"دراما" ساباعىنىڭ بالانىڭ جەكە تۇلعا رەتىندە قالىپتاسۋىنداعى ماڭىزى
"دراما" ساباعىنىڭ بالانىڭ جەكە تۇلعا رەتىندە قالىپتاسۋىنداعى ماڭىزى
بۇگىندە مەكتەپكە دەيىنگى تاربيە مەن ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنىڭ جاڭارۋىنا جان - جاقتى جەتىلگەن، ۇلتتىق سانا - سەزىمى، ۇلتتىق پسيحولوگيالىق نىشاندارى قالىپتاسقان، رۋحاني بايلىعى دامىعان ەرتەڭگى ەلىمىزدىڭ بولاشاعى، بۇگىنگى بۇلدىرشىندەرىمىزدى تاربيەلەۋ — مەكتەپكە دەيىنگى مەكەمەلەردىڭ باستى مىندەتى بولىپ تابىلادى. ەلىمىزدىڭ ايقىن ماقساتىنىڭ ءبىرى - باسەكەگە قابىلەتتى جاس ۇرپاقتى جان - جاقتى جەتىلگەن پاراساتتى ازامات ەتىپ تاربيەلەۋ. «ەل بولامىن دەسەڭ، بەسىگىڭدى تۇزە» - دەپ ۇلى جازۋشى م. اۋەزوۆ ايتقانداي، تاربيە تال بەسىكتەن باستالۋى ءتيىس. تەك وتباسىندا عانا ەمەس، بالاباقشادا ءتىل ۇيرەنىپ، حالقىمىزدىڭ سالت - ءداستۇرىن بويىنا ءسىڭىرىپ، قۇنارلى باي ادەبيەتىمىزدەن ءنار الىپ وسكەن بالانىڭ بولاشاعى قاشان دا جارىق بولارى ءسوزسىز.
اتاقتى پەداگوگ ى. التىنسارين «بالا كەزدە ءۇش جاستان ون ەكى جاسقا دەيىنگى ارالىقتا ءار ادام ءوزىنىڭ رۋحاني دامۋىنا قاجەتتى نارسەنىڭ ءبارىن دە ەرتەگىدەن الادى»- دەپ اتاپ ايتقانداي قاي بالا بولماسىن كىشكەنتايىنان اناسىنىڭ وزىنە ايتقان بەسىك جىرىنان باستاپ، وسە كەلە ەرتەگىنى تىڭداپ وسەتىنىن ءومىر تاجىريبەسىنەن بىلەمىز. بالا تاربيەسىنىڭ التىن كىلتى حالىق پەداگوگيكاسىندا دەۋگە تولىق نەگىز بار. ويتكەنى حالقىمىزدىڭ ءتالىم - تاربيەلىك مۇراسى ادامگەرشىلىكتى، قايىرىمدىلىقتى، مەيىرباندىقتى دارىپتەيدى. جاس ۇرپاقتى جاستايىنان تاربيەلەۋدىڭ ماڭىزدىلىعىن قازاق حالقى ەرتە تۇسىنگەن، ەشقانداي جوعارى ءبىلىمسىز - اق دانا حالقىمىز تاربيەنىڭ باستاۋىن ەرتەگىلەردى ايتىپ بەرۋمەن باستاعانىن بىلەمىز. ەرتەگىلەر، ساناماقتار، اڭگىمەلەر بۇلدىرشىندەردىڭ ءتىل بايلىعىن دامىتۋدىڭ نەگىزگى قۇرالى بولىپ تابىلادى.
قازىرگى كەزەڭدە ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى زامان تالابىنا ساي ۇزدىكسىز دامىپ كەلەدى. سوندىقتاندا مەكتەپكە دەيىنگى ءبىلىم مەكەمەلەرىندە جاڭارتىلعان ستاندارت بويىنشا «كوممۋنيكاسيا» سالاسىنا دراما ساباعى ەنگىزىلدى. دراما ساباعى ارقىلى بالالاردىڭ كوركەم شىعارمالارعا دەگەن قىزىعۋشىلىقتارىن ارتتىرۋعا جانە شىعارما جەلىسىن ساحنالاۋ ارقىلى بالالاردىڭ بەلسەندىلىگىن دامىتۋعا بولاتىنىن كورسەتتى. مەكتەپ جاسىنا دەيىنگى بالالار ەرتەگىنى ءتۇسىنىپ قانا قويماي، ونى رولدەرگە ءبولىنىپ، ەرتەگى قويىلىمدارىن ساحنالاۋدى ۇيرەنىپ كەلەدى. بالالار وبرازعا كىرىپ، ونى سومداۋ كەزىندە وزدەرىن ساحنادا تۇرعان كىشكەنتاي ءارتىس رەتىندە سەزىنىپ، بالا كوڭىلى شاتتىققا تولاتىنىن بايقاپ ءجۇرمىن. «دراما» ساباعى ءار بالاعا قۋانىش، ۇمىتىلماس اسەر سىيلايدى، ءار بالانىڭ كوركەمدىك تالعامىن، ەلىكتەۋى مەن قيالىن دامىتادى. قازاق ونەر جۇلدىزدارىنىڭ ءبىرى تەاتر مايتالمانى ش. ايمانوۆ «تەاتر - ادامداردى تۋىستىق قارىم - قاتىناسقا تاربيەلەيتىن ورتا، ساحنا ونەرى - ءتىل جەتپەس قۇدىرەتتى ءومىر شىندىعىن ءبىلۋ، ياعني ادامنىڭ ساحنانى سۇيمەۋى مۇمكىن ەمەس» دەپ ايتقانداي بالالار كىشكەنتاي كەزىنەن ساحنانى كورىپ، وزدەرى ءتۇرلى ەرتەگى كەيىپكەرلەرىن ويناۋ ارقىلى ساحنانى تانىپ ءبىلىپ قانا قويماي، وبرازعا كىرىپ ويناۋ ارقىلى ساحنا قۇدىرەتىن سەزىنەتىنىن باقىلادىم. وسى دراما ساباقتارى ارقىلى مەكتەپ جاسىنا دەيىنگى بالالاردىڭ ءتىلى دامىپ، سوزدىك قورلارى تولىعادى، بايلانىستىرىپ سويلەۋگە داعدىلانادى، دۇرىس دىبىستاۋ، مانەرلەپ سويلەۋ داعدىلارى قالىپتاسادى، تەاتر ونەرىنە دەگەن قىزىعۋشىلىقتارى ارتاتىنىن كۇندەلىكتى ۇيىمداستىرىلعان وقۋ ىس-ارەكەتتەرىنەن بايقايمىز.
بۇگىندە مەكتەپكە دەيىنگى تاربيە مەن ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنىڭ جاڭارۋىنا جان - جاقتى جەتىلگەن، ۇلتتىق سانا - سەزىمى، ۇلتتىق پسيحولوگيالىق نىشاندارى قالىپتاسقان، رۋحاني بايلىعى دامىعان ەرتەڭگى ەلىمىزدىڭ بولاشاعى، بۇگىنگى بۇلدىرشىندەرىمىزدى تاربيەلەۋ — مەكتەپكە دەيىنگى مەكەمەلەردىڭ باستى مىندەتى بولىپ تابىلادى. ەلىمىزدىڭ ايقىن ماقساتىنىڭ ءبىرى - باسەكەگە قابىلەتتى جاس ۇرپاقتى جان - جاقتى جەتىلگەن پاراساتتى ازامات ەتىپ تاربيەلەۋ. «ەل بولامىن دەسەڭ، بەسىگىڭدى تۇزە» - دەپ ۇلى جازۋشى م. اۋەزوۆ ايتقانداي، تاربيە تال بەسىكتەن باستالۋى ءتيىس. تەك وتباسىندا عانا ەمەس، بالاباقشادا ءتىل ۇيرەنىپ، حالقىمىزدىڭ سالت - ءداستۇرىن بويىنا ءسىڭىرىپ، قۇنارلى باي ادەبيەتىمىزدەن ءنار الىپ وسكەن بالانىڭ بولاشاعى قاشان دا جارىق بولارى ءسوزسىز.
اتاقتى پەداگوگ ى. التىنسارين «بالا كەزدە ءۇش جاستان ون ەكى جاسقا دەيىنگى ارالىقتا ءار ادام ءوزىنىڭ رۋحاني دامۋىنا قاجەتتى نارسەنىڭ ءبارىن دە ەرتەگىدەن الادى»- دەپ اتاپ ايتقانداي قاي بالا بولماسىن كىشكەنتايىنان اناسىنىڭ وزىنە ايتقان بەسىك جىرىنان باستاپ، وسە كەلە ەرتەگىنى تىڭداپ وسەتىنىن ءومىر تاجىريبەسىنەن بىلەمىز. بالا تاربيەسىنىڭ التىن كىلتى حالىق پەداگوگيكاسىندا دەۋگە تولىق نەگىز بار. ويتكەنى حالقىمىزدىڭ ءتالىم - تاربيەلىك مۇراسى ادامگەرشىلىكتى، قايىرىمدىلىقتى، مەيىرباندىقتى دارىپتەيدى. جاس ۇرپاقتى جاستايىنان تاربيەلەۋدىڭ ماڭىزدىلىعىن قازاق حالقى ەرتە تۇسىنگەن، ەشقانداي جوعارى ءبىلىمسىز - اق دانا حالقىمىز تاربيەنىڭ باستاۋىن ەرتەگىلەردى ايتىپ بەرۋمەن باستاعانىن بىلەمىز. ەرتەگىلەر، ساناماقتار، اڭگىمەلەر بۇلدىرشىندەردىڭ ءتىل بايلىعىن دامىتۋدىڭ نەگىزگى قۇرالى بولىپ تابىلادى.
قازىرگى كەزەڭدە ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى زامان تالابىنا ساي ۇزدىكسىز دامىپ كەلەدى. سوندىقتاندا مەكتەپكە دەيىنگى ءبىلىم مەكەمەلەرىندە جاڭارتىلعان ستاندارت بويىنشا «كوممۋنيكاسيا» سالاسىنا دراما ساباعى ەنگىزىلدى. دراما ساباعى ارقىلى بالالاردىڭ كوركەم شىعارمالارعا دەگەن قىزىعۋشىلىقتارىن ارتتىرۋعا جانە شىعارما جەلىسىن ساحنالاۋ ارقىلى بالالاردىڭ بەلسەندىلىگىن دامىتۋعا بولاتىنىن كورسەتتى. مەكتەپ جاسىنا دەيىنگى بالالار ەرتەگىنى ءتۇسىنىپ قانا قويماي، ونى رولدەرگە ءبولىنىپ، ەرتەگى قويىلىمدارىن ساحنالاۋدى ۇيرەنىپ كەلەدى. بالالار وبرازعا كىرىپ، ونى سومداۋ كەزىندە وزدەرىن ساحنادا تۇرعان كىشكەنتاي ءارتىس رەتىندە سەزىنىپ، بالا كوڭىلى شاتتىققا تولاتىنىن بايقاپ ءجۇرمىن. «دراما» ساباعى ءار بالاعا قۋانىش، ۇمىتىلماس اسەر سىيلايدى، ءار بالانىڭ كوركەمدىك تالعامىن، ەلىكتەۋى مەن قيالىن دامىتادى. قازاق ونەر جۇلدىزدارىنىڭ ءبىرى تەاتر مايتالمانى ش. ايمانوۆ «تەاتر - ادامداردى تۋىستىق قارىم - قاتىناسقا تاربيەلەيتىن ورتا، ساحنا ونەرى - ءتىل جەتپەس قۇدىرەتتى ءومىر شىندىعىن ءبىلۋ، ياعني ادامنىڭ ساحنانى سۇيمەۋى مۇمكىن ەمەس» دەپ ايتقانداي بالالار كىشكەنتاي كەزىنەن ساحنانى كورىپ، وزدەرى ءتۇرلى ەرتەگى كەيىپكەرلەرىن ويناۋ ارقىلى ساحنانى تانىپ ءبىلىپ قانا قويماي، وبرازعا كىرىپ ويناۋ ارقىلى ساحنا قۇدىرەتىن سەزىنەتىنىن باقىلادىم. وسى دراما ساباقتارى ارقىلى مەكتەپ جاسىنا دەيىنگى بالالاردىڭ ءتىلى دامىپ، سوزدىك قورلارى تولىعادى، بايلانىستىرىپ سويلەۋگە داعدىلانادى، دۇرىس دىبىستاۋ، مانەرلەپ سويلەۋ داعدىلارى قالىپتاسادى، تەاتر ونەرىنە دەگەن قىزىعۋشىلىقتارى ارتاتىنىن كۇندەلىكتى ۇيىمداستىرىلعان وقۋ ىس-ارەكەتتەرىنەن بايقايمىز.
You Might Also Like
