىرىڭدى
جيعان اسقا بۇگىنگى
كىمدەر كەلمەي قالىسقان،
اياق جەتپەس الىسقان،
قۇلاق جەتپەس دابىستان
جيىلدى وسى كومبەگە،
شاپقالى تۇر بايگەگە
بوكەن ساندى بۋرىلدار،
شاپسا مىڭنان سۋىرىلار
جىلقى مالدىڭ جۇيرىگى،
سەركە ساندى قۇلا بار،
قوزىبايدىڭ ءدۇلد ۇلى
كەلگەن اتتى بىلىڭدەر!
سەرپىندى كوك بۇ دا بار،
قايسى ءبىرىن ايتايىن؛
شاپسا جەلدەي زۋلاتقان،
شۋدىڭ بويىن شۋلاتقان،
مەرۋەرت جولداس اقسۇر بار.
سىردىڭ بويىن سىلتىدەي
تىيىپ جۇرگەن قىزقارا،
وسى جولى ب ا ق سىنار.
قايسى ءبىرىن ايتايىن:
بايگە بەرمەس ۇدايى
ۇلىتاۋدىڭ قۇبايى.
قاشاعاننىڭ قۇدايى
قاراتاۋدىڭ قۇمايى،
قىپشاقتىڭ اقباقايى،
قىرعىزدىڭ كوكتوپايى،
اقشاتاۋدىڭ الاسى،
كوكشەتاۋدىڭ قۇلاسى،
ەرتىستەن ەلىك-قۇباقان،
ەسىلدىڭ قاسقابۇلاسى،
ايتايىن قايسى ءبىرىڭدى؛
جيىلدى جۇرت، جيىلدى.
ارالدىڭ الاۇيرەگى،
جارىلقاپتىڭ جيرەنى،
بالقاشتىڭ بەيپىل بورتەسى،
سەمەيدىڭ سۇرسەركەسى،
توستەن تۇلكى قويماعان
توبىقتىنىڭ تۇيعىنى-
جامبىلتورى وسىندا،
جاۋعاشاردىڭ جۇيرىگى،
قايسى ءبىرىن ايتايىن؛
الاتاۋدىڭ باسىنان
اق قانات كەر كەلىپ تۇر
اۋزىمەن قۇس تىستەگەن؛
جالعىز وزبايتىن قۇسپەنەن.
شاپسا ەكپىنى داۋىلداي،
الا كويلەك ارۋداي
سىپىرا باسىپ، سىلاڭداپ،
كوكالا ءجۇر بۇلاڭداپ.
قايسى ءبىرىن ايتايىن؛
الۋان-الۋان كۇلىكتىڭ،
اسقان-اسقان جۇيرىكتىڭ.
قوسىلاپ تۇر وتىز بوز،
جيىرما جيرەن، قىرىق قارا،
كەردىڭ ءوزى ەكى ءجۇز.
تاعى، تاعى، تاعى دا،
تالاسىپ تۇر باعىنا:
توقسان تورى، جەتپىس كوك،
الا، قۇلا سانى جوق...»
وسىنداي حابارىمەن توپقا سوعىپ،
جارشى ءجۇر جاعى تىنباي بايەك بولىپ.
جيىن جۇرت جۇيرىكتەردى تاماشالاپ،
اتتاردىڭ الدى-ارتىنا كەتتى تولىپ.
ءار جاقتىڭ ساڭلاقتارىن سۇراپ كورىپ،
دۇرىلدەپ ۇمىتىلىپ ءجۇر سوڭىنا ەرىپ.
كەڭەسىپ، كەرىلدەسىپ، كەۋلەسەدى-
قوي، قوزى جامىراسقان سەكىلدەنىپ.
ات ايداۋ
اقان دا الىپ شىقتى قۇلاگەرىن،
سالپيتىپ ساپتى اياقتاي تومەنگى ەرنىن.
جاي تاستاپ ءتورت اياعىن كەلدى تۇلپار،
وڭاشا جۇرتتان اۋلاق تۇردى سەرىڭ.
تالتايىپ جيماي تاستاپ تىلەرسەگىن،
سالپيتىپ تۇردى قۇلا ۇلپىرشەگىن.
كۇرەڭباي اقانعا كەپ ءسوز ايتادى:
-الاسىڭ استىڭ الدىن، اقان سەرىم!
قۇلاڭ ءبىر ءدۇلدۇل ەكەن جانۋار-اي!
جۇرىككە قولى جەتكەن جارىعانداي،
ساعان دا ءىشىم ىرزا، جولىڭ بولسىن،
جىلقىنى جىگىتىمسىڭ تانىعانداي.
-كۇتكەن ءبىر اتىم ەدى كۇنىنەن تاي،
جولداسىم وسى ات مەنىڭ نەشە جىلداي!
-ەندەشە باس بايگەنى الىپ تۇرسىڭ!
-ايتقانىڭ كەلسىن، سىنشىم، اۋزىڭا ماي!
باتىراش تانۋشى ەدى بۇل دا مالدى.
قۇلاگەر كوك اتقا اجال سىقىلداندى.
العاش-اق قۇلاگەردى كورگەن كۇنى
اۋىرىپ، ۇيقى كورمەي ىڭقىلدادى.
كومبەدە قۇلاگەرگە تاعى باردى،
شىقتى دا الدى-ارتىنا كوزىن سالدى:
«ارقانىڭ الباستىسى بۇل شىعار»-دەپ
ىشىنەن قۇلاگەردەن قاۋىپتەندى.
باتىراش بالتا جاستان اتقا قۇمار،
ايقايشىل ات اپەرگەن باققا قۇمار،
ارام وي، اتا نامىس ۇر-شوقپارى،
كىر كوڭىل، سارايىنىڭ باتپاعى بار. ،
«وسى ما داڭقى شىققان قۇلا تۇلپار؟
سۇيەگى بولەك ەكەن، سۇمدىق شىعار!
ارقانىڭ الدىن العان كوكتۇيعىننىڭ
الاتىن ازىرەيىلى وسى شىعار.
جانۋار، ءبىتىسىڭ دە ەرەك ەكەن!
سۇيەگىڭ القا-سالقا بولەك ەكەن!
كورگەم جوق كورىپ ءجۇرىپ مۇنداي اتتى،
جۇگىرسە شابا ما ەكەن، جەلە مە ەكەن؟
بۇل كاپىر جىلقى ما ەكەن، نەمەنە ەكەن؟
وسى استا الدىمەن-اق كەلە مە ەكەن؟
الدىندا ات سالماعان كوكتۇيعىنعا
ءبار پالە كوكشەتاۋدان كەلگەن ەكەن!
جىلقىداي سەلت ەتپەيد، نە مىنەزى؟
جاي، سالاڭ، مىنەزى مە - بوي كۇيەزى؟
ەستۋشى ەم، سۇمىرايدىڭ سىرتتان داڭقىن،
جايلى ەمەس، نە قىلسا دا كەلگەن كەزى.
وتتى ەكەن جانۋاردىڭ ەكى كوزى!
پەرىنىڭ پىراعى ما مۇنىڭ ءوزى؟»
تۇتىگىپ، قاپ-قارا بوپ تۇردى باتىراش،
جالعىز-اق «قاپ! قاپ!» بولىپ ايتقان ءسوزى.
وسىلاي ايتپاعانمەن ىشىنەن سىر،
تومسارىپ باتىراش كەپ تولعاتىپ ءجۇر.
كەك قايناپ، ىزا كەرنەپ، جاۋققانداي،
قالىپ تۇر، قانى قاشىپ، سۇلدەسى قۇر.
شەتسىز كوپ شەگىرتكە جان قىبىر-قىبىر،
ۋ دا شۋ، ايقاي-سۇرەڭ، ىبىر-جىبىر.
اتتىرىپ اقان اتىن وقتى كوزگە
تۇرعانىن ءبىلسىن قايدان اجال قۇرعىر.
نە قىلسىن، اقان وعان قاراسىن با؟
جاۋ، مەيلى، جۇرە بەرەر جار استىندا.
تۇمارىن قۇلاگەردىڭ شەشىپ الىپ،
سيپاپ تۇر اياسى مەن جاياسىن دا.
قىزىل شىت تارتىپ بەرىپ بالاسىنا،
كوپ اتتىڭ قويا بەردى اراسىنا:
«الدىڭا بىر-ەكى-اق ات الىپ وتىر،
كەلگەنشە سوناۋ جەردىڭ شاماسىنا.
بۇل ايداۋ-قىرعىن جورىق، بايقاپ وتىر، ،
بارعانشا بۇلاڭ قۇيرىق، شايقاپ وتىر؛
جەل جاقتا شاڭ قاپتىرما، ۇرما، قالقام!
تەك قانا تىزگىن قاعىپ جايقا دا وتىر.
قايتاردا تىزگىنىڭدى تەجەپ وتىر،
تاقىمدى قامشى سالماي بەزەپ وتىر.
بول دا وتىر ءبىردىڭ سوڭى، ىزاڭ وزبا،
تەك قانا ءبىر مولشەردە كوزدە دە وتىر.
كوردىڭ بە سوناۋ جاتقان كوك وزەكتى؟
وتكەندى سول وزەكتەن سالشى تەپكى؛
قويا بەر باسىن سوندا، قارعاتايىم!
ءوزى الار ونان كەيىن قالعان بەتتى.
ال كۇنىم، سەن دە جونەل، اتتار كەتتى،
شاڭ باستى، جەل جاققا تارت، جەر مەن كوكتى؛
اجىراپ مەن سەندەردەن قالدىم جالعىز،
اللا، ءوزىڭ امان كەلتىر ەكى ەرمەكتى!»
قالىڭ ات، كوپ بالانىڭ اراسىندا،
قۇشاقتاپ اقان ءسۇيدى بالاسىن دا.
«قوش، امان كەلگەنىڭشە كۇتەمىن»-دەپ،
موينىنان قۇشاقتادى قۇلاسىن دا.
الۋان ات-تورى وسىندا، قارا وسىندا،
نە ساڭلاق، سايگۇلىكتىڭ ءبارى وسىندا.
كۇڭىرەنتىپ، كەڭ دالانى دۇبىرلەتىپ،
توگىلدى ات ەرەيمەننىڭ سالاسىنا.
ەكى اتتى ايداۋشى مىنگەن جايلاپ،
اتتاردى دۇركىرەتىپ جونەلدى ايداپ.
«داۋ-داماي ات كەلگەنلە ايرىلسىن»-دەپ،
كورەشى كەلەر جولعا قويدى سايلاپ.
سۇزىلگەن قۇيرىق، جالى وڭشەڭ جايداق،
بالالار بايشەشەكتەي شىتتار بايلاپ؛
بايگەدە باسەكەمەن ب ا ق سىناسقان
قالىڭ ات كولدى اينالا كەتتى قايناپ.
اتقا ەرىپ ەل توگىلىپ الىس كەتتى؛
«قايت!»، «قايتتاپ» ەلگە اڭگىرلەپ شابار جەتتى.
كورۋگە ماتقا ايتقانشا وزگە ويىڭدى
تەڭىز توپ تولقىپ، قالقىپ، بۇردى بەتتى.
شۋلاتىپ، ماڭىراتىپ قويداي كوپتى،
قاسىنا قاراقشىنىڭ ايداپ جەتتى.
«ەل ءتۇسسىن، ەندى بالۋان بولادى»-دەپ،
كارى وياز تور قاسقال ارس-ۇرس ەتتى.
بالۋان بايگە
قۇجىنداپ قۇمىرسقاداي سالا-سالا،
مۇندا جوق قاتىن-قالاش، بالا-شاعا.
ويازدىڭ تارتىبىمەن ءيىرىلدى جۇرت،
بودان ەل، «تاقسىرلاعان»، جاق اشا ما؟
شىتىرلاپ ات بايلاندى قالماقشاعا،
جوڭكىلىپ جاياۋ حالىق كەلدى ورتاعا.
بالۋاندى تۇسەتۇعىن تاعى جارلاپ،
جارشىلار جاعى سەنبەي ءجۇر قاقساۋدا.
الاپقا القا قوتان وتىردى جان،
جەرى جوق ينە شانشار، ادام تۇرعان.
جاياۋلاپ تاي شاپتىردىم جەرگە كەلدى،
الىستا اتتار قالدى بايلاسىرعان.
ويازدىڭ ءتارتىپ قىلىپ ايتۋىنان.
باسقارىپ كىسى ىقتى اتا ۇلىنان.
كوك دوڭدە ءدۇربى سالىپ وياز وتىر،
باسىنا كولەڭكەلەپ شاتىر قۇرعان.
كەڭ جازىق، مايسا كوگال ورتاسىندا،
جيىلدى جۇرت قۋساقتىڭ جوتاسىنا.
كۇرەسكە كەڭ اشىقتى سايلادى جۇرت،
ارنالعان الىپتارعا ايقاسۋعا.
ۇقساعان جازعى كۇنگى جاۋقازىنعا،
ءتىزىلدى ەل ەرەيمەننىڭ القاسىنا؛
الىسىپ ارعىن، نايمان كۇش سىناسىپ،
اتتى ايداپ، ازاماتپەن شايقاسۋعا.
داۋرىعىپ قارسى جاقتا قوبىراستى،
بالۋاننىڭ شەشىندىرىپ، دابىراستى.
«تەز شىعار بالۋانىڭدى!» -دەگەن داۋىس
اتويلاپ، قىر كورسەتىپ، جامىراستى.
اۋىلدى ەدىرەڭدەگەن قىمىز ماستى،
سەسكەنتىپ مىنا دۋمان كوڭىلىن باستى.
كەي بالۋان كىسى ولگەندەي جەر شۇقىلاپ،
جۇرەگى جىگىتتەردىڭ ۇركە قاشتى.
بالۋانى شەشىنگەن جاق دىكەڭ قاقتى،
«كىسىڭدى شىعار! شىعار» -دەپ-اق باقتى.
شىداماي شەشىنۋگە نەلەر بالۋان،
ساماي تەر شەكەلەردەن شىپ-شىپ اقتى.
اتتاتىپ، اتاندايىن الشاڭداتىپ،
اقسيتىپ ءبىر بالۋاندى ارساڭداتىپ،
ارۋاقتاپ جەتەلەگەن ءبىر قارانىڭ
نوقتاسىن سىپىردى اكەپ، تالتاڭداتىپ.
كورمەگەن مۇنى حالىق قالدى قاتىپ
«مىناعان شىعا الماس-دەپ-ەشكىم باتىپ!»
قوراعا تۇسكەن جالعىز جولبارىستاي،
ول تۇردى، كورگەن كوزدى تاڭىرقاتىپ.
بۇل اسقان الىپ ەدى، مىقتى قارا.
تالقانداپ تاۋداي ءداۋدى جىقتى قارا.
شوشىتىپ بار جىگىتكە مىسىق بولىپ،
تىشقان قىپ ىنەن-ىنگە تىقتى قارا.
بۋراسان، بۇقا مويىن، تۇكتى قارا،
كۇمبەزدەي كورىنەدى كۇپتى قارا،
بورباڭداپ جولبارىستاي جونىن بەرىپ،
مايدانعا ءبىر تىزەلەپ شوكتى قارا.
الدىرماس ءتىرى جانعا الىپ، بەرىك،
شوشىندى بۇل قارادان حالىق كورىپ.
بىلەدى الۋان ءتۇرلى ءادىستى دە،
وتكىزگەن تالاي كۇرەس، تالاي سيرك.
بوس شۋلاق مىنگەن جارشى جانە كەلىپ،
بالۋاندى باياندادى سوزگە تەرىپ.
تىڭداستى استىڭ حالقى قۇلاق قويىپ،
ءبىر-بىرىن باسىپ، جانشىپ، ەنتەلەنىپ:
-مىناۋ، مىناۋ، مىناۋ ەر!
ءپىل سۇيەكتى، بۇلاڭ ەر،
ارىستانداي ايبىندى ەر،
جولبارىستاي جۋان ەر.
ەرتىستىڭ بويىن سىلىككەن ەر،
ەدىلدىڭ بويى ۇرىككەن ەر.
ءىربىت، التاي، مەكەرجە،
جارمەڭكەدە شىققان ەر.
الاتاۋدىڭ الىبىن
الىپ جەرگە سوققان ەر.
قارا تاۋدىڭ الىبىن
قاعىپ جەرگە تىققان ەر.
ايۋبايدىڭ اسىنا،
وندا ون التى جاسىندا،
اتان جىققان الىپتى
اپ جىلانداي جۇتقان ەر .
بۇقا مويىن، بۋراسان،
بۇعالىق بەرمەس شۋ اساۋ،
تالايلار قورقىپ بۇققان ەر.
نە ناندەردى بورىكتەي
قاعىپ، سىلكىپ سيركتى،
قالالاردى قۇرتقان ەر.
الدى-ارتىنا بىردەي ەر،
الىسقانعا دۇردەي ەر.
ادامزاتقا سىرتتان ەر،
قولى قۇرىش قورعاسىن،
الىسقانىڭ وڭبايسىن.
الىپ جەرگە تىققان ەر.
الىسقاننىڭ كوك ەتىن
سىقپا قۇرتتاي سىققان ەر.
ايقاسقاننىڭ تەرىسىن
شاراناداي جىرتقان ەر.
ازىرەتى ءالىنىڭ
ءادىسىن كۇشىن تۇتقان ەر.
جارشىنىڭ بۇل ايتقانى بەكەر دە ەمەس،
وسىلاي ەتىپ وتىر كوپ تە كەڭەس.
ادامنىڭ بۋراسىنا ادام باتىپ
باتىلدىق كۇرەسۋگە ەتەر دە ەمەس.
جارشىنىڭ جىرلاعانى جالعان دا ەمەس،
شىنى سول وتىرىكتەن زارلاۋ دا ەمەس.
كەڭكەك ءتوس، كەڭ جاۋرىن، ۇڭگىر قارا-
وزگە جان بۇل تۇرعاندا بالۋان دا ەمەس.
كەلىپ ەدى وسى قارا الدەقايدان،
كۇرسەتى قۋعىن جىگىت كىشكەنتايدان
قالانى جىعىپ، قىردى ارالاعان
ءبىر اسقان الىپ ەدى، زاتى نايمان.
اس بەرىپ التى ارىسقا داڭقىن جايعان،
تاۋىپ ەد باۋىردى بۇل ساعىنايدان.
جاتىر ەد كۇشىن ادەي كورسەتكەلى،
كەرەيدە قوناق بولىپ بىر-ەكى ايدان.
شىعاتىن زور قاراعا ءبىر جان بولماي،
جىگىتتەر قويان بولدى، جۇرەك قالماي.
ءسىبىردىڭ سيركتەرىن سىلكىپ شىققان
وسىندى الىپ وتىر وياز قولداي.
قاراتاۋ كورگەن ەمەس زوردى مۇنداي،
جەتىسۋ كىسى تاپپاي بولدى جۇمداي.
بالىق بوپ ارال، بالقاش اۋزىن اشتى،
قاۋىپ قىپ قورعالادى سەمەي، تورعاي.
قارسى جاق كىسى تاپپاي بولدى جۇدەۋ،
كوك تەمىر بولدى جاسىپ الماس ەگەۋ.
سالبىراپ بەت مونشاعى بالۋانداردىڭ
تەپ-تەگىس تومەن قاراپ، بولدى كۇيەۋ.
بىتىك كوز، ۇرپەك سارى، دەمبەل شەلەۋ
شەشىلىپ قارسى جاقتان شىقتى بىرەۋ
قوراشتاۋ كورەر كوزگە، بالۋان دەرگە،
ارۋاقتاپ وقاس جاعى قىلدى تىلەۋ.
اتاعى بۇل سارىنىڭ بالۋان جاقىپ،
شىڭىرۋدان تۇيە تارتىپ العان جاقىپ.
ءادىسقوي، الىسقاندا دوڭگەلەنىپ،
توپتاردى تالاي جىعىپ، جارعان جاقىپ.
اسىنا اباق كەرەي بارعان جاقىپ،
وندا دا باس بايگەنى العان جاقىپ.
موينىن قاشاعاننىڭ ۇزگەن تالاي،
دەيتۇعىن باياناۋىل تاۋتان جاقىپ.
بۇل جاقىپ الدە جالشى، الدە مالشى،
بولماسا وقاسقا ەرگەن ءبىر يت ارشى.
جۇرەكتى، كىم بولسا دا كۇشتى جىگىت،
سياقتى بي قولىندا جەزدى قامشى
جەپ-جەڭىل، قارشىعاداي سارى شارشى،
ۇيەلمەن، ۇلكەن داۋگە ءجۇردى قارسى.
اينالا كوپتىڭ الدىن قىدىرىستاپ،
بەزەكتەپ، تانىستىردى تاعى جارشى:
- مىناۋ، مىناۋ، مىناۋىم،
سەكسەۋىلدەن بۇراۋىم.
الىسقاندا شاق كەلمەس
الىبىڭ مەن دىراۋىڭ.
ءتۇستى ارعىننىڭ توبىنان،
قۇتىلۋ جوق قولىنان.
الباستىسى الىپتىڭ،
ءازازىلى ءادىستىڭ.
شورشىعان دا، ىرشىعان،
شەگىرتكە سارى، وق جىلان.
بودەنەلەر بورىكتەي
قاققانىنان سوعىلعان.
ازۋلىسى الىپتىڭ
اشۋلانسا تىستەگەن؛
ايلاسىنا كوز جەتپەس،
استىنا جاننىڭ تۇسپەگەن.
سالعان جەردەن سىرتتاعان،
ەش پەندەدەن ىقپاعان.
تيگەن جەردەن تىكتەگەن،
بۇعالىقتاپ تولعاسا،
قاشاعاندى بۇكتەگەن.
ىعىنا كەلىپ قالعاندا
ىقتى جاردى كۇتپەگەن.
شالۋعا ادام سايتانى،
شاپشىعان دا شورشىعان
شالقار كولدىڭ شورتانى؛
سەڭ سوققانداي سىلكىندى.
بالۋانعا تۇسكەندە
بالىقتايىن بۇلقىندى؛
ۇستاۋ قيىن شىركىندى.
باسىم كۇشتى، ەر جۇرەك،
بالۋانداردىڭ اكەسى،
تاۋدىڭ تارعىل تەكەسى –
سەكىرسە سەكسەن قادامعا،
ۇستاتپايتىن ادامعا.
قارسى الدىنا كەلگەندە
قاقپاندايىن سەرپەرلى؛
جان جىققان جوق ءورت ەردى.
الىپتاردى اۋداردى،
ەڭگەزەردى ەڭسەردى.
كەلساپ-كەلساپ بىلەكتىڭ
تالايىن- تالاي توڭكەردى؛
الىسسا بۋرا شوككەنى.
ادۋىن الىپ كوك ءبورى،
ارىستا تالاي بايگە الىپ،
ايقاستى تالاي كوپ كوردى.
ايقايدا تالاي تۇسە قاپ،
اسقىنعاندى بوكتەردى.
اپتىقتى تالاي باسقىنداپ،
الىستا تالاي بوكسەردى.
ايتىپ- ايتپاي نەمەنە،
اڭساعانعا سۋساعان،
الىسۋعا ءدوپ كەلدى.
كۇرەس
قۇز قارا تۇرا كەلدى الاس ۇرىپ،
سارىنى قوراش سىنىپ،بالاسىنىپ.
تاپ بەردى قارا قابان سارى مىسىققا،
بايعۇسقا بولدى تىم-اق جان اشىرلىق.
ىشقىنتىپ سىبىزعىنى، دابىلدى ۇرىپ،
ەكەۋىن قويا بەردى شابىندىرىپ؛
الىستى ارس-ۇرس ەتىپ ەكى ارىستان
تالاستى، ءبىرىن-بىرى الىپ، جۇلىپ.
سارىنى وشىكتىرە، جاۋىقتىرا،
ارساڭداپ ومىراۋلادى الىپ قارا؛
تۇسپەدى ول دوپشا قارعىپ، مىسىقشا ارعىپ،
دەگەندەي «كۇشىڭ بولسا الىپ قارا!»
ول داعى ءوز الىنشە الىپ قانا،
اركىمدى جىعىپ جۇرگەن شالىپ قانا.
بۇلتىلداپ جىققان جەردە جاپپاي تۇعىن،
باسقاعا باستىرمايتىن بالىق بالا.
جەلكىلدەپ قارا ساقال شۋدادايىن،
بۇلقىندى الىپ قارا بۋرادايىن.
شابىندى قاڭتارداعى كۇيى ءتۇسىپ،
دەگەندەي «الىپ سوعىپ، جۇلمالايىن».
بۇلقىندى شايناستىرعان بۋرادايىن،
جۇلقىندى جۇتپاقشى بوپ سۋدا جايىن.
تاسىنداي تيەرمەننىڭ تاستاسىپ ءجۇر،
قارىسىپ قۇشاقتارى بارعان سايىن.
سياقتى ءبىرى جۋان ءبىرى جۇقا،
وكىرىپ ءسۇزىسىپ ءجۇر ەكى بۇقا.
تالاستى ەل الدىندا ەكى ارىستان،
الىسىپ، ارس-ۇرس ەتىپ سىلكە، جۇلقا.
سارىنى سول جاعىنا الىپ قىمقا،
قايقايتىپ قارا بالۋان شالدى قىرقا.
جاتاما، سەركە سارى كەتتى شوشىپ،
جەردى شاڭ، ءوزىن قان قىپ، ەتىن جىرتا.
جەيدەدەي جالاڭاش ەت جىرتىلۋدا،
سويتسە دە ول، ويلانىپ ءجۇر ۇمتىلۋعا.
سىرەسىپ وڭ جاعىنا قىرىندايدى،
ارقالاپ، قىرىنا الىپ، جەرگە ۇرۋعا.
جاقىپتىڭ جاتىر كۇشى وڭ جاعىندا،
وڭبايدى تۇسكەن ادام ول جاعىنا .
يىققا «اپ!» دەگەندە الىپ قالدى،
سىقىرلاپ ازار الدى قول، قابىرعا.
ايلاسىن بالۋان جاقىپ قىلىپ قالدى،
وڭكەيىپ وگىز قارا ءمىنىپ قالدى.
دوڭگەلەك اينالدىرىپ سيرەڭدەتىپ،
جەرگە الىپ نوقتالىنى ۇرىپ قالدى.
دۋ ەتىپ ارعىن جاعى كۇلىپ الدى،
اڭىراپ نايمان جاعى تۇرىپ قالدى.
ارۋاقتاپ، اۋلەكىلەر ايعاي سالىپ،
قورقاقتار قوياندايىن بۇعىپ قالدى.
كۇرس ەتىپ ءجۇندى قارا جەرگە ءتۇستى،
ۇستىنە بالۋان سارى مىنە ءتۇستى.
باستىرماي تىزەسىمەن قاقتى قارا،
الىپ قوي، ءبورى باسار ول دا كۇشتى.
ەكى ايعىر بىر-بىرىنە سالدى ءتىستى،
قارانىڭ كورىنەدى الدى كۇشتى.
تالاستى تاماشاعا قوس قۇتىرعان،
ءماز قىلىپ قىرداعى ۇلكەن ءماجىلىستى.
اۋدارىپ جانە جاقىپ، جانە باستى،
دوپشا اتىپ ءبىرىن-بىرى دومالاستى.
لاقتىرىپ ءبىرىن-بىرى بورىكشە اتىپ،
ەكەۋى جىعىسا الماي، قايتا ۇستاستى.
ۇساتتى اياقتارى باسقان تاستى،
كوك قىرقا جۇلمالانىپ، شاڭداق باستى.
قۇپاقتاپ وتىرا الماي قويداي شۋلاپ،
ەكى جاق «ا، قۇدايلاپ»، ارۋاقتاستى.
سارىنى قارا كوكپار لاق قىلدى،
ۇرشىقتاي ۇيىرگەندە ىلاقتىردى.
ەكەۋى ولەرمەنگە جەتكەن كەزدە،
«ايىر!» دەپ، حالىققا وياز جۇباپ قىلدى.
ارعىن جاق «جىعىلدى!» دەپ، شۋلاپ تۇردى،
نايمان جاق «جىققان جوق!» دەپ، جان-جال قىلدى.
سىرەسكەن شاينا سۋمەن ەكى ارلاندى،
كەرەشى كىسىلەر كەپ ەكى ايىردى.
بايان جاق «بايگە بەر!» دەپ كەلدى ويازعا؛
«بايگەسىن، كىم جىققانىن جاز قاعازعا!».
كەرەي جاق بەرگىزبەستەن كەتتى كەرنەپ:
«يتجىعىس! مىنانىڭ دا جىققانى از با؟».
تيمەدى ءسويتىپ بايگە وقاس تازعا،
ولارعا كۇش قىلارلىق قايدا ويازعا!
بولمادى ويازدىكى ەلگە ءبىتىم،
مۇنداي دا اڭگىرلەيتىن اۋلەكى از با؟
«جىقتى- دەپ جەلىككەن جاق – ءبىزدىڭ قارا!»
بولمادى ومىراۋلاپ جان-جال قىلا.
بايگەنى بىزدىكى دەپ تۇرىپ الدى،
«ءتۇستى، - دەپ، -العاش جەرگە سارى بالا!»
قويمادى «كۇرەسەم» دەپ ءجۇندى قارا،
اۋسارلاۋ اۋگىپ، داڭعوي جىندى قارا
«ءدال جىقپاي داۋلى بايگەنى المايمىن» دەپ
بايلاۋدى بىتپەس داۋعا قىلدى قارا.
جاقىپتىڭ جاعى جاتىر «كۇرەسپە!» دەپ،
«جەتەدى وسى ابىيىر، تىرەسپە!» دەپ.
«و دا ولجا باس بايگەنى ءبولىپ بەرسە ،
بۇل قارا اسقان الىپ، سىر دەستە»- دەپ
«ەكەۋىن تاعى، تاقسىر، كۇرەستىر »- دەپ،
ويازدان وقاس، شابدان قىلدى تىلەك.
«وزدەرىڭ بىلەسىڭدەر!»- دەپ وياز وتىر،
بولدى جۇرت ەكۋىن كۇرەستىرمەك.
ەكى ۇداي بولىپ تۇردى ەلدىڭ جاعى،
«شىق!، شىق!»- دەپ ءجۇندى قارا شابىنادى.
«شىقپالاپ» بايان جاعى بايەك بوپ ءجۇر، -
«ابيىر وسى جولى قاعىلادى».
«شىق» دەگەن ەر قورلىققا نامىستاندى،
شەشىندى شەگە سارى الىسقالى؛
جامانات قورىقتى دەگەن، قورلىق، ءسىرا،
كۇرەسپەي قايدا قويار جابىسقاندى؟!
«شىعامىن نار تاۋەكەل، تاعى بارام،
جىقسام الام، جىقپاسام تاعى قالام.
بولماستان وكىرەكتەپ ول تۇرعاندا،
سەسىمدى كورسەتەيىن مەندە بالەم.
مەن دە ادام، راسىندا ول داعى ادام،
ءبىر-بىر قوي شەشەمىزدى قالجالاعان.
«شىعار!» دەپ ءداۋ قارانىڭ دىكەكتەۋى
تيمەيدى ءتىپتى جەڭىل ول دا ماعان...»
حالقىڭنىڭ سىرىن ءوزىڭ بىلەسىڭ دە،
ىسىنە كۇيەسى دە، كۇلەسىڭ دە؛
قالاسىڭ كەيدە كەيىپ، كەيدە ءماز بوپ،
ايتەۋىر سول حالىقتى سۇيەسىڭ دە.
سوزىلعان ءسوز قۇيىلدى جۇيەسىنە،
بايلاندى تاعى قايتا كۇرەسۋگە.
«انانى ەركەك بولسا الىپ كەل!» دەپ،
وتىردى ءجۇندى قارا جۇرەسىندە.
تاپ بەردى تەرىس ازۋ بىر-بىرىنە،
بۇقاداي سۇزگىلەدى ءجۇندى، مىنە؛
سارت ەتىپ شەگە سارى ىشتەن شالىپ،
قارشىعا قازدى قاعىپ ءىلدى، مىنە.
سارىنىڭ قارشىعاداي ىلۋىنە،
ءارۋىقتاپ بايان جاقتىڭ كۇلۋىنە،
قارانى قايىستىرىپ بۇراعاندا،
كۇرت ەتتى... ءبىر گاپ بولدى جىلىگىنە...
سىلق ەتىپ ءجۇندى قارا جەرگە ءتۇستى،
ۇستىنە تۇيعىن سارى مىنە ءتۇستى؛
شەگىرتكە اتىپ كەتتتى باستان ىرشىپ،
جۇندىگە جان جابىرلاپ جۇگىرىستى.
وسىعان ەكىداي بوپ ەلەۋرەستى،
ۇيتكەنى ەتكە تويىپ، قىمىز ءىشتى.
قۇتىرتىپ قوراز-دايىن قىرقىستىرىپ،
داعدىرىن قوس اۋساردىڭ ءسۇيتىپ شەشتى.
ىڭىرانىپ ءجۇندى جاتىر وكپە سوعىپ،
سەرمەلىپ ەكى قولى، جانىن قورىپ.
بۇرالىپ قالعان ەكەن سول اياعى،
سىنىپتى جىلىنشىگى كۇل-كۇل بولىپ.
وقاس تۇر شوقتىعى اسىپ، جەڭگەن بولىپ،
وياز تۇر ۇڭىرەيىپ شىلىم سورىپ؛
سويلەيدى بىرەۋ اياپ، بىرەۋ قاجاپ،
جارالى جىلىنشىككە شانشۋ بولىپ.
كوگەرىپ جاتىر بالۋىن قانى قاشىپ،
كورگەننىڭ ءبارى اياستى، جانى اشىپ.
بالۋانى جىققان ارعىن شۋىلداپ ءجۇر،
«ارۋاق قولدادى» دەپ، كوڭىلى تاسىپ.
ويازعا وقاس كەپ تۇر ماڭ-ماڭ باسىپ،
«بەرىڭىز بايگەمدى!» دەپ بايانداسىپ.
توعىزدى تۇيە باستى ۇلەستى جۇرت،
تالاسىپ سۋىرتپاققا جانجالداسىپ.
ءبىر تايدى بارا جاتىر بىرەۋ الىپ،
ءبىر قويدى كەتىپ قالدى بىرەۋ قاعىپ.
جۇلىسىپ ءبىر شارشىعا ەكى ساقال،
بىر-ەكەۋ ىرىلداستى يت سىقىلدانىپ.
جاقىن جوق، جاناشىر جوق، جالعىز قالىپ،
قۇز قارا زارلاپ جاتىر، ءدىر-دىر قاعىپ.
بايگەنى اس ەتىندەي جۇلقىلاپ ءجۇر،
بىرەۋدىڭ جىلىنشىگىن مالعا شاعىپ.
وسىنداي نە دەيسىڭدەر الەۋمەتتى،
اس بەرىپ الىستىرعان سول ادەتتى؟
سوكسەڭىز، سوقساڭىز دا بولدى سولاي،
مەن ءوزىم وسىندايدان كوردىم كوپتى.
سونىمەن بالۋاننىڭ بايگەسى ءوتتى،
وتاشى مەرتىككەندى بەبەۋلەتتى.
بۇل دا ءبىر ەل قىدىرعان ەسەر ەكەن،
سورلىنى اتقا وبەكتەپ الىپ كەتتى.
ات قايتقاندا
جاسىمنان جىلقى دەمە مەنىڭ جانىم،
اتىردىم جىلقى ىشىندە ءومىر تاڭىن.
جاپاندا جەل جىلقىنىڭ ۇستىندە وسكەم،
مەكەندەپ ومىرىمە اتتىڭ جالىن.
مال سىرلاس، اتتىڭ سىرى ماعان ءمالىم،
جىرىم- جىلقى، جۇيرىك ات- سالعان ءانىم.
اسپان استى، جەر ءجۇزى- كەڭ ساقارا ،
كۇن كورىپ اتام قازاق كەلگەن ءمالىم.
قازاقتىڭ جىلقى اڭساتقان جارلى، بايىن،
جارلىنى جالعىز اتسىز الدى ۋايىم.
سۇيگەن جار، سەنگەن دوستان جاقىن جىلقى،
بىلگەن جان بەكەر دەمەس اتتىڭ جايىن.
بىرگە وسكەن بالا كۇننەن قۇلىن، تايىم،
تور قۇنان كوشكە مىنگەن كۇن-كۇن سايىن.
اۆتودا اعارسا دا ساقال، شاشىم،
اتىمدى نە بەتىممەن ۇمىتايىن!
بۇل كۇندە اۆتوم دا بار، اتىم دا بار،
بايگە الۋ سامولەتپەن سالتىمدا بار.
بىزدە جوق ساعىنايدىڭ ساسىق اسى،
تويىنا وكتيابردىڭ اتىم شابار.
ساۋىقتى، سالتى قىزىق حالقىم دا بار،
جىلقىمدا اسىلداندى قولتۋمالار؛
تۇرلەندى قازاعىمنىڭ قالىڭ مالى
اتتارىم اسىل تۇقىم جارقىل قاعار!
قىزىعى قىردىڭ ۇلكەن بايگە شاپقان،
كۇڭىرەنتىپ كوك جايلاۋدى اتتى تارتقان،
«بالا دەپ ءارى پىسىق، ءارى جەڭىل»
يەسى تالاي اتتىڭ مەنى تاپقان.
مەن داعى مۇنداي كەزدە جىلماڭ قاققام،
مىنگەنمىن نە ساڭلاققا سۋماڭ قاققان،
كوپ اتتى تالاي-تالاي تاستاپ كەيىن،
قىر قۇسىن تاقىمىمدا قىلماڭداتقام.
سايگۇلىك مىڭنان وزعان، وڭكەي ساڭلاق،
قىرعىنداپ قايتار جەرگە جەتتى شاڭداپ.
ايداۋشى تىرنا قاتار تەگىس ءتىزىپ،
قايتۋعا ىڭعايلاندى ايدالعان ات.
قاز-قاتار، مىڭ ءۇش ءجۇز ات جايدى قانات،
بالالار بىر-بىرىنە: «الاق! الاق!»
«ال قايت!» دەپ قاشان قولىن سىلتەيدى دەپ،
بار بالا ايداۋشىعا تۇردى قاراپ.
شىعار دەپ قاشان داۋسى «قايت! قايت!» تاعان،
ءوزىم دە تالاي-تالاي جالتاقتاعام.
بولار ما ات ۇستىنەن قىردا قىزىق،
جالعاندا ارمان بار ما ات قايتقاننان!
ات قايتتى الدە نەشە ون شاقىرىمنان،
كوپ اتتى قايىرمادى جاقىن بۇدان.
جونەلدى تۇتىندەپ مىڭ ءۇش ءجۇز ات،
شاڭ كەتتى كوككە شاپشىپ ساپىرىلعان.
ارىستا اعالاعان نەلەر ساڭلاق،
قاشاننان قاتىپ-سەنگەن بايگەگە ارناپ.
ۇرانداپ بايگە شاپقان بالا حالقى،
كۇڭىرەنتىپ جەردىڭ ءجۇزىن كەتتى شاڭداپ.
شاڭى-بۇلت، ەكپىنى-جەل، اتتار-قاڭباق؛
بالالار ۇران سالىپ، بەزدى زارلاپ.
شاپقان ات، سالعان ۇران-كۇڭىرەندى ارقا،
ۋ دا، شۋ، ۇلان-ازار بولدى جان-جاق.
كۇڭىرەنتتى ويدى، قىردى وڭشەڭ كۇلىك.
ارقانى دۇبىرلەتتى ءدۇبىر قىلىپ.
كوشىرىپ جەردى، كوكتى كەلەدى اتتار،
كەرىلگەن كەڭ دالانى ءبۇلىندىرىپ.
جەر بەتىن قاعىپ ۇشقان قۇستاي شۇيگىپ،
اداقتاپ بارعان سايىن شىقتى جۇيرىك.
تورتەۋدىڭ مىڭ ءۇش جۇزدەن موينى وزىپ،
قۇلاگەر كەلە جاتتى تىستەپ قۇيرىق.
ارتىندا تورتەۋىنىڭ مىڭ ات قالدى،
بالالار بارعان سايىن شۋلاپ قالدى.
جەر شىركىن بارعان سايىن باۋىرىن جازىپ،
شاڭ شىركىن بارعان سايىن بۋداقتالدى.
شاڭ كوككە ورتەنگەندەي شۋماقتالدى،
ات تەرگە شومىلعانداي سۋدى اقتاردى.
كۇن شىلگەر، ادام، ايۋان سۋدان كەۋىپ،
تۇتىگىپ تالاي اتتار قۇلاپ قالدى.
قۇدىقتان، جەروشاقتان قازىق قازعان
جۇلدىزداي جالت ەتەدى جۇيرىك جازعان.
شىنايى جەل جۇيرىكتەر قىرعا بىتكەن،
دەگەن ءسوز بىلشىل ءبىزدىڭ جىلقىنى «ازعان».
ءتورت تۇلپار سوقتى جەلدەي مىڭنان وزعان،
«جەتسەڭ ال!» دەگەن ەسەپ مۇنشا سوزعان.
«ارمانسىز بولسىن اتتار» دەپ اڭگىرلەپ،
قازاقتار قويۋشى ما ەدى قۇرتى قوزعان؟!
جارىستى وڭشەڭ تۇياق جولدى سويىپ،
ءتورت كەتپەن كەلە جاتىر دابىلدى ويىپ.
ءتورت تۇلپار شاڭىن ءبولىپ، ۇزاي سالدى،
جولشىباي اتتىڭ ءبارىن قىرىپ-جويىپ.
وسسەم دە اتقا شاۋىپ، بالا بولىپ،
ايتۋعا جەتپەيدى ءالىم مۇنى تولىق.
ءبىر سوزبەن بۇكتەپ ايتىپ، بايلاعاندا،
وسى ايداۋ بوپتى قاتتى قىرعىن جورىق.
ۇستىندە قۇلاگەردىڭ قانداي بالا؟
تاستاپ ەك بايانداماي ونى شالا.
اقاننىڭ ەلدەن كەلگەن ءبىر جولداسى،
كەتەلىك ونى دا ايتا وسى ارادا:
بۇل ءوزى ەلدەگى ءبىر جەتىم بالا،
اقانعا باۋىر باسقان وكىل بالا.
كوزىندەي قۇلاگەردىڭ كۇتەدى اقان،
بەيباققا اقان سەرى سەكىلدى انا.
ول كەزدە جەتىمدەر كوپ قاقتىعاتىن،
مىنانى اقان ءسۇيىپ، جاقتىراتىن،
اسىراپ اش، جالاڭاش قالدىرماستان،
بىرەۋگە ەلىندەگى باقتىراتىن.
بايگەگە قوسار بولسا اقان اتىن،
مىنگىزىپ بۇل بالانى اپاراتىن،
تاقىمى جەتىمەكتىڭ قۇتتى بولىپ،
قۇلاگەر قوسقان سايىن بايگە الاتىن.
قۇلانىڭ ءبىلىپ العان بالا سىرىن،
سەرىنىڭ كەلتىرمەيتىن جانە اشۋىن.
قالىڭ ەل، اسپان، جەردىڭ اراسىندا،
اقان دەپ بىلەتىن ول جاناشىرىن.
اقان دا اكەسىندەي بالاسىنىڭ،
جوقتىعىن جوقتاتپاعان اناسىنىڭ
قورعايتىن ول ومىردە ءۇش-اق زاتتى:
قۇلاسىن، بالاسىن، كوز قاراشىعىن.
ونىمەن ەرەيمەنگە ءتورت ات كەتتى،
ءتورت بالا بارعان سايىن ۇزاپ كەتتى.
قارا ءۇزىپ قالا بەردى وزگە بالا،
قالعاندى قورلىق تەۋىپ، ىزا اپ كەتتى.
جۇيرىكتەر جۇندەي ساباپ جولدى ءتۇتسىن،
ات سولاي بارا بەرسىن، بۇل ءسوز ءبىتسىن.
كەلەيىك كومبەدەگى كوپكە تاعى،
سارىلىپ كەتكەن اتتى قانشا كۇتسىن.
ايعاي، شاڭ اتتىن شىققان كوككە كەتسىن،
ەكپىنى جەل سوققانداي دۇرىلدەتسىن.
جەل جۇيرىك سارىارقانى دومبىرا قىپ،
ءتورت تۇلپار تۇياعىمەن جەردى شەرتسىن.
ات شاڭى
ايناداي مولدىرەگەن قۇساق كولى،
وسى ەدى ەرەيمەندە جەردىڭ ءسولى.
ەل جايلاپ، مال جايىلىپ، دۋمان بولعان،
جايدىرعان جاسىل كىلەم جۇماق جەرى.
توبەسى وسى كولدىڭ بيىك جەرى،
قۋساقتىڭ ءمولدىرى ەدى كوكشە كولى.
بايگەسى بالۋاننىڭ تارقاعاندا،
اسىقتى اتتى توسىپ استىڭ ەدى.
ايدالعان استىڭ اتى الىس جەرگە،
بولار ما قىزقاشقاندى جاقىن دەرگە.
شىقتى شاڭ كوز ۇشىندا اق شۇيكە بوپ،
قۇلدىراپ ات ويىستى قۋساق كولگە.
كىم جەتسىن تاۋ باۋىرىنان سوققان جەلگە،
ءدال سونداي اڭقىدى اتتار جازىق جەردە.
تاۋ ءتوسىپ دۇسىرلەتىپ، دۇبىرلەتىپ،
تالاستى وسى ءتورت ات ەرەيمەنگە.
جانىنا ەلىمىزدىڭ جىلقى جاققان،
جىلقىعا جەتپەگەن كوز جاۋتاڭ قاققان.
مىنسەڭ ات، ىشسەڭ قىمىز، جەسەڭ قازى؛
قاشاننان قازاق حالقى جىلقى باققان.
اتتى ارتىق كورگەن ەلمىز مىنگەن تاقتان،
قىزىق – اق ءبىزدىڭ بايگە قىردا شاپقان!
شىدار ما قازاق جانى ۇشىپ كەتپەي،
اتتارعا شاڭ شىعارىپ كەلە جاتقان.
ۇزاق جول، تالاي قىرقا، تالاي قابات
تاۋىسىپ شىققان جوق پا كەلە جاتقان ات!
قايتا ما قىزقاشقاننان شاۋىپ جىلقى،
جەتپەسە، تەگى بۇعان ۇشىپ قانات!
قادالىپ شىققان شاڭعا ءۇنىلدى كوز،
ءوزارا دۋىلداسقان باسىلدى ءسوز.
«كىم دە كىم اتقا مىنسە جازالى!» - دەپ،
جارلىقتى جانە بەردى ۇڭىرەك وياز.
جارقىراپ جاتىر قۋساق كولى سايران،
جاس قايىڭ جاعاسىندا جەلمەن ويناپ.
شاڭ قىلاڭ كوز ۇشىندا بەرگەن كەزدە،
قوبىراي باستادى جۇرت كوزى جايناپ.
تىيدى وياز «تىنىشتال!» - دەپ قاتتى ايعايلاپ،
قازاقتى قاۋىزعا ايداپ، ءجىپسىز بايلاپ.
قۋساقتىڭ كەر جول اسقان كەزەڭىنە
قىلت ەتىپ كەلە جاتقان ات شىقتى قايناپ.
بۇرق ەتتى كەزەڭ اسىپ شۇباعان شاڭ،
قوبالجىپ قوزدى قۇرتى استاعى جان.
ويىستى ءۇش – ءتورت قارا ۇزدىك – سوزدىق،
الدىڭعى ات ءبىرى – قىلاڭ، ءبىرى – باراڭ.
كورگەندە كوز ۇشىندا كەلە جاتقان
قارانى قويا ما كوز كۇن – ءتۇن باققان؟
جاساۋراپ ەكى كوزى تۇرا المادى،
قۇلاسىن قۇلدىراعان تانىپ اقان.
سوزىلدى وسى ءتورت ات كول اينالا،
الدىنا ەكى ات شىقتى جەكە دارا.
وتەتىن ات قىلت ەتىپ جىلاندى وزەك،
سۋى جوق، بۇتاسى كوپ – جىراقانا.
كۇتكەن كوپ قايتقان اتتان كورسە قارا،
جىندانباي جاندى قازاق تۇرا الا ما؟
دەپ تۇرىپ: «توقتا! توقتا! »، «شاپپا! شاپپا!»
توپالاڭ بولماۋشى ما ەدى تۇرا – بارا؟
سورعالاپ سول وزەككە ات قۇلاپ،
جوعالدى جۇرت كوزىنەن كەلە جاتقان ات.
وزەكتەن ۇزدىك – تۇيدەك ءۇش ات شىقتى،
الدىندا قىلت ەتكەندەي بولدى ءبىر ات.
ەلدە جوق وسى كەزدە ۇشار قانات،
قايتسىن – اۋ قازاق، كوڭىل قۇمارلاناد.
اقاننىڭ نە بولعانىن بىلگەمىز جوق،
الدىڭعى ات باراندانباي قىلانداناد...
جۇرت كوردى ات ۇشەۋ – اق، ءبىرى قالدى؛
«باران جوق باعاناعى!» - دەپ شۋلادى.
تىرمىسقان توسكە تامان ءۇش جەلدى اياق،
دەگەنشە ءانى – مىنە كەلىپ قالدى.
كوكتۇيعىن كەلە جاتقان ەكەن الدى،
جانۋار، قانات قاعىپ ورگە سالدى؛
تالاسسىز كەرەشىدەن كەمەل ءوتىپ،
قايقايىپ قاراقشىعا كەتە باردى.
التايدىڭ قوسقان اتى اسىپ ارۋاق،
كوك اتى باتىراشتىڭ كەلدى زاۋلاپ.
داۋىسى بالاسىنىڭ ازار شىعىپ،
شىرىلداپ وتە شىقتى «بەگايدارلاپ!»
اياعى بۇراڭ قاعىپ، بوتا مايماق،
ايتپاقتىڭ كۇرەڭى ءوتتى: «تولەبايلاپ».
«شورمانداپ» كار، شور اياق بۋرىل ءوتتى؛
لاپ ۇرىپ، قوزىپ كەتتى، جۇرت ايقايلاپ.
ەل شىركىن بۇل اتتاردى قانشا كۇتتى،
ات قايتتى الىپ بار قىزىق، بار ءۇمىتتى...
جۇگىردى اتتارىنا قاپتاپ جاياۋ،
ەندى ۇستاۋ وسىلاردى قىلمىس ءتىپتى...
ۇرانداپ مىڭ ءۇش جۇزدەن ۇشەۋ ءوتتى،
قارا جوق وزگەسىنەن، قايدا كەتتى؟
اسپان شۋ، جەردىڭ بەتىن شاڭىت بوراپ،
بىرەۋدى بىرەۋ ءتىپتى بىلمەي كەتتى.
قىسىلعان باعانادان قىستالاڭ بوپ،
ءتارتىبىڭ ويازدىڭ ەل ۇستاعان جوق.
الۋعا اتىن اركىم جولدان ىزدەپ،
جارىسىپ ات الدىنان ۇشپاعان جوق.
تەك قۇلا استىڭ الدىن شايقاعان جوق،
بايگە الىپ، جيىن جارىپ، جايقاعان جوق.
ايىرىلىپ اقاننان دا قالدىق، مىنە،
كەتكەنىن قالاي قاراي بايقاعام جوق.
جالعىز قازىق
ءبىز ەندى اينالمايمىز استاعى ەلگە،
اتى كەپ، اڭگىر قاعىپ جۇرگەندەرگە.
بي وقاس، كارى ويازعا تۇكىرەمىز،
جاتقاندا سەرى ءتۇسىپ سەرگەلدەڭگە.
شاپقان ەل جەتتى قاپتاپ قۋساق كولگە،
الگى وزەك، ات كورىنبەي كەتكەن جەرگە؛
الدىڭعى ات باران بولماي، قىلاڭ بولىپ،
ايتالىق نە بولعانىن قۇلاگارگە.
ىزعىتىپ كەلە جاتتى ات كول اينالا،
ات كۇتكەن كومبەدەگى كوردى قارا،
جىبەرمەي قۇلاگەردى تىزگىن تەجەپ،
كەزەڭنەن ويىسقانشا كەلدى بالا.
سىردەستە سەرى اتىنا شاپقان بالا،
بايگەنى شاپقان سايىن قاققان بالا.
قۇلانىڭ قۇلاعىندا ويناپ وسكەن،
سەرىگە سەنىمدى بوپ جاققان بالا.
شاڭ قاۋىپ، جەلدى جۇتىپ، شولىركەگەن،
قاڭسىتىپ، قۇرعاپ تاڭداي، كۇن دە جەگەن؛
قالجىراپ كەلە جاتتى ءۇنى ءبىتىپ،
ات قاعىپ، ءشول مەڭدەتىپ، شابۋ جەڭگەن.
كورگەندە كوپ كىسىنى ەرەيمەننەن،
ورعىتىپ اينالعاندا قۋساق كولدەن؛
قالىقىتاپ قوبىلاردان قۇستاي ۇشىپ،
اسقاندا بۇلدىرىقتاي بەزىپ بەلدەن.
قۇلاگەر جەتكىزسىن بە جەكپە – جەككە،
كەلەدى باسىن تارتىپ، قورقىپ تەككە.
كوك اتتى قاعىپ، سوعىپ ومىراۋمەن،
اعىنداپ كەلىپ ءتۇستى كوكوزەككە.
قارا جوق، مىڭداعان ات قالدى ارتتا،
وزگە اتتار الدەقايدا بۇل مەزەتتە؛
قۇلاننىڭ باسىن قويا بەرمەك ەدى،
كەزىكتى ءبىر توسقاۋىل وسى وزەكتە.
قۋساقتىڭ وسى قىلتا مويىنىندا،
اتتاردىڭ شاۋىپ وتەر جولى مۇندا؛
كەك كەرنەپ، جاسىرىنىپ تۇردى بىرەۋ،
ءبىر جامان وسى وزەكتە وي قىلۋعا.
ايبالتا ىرعاي ساپتى قويىنىندا،
سول ەدى مىلتىعى دا، سويىلى دا.
التايدىڭ اقىلىنان اشۋى كوپ،
ارعىننىڭ ەس بولمايدى دويىرىندى.
اق مىلتىق – ۇشقىر بوز ات بار استىندا،
جاۋ تۇردى جاسىرىنىپ جار استىندا.
جول ءۇستى تاسقا بىتكەن قاراعاڭنىڭ
الگى تۇر اتتى كۇتىپ ءدال استىندا.
مىنگەنى بوز، كيگەنى قارا ۇستىندە،
قۇلاگەر تىزگىندەگەن بالا ۇستىندە.
مىلتىقتىڭ اۋىزىنا ۇشقان قۇستاي،
اعىزىپ جەتتى جاۋدىڭ ءدال ۇستىنە.
كورىندى ات، كەلە جاتىر كوك ات الدا،
قامشىلاپ شىرىلدايدى بالا زورعا.
توبەلەپ باسقا، كوزگە تۇيعىن كەلەد،
شايقالىپ، شارق اياقتاپ، ءتۇستى جارعا.
سياقتى كوكتى سوعىپ، قۇلا الارعا،
توسقاۋىل مۇنى كورگەن تۇرا الار ما؟
كومبەگە كورىنىم جەر قالعاڭ كەزدە،
قۇلا السا قورلىق قاتتى مۇنان بار ما؟
كەتىپتى تەر شۇمەكتەپ كوكتى جاۋىپ،
قۇلاگەر قۇيىسقانداس، قىلدى ءقاۋىپ.
تەرلەمەي قاباعى دا قۇلاگەردىڭ،
كەلەدى ىركىپ بالا، ەركىن شاۋىپ.
كوك اتتى ومىراۋلايدى قۇلا قۋىپ،
جەندەتتى ىزا اپ كەتتى، اشۋ بۋىپ.
قانتالاپ ەكى كوزى كورمەي كەتتى،
قان مۇزداپ سالا بەردى، بويى سۋىپ.
وسى وزەك – اقان ايتقان مولشەرلى وزەك،
كەل دەگەن وسى اراعا تىزگىن تەجەپ.
قايقايىپ وسى وزەكتەن وتكەننەن سوڭ،
ۇرانداپ قويا بەرمەك بالا بەزەپ.
قامشىلاپ ەكى جاققا الما – كەزەك،
بالاسى كوكتۇيعىننىڭ قاقتى بەزەك.
كوك اتتى وسى ارادا ارتقا تاستاپ،
جونەلەر قۇلاگەرگە وسى كەز ەد.
ءنان، جۋان، مەن – مەن كەۋدە، نامىس ەرى،
سۋىق قول باتىراشتىڭ جىبەرگەنى.
جالت ەتتى جايدىڭ وتى جۇرەگىنەن،
كەك قايناپ، مۇز قۇيىلىپ جۇرە بەردى.
جاۋدىردى كوڭىلىنە اسپان سەلدى،
كوك داۋىل سوقتى شايقاپ قۋساق كولدى.
مەرگەننىڭ ءبىر مارالعا كوزى ءتۇسىپ،
سەكىرگەن ءبىر كيىكتى قاسقىر كوردى.
باسىنان ەرەيمەننىڭ سوقتى بوران،
ءتۇيىلدى قارا بۇلتتاي قارا قىران.
وت بولىپ ەكى كوزى كورمەي كەتتى،
جاۋدى سەل – قار ما، قان با قاباعىنان.
قىلۋعا ءقاۋىپ – قاتەر بالا مۇنان،
امان عوي اق كوڭىلدىڭ ارامىنان.
ءبورىنى بورىك استىنان بىلمەي قالدى،
ويناقتاپ وتە بەردى جاۋ الدىنان.
سۋىق قول، وقتان ۇشقىر، تاستان قاتتى،
ول وتكىر اسپاھاننىڭ كوك بولاتى.
قىزعانشاق، قيقار كەسەل، ۇرىنشاق، ءور،
قاسكۇنەم قارا كوڭىل جامان تاتى.
تۇرعانى تىعىرىقتاۋ جەردىڭ شاتى،
اق مىلتىق – استىنداعى اقبوز اتى.
ۇرىمتال جەردەن وقتاي ۇمتىلعاندا،
بالا دا بىلمەي قالىپ، بولدى قاپى.
- ا، قۇداي-اي! بەرە كور! – دەپ ۇمتىلدى،
ۇيتقىپ كەپ سوقتى وكپەدەن جەل سىقىلدى.
قىسپاق جول، جىلاندىنىڭ جىراسىندا
قاقتىعىپ ءبىر – بىرىنە ات تىعىلدى.
ساپ ەتىپ بەردەڭ،كەپ ۇرىندى،
- بەرە بەر، بالام، بەرى شىلبىرىڭدى!
جاناسىپ قۇلاگەرگە قالعانىندا،
ساق ەتىپ ايبالتاسى قۇلانى ۇردى...
شاپشىپ قان شەكەسىنەن شىر اينالدى،
سىلق ەتىپ قۇلاگەر ات قۇلاپ قالدى.
بىلگەن جوق نە بولعانىن، ەس قالعان جوق،
تەك بالا جەرگە دوپتاي دومالاندى.
قۇلاگەر شاپشىتقاندا كوككە قاندى،
تەك بالا شىر – شىر ەتىپ اتتان سالدى.
جوق بولدى اقبوز اتتى، قارا كيىم،
تۇيعىنكوك شىعا شاۋىپ كەتە باردى.
«باي – باي، قۇلاگەرىم!...»
قورقىراپ قۇلاگەر ات جاتىر قۇلاپ،
شۇمەكتەپ شەكەسىنەن قان بۇرقىراپ.
شىرەنىپ ءتورت اياقتى، تاناۋ قاعىپ،
ىڭقىلداپ ءولىپ باراد ات قورقىراپ.
«اتتانداپ» وتكەن جانعا قولىن بۇلعاپ،
بالاسى قۇلاگەردىڭ ءجۇر شىرقىراپ.
قالىڭ شاڭ قاپتاي شاپقان قارا – قۇرىق،
بالاعا بۇرىلمايدى ەشكىم ءبىراق.
دەسەڭدەر قايدا اقانداي قىران قۇستى،
ول تاستاپ استا تۇرعان جيىلىستى؛
بولعانىن ءبىر سۇمدىقتىڭ ءىشششى سەزىپ،
قىلاڭ ات قىلت ەتكەندە – اق بەرمەن ۇشتى.
كورگەندە ول مىناداي سۇمدىق ءىستى،
ۇستىنە قۇلاگەردىڭ قۇلاپ ءتۇستى.
بىلمەدى نە بولعانىڭ، ايرىلدى ەستەن،
ايمالاپ قۇلاگەردىڭ باسىن قۇشتى.
كەلەر دەپ ءۇمىت قىلىپ الدىمەنەن،
اتى بۇل الىپ كەلگەن الىس جەردەن.
جات ەلدە جالعىز ءوزى، سۇيگەن اتى،
سەرىنىڭ ساناسالىق حالىمەنەن...
قۇلاگەر قورقىرايدى قانىمەنەن،
اقان دا شىرقىرايدى جانىمەنەن...
ەگىلىپ، توگىلەدى اقان سەرى،
زارلاعان قۇلاگەردىڭ انىمەنەن:
«نە بولدى- اي، باي – باي، ساعان قۇلاگەرىم؟!
سۋالدىڭ، سورلى يەڭنىڭ بۇلاعى ەدىڭ...
تىرەگى كوڭىلىمنىڭ، بايتەرەگىم،
بۇل جەرگە قالايىنشا قۇلاپ ەدىڭ؟!
باي – باي – اي،
باي – باي – اي – اي،
باي – باي – اي – اي،
با – ا- ي – اي،
باي – اي – اي…
باي – باي – ا – ي،
باي – باي – ا – ي
قۇلاگەرىم...
شىنىڭمەن كەتكەنىڭ بە، قۇلاگەرىم!
قاسىمدا قاسىنىسىپ تۇرار ەدىڭ.
باسپا باس قىزعا بەرمەس جانۋارىم!
باسىلار ولگەنىمشە قايتىپ شەرىڭ؟!
قۇلاگەر، اينالايىن، ارعىماعىم!
وسى ەدى ولمەگەندە شابار شاعىڭ.
قۇتسىز كول، جىلاندىنىڭ جىراسىندا
قۇشاقتاپ قاندى باسىڭ زار جىلادىم.
قۇلاگەر، جاز جايلادىم، قىس جايلادىم،
ارتىنا قىزدى اۋىلدىڭ كوپ بايلادىم.
جەرىڭە قامشى تيمەس، پىشاق ءتيىپ،
قۇشاقتاپ قۋ باسىڭدى ويبايلادىم…
قۇلاگەر، اينالايىن جۇلدە العانىم،
باسىنداي ارقارلىنىڭ كۇن شالعانىم!
بارعاندا اقىرەتكە پىراعىم بول،
قىزىعىن كورە المادىم بۇل جالعاننىڭ.
قۇلاگەر، قۇلىڭنان ماعان ءبىتتىڭ،
ءتورت ءبولىپ ءتۇن ۇيقىمدى باپتاپ كۇتتىم؛
جىلقىنى قىل قۇيرىقتى ەلدە كورگىر!
قانداي جان شەكەسىنەن قاعىپ ءوتتىڭ؟
قۇلاگەر، قولدا وسىرگەن قۇلىنىم – اي!
ىشىندە ومىرتقامنىڭ جۇلىنىم – اي!
جىن با ەكەن، سايتان با ەكەن قازا بولعىر،
قاندى قول قاستىقپەنەن ۇرۋىن – اي!
قۇلاگەر، قۇلىنىڭنان كەرىم ەدىڭ،
ناعاشىم سۇراعاندا بەرىپ ەدىڭ.
اتتاردى ەرەيمەننەن ايداعاندا
وقتى كوز، ۋ قۇيىلعىر، كورىپ ەدىڭ.»
وسىلاي اقان زارلاپ جىلاپ جاتتى،
ءقايتسىن ول، جىلاماسقا، جانعا باتتى.
كۇيىندى ول، كۇڭىرەنىپ قۇلاگەرگە،
ايىرىلدى ول، اتتان – جاقسى، دوستان – ءتاتتى.
اسپاندا كۇن كۇيىگىپ، كۇيدى قاتتى،
وكىرىپ جەل مەن جەر دە جىلاپ جاتتى.
ەرەيمەن بۇلاقتارى كولگە جىلاپ،
سەرىگە كول كۇرسىنىپ كوڭىل اتتى.
جارلىنىڭ جالعىزى ولسە جانىن ۇرار،
ءدال سونداي جاقسى اتىنا اقان جىلار.
جەل جىلاپ، كول كۇرسىنىپ جاتقانى نە
تاۋداعى «وي، باۋىرىم» دار نەگە سۋلار؟
وي مەن قىر، ورمان، توعاي نەگە شۋلار؟
اڭ مەن قۇس كۇيىنىپ ءجۇر، نە ءۇشىن بۇلار؟
ارقانىڭ اياۋلى اتى ولگەنىنە
اسپان، جەر ازا تارتىپ تۇرعان شىعار!
جالپىلداپ جاپىراعىمەن سەرگەلدەڭدە
سەلكىلدەپ قايىڭدار دا تۇردى جەلدە.
ەگىلىپ قارا تاستار قايىرشاق بوپ،
جىلاعان بۇلاقتارىمەن كەتتى كولگە.
نە بەرسىن جات جالعىزعا، از كەدەيگە، ،
تىكسە دە ولارعا ەمەس، اسقا بايگە؛
جۇمساردى قۇلاگەر مەن اقاندى اياپ،
دۇسپاننىڭ باۋىرىنان تاس تا كەيدە.
قوياندار ،رىستى كەۋەگىندە،
كوبەلەك كۇيىپ ۇشتى بىردەن – بىرگە.
قۋاندى تۇلكى، قارساق، قىردا قاسقىر
جىلقى جوق سوعاتىن دەپ بۇدان وڭگە.
جولىققان اياۋلى اتقا، ارداقتى ەرگە
نەتكەن جان شىداي الار مۇنداي شەرگە.
قاشاننان قاياۋ كوڭىل سەرى اقانعا،
قايىرعان سياقتاندى كوك پەن جەر دە.
دەگەن ءسوز اشەيىن ءسوز – جان جىلادى،
اياسا ادام نەگە قان قىلادى؟
وسىعان جىلاۋ تۇگىل، قۋانعان بار،
كورەتىن وڭاي ولجا ولگەن مالدى.
قارعالار قارقىلداسىپ حابار سالدى،
كۇشىگەن قىزىل كورگەن اسپاندى الدى.
«بىلمەگەن ەر ،سىن، سۇمىراي!» دەپ،
قارشىعا قۋىپ ءجۇردى ساۋىسقاندى.
جۇيرىكتىڭ جوسىلعاندا قىزىل قانى،
جۇرەگى جەر مەن كوكتىڭ تىزىلدادى.
قۋانىپ قان كورگەندە قارا شىبىن،
اسىنداي ساعىنايدىڭ بىجىلدادى.
كۇڭىرەڭتىپ داۋىسىمەن كوك پەن جەردى،
ەمىرەنتىپ، جىلاۋمەن ەرەيمەندى؛
ەڭىرەتىپ ىڭقىلىمەن ارقا جەلىڭ،
تولقىتىپ كوز جاسىنان قۋساق كولدى؛
قانداتىپ قارسى الدىندا قۇلاگەردى،
قويماستان اقان اتقا جىلاي بەردى...
جىلاسىن، سويلەپ قالسىن سوڭعى ءسوزىن،
قىلالىق ءبىز اڭگىمە بىلايعى ەلدى.
قارا كۇش
اتتارى كەلىپ بولىپ استاعى ەلدىڭ،
ۋ – شۋى باسىلدى ابدەن ەرەيمەننىڭ.
توگىلدى اس جىلاندىنىڭ جىراسىنا،
«اقاننىڭ اتىپتى، - دەپ، - قۇلاگەرىن!»
جيىلدى جۇرت باسىنا قۇلاگەردىڭ
تۇلپاردىڭ توپىر باستى جاتقان جەرىن.
جات جاۋدىڭ جانى اشىماس، باۋىرى تاس
ىشىندە ۋانبادى جىلاپ سەرىڭ.
اقانعا ەشكىم «قوي!» دەپ، ايتا المادى.
ەر كوڭىلىن ەڭىرەگەن قايتارمادى.
جازىقتى سياقتانىپ جاننىڭ ءبارى،
جانىنا جاقىنداۋعا باتا المادى.
دۇسپانى تۇردى ىشىندە، ۇيالمادى،
دوسى دا بىرگە جىلاپ، قيا المادى؛
ۇستىنە جۇرت جيىلىپ تۇرعانىندا،
كۇڭرەنگەن داۋىسىن اقان تىيا المادى:
«قۇلاگەر، اقانىڭدى ، باستى،
،سى بارعان سايىن ارىلماس – تى.
سان جۇيرىك، سان تۇلپاردى مىنسەم – داعى،
قۇلاگەر ەندى ماعان تابىلماس – تى!
باي – باي – باي…
قۇلاگەر، اتاڭ تۇلپار، اناڭ سۇڭقار،
سوعىپ ەم سەمىزىندە سەگىز ارقار.
سەرىگىم، جانىمداعى جاقسى كورگەن،
كۇيگىڭ، قايران اتىم، قايتسەم تارقار!
قۇلاگەر، اتاڭ تۇلپار، اناڭ سۇڭقار،
سوعىپ ەم سەمىزىندە سەگىز ارقار.
سەن ەدىڭ جان اتىم دا، قاناتىم دا،
تابىلماس ەندى ماعان سەندەي تۇلپار!
قۇلاگەر، جاس كۇنىڭنەن تايىم ەدىڭ،
سولقىلداق تاۋعا بىتكەن قايىڭ ەدىڭ.
بايگەگە قۇلاگەردى قوسقانىمدا،
ءبىر تايپا ەل بايگەسىنە بايىپ ەدىڭ!
قۇلاگەر، جاس كۇنىڭنەن قۇنانىم – اي،
سۇيەگىڭ، ەتى تازا بۇلانىم – اي!
قاسىڭنان بولەك جەرگە جاتپاۋشى ەدىم،
ايىرىلىپ اقان سەنەن، قۋاردىم – اي!
اكەسى قۇلاگەردىڭ جاستان سوقىر،
باي – بايلاپ باسىڭدا ۇستاپ اقان وتىر.
قۋانعان قۇلاگەردىڭ ولگەنىنە
مولداسى ساۋىسقاننىڭ قۇران وقىر!
قاراعىم، شابۋشى ەدىڭ، قۇلاگەرىم!
سالبىراپ ساپتىاياقتاي تومەڭگى ەرنىڭ؛
اتىعاي، قاراۋىلعا بايگە اپەرگەن،
ايىرىلدىم سەنەن نە عىپ، ارداگەرىم؟!
قۇلاگەر بايگە شاپساڭ بالا مىنگەن،
استىنا ات كورپەسىن سالا مىنگەن.
اسىنا اقىلبايدىڭ قوسقانىمدا،
الىپ ەم بايگەسىنە قايمالى ىنگەن.
قۇلاگەر شاپساڭ باۋىرىڭ جازىلاتىن،
جەروشاق تۇياعىڭمەن قازىلاتىن.
قۇشاقتاپ قۋ دالادا قالدىم جىلاپ،
جازىم بوپ جاۋ قولىنان جالعىز اتىم!
قۇلاگەر، قۋانىشپەن قوسىپ ەدىم،
الدىڭنان ۇمىتپەنەن توسىپ ەدىم؛
جيىلىپ ارعىن، نايمان قاراعاندا،
ءتىل مەن كوز تيەر مە دەپ، شوشىپ ەدىم...
قۇلاگەر، قۋانىشپەن قوسىپ تۇردىم،
قوسسام دا قاۋىپتەنىپ شوشىپ تۇردىم؛
قىلماعان كوزدەن تاسا، قۇلاگەر – اي!
قايتەرمىن، ءبىر قاراقشى توسىپ ۇردىڭ...
قۇلاگەر قۇلىنىنان دوسىم ەدى،
باسپانام – تاۋعا تىككەن قوسىم ەدى.
قانداي سور ەرەيمەنگە ايداپ كەلگەن؟!
قازاڭنىڭ جەتكەن جەرى وسى ما ەدى؟!
قىستاۋىم سىرىمبەتتىڭ جەل بەتىندە،
مىڭ قارعىس، سەنى ولتىرگەن جەندەتىڭە!
«الىس جەر، اپارما!» - دەپ قاقساپ ەدى،
قارارمىن ەندى قالاي ەل بەتىنە... »
اس ەلى، ارىس ۇلى «قوي-قويلادى»،
قويسىن با اقان وڭاي، ويبايلادى...
جىلاتىپ جيىن جۇرتتىڭ قاق جارتىسىن،
زارىندا قۇلاگەردىڭ باي-بايلادى.
جاتقاندا وتقا كۇيىپ اقان جانى،
كەرەك پە قۇلاگەردىڭ نە بولعانى؟
ۇرعان كىم قۇلاگەردى، ۇرى قايدا؟
ولەر ات ءولدى، ۇرىدان نە شىعادى؟
اقاندى قانداي ادام قويدىرادى؟
بالا دا كوزى ىسكەنشە كوپ جىلادى.
سول جەردە جيىلعان جۇرت انتالاسىپ،
تەكسەرىپ ءتورت بالادان ءسوز سۇرادى.
ءتۇرىلدى، انتالاپ جۇرت، ەل قۇلاعى،
ورتاعا ءتورت بالانى الدى-داعى.
ىشىندە سول توپىردىڭ دۇسپان دا بار،
دەپ تۇرعان: »ات جىعىلىپ ءولدى داعى!»
قۇلاگەر قۇلاعان جوق، جاۋ قاس قىلماي،
ۇرعان جاۋ تۇرعان شىعار، الباستىداي.
قاندى قول جاسىرىنىپ جۇرگەن شىعار،
قورادان قويدى جارعان كار قاسقىرداي.
قارلىقتى اقان داۋسى جىلاي-جىلاي،
تۇپتەدى، توپىرلاپ جۇرت سۇراي-سۇراي.
بالالار ءوز كورگەنىن ايتىپ شىقتى،
حالىق اشتى قاندى قولدى كۇمان قىلماي.
تەك بالا ات،كيىمىن تانىپ قالدى،
جۇرت ونى ويعا الىپ انىقتادى.
اقبوز ات، قارا كيىم، كوكتۇيعىن ات...
بارشا جان باتىراشتان ءقاۋىپتاندى.
بولدى دەپ باتىراشتان جۇرت ۇيعاردى،
بەرمەستەن كوككە بايگە كوپكە سالدى.
«ۇرىڭدى ۇستاپ تۇرعان الىپ كەل!» دەپ،
بوپسالاپ، باتىراشتار شالا تاڭدى.
باتىراش سەلكىلدەتتى كوك ساقالدى:
«ءبىر جىلقى جىعىلدى دا، ءولدى اجالدى،
وسىعان ۇرى ءبىزدى قىلاسىڭ!» دەپ،
كۇش ايتىپ، كەرەيلەرگە زىكىر سالدى.
قارعادى مۇنى حالىق، ازارلادى،
اركىم-اق تۇس-تۇستان باجاڭدادى:
«كەسىلسىن ەردىڭ قۇنى قۇلاگەرگە!»
«تارتاتىن توعىز ايىپ سازاڭ بار-دى!»
وسىنداي سوزدەرمەن ەل كيىپ كەتتى،
قالىڭ جۇرت قادالا ايتىپ كارىن توكتى.
قازاقتىڭ ەلى-جۇرتى كۇڭىرەنىپ.
ۇستىنە قاندى قولدىڭ بۇلتتاي شوكتى.
جۇرت مۇندا تىڭداعان جوق ءبيدى، بەكتى.
تەڭىز كەپ تاسىعانداي تولقىن كەتتى.
اقىرىپ تۇس-تۇسىنان دولداندى جۇرت،
ىزالى باسۋ قيىن بولدى كوپتى.
قىلمىسقا، قياناتقا مۇنداي ايقىن
كۇڭىرەندى ەل اقاندى تانىمايتىن.
نە شالدار شىمىركەنىپ سەلكىل قاقتى،
جىگىتتىڭ داۋسى شىقتى جارقىن-جارقىن.
اشۋ، كەك،كۇڭكىل باستى ەلدىڭ ارتىن،
ەل شۋلاپ، قىر كۇيىنىپ، قارعاپ قاتىن.
تىتىركەپ جۇرتتىڭ جانى كۇيىپ كەتتى،
اتقىزىپ وتىرا الماي اياۋلى اتىن.
ارعىننىڭ التايىنان بولسا-داعى،
جاۋىزدى ەل قورعامادى، قورشامادى.
«قۇران سوق، قۇلاگەردى سوقپاعانعا!» -
دەپ حالىق باتىراشتى قورشالادى.
شاڭ بولدى قۋساق كولدىڭ كوك جايداعى،
شۋ بولدى جىلاندىنىڭ بوز ويناعى.
«قورلادىڭ سۇيەگىمدى!»- دەپ سىرەستى،
«اسىمدى ءبۇلدىردىڭ!»- دەپ كەرەي جاعى.
كۇيىندى بۇل قورلىققا كەرەي جاعى،
كىجىندى كەرەيدىڭ دە ،جاعى.
اشىندى اشۋ قىسىپ ازاماتتار،
كۇڭىرەندى ەرەيمەندە ەل ايماعى.
«اقاندى بىلمەسە دە، حالىق بارمىز،
قايتۋعا ول ىرزالىقپەن ىنتىزارمىز.
شاپقاندا ءبىزدى كەلىپ مۇڭىن ەلى،
ءبىز سوندا بۇل قىلمىسقا نە قىلامىز؟
جىلاتقان جولاۋشىنى جۇرگەن جالعىز،
ءبىز قازاق شىدامايمىز بۇل قورلىققا».
ۇرىعا ازۋ باسىپ ىزدەدى جۇرت:
«قولعا بەر، قۇلاگەردەي قىزىلدايمىز!»...
ۇلكەن شۋ بىتپەس، جانجال بولدى بۇل ءىس،
دەمەي تۇر باتىراشتى قازاق دۇرىس.
كۇڭىرەنتىپ كەڭ دالانى كەشكى كەڭەس،
بولمادى ءسوز بايلانىپ قىردا تىنىش.
كەۋلەسىپ كەرەي، ارعىن- سەندەي ءسۇرىس،
بولۋعا اينالىپ تۇر ۇلكەن ۇرىس.
المادى التاي جاعى موينىنا،
ايڭاقسىز السىرەپ تۇر ايقىن قىلمى.
بولمايتىن باتىراش ءبىر كوك ايىل شال،
ونىڭ دا جىگىتىنە جەر قايىسار.
تەنتەك ءور، تۇقىمىنان تەرىس ازۋ،
التايدا ايۋ ءپىشىندى ادام شىعار.
جاتقاندا اقان اتقا كۇڭىرەنىپ زار،
بۇقارا شۋلاعاندا بولىپ ۇلار؛
وقاستىڭ ويازبەنەن قاسىنان كەپ،
تەپسىندى تۇرعان كوپكە باتىراش شال:
«ە، كەرەي! ازعان ارعىن، ۋاق، نايمان!
سەندەردە نەنىڭ بۋى قوقىرايعان؟
ءولدى دەپ قاراۋىلدىڭ ءبىر جىلقىسى،
ۇرانى قاندى مويىن تاپتىڭ قايدان؟
اۋلاق تارت، اتىڭ باسىن التايىمنان،
كەلمەيتىن كەرەي-سەرەي باقايىمنان.
جالا قىپ، بارىمتاعا بايگەمدى ۇستاپ،
جەرىڭدى كورىپ تۇرمىن باتا ايىرعان!
موينىما ات ءولىمىن بولساڭ قويعان؛
ءبىر جىلقىم قاراۋىلدان تارتىپ سويعان!
كەسىپ ال كۇشىڭ بولسا كۇلاعىمدى،
ايتپەسە بولعانىڭ نە سونشا ويران؟
كۇشىڭدى كورەم بايگە بەرمەي قويعان،
تارتىلار ءوز تاباعىڭ استان، تويدان.
شىداپ كور قونىسىندا تىنىش وتىرىپ،
ەسەمدى ەل شاپسام دا الماي قويمان!»
وسىنى ايتىپ كوك شال سەلكىلدەدى،
كەرەيلەر جىم بوپ قالىپ، جەلپىندەدى.
باتىراش وسىنى ايتىپ شىرەنگەندە،
جۇرت تارقاپ بارا جاتقان سەكىلدەندى.
بىتىراپ، ىرىڭ-جىرىڭ كوپتىن كوڭىلى،
باسىلدى قۋساق كولدىڭ كوپىرگەنى.
قۇشاقتاپ قۇلاگەردىڭ ءالى باسىن،
اقاننىڭ باسىلعان جوق وكىرگەنى.
جەلپىنتىپ جەتەلەگەن تۇيعىن كوكتى،
التايلار توپتان بولەق تۇرعان شەتكى،
«بايگەمدى بارىمتا ۇستاپ وتىرشى!»-دەپ،
كەرەيگە كىجىنگەن شال ءجۇرىپ كەتتى.
ونىمەن وقاس تاعى بىرگە كەتتى،
شابدان دا الاتاۋعا بۇردى بەتتى.
ويران ەل، ولگەن اتپەن جۇمىسى جوق،
وياز دا ىلاۋلاعان اتىن جەكتى.
سونىمەن سول كەتكەننەن بۇرىلمادى
قايتقان جان قۇمىرىسقاداي قىبىرلادى.
ءوزارا ولگەن اتتى اڭىز قىلىپ،
تارالدى الدى-ارتىنا رۋلارى.
تەك قانا قالعان ءبىر توپ دۋىلدادى،
قارعاداي جەمتىكتەگى شۋىلدادى.
شىرقىراپ اقان وتىر ات باسىندا،
شىعارىپ شەرلى داۋسىن قۇلىنداعى.
ات شىركىن، ەلگە داۋلەت، ەرگە سانات،
ات شىركىن، ەلگە قايرات، ەرگە قانات.
جارلىنىڭ جالعىز اتى جازىم بولسا،
قالماي ما جارىمجان بوپ، جەرگە قاراپ؟
اتتىڭ ازالا ءانى
كۇن باتتى، كولەڭكە الدى ارقا جەرىن،
كەشكى جەل جىبىرلاتتى قۋساق كولىن.
قوشتاسىپ قۇلاگەرگە كۇڭىرەندى اقان،
،رتىپ قاسىنداعى قالعان ەلىن.
«قوش، ەندى قالدىڭ كەيىن، قۇلاگەرىم!
تۇرمادىڭ، جىعىلعاننان جىلاپ ەدىم.
جالعاندا ساياق ءجۇرىپ تاياق جەدىم،
كورەتىن كۇنىم شىعار بۇ دا مەنىڭ...
باي-باي، باي-اي،
باي-باي، باي-اي...
قۇلاگەر، قوشتاسقانىم ەل الدىندا،
جەمتىگىڭ قالدى سەنىڭ جىلاندىدا.
ايىرىلىپ جانىنداعى جالعىز سەنەن،
قايتتى يەڭ، تۇرماعان سوڭ جىلادى دا.
قۇلاگەر، جاننۋارىم، پىراعىم-اي،
قالدىڭ-اۋ ەرەيمەندە شىراعىم-اي!
سەنىكى، مەنىكى ەمەس، قارعا، قۇزعىن!
وقي بەر قۇلاگەرگە قۇرانىندى-اي...
كوزىڭنەن اينالايىن توستاعانداي،
قيار ەم سەنى نە عىپ تاستاعانعا-اي؛
باسىندى يتكە نەگە يىسكەتەيىن،
ەرتە-كەش قۇشاقتاماي جاس بالامداي!
قۇلاگەر، قوش-قوش اتىم، جولداسىم-اي!
مەن ءبىلدىم تۇنەسەم دە تۇرماسىڭدى-اي.
تيگىزبەي توپىراققا جوعارى ءىلىپ
ساقتارمىن ولە-ولگەنشە قۋ باسىڭدى-اي».
سونى ايتىپ قۇلاگەردىڭ باسىن كەستى،
كورگەن جان: «قايتسىن شىركىن،اسىل!»-دەستى.
دوستارى: «قايران ەر-اي، وبال-اي»لاپ
قاستارى: «سول سىيىمەن بارسىن»-دەستى.
الدا باس، ارت جاعىنا ۇل مىنگەستى،
بايگەنى وزگە قالعان جان ۇلەستى.
ءبىر سالىپ اتتى بۇتقا اقان سەرى،
جامىلىپ ءجۇرىپ بەردى قوڭىر كەشتى.
جەدەلدەپ جەتىم ۇلمەن ءجۇرىپ كەتتى،
ۇيقىسىز ۇزاق تاڭعا بۇلكىلدەتتى.
ۇزىن جول، جۇلدىز جارىق، جازعى ءتۇڭدى،
«قۇلاگەر» دەگەن انىمەن كۇڭىرەڭتى
انىمەن شىعارۋعا ىشكى دەرتتى،
شىرقاتىپ اشى ۇنىمەن شەرىن شەرتتى.
بولادى سالعان ءانى سۋ سەپكەندەي،
سوندىرە الماسا دا جانعان ءورتتى.
اششى زار، اۋىر شەرى ايعايلاتتى،
«قۇلاگەر» ايتقان سايىن ، ويلاتتى.
ۇيقىشىل، كەرەڭ قىرعا مازا بەرمەي،
كۇرسىنتىپ سوقىر ءتۇڭدى باي-بايلاتتى.
شەر داۋىسى ەن دالادا شىقتى قاتتى،
ءتۇڭ، دالا، ەل توسەكتە تىڭداپ جاتتى.
قۇلاق ساپ قىردا قويان، قورادا قوي،
جىلقىلار جايىلىستى ءىشىن تارتتى.
بەسىكتە بالا ويانىپ، ۇيىپ قاپتى،
كەمپىر، شال جامباسىنا زارلى ءۇن باتتى.
قىز، كەلىن قوي كۇزەتكەن ايتاقتاماي،
تۇڭگى اۋىل زارلى ءاندى تىڭداپ جاتتى.
زارلاتتى، اڭىراتتى، جورعالاتتى،
كۇيىك ءان كوككە سەرپىپ، سورعالاتتى.
ازالى، اششى داۋىس زارلاعاندا،
جۇرت بىرگە جوقتاپ جاتتى ولگەن اتتى.
باي-بايلاپ «قۇلاگەر» ءان بەبەۋ قاقتى،
تالدا قۇس، بەلدەۋلەردە بەدەۋ قاتتى.
زارلى ءانىن «قۇلاگەردىڭ» جىلقىشىلار
سۇيەنىپ قۇرىعىنا تىڭداپ قاپتى.
جولشىباي جول كوپ ەلدى ارالاتتى،
بۇرىلماي باس وڭگەرگەن باران اتتى،
كەرەڭ ءتۇڭ كەڭ دالانى كۇڭىرەڭتىپ،
باي-بايلاپ «قۇلاگەرگە» بارا جاتتى.
كورگەندە كوكشەتاۋدى دەرتى قاتتى،
جۇرگەن جەر قۇلاگەرمەن جانعا باتتى.
كەتەر ءتۇڭ قۇلاگەردىڭ جاتقان جەرىن
قۇشاقتاپ، جەر باۋىرلاپ، جىلاپ جاتتى.
تاۋ مەن تاس جوقتاعانداي كەر قۇلا اتتى،
بار بۇلاق كولگە سۋىن باۋىرىمداتتى.
كىرسىز جەر، كىناسىز جەل جىلى ۇشىراپ،
قۇلاننىڭ قازاسىنا كوڭىل ايتتى.
ارداقتاپ ات بايلاعان ءبىر اعاشىن،
قاستەرلەپ قۇلاگەردىڭ ءىلدى باسىڭ؛
اڭىراپ اعىل-تەگىل بوپ وتىردى،
كوزىنىڭ ومىراۋىنا قۇيىپ جاسىن.
كوكشەنىڭ كۇىندىرىپ تاۋىن، تاسىن،
كۇڭىرەنتىپ ساي-سالاسىن، كولدىڭ باسىن؛
ات جاندى، اياۋلى اتتىڭ يەسى اقان،
جوقتادى جۋانباستان كەر قۇلاسىن.
كەي-كەيدە جاۋىن بولىپ، جىلاپ اقتى،
كەي-كەيدە داۋىل بولىپ سوقتى قاتتى؛
كەي-كەيدە كۇڭىرەنىپ، كولدەي تولقىپ،
كەي-كەيدە قۋ اعاشتاي قۇلاپ جاتتى.
كەي-كەيدە انگە شىرقاپ ولەڭ ايتتى،
كەي-كەيدە تومسىرايىپ تاستاي قاتتى.
قىلعانداي قايىڭدى قوس، تاستى توسەك،
اھىلاپ، اعاشتاعى باستاي قاتتى.
جاز ءوتىپ، جاپىراق سولىپ، كۇز دە بوپتى،
قۋارتىپ جاسىل جەردى، قازان سوقتى.
كۇيكيىپ كوكشەتاۋلار كۇپى كيىپ،
جايلاۋدا تىشقان اڭدىپ، تۇلكى جورتتى.
كۇزگى اۋىل سارى وت ىزدەپ قۋدى قوقتى،
قوزى، لاق ءوسىپ بوپتى شىبىش، توقتى.
جينالىپ جەلى، نوقتا، سابا سورعىپ،
ىزعىراق ەستىرتەدى ويدا جوقتى.
اقاننىڭ كوڭىلى وسى كۇزدەي بولىپ،
قازاسى قۇلاگەردىڭ وتكەن سوعىپ،
كوڭىلىنىڭ كوكشەتاۋى قۋاڭ تارتىپ،
قىزىعىن وراعى كەتكەن ورىپ.
قۇلانىڭ ،سىنان قاتىپ،سەنىپ،
قۋراي بوپ ەكى-ۇش ايدا قالعان شوگىپ.
قۇلاۋعا قۇيىڭ سوقسا وپ-وڭاي تۇر،
قۇرت جەگەن قۇبا سوڭكەل سەكىلدەنىپ.
اقاندا قىزىق تا جوق، ساۋىق تا جوق؛
ولاردى ىزدەپ، جۇرتپەن جاۋىقپاق جوق.
قاپىدا قاتتى تيگەن سول سوققىدان
قيراعان جان قاناتى ساۋىقپاق جوق.
جار دا جوق، جالىن دا جوق، جاقسى ات تا جوق،
ولاردى ەندى كوكسەر ماقسات تا جوق.
كۇڭىرەنگەن كۇنى-تۇڭى «قۇلاگەرگە»،
اسقاق ءان، اسەم ءۇندى زارجاق تا جوق.
كەتكەندە قىزىق تارقاپ، قانى سۋىپ،
ايداعان اي دالاعا جانى قۋىپ.
جاپ-جالعىز تاۋدى، تاستى مەكەندەگەن،
جانىنا جولاتقىزباي جاندى جۋىق.
ومىردەن جيىركەنىپ كوڭىلى سۋىپ،
قالعانداي اينالادان وزگە تۋىپ.
جاتادى جاندى كورمەي جاپان تۇزدە،
كولىنە بۋرابايدىڭ كىرىن جۋىپ.
باۋىرىندا وقجەتپەستىڭ ءبىر شوق قايىڭ،
جۇرەدى سوندا سەرى كەلىپ دايىم.
ءىلۋلى سول قايىڭدا تۇرعان قۋ باس،
قوبىزداي ىزىلدار جەل سوققان سايىن.
باسىندا ايتامىز دەپ باستىڭ جايىن،
انگىمە قىلدىق، بىلەم، استىن جايىڭ.
مىناۋ باس – قۇلاگەردىڭ قۋ باسى ەدى،
مىناۋ شال- اقان جالعىز، قاشقىندايىن.
قايىڭنىڭ قاسىنا كەپ جۇرگەن سەرى،
بايلاۋلى قۇلاگەردىڭ تۇرعان جەرى.
سول جەردى تاۋاپ قىلىپ وقتا-تەكتە،
كەتپەيدى وسى ارادان سونان بەرى.
ءان بولىپ كوكشەتاۋدىڭ كۇڭىرەنگەنى،
ءسوز بولىپ جات مىنەزى، شەركەن شەرى؛
كەتىپتى ەلدىڭ اۋزى اۋەزە قىپ:
«جىن قۇشىپ، جالعىز جۇرگەن اقان-پەرى».
ءوتتى كۇن.قالدى اعاشتا باس قۋارىپ، ،
قارتايدى سەرى، ساقال –شاش قۋارىپ.
سەرىكسىز، ەلسىز، مالسىز، يەسىز تاۋدا
وتكىزدى ءومىرىن ول، باسقا ۋانىپ.
تەڭتىرەپ تاۋدا ۋدايى، تاستا قاڭعىپ،
وتى وشكەن، بويىندا جوق جاس قۇمارلىق. ،
باسار جەر، بارار تاۋى – بۋراباي بوپ،
بەيشارا باعىپ وتكەن باستى مال عىپ.
شۇيكە شال، اۋزى ۇراداي وپىرىلعان،
سۋ مۇرىن، قۋ مۇرت،ۇرتى شۇقىرايعان؛
بوز بۋرا ءبىر كۇندەگى تاسقا شوگىپ، ،
شال وتىر قۋ قايىڭدا مىقىرايعان.
كەلىساپتاي تۇزدى تۇيگەن باس اعارعان،
تۇزدەگى قۋ باستايىن جاق قۋارعان؛
بەتىنە ەل كوشكەندەي سۇرلەۋ ءتۇسىپ، ،
شولدەگى شىڭىراۋداي كوز سۋالعان. ،
جىگىتتىڭ ءبىر كۇندەگى كوكشەتاۋى،
كۇرسىنتكەن كوپ سۇلۋدىڭ «كوكەم-اۋى»؛
جاڭعىرتقان جاقسى جەردى، جالپاق ەلدى،
اسەم ءۇن، اسپانعا ورلەپ سالعان ءانى.
ءبىر كۇندە بولعان جىگىت جان جايلاۋى،
قايدا ونىڭ كۇلكى، ويىن مەن جايناڭداۋى؟
قۇلازىپ كۇزدى كۇنگى كوكشەتاۋداي،
قىزىقتىڭ كوشىپ كەتكەن-سار جايلاۋى. ،
كوڭىلىنە قۇلاگەردەن قۇيىلىپ مۇز، ،
كۇيكيىپ وتىر تاستا اقان بايعىز. ،
جان تىنىشىن ەلدەن ەمەس، جەردەن تاپقان، ،
سونداي ءبىر ادام بوپتى جانى جالعىز.
سورلى اقان «قۇلاگەر» دەپ جىلاپ، كۇيگەن،
ەلدىڭ ول قۇلاعىنا جىلى تيگەن،
بولسا دا مەيلى سەرى، مەيلى پەرى،
اقاننىڭ اتى مەن جۇرت ءانىن سۇيگەن.
قايتقاندا باستى وڭگەرىپ، سوناۋ تۇننەن،
ءان العان قالىڭ قازاق ،لى ۇننەن.
قاعىپ اپ قىز، كەلىنشەك كۇزەتتەگى،
جىلقىشى جىلقى ىشىندە سالىپ جۇرگەن.
ات شاپقان ارقاداعى ارۋاققا،
ەل مالىن قوڭىرسىتقان جەروشاقتا- ،
اسىنا ساعىنايدىڭ اتىن سويىپ،
سورلى اقان كۇڭىرەنىپ قايتقان شاقتا؛
قۇيىلعان «قۇلاگەردەي» ءان قۇلاققا،
كۇڭىرەنىپ ەرەيمەندە ولگەن اتقا.
الاتاۋ، كەڭ دالانىڭ قىر، سىرىندا،
ءان تاراپ جاتتى وسىنداي ارقا جاقتا.
اتى ءولىپ، استان اقان شارشاپ قايتتى،
اۋىلعا ونىڭ ءانىن مالشى اپ قايتتى.
ەل-ەلدەن ەرەيمەنگە جيىلعان جان،
ەلىنە «قۇلاگەر» دەپ ءان ساپ قايتتى.
جۇرت جوقتاپ قاپىدا ولگەن قايران اتتى،
ءار جاقتا ەل بۇلب ۇلى سايراپ جاتتى.
ىشەگى دومبىرانىڭ سىڭسۆىپ جىلاپ،
انشىلەر «قۇلاگەرگە» باي-بايلاتتى.
قۇلانى ماقتادى جۇرت «مال باسى»دەپ،
تىڭدادى اقان ءانىن «زارلاسىن» دەپ؛
«قازاقتىڭ ءبىر اياۋلى اتىن اتقان
بارشا جۇرت باتىراشتى قارعاسىن»-دەپ
اقاندى ايتپاسا دا «قولباسى»دەپ،
ايادى «قۇلاگەردىڭ جولداسى»دەپ:
لاعىنەت وقىدى انمەن وتكەن كۇنگە،
«سول سۇمدىق قىردا بولماسىن!»-دەپ.
پوەمانىڭ تولىق نۇسقاسىن دايىنداپ ۇسىنعان ەرلان قاسەنوۆ
You Might Also Like
-
دوسقا ارنالعان تۋعان كۇن تىلەكتەرى: شىنايى قۇتتىقتاۋ سوزدەرى
