قياردىڭ ەمدىك قاسيەتى
قازاقستان رەسپۋبليكاسى ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگى
وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسى شىمكەنت قالاسى
№103 جالپى ورتا مەكتەبى
عىلىمي جوبا
قياردىڭ ەمدىك قاسيەتى
باعىتى: تازا تابيعي ورتا – «قازاقستان-2050» ستراتەگياسىن ىسكە اسىرۋدىڭ نەگىزى
سەكسيا: قورشاعان ورتانى جانە ادام دەنساۋلىعىن قورعاۋ
جەتەكشىسى: تۋرسۋنجانوۆا ل.
عىلىمي جوبا
ورىنداۋشىسى: ورازباي دياس 5 "گ" سىنىپ وقۋشىسى
قياردىڭ ەمدىك قاسيەتى
قيار – ەڭ ەجەلگى كوكونىستى وسىمدىكتەردىڭ ءبىرى، ول ءۇش مىڭ جىل بويى تانىمال. ول – كادى، سامسار سياقتى اسقاباق تۇقىمداس ءبىر جازدىق داقىل. ورتا عاسىردا گرەكتەردەن سلاۆيان حالىقتارى «قيار» دەگەن اتتى العانى بەلگىلى. گرەكتەردىڭ «اۋگۋروس»، «وگۋرەس» اوروس پىسپەگەن، ءپىسىپ جەتىلمەگەن دەگەن ماعىنا بەرەدى. جاڭا جىل ساناۋىمىزعا دەيىنگى بەس مىڭ جىل بۇرىن وسى ايماقتاردا وسىرە باستاعانى بەلگىلى. وسى ايماقتاردان جەرورتا تەڭىز ەلدەرىنە، باتىسقا دا، شىعىسقا دا تارالا باستاعان. ەرتەدەگى ەگيپەتتە، گرەكتەردە، ريمدىكتەردە قيار ءوسىرۋدى ادەتتەگىدەي قاراپايىم جۇمىس دەپ ەسەپتەگەن. ولار قياردى ءدامدى تاعام دەپ ساناعان.
قياردىڭ ەمدىك- شيپالىق قاسيەتتەرىن انتيك داۋرىندە-اق بىلگەن. گيپپوكرات جاس قياردىڭ جەمىسىن وكپە اۋرۋىن ەمدەۋ ءۇشىن تاعامعا كوبىرەك پايدالانۋ پايدالى دەپ ەسەپتەگەن. قيار جەمىسىندەگى پايدالى كاليي ەلەمەنتى (148 مگ%) ادام اعزاسىنان ارتىق سۋ مەن اس تۇزىن شىعارۋعا اسەرىن تيگىزەدى جانە جۇرەك تامىر جۇيەسىنىڭ نىعايۋىن كۇشەيتىپ جاقسارتادى. قيار جەمىسىن تاعامعا پايدالانعاندا اتەروسكلەروزعا، تولىسىپ سەمىرۋگە، قان قىسىمىنىڭ كوتەرىلۋىنە قارسى قولدانۋدى ۇسىنادى، سونداي – اق اسقازاندى جەڭىلدەتىپ بوساتۋعا، ءوت پەن ءزار جۇرگىزۋگە جاقسى اسەرىن تيگىزەدى. ادام اعزاسىنىڭ بۋىندارىندا تۇز جينالعاندا قياردى بال نەمەسە قانت قوسىپ تاعامعا پايدالانۋدى ۇسىنادى. قيار جەمىسىنەن الىنعان جاس شىرىندى ءىشۋ دە وتە پايدالى. قيار جەمىسىنىڭ شىرىنىنداعى بولاتىن ورگانيكالىق قىشقىلداردى باسقا داقىلداردىڭ قۇرامىنان كەزدەستىرۋگە بولمايدى، سوندىقتان وسىنى ەرتەدەگى ريمدىكتەر ءزام – ءزام سۋىنا تەڭەستىرگەن.
قياردىڭ دارىلىك قاسيەتتەرى ادامعا ەجەلگى زاماننان ءمالىم. مىسالعا، ح- عاسىردا جازىلعان «پروحلادنىي ۆەتروگراد» اتتى ورىس كىتابىندا قياردىڭ شىرىنى وتە پايدالى دەپ ايتىلعان. حالىق مەديسيناسىندا ىشەك – قارىن، اسقازان شانشىپ اۋىرعاندا تىنىشتاندىراتىن، ءارى اۋرۋدى باساتىن ءدارى رەتىندە قيار شىرىنىن ۇسىنادى جانە شەمەندى جۇرەك اۋرۋلارىنا بايلانىستى ىسىنگەندە ەمدەۋگە پايدالانىلادى. جوعارعى تىنىس جولدارىنا، جوتەلگە قارسى قيار شىرىنىنا بال قوسىپ ىشكەندە جاقسى اسەر تيگىزەتىنىن انىقتاعان (2-3 اس قاسىقتان تاۋلىگىنە 2-3 رەت). قياردىڭ شىرىنىن اۋىر قول جۇمىستارىنداعىلاردى ينفاركتى ميوكاردادان ساقتاندىرۋ ءۇشىن وتە پايدالى دەپ ىشەدى، ونىڭ ۇستىنە ول نەرۆ جۇيەسىن تىنىشتاندىرۋعا جانە ونى نىعايتۋعا اسەرىن تيگىزەدى دەپ تۇجىرىمدايدى. تاۋلىگىنە 100 مل قيار شىرىنىن ءىشۋدى ۇسىنادى. وسىنى باسقا قارا قاراقات، الما، قىزاناق (2:2:1) جانە (20:1) شىرىندارىمەن قوسىپ پايدالانعاندا اسەرلىك كۇشتەرى ارتا تۇسەتىندىگى انىقتالعان .
كاۆكاز حالىقتارىنىڭ مەديسيناسىندا ءپىسىپ جەتىلمەگەن قيار جەمىسىنىڭ جانە ساباق – جاپىراقتارىنىڭ قايناتپاسىمەن سارى اۋرۋدى، باۋىردىڭ اۋرۋىن ەمدەۋگە ىشكەندى ۇسىنادى. قيار تۇقىمدارىنىڭ قايناتپاسىن بۇيرەك جانە قۋىق اۋرۋلارىن ەمدەۋگە سۇرگى ءدارى رەتىندە پايدالانۋدى ۇسىنادى.
جاس قيار شىرىنى ەمدىك – ساقتاندىرعىش جانە ادەمى – ساندىك ءدارىسى رەتىندە جوعارى باعالانادى: بەت تەرىسىن اعارتۋعا، ۋىلجىتىپ تونۋسىن جاقسارتىپ، وعان كۇلىڭگىر بارقات ءتۇس بەرۋگە اسەرىن تيگىزەدى جانە وسىمەن قاتار بورتپەلەردى، سەكپىلدەردى، بەزەۋلەردى، پيگمەنت داقتارىن جويۋعا جاقسى اسەرىن تيگىزەدى.
سوڭعى كەزدەرى قيار جەمىسىنەن جانە باسقا دا اسقاباق تۇقىمداس داقىلداردان تابىلعان كۋكۋربيتاسيوندى پاتالوگيالىق تكان راك اۋرۋىنىڭ ءوسىپ، تاراۋىن توقتاتاتىن مۇمكىندىگى انىقتالدى، وسىعان بايلانىستى جامان اۋرۋدى ەمدەۋگە پايدالانۋدا.
قياردىڭ تامىرىنان الىنعان سىعىندىسىن سپيد-تىڭ دامۋىن تەجەپ، توقتاتاتىندىعى مەرزىمدى باسپا ءسوز مالىمدەمەلەرىندە جارنامالانىپ ءجۇر .
قازىرگى مەديسينا ماماندارىنىڭ تۇجىرىمداماسىندا قياردىڭ قۇرامىنداعى نيكوتين سياقتى زات بار، تەمەكى تارتۋدى قويعىسى كەلگەندەرگە قياردىڭ جاس جەمىستەرىنەن باستاپ، مارينادتالعان، كونسەرۆىلەنگەن جانە ت.ب. تاعامعا پايدالانۋدى ۇسىنادى. وسىمەن قاتار تاعى دا وسى زات السگەيمەر اۋرۋىنا قارسى تۇراتىندىعىنىڭ انىقتالعانىن قورىتىندىلايدى.
قيار جەمىسىندەگى كۇكىرت شاشتىڭ تۇسۋىنەن ساقتاندىرادى، ءتىستىڭ، تىرناقتىڭ جاعدايىن جاقسارتادى دەيدى ماماندار.
قيار جەمىسىنىڭ تاعى ءبىر قۇندىلىعى قۇرامىنداعى يودتىڭ جەڭىل سىڭىرىلۋىندە، ال وسى ميكروەلەمەنت قالقانشا بەزىنىڭ جاقسى جۇمىس جاساۋىن قامتاماسىزداندىراتىندىعى انىقتالعان.
ارىقتاۋدىڭ ەڭ وڭاي ءتۇرى - قيار جەپ ارىقتاۋ، - دەيدى.ءبۇلاي ارىقتاۋ ەش قيىندىق تۋدىرمايدى. جاسىل قيار ءدامدى عانا ەمەس، دەنساۋلىققا وتە شيپالى.قيار اعزاداعى زات الماسۋدى رەتتەپ، ىشەكتەردى تازالاپ، تەرىنى نارلەندىرەدى. قياردىڭ قۇرامىندا
كالوريي از بولادى، سوندىقتان ول مايلى تاعامداردىڭ اعزاعا ەكى-ۇش ساعاتتا ءسىڭىپ كەتۋىنە مۇمكىندىك جاسايدى. سونىمەن قاتار، كوكونىستىڭ ءبۇل ءتۇرى -بەلگىلى مولشەردە اعزاعا قاجەتتى دارۋمەندەردى بەرەدى. قيار جەپ ارىقتاۋدى قولعا العان ادام، ءۇش كۇننەن سوڭ، ارتىق سالماقتان ارىلا باستاعانىن بايقايدى.
قاراپايىم قياردىڭ كۇندەلىكتى پايداسى
اۋىر جۇمىس كۇنىنەن شارشاپ كەلدىڭىزبە؟ كوفەنى قويا تۇرىڭىز. توڭازىتقىشتان ءبىر بالعىن قياردى تازالاپ، جەپ كورىڭىز. قۇرامىنداعى ۆ دارۋمەندەر توپتاماسى كومىرسۇتەكتەر ءسىزدى بىرنەشە ساعاتقا ەنەرگيامەن قامتاماسىز ەتەدى.
كىشكەنە ءاجىم مەن سەلليۋليتكە قارسى قىمبات كرەمدەردى الۋدىڭ قاجەتى جوق. قياردىڭ ءبىر تىلىمىمەن تەرىڭىزدى ءسۇرتۋدى ادەتكە اينالدىرساڭىز ، كەلەشەكتە بۇل ءسىز ءۇشىن قيىن ماسەلە بولمايدى . قيار قۇرامىنداعى فيتوحيميالىق زاتتار تەرىنى بەرىك قىلىپ ، سەلليۋليت پەن اجىمدەردەن ساقتاپ قالادى .
كەشكە وتىرىسقا بارىپ، كوپ قىدىرىپ ، شارشادىڭىز با
ۇيقى الدىندا ءبىر قيار جەپ الىڭىز. ول اعزاڭىزعا قاجەتتى مولشەردە قانت ، دارۋمەندەر مەن ەلەكتروليتتەر بەرەدى . سونىڭ ارقاسىندا تاڭەرتەڭ كوزىڭىز ىسپەي ، باسىڭىز اۋىرماي وياناسىز.
ۇيگە شارشاپ كەلدىڭىز بە؟
قياردى تەكشەلەرگە ءبولىپ ، قايناپ تۇرعان سۋعا ءبىر قايناتىڭىز . وسى سۋدىڭ بۋىمەن دەم الساڭىز ، قيارداعى پايدالى زاتتار بۋمەن بەرىلىپ ، بويىڭىزدى سەرگىتەدى.
جاعىمسىز يىستەن قالاي قۇتىلامىز؟
تۇسكى استان كەيىن قول استىڭىزدا ساعىز تابىلمادى ما؟ قياردىڭ ءبىر ءتىلىمىن تىلىڭىزبەن تاڭدايىڭىزعا جابىستىرىپ، وسىلايشا 30 سەكۋند تۇرا تۇرىڭىز. وسىلايشا اۋىزداعى جاعىمسىز ءيىستى قوزدىراتىن باكتەريالاردى ولتىرەسىز.
باس اۋرۋىنان قۇتىلۋ ءۇشىن، بىرنەشە ءتىلىم جەلىنەدى.
شارشاعانىڭىزدى تەز ارادا باسۋ ءۇشىن ءبىر قيار، كوفەدەن، ءشايدان نەمەسە سۋسىننان جاقسىراق.
شيەلەنىس پەن قالجىراعاندىق سەزىلگەندە، قايناعان سۋدىڭ ىشىنە ءبىر قياردى جىڭىشكە تىلىمدەرمەن كەسىپ سالىپ، بولمەگە قويىلادى.
اياق كيىم كرەمى ءبىتىپ قالسا؛ اياق كيىمدى كەسىلگەن قيارمەن سۇرتۋگە بولادى.
شۇڭعىلشا(راكوۆينا) مەن اينالاردى تازالاۋ ءۇشىن ءبىر تىلىممەن ىسقىلاۋعا بولادى.
قۇرت-قۇمىرسقا ءۇشىن: بىرنەشە ءتىلىمدى ءاليۋميندى تاباققا نەمەسە قابىرشىق قاعازعا (فولگا) نەمەسە توپىراققا ورنالاستىرىلادى.
قورىتا ايتقاندا، ادام اعزالارىنىڭ قالىپتى قىزمەت ەتىپ، قولايسىز جاعدايدان قورعانىشتىق قاسيەتىنىڭ ارتا تۇسۋىندە قياردىڭ ورنى ەرەكشە.
پايدالانعان ادەبيەتتەر ءتىزىمى:
- « كوكونىس داقىلدارىنىڭ سورت ايىرماشىلىق بەلگىلەرى» قۇساينوۆا گ.س كامپيتوۆا گ. ا وتەشقالييەۆ ا. ءو 2009 جىل « اگروۋنيۆەرسيتەت»
- « ايعاق» گازەتى №47 دەنساۋلىق بەتى 12-بەت 21.02. 2012 جىل.
- قۇلجابايەۆا گ.ءا «وسىمدىكتەر الەمى» وقۋ-ادىستەمەلىك كەشەنى.
- «كورىكتى بولعىڭىز كەلسە... قاراپايىم كوسمەتيكا» ءا. قوڭىربەك ۇلى «التىن القا» باسپاسى شىمكەنت 2010 جىل
You Might Also Like
-
«شاكىرت-شاكىرت ەمەس، -ۇستازىن ول سۇيمەسە، ۇستاز- ۇستاز ەمەس، شاكىرتى ءۇشىن كۇيمەسە»-دەپ ۇلى اعارتۋشى ى. التىنسارين ايتقانداي، ءوز ءىسىن جەتىك بىلەتىن، ۇنەمى ىزدەنىستە جۇرەتىن، ءماد...
-
ەل-جۇرتىمىزدىڭ مادەني-تۇرمىسى مەن رۋحاني زەردەسىندە كادىمگى قامشىمىز ەرەكشە ورىن الىپ كەلگەن. بۇل كۇندەرى وعان تەرەڭىرەك وي جىبەرسەك، وسى ءبىر شاعىن عانا دۇنيەنىڭ اتقارار قىزمەتى سان الۋان.
