"مەنىڭ ءومىرىم" جامبىل جابايەۆ
انا ءتىلى
سىنىبى: 3-سىنىپ.
ساباقتىڭ تاقىرىبى: مەنىڭ ءومىرىم. جامبىل جابايەۆ
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: بالا جامبىلدىڭ ونەر ادامى بولىپ قالىپتاسۋىنداعى وسكەن ورتاسىنىڭ، ۇلتتىق ءسالت-داستۇرىنىڭ اسەرىن تۇسىنۋگە جاعداي تۋعىزۋ.
دامىتۋشىلىق: وقۋشىنى قيالداپ، شىعارماشىلىقپەن جۇمىس جاساي بىلۋگە باۋلۋ.
تاربيەلىك: اقىننىڭ ومىرلىك ماقساتى مەن ارمانىنا جەتۋدەگى تالپىنىسى مەن تاباندىلىعىن ۇلگى ەتۋ.
ادىس-تاسىلدەرى: ارالاسىپ كەتكەن وقيعالار، توپپەن جۇمىس، ەسسە جازۋ.
كورنەكىلىگى: جامبىل اتا جانە ءسۇيىنباي پورترەتى، سلايدتار
ساباق بارىسى:
قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ.
وقۋشىلار بىر-بىرىنە جىلى لەبىزدەرىن ايتادى.
ءار وقۋشى ءوز توپتارىنا جايعاسادى.
پوچتا جاشىگىندە 3 ا كلاسىنا حات كەلىپ تۇر. 1 وقۋشىعا وقىتۋ
حات قايدان كەلىپتى؟
تاراز قالاسىنان.
تاپسىرما.
1. حالىق كەگىنىڭ كۇيشىسى.
2. جەلتوقسان قۇرباندارى.
كىمنىڭ سۋرەتىن جىبەرىپتى؟
- ج. جابايەۆ كىم؟
ءومىربايانى
بولاشاق اقىن 1846 جىلى اقپان ايىندا كازىرگى جامبىل وبلىسىنداعى جامبىل تاۋىنىڭ بوكتەرىندە دۇنيەگە كەلگەن. ول جايىندا اقىننىڭ ءوزى “مەنىڭ ءومىرىم" – دەگەن ولەڭىندە:
قاقاعان قار ارالاس سوعىپ بوران،
ەل ۇرەي — كوك نايزالى جاۋ تورىعان.
بايعارا، جامبىل، حاندا مەن تۋىپپىن،
جامبىل دەپ قويىلىپتى اتىم سودان، – دەيدى. اكەسى جاپا كەدەي بولعانمەن، ات ۇستىنە مىعىم، نايزاگەر كىسى ەكەن. ەل ءىشىنىڭ داۋ-دامايىنا بىتىمگەرلىك ءسوزىن ايتقان كەزدەرى دە بولىپتى. شەشەسى ۇلدان مىنەزى بايسالدى، ابىسىن-اجىن اراسىندا بەدەلدى، ورايى كەلگەندە ءوز جانىنان قيىستىرىپ ولەڭ شىعارا بەرەتىن، ادەمى داۋىستى ءانشى ەكەن. جامبىلدىڭ اتالارىنان ارىرەكتە ونەرپاز، سەرى، پالۋاندار، ءدىلمار شەشەندەر شىققان. ال ونىڭ رۋى – ەكەيلەر تۋرالى ايتىلاتىن ەل ىشىندەگى:
ەكەيدە ەلۋ باقسى، سەكسەن اقىن، جاراتىپ مىنەدى ەكەن ەرتتەپ اتىن. قوبىزى، دومبىراسى ءۇنىن قوسىپ، گۋلەيدى جىن قاققانداي كەشكە جاقىن، – دەگەن ءازىل سوزدە مول شىندىق بار. جامبىلدىڭ ۇستازى – ايگىلى ءسۇيىنباي اقىن دا وسى ەكەي ەلىنەن شىققان. بالا جامبىل اقىندىق جولىن قۋۋعا رۇقسات سۇراعاندا، اكەسىنىڭ: "ەكەيدە ەلۋ باقسى، سەكسەن اقىن" دەگەن ءسوز دە جەتەر، سەن سەكسەن ءبىرىنشى بولماي-اق قوي. اقىننىڭ ءتۇبى – قايىرشىلىق، باقسىنىڭ ءتۇبى – جىن، جىن جيىپ، باقسى بولىپ ەل كەزگەنشە، مال ب ا ق!" – دەيتىنى دە ەكەي ەلىنىڭ ونەر دارىعان جۇرت ەكەنىن كورسەتەدى.
حاتقالتادا جاڭا ءماتىن ابزاس بويىنشا 4 بولىككە ءبولىنىپ بەرىلگەن وقۋشىلار ءماتىندى وقىپ مازمۇنىن جۇيەلى بولاتىنداي ەتىپ اڭگىمەنى رەتىمەن قويىپ ورنالاستىرىپ شىعادى. ءونىمدى، ساپالى بولۋ ءۇشىن بىر-بىرىنە كومەكتەسەدى، اقىلداسادى.
جۇمىس ناتيجەسىندە بالالار مىنانى باسشىلىققا الادى.
1. مازمۇنىن وقىپ تۇسىنەدى.
2. بىر-بىرىمەن پىكىرلەسەدى.
3. ءوز بەتىنشە جۇمىس جاسايدى، نەگە وسىلاي ورنالاستىردىڭ؟ دالەلدەيدى
وقۋلىقپەن جۇمىس
مەنىڭ ءومىرىم. ج. جابايەۆ.
وقۋشىلارعا وقىتتىرۋ.
ءماتىندى قالاي وقىپ شىققاندارىن تەكسەردى، ءار بولىككە ات قويۋ، جوسپارى جازىلادى.
1-توپ. جامبىل تاۋى.
2-توپ. مەنىڭ وتانىم كەڭ بايتاق.
3-توپ. بالا جامبىلدىڭ ونەرگە اۋەستىگى.
4-توپ. سۇيىنبايمەن كەزدەسۋى.
«مەنىڭ ءپىرىم – ءسۇيىنباي
ءسوز سويلەمەن سىيىنباي».
سوزدىك جۇمىسى
جاراپازان – ورازا ايتىندا ءۇي ارالاپ ءجۇرىپ ايتىلاتىن ولەڭ.
اۋەس – ءبىر نارسەگە ءۇيىر، قۇمار، قۇشتار.
سەرگىتۋ ءساتى.
ەلدىڭ جىرىن جىرلاعان
قايعىسىن دا تولعاعان
دومبىراسىز ەشقاشان
جۇرەككە ەم قونباعان.
دومبىراسىز ءان قايدا؟
دومبىراسىز ءسان قايدا؟
ءان مەن كۇي بار ومىردە،
وتتاي لاۋلاپ جانباي ما.
كىم العىر؟
1. اقىننىڭ ءوز اكەسىن «كوشپەندى كەدەي بولعان» دەگەنىن قالاي تۇسىنەسىڭ.
2. جامبىل ءوز تۋعان جەرىن قالاي سۋرەتتەدى؟
3. اقىن ءوز ومىرىندەگى باقىتتى كەزىن قانداي وقيعامەن بايلانىستىردى؟
4. جامبىلدىڭ اكەسى كىم؟
سيقىرلى ۇياشىق
1-توپ جۇمباق جاسىرۋ
2-توپ سۋرەت سالۋ
3-توپ مەنىڭ باقىتتى ءساتىم
4-توپ ۇيقاسىن تاپ ءان تىڭداۋ
قورىتىندىلاۋ.
وقۋشىلاردىڭ العان بىلىمدەرىن «شىعۋ پاراعىن» تولتىرۋ ارقىلى باعالاۋ.
سىنىبى: 3-سىنىپ.
ساباقتىڭ تاقىرىبى: مەنىڭ ءومىرىم. جامبىل جابايەۆ
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: بالا جامبىلدىڭ ونەر ادامى بولىپ قالىپتاسۋىنداعى وسكەن ورتاسىنىڭ، ۇلتتىق ءسالت-داستۇرىنىڭ اسەرىن تۇسىنۋگە جاعداي تۋعىزۋ.
دامىتۋشىلىق: وقۋشىنى قيالداپ، شىعارماشىلىقپەن جۇمىس جاساي بىلۋگە باۋلۋ.
تاربيەلىك: اقىننىڭ ومىرلىك ماقساتى مەن ارمانىنا جەتۋدەگى تالپىنىسى مەن تاباندىلىعىن ۇلگى ەتۋ.
ادىس-تاسىلدەرى: ارالاسىپ كەتكەن وقيعالار، توپپەن جۇمىس، ەسسە جازۋ.
كورنەكىلىگى: جامبىل اتا جانە ءسۇيىنباي پورترەتى، سلايدتار
ساباق بارىسى:
قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ.
وقۋشىلار بىر-بىرىنە جىلى لەبىزدەرىن ايتادى.
ءار وقۋشى ءوز توپتارىنا جايعاسادى.
پوچتا جاشىگىندە 3 ا كلاسىنا حات كەلىپ تۇر. 1 وقۋشىعا وقىتۋ
حات قايدان كەلىپتى؟
تاراز قالاسىنان.
تاپسىرما.
1. حالىق كەگىنىڭ كۇيشىسى.
2. جەلتوقسان قۇرباندارى.
كىمنىڭ سۋرەتىن جىبەرىپتى؟
- ج. جابايەۆ كىم؟
ءومىربايانى
بولاشاق اقىن 1846 جىلى اقپان ايىندا كازىرگى جامبىل وبلىسىنداعى جامبىل تاۋىنىڭ بوكتەرىندە دۇنيەگە كەلگەن. ول جايىندا اقىننىڭ ءوزى “مەنىڭ ءومىرىم" – دەگەن ولەڭىندە:
قاقاعان قار ارالاس سوعىپ بوران،
ەل ۇرەي — كوك نايزالى جاۋ تورىعان.
بايعارا، جامبىل، حاندا مەن تۋىپپىن،
جامبىل دەپ قويىلىپتى اتىم سودان، – دەيدى. اكەسى جاپا كەدەي بولعانمەن، ات ۇستىنە مىعىم، نايزاگەر كىسى ەكەن. ەل ءىشىنىڭ داۋ-دامايىنا بىتىمگەرلىك ءسوزىن ايتقان كەزدەرى دە بولىپتى. شەشەسى ۇلدان مىنەزى بايسالدى، ابىسىن-اجىن اراسىندا بەدەلدى، ورايى كەلگەندە ءوز جانىنان قيىستىرىپ ولەڭ شىعارا بەرەتىن، ادەمى داۋىستى ءانشى ەكەن. جامبىلدىڭ اتالارىنان ارىرەكتە ونەرپاز، سەرى، پالۋاندار، ءدىلمار شەشەندەر شىققان. ال ونىڭ رۋى – ەكەيلەر تۋرالى ايتىلاتىن ەل ىشىندەگى:
ەكەيدە ەلۋ باقسى، سەكسەن اقىن، جاراتىپ مىنەدى ەكەن ەرتتەپ اتىن. قوبىزى، دومبىراسى ءۇنىن قوسىپ، گۋلەيدى جىن قاققانداي كەشكە جاقىن، – دەگەن ءازىل سوزدە مول شىندىق بار. جامبىلدىڭ ۇستازى – ايگىلى ءسۇيىنباي اقىن دا وسى ەكەي ەلىنەن شىققان. بالا جامبىل اقىندىق جولىن قۋۋعا رۇقسات سۇراعاندا، اكەسىنىڭ: "ەكەيدە ەلۋ باقسى، سەكسەن اقىن" دەگەن ءسوز دە جەتەر، سەن سەكسەن ءبىرىنشى بولماي-اق قوي. اقىننىڭ ءتۇبى – قايىرشىلىق، باقسىنىڭ ءتۇبى – جىن، جىن جيىپ، باقسى بولىپ ەل كەزگەنشە، مال ب ا ق!" – دەيتىنى دە ەكەي ەلىنىڭ ونەر دارىعان جۇرت ەكەنىن كورسەتەدى.
حاتقالتادا جاڭا ءماتىن ابزاس بويىنشا 4 بولىككە ءبولىنىپ بەرىلگەن وقۋشىلار ءماتىندى وقىپ مازمۇنىن جۇيەلى بولاتىنداي ەتىپ اڭگىمەنى رەتىمەن قويىپ ورنالاستىرىپ شىعادى. ءونىمدى، ساپالى بولۋ ءۇشىن بىر-بىرىنە كومەكتەسەدى، اقىلداسادى.
جۇمىس ناتيجەسىندە بالالار مىنانى باسشىلىققا الادى.
1. مازمۇنىن وقىپ تۇسىنەدى.
2. بىر-بىرىمەن پىكىرلەسەدى.
3. ءوز بەتىنشە جۇمىس جاسايدى، نەگە وسىلاي ورنالاستىردىڭ؟ دالەلدەيدى
وقۋلىقپەن جۇمىس
مەنىڭ ءومىرىم. ج. جابايەۆ.
وقۋشىلارعا وقىتتىرۋ.
ءماتىندى قالاي وقىپ شىققاندارىن تەكسەردى، ءار بولىككە ات قويۋ، جوسپارى جازىلادى.
1-توپ. جامبىل تاۋى.
2-توپ. مەنىڭ وتانىم كەڭ بايتاق.
3-توپ. بالا جامبىلدىڭ ونەرگە اۋەستىگى.
4-توپ. سۇيىنبايمەن كەزدەسۋى.
«مەنىڭ ءپىرىم – ءسۇيىنباي
ءسوز سويلەمەن سىيىنباي».
سوزدىك جۇمىسى
جاراپازان – ورازا ايتىندا ءۇي ارالاپ ءجۇرىپ ايتىلاتىن ولەڭ.
اۋەس – ءبىر نارسەگە ءۇيىر، قۇمار، قۇشتار.
سەرگىتۋ ءساتى.
ەلدىڭ جىرىن جىرلاعان
قايعىسىن دا تولعاعان
دومبىراسىز ەشقاشان
جۇرەككە ەم قونباعان.
دومبىراسىز ءان قايدا؟
دومبىراسىز ءسان قايدا؟
ءان مەن كۇي بار ومىردە،
وتتاي لاۋلاپ جانباي ما.
كىم العىر؟
1. اقىننىڭ ءوز اكەسىن «كوشپەندى كەدەي بولعان» دەگەنىن قالاي تۇسىنەسىڭ.
2. جامبىل ءوز تۋعان جەرىن قالاي سۋرەتتەدى؟
3. اقىن ءوز ومىرىندەگى باقىتتى كەزىن قانداي وقيعامەن بايلانىستىردى؟
4. جامبىلدىڭ اكەسى كىم؟
سيقىرلى ۇياشىق
1-توپ جۇمباق جاسىرۋ
2-توپ سۋرەت سالۋ
3-توپ مەنىڭ باقىتتى ءساتىم
4-توپ ۇيقاسىن تاپ ءان تىڭداۋ
قورىتىندىلاۋ.
وقۋشىلاردىڭ العان بىلىمدەرىن «شىعۋ پاراعىن» تولتىرۋ ارقىلى باعالاۋ.
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: «وقۋعا شاقىرۋ» احمەت بايتۇرسىن ۇلى
-
شەڭبەر مەن سيممەتريالىق وستەر قۇرۋ «عارىش الەمىندەگى ورنەكتەر».
