ءريمنىڭ مۇڭلى اۋەندەرىنەن
مەنىڭ باقىتتى كۇندەرىمدى
ەندى سەندەر ايتۋعا تيىستىسىڭدەر.
و، جارتاس، سويلەگىن! سويلەسىڭدەر مەنىمەن، شايتاندار!
كوشەلەر ءۇن قاتىڭدار! دانىشپانىم، ءوزىڭ تۋرالى ءتىل قاتقىن!
كوڭىلدى ەلجىرەتىپ سەنىڭ كيەلى دۋالدارىڭ، اقيقاتتى جىرلاعانداي.
Roma aeterna! (ريم ماڭگىلىك!)
دەرلىك ءبارى دە مىلقاۋ بولىپ بايلانىپ قالعان با؟
كىم ايتار ەندى، ءقايسىبىر تەرەزەدەن كەزدەيسوقتان راقىمشىلىقتىڭ كولەڭكەسى ءتۇسىپ، ءسويتىپ مەنى، كۇل شوعىنان، ءتىرىلتىپ الار، كىم بار ەكەن؟
وعان بارا بەرەتىن، بارا بەرەتىن جولدى، بىلمەستەن ەش، بولماسا مەن جولدان اداسىپ، ءجۇرمىن بە ەكەن سان ساعاتتاردى اياۋسىز جوعالتىپ؟
بۇگىندە ءجۇرمىن، تاس-تالقان بولعان ءزاۋلىم شىركەۋلەردى، ساۋلەتتى سارايلاردى، قۇلاپ جاتقان گاۋھار تاستى مۇنارالاردى تاماشالاپ، سەرۋەن قۇرىپ.
كەلگەندەر، امۋردىڭ شىركەۋىنەن ەرەكشە كوسەمنىڭ قانىن كورەر.
ريم! سەن تۋرالى: «سەن — بار الەمسىڭ».
ماحابباتتى الساڭدار تارتىپ،
بار الەم ماحابباتتسىز — الەم ەمەس،
ريم ماحابباتتسىز — ريم ەمەس.
سۇيىكتىم، سەن ەرتە باستان كونىپ قالعانىڭا وكىنۋدەسىڭ بە؟ وكىنبەگىن: باتىل شەشىمدەرگە سەنگىن، مەن سەنى كۇشتەمەيمىن.
ماحابباتتىڭ ساداق وعى ءارقيلى تيەر: ازداپ ءتيىپ كەتىپ، سالسا بەلگى، ۋ-ى جۇرەگىڭدى جىلدار بويى جارالار؛ جانە دە قۋاتتى قاناتىنىڭ ۇشكىر دە، مىقتى ۇشىمەن، سۇيەگىنەن ءوتىپ ميىڭا جەتىپ، بار قانىندى وتقا ورار.
عاسىرلار بويى باتىرلار، قۇدىرەتتىلەر قۇدىرەتتى سۇلۋلارىن شەكسىز ءسۇيىپ، قۇمارلانا ءبىر بىرىنە قاراۋمەنەن، قۇمارلىقتارى راحات كۇيگە بولەنگەن.
الدە سەن ويلادىڭ با، يدا باۋ-باقشاسىندا انحيزدىڭ كيپريداعا عاشىق بولعان كۇندەرىن؟ ۇيقىلى-وياۋ بەيحام جاتقان سەلەنانى قىزعانا ءوبىپ-سۇيىپ، شىركىن، تاڭنىڭ نۇر ساۋلەسىن وياتقان!
ءتۇننىڭ ءبىر جارىمىندا، ايقاي-شۋدىڭ ورتاسىنان گەرو لەوندراعا قادالا ءبىر قاراعاننان، ول بايعۇس، ماحابباتتىن، وت-شوعىنا كۇيىپ جانىپ، داۋىل-نوسەر قاماۋىندا تۇنشىعىپ كەتە باردى. ءسويتىپ، مارس ءوزىنىڭ بالالارىن دۇنيەگە اكەلگەن. قاسقىردىڭ اناسى ەكى بالاسىن ەمىزگەن، ريم دە جەر ءجۇزىنىڭ سۇلتان بەگى اتانعان.
V
وتكەنىم مەن بۇگىنگى كۇندەرىمە داۋىستاپ ءۇن قوسقانداي، قۋانىش پەن باقىتقا شەكسىز مەن بولەنەمىن.
وتكەن تاريحتاردى پاراقتاعان سايىن، وزىممەن ءوزىم كەڭەسكەندەي بولىپ، كۇننەن كۇنگە جاڭا كۇيگە ەنگەندەيمىن.
تۇنگى امۋر مەنى وزگەشە ىستەرگە جەتەلەيدى: جارىم-جارتىلاي وقىعانمەن، بۇگىندە مەن باقىتتىمىن ەكى ەسە.
ومىراۋىڭا قادالا قاراپ جانارىم، دەگەنمەن دە مەن تۇك بىلمەگەندەي بەلگى بەرىپ، جانباسىڭدى قولىممەن سيپاعانداي كۇيدەمىن بە؟
گاۋھار تاستىڭ سىرى اشىلعانداي؛ زاڭعا سۇيەنىپ تاپقاندايمىن: كوزدەر، تۇنىپ، قاراۋمەن، سەزىنەر، سيپاپ، قولدار.
ەگەر دە كەيدە كۇندىزگى ساعاتىمدى عاشىعىممەن وتكىزگەنمەن، وزىمە ول تۇنگى ساعاتىممەن بىرگە قايتا ورالار.
ىلعي ءتۇندى ايمالاپ سۇيىسۋمەن وتكىزبەستەن، اڭگىمە-دۇكەن دە قۇرامىز؛ ۇيقى قىسىپ ءبىزدى — تەرەڭ ويعا باتامىز.
بىرنەشە رەت، عاشىعىمنىڭ قۇشاعىندا ولەڭ قۇراپ، ءومىر ولشەمدەرىن، ساۋساقتارىمنىڭ بۋىندارىن مەن تىرس-تىرس ءۇزىپ، ەسەپتەيمىن.
سۇيىكتىم مۇلگىپ-قالعىپ دەمىن الىپ — دەمى مەنىڭ قۇشاعىمدى ورتەپ جاندىرار.
سول مەزگىلدە وتكەن شاقتاردى ەسكە الىپ، امۋر الاۋلاپ شىراق جانىپ، جەڭىستىڭ بيىگىنە كوتەرىلگەندەرگە قىزمەتىن كورسەتۋدە.
VI
«سەن بە، قاتىگەز، مەنى وسى ءبىر سوزدەرىڭمەن قورلايتۇعىن؟ جوق الدە ەركەكتەر مە، جاقسى كورگەندەرىنەن، سونشاما اشۋلى سوزدەر ايتاتۇعىن؟
مەيلى كىنالاي بەرسىن مەنى كوپشىلىك، مەن ءبارىن دە شىدامدىلىقپەن كوتەرەمىن. بىلەمىن: كۇنالىمىن. ءبىراق تا مەنىڭ جەكە كۇنام كىم؟ سەنسىڭ!
مىنا كويلەكتەر، ولار قىزعانىش پەن وسەك-اياڭداردى تۋدىرار،
كۇيەۋىن اڭساپ جىلاپ سىقتاعان جەسىردىڭ دە ىعىرى شىعار.
ايلى ءتۇننىڭ ورتاسىندا، سەن كەلمەپ پە ەدىڭ مەنىڭ جانىما، بايقاماستان: قوڭىر-قارا كەلىستى كيمەشەك كيىم كيىنىپ، قولاڭ شاشتارىڭ جالاۋداي جەلپىل قاعىپ، جەلبىرەپ؟ سەن ءوزىڭ ەمەس پە ەدىڭ، ازىلدەپ، شايتاننىڭ تۇرىنە ەنگەن؟
ادامدار بىر-بىرىنە سىبىرلاسىپ: «مايمەڭسىڭگەن! كىم ەدى، سەن بولماساڭ، سونداي بولعان؟
ريمدە، شىركەۋدىڭ جىلى ۇياسىندا، ەشكىم دە سەنبەس، انت ەتەمىن، يماندىلىققا باس يگەندەردىڭ ەشبىرى دە مەنىڭ ىستىق قۇشاعىمدى بىلگەندە ەمەس. يا، مەن جاس تا، كەدەي دە بولاتىنمىن، ماعان قىزىعۋشىلار كوپ اق ەدى، فولكوننەري بىرنەشە رەت جالىنىشتى كوزدەرىمەن قاراۋمەن بولسا تەلمىرىپ، الباننىڭ جۇگىرتپەگى وستايانىڭ كۆاترو فونتانەسىنە شاقىرۋمەن، قاپ-قاپ بۋداقتاعان اقشاسىن ماعان تىعۋمەن بولدى ءىزىمدى باعىپ.
شابارماندار مەنى جولدان تايدىرا المادى ەش!
ءبىرى دە وتە جيىركەنىشتى ەدى.
مەندە اقشىل-كوك شۇلىق بولاتۇعىن، قىزىل ءتۇستى دە ەمەس ەدى! ازداپ بىلەتىنمىن: «ءبارىبىر اقىر سوڭىندا، قىز بالاسى ءزابىر شەككەن! انامنىڭ قاتال ەمەستىگىن، بوستىعىن، اكەم و باستان ايتۋمەن كەلەدى. ايتقانىنداي-اق مىنە ەندى، مەن دە الداندىم!
تەك سىرت كوزدەر ءۇشىن سەن اشۋلانعانمەن، ءوزىڭ بولساڭ، بىلەمىن، قايتسەم قاشىپ قۇتىلار ەكەنمىن دەپ ويلاۋداسىڭ. نە دەيىن، بارا بەر! سەندەر ايەلدىڭ ماحابباتىنا تەڭ ەمەسسىڭدەر. بىزدەر جۇرەك تۇبىندە بالالىق كوڭىلىمىزدى، كەۋدەمىزدە ادالدىقتى نىق ساقتايمىز. سەندەر، ەركەكتەر، ىستىق قۇشاقتا ادالدىقتى، قۇشتارلىقتى ۇيىپ-توگىپ، سەندەر وزدەرىڭنىڭ جەڭىل ماحابباتتارىڭدى، ءبىرىن دە بوستان بوسقا وتكىزەسىڭدەر».
سۇيىكتىسى وسى سوزدەردى ايتتى دا، جاس ءسابيىن قولىنا الىپ، ونى قۇمارلانا سۇيە باستادى؛ كوزىنەن جاس شەكسىز اقتى بۇلاقتاپ.
قالايشا مەن ۇيالماستان، ادامگەرشىلىكتەن اتتاپ ءوتىپ، ارام سوزدەرگە جول اشىپ، ءمولدىر تازا ماحابباتتى قورلادىم!
ءالسىن-السىن وت جالىنداپ ۇشاقتانىپ، تۇتىندەپ، بىقسىپ جانىپ تۇر، ەگەر دە سۋ بۇركىپ سەپپەگەندە، وت-شوق ەرىك بەرمەستەن لاۋلاپ جانىپ تا كەتەر مە ەدى.
دەگەنمەن دە، سول ءبىر ءسات، وت جالىن اتىپ تازالانىپ، ءتۇتىن دە جوعالار؛ جاڭادان، جاستىق شاق كەلىپ، قۋاتتانىپ، جارىقتاپ وت-شوق تا لاۋلاپ جانار.
VII
و، ريمدە ماعان قانداي جاقسى! بۇرىننان-اق وسىنداي ما ەدى؟
سولتۇستىكتىڭ قوڭىر سالقىن كۇندەرى مەنى ايمالاپ ءوبىپ سۇيگەنى، ءالى ەسىمدە.
كۇڭگىرت، اۋىر اسپان توبەمدى باسىپ تۇر؛ جەردىڭ ءجۇزى ءتۇر-تۇسىن، بوياۋىن دا مۇلدەم جوعالتىپ ءالسىز جاتقان.
مەن بولسام ءوزىمنىڭ «مەندىگىمە» سالىنىپ، قاراپتان قاراپ كونىلسىز رۋحىم مەنى جاۋلاپ الىپ، قاراڭعىلىقتىڭ جولىنا، وي-تولعاۋدىڭ تەرەڭىنە سۇڭگىپ كەتەر. بۇگىندە ماعان ماڭدايىما جازىلعان جارىق ساۋلەسىن ءتۇسىرىپ، ءومىر سىيلاۋشى — پەرىشتەم ءتۇر مەن ءتۇستى ءومىر سۇرۋگە ۇندەگەن.
ءتۇن جۇلدىزدارمەن جارىقتانىپ، جۇمساق جىلى ءان سالار؛ قيىر سولتۇستىكتىڭ كۇنىنەن دە، وڭتۇستىكتىڭ اي جارىعىنان دا جاپ-جارىق.
بۇل نەندەي مەن بيشاراعا كەلگەن باق-قۋانىش! ءتۇسىم ەمەس پە ەكەن؟ كورىنگەن سەنىڭ وراسان ۇلكەن، ءزاۋلىم ۇيىڭدە مەيمان بولعان، جارىق جۇلدىز — اكەڭ بە؟
مىنە، مەن شالقايا جاتىپ، قولىمدى سەنىڭ ىستىق تىزەڭە قويىپ جالىنا سۇرانامىن: «كسەنيي — جارىق جۇلدىز، قۋماعىن، مەنى! قالايشا مۇندا كەلگەنىمدى مەن، ءتۇسىندىرىپ ايتا الماسپىن: گەبا مەنى، ساياحاتشىنى ۇستاپ الىپ، عاجاپ جارىقتارعا قىزىقتىردى. جاس وسكەلەڭ، مۇمكىن سەن باتىرلاردى الىپ كەلەمىن دەپ، جاڭىلىسقان دا بولارسىڭ؟
دارحان جان، ماعان بۇيىرعان قاتەلىكتەرىممەن بىرگە ساقتاشى!
يا، جولىڭ بولعىر، بىربەتكەي قىزىم مەنىڭ، كەلگىن ەندى: كىم كوڭىل ءبولىپ قارايلاسا، سوعان ەڭ جاقسى سىيلىق بەرەر.
مەيماندوس پا ەدىڭ، قۇدايىم؟ كەلگەن جاندى ءوليمپيدىڭ بيىگىنەن جانە دە تومەنگى جەرگە قۇلاتىپ جۇرمەگىن».
«توقتاعىن! قايدا شىعىپ العانسىڭ، اقىنىم؟» — كەشىرگىن مەنى! كاپيتوليانىڭ بيىك شىڭى سەنىڭ جاڭا ءوليمپىڭ بولعانداي.
وسىندا، جارىق جۇلدىز، ماعان شىداعىن؛ ال كەيىن مەركۋرييدى، سەستييەۆتى ساعاناسىنان شىعارىپ سالار».
VIII
قىمباتتىم، قىز باسىڭمەن ادامدارعا ۇنامادىم دەپ ايتىپ تۇرسىڭ با سەن، اناڭ ساعان قورعان بولا الماستان، كەيىننەن سوڭ، وسكەلەڭ بويجەتكەن، ءۇنسىز جەردە گۇلدەپ ءوستىڭ سەن، — جارقىنىم، مەن سەنەمىن: سەنىڭ جاس كەزىڭنەن ەرەكشە وسكەن كۇندەرىڭدى ساعىنىپ، قىزىعا ەسىمە الامىن.
بۇعان ۇقساپ ءجۇزىمنىڭ ءتۇرى دە، ءتۇسى دە گۇلدەپ وزگەرمەيدى. ءبىر شوق بولىپ پىسكەن جەمىسى — قۇدايىم مەن ادامداردىڭ قۋانىشى.
IX
كۇزگى كۇننىڭ جارىق جانىپ وشاعى، اۋىلدا جۇرگەندەي قۋاندىق؛ قۋرايلار ءورشىپ جايناپ، قاراپ تۇرساڭ، بيىكتەپ جالىنداپ جانىپ جاتقانداي.
بۇگىندە ولار ماعان ەكى ەسە قۋانىشتى: اعاشتارى كومىردەي وت-شوق جانىپ، كۇلگە اينالماستان ەرتە ءسونىپ قالار، — سۇيگەنى كەلەر جەتىپ. جالقاۋلانا ىسىتا جانىپ، ءتۇندى جىلىتا ءتۇسىپ، بىزدەرگە مەرەكە كەشىن سىيلاعانداي. تاڭ اتقاندا مەنىڭ ءۇي-جاساۋىم، سۇيىكتى جايىن قالدىرىپ، اسىعا كۇل ورتاسىنان قاشىپ، ومىرگە قايتا كەلىپ وت-شوق جانار. ەركە امۋردى ەرەكشە ءبىر سىيلاعان: كۇل ورتاسىنا كىرىپ ول سونگەندە، قۋانىشتى وياتار.
X
ۇلى دانىشپاندار گەنريح پەن فريدريح، سەزار مەن الەكساندر، ەگەر دە ولار وزدەرىنىڭ قۇرمەت، اتاقتارىنىڭ ءبىر بولەگىن ماعان سىيلايتىنداي جاعدايدا بولعاندا، مەن اربىرىنە، بولماعاندا ءبىر تۇنگە ءوز ورنىمدى بەرەر ەدىم: تەك قانا ورك ولاردى وزىنە باعىندىرىپ قاتال ۇستاعان...
اياعىڭدى و باستان الىپ قاشپاستان، ماحابباتتىڭ وت جالىندى، ۇياسىندا ءومىر ءسۇرىپ، باقىتتى جان بولعىن سەن.
XIV
«بالاقاي! جارىقتى جاققىن!» — جارىقتانسىن! نە ءۇشىن بوستان بوسقا مايدى الماستىرماقسىڭ؟ تەرەزەنىڭ قاقپاعىن نەگە جاپتىڭ؟ تاۋدان ارى اسپاستان، قاقپا سىرتىندا كۇن قالدى جاسىرىنىپ — بىزدەرگە كۇننىڭ باتۋىن كۇتۋ ءۇشىن جانە دە ەندى كۇرەكتەي جارىم ساعات كەرەك».
«و، باقىتسىز جان! تالاسپاعىن، بارا بەر! مەن قىمباتتىمدى كۇتۋدەمىن. تۇننەن حابار بەرىپ، شىراق شام، جۇباتار مەنى!»
XVI
«قالايشا بۇگىندە سەن، سۇيىكتىم، مەنىڭ ءجۇزىم كوشەتىمدى ۇمىتقانسىڭ؟
تاعدىر جازىپ، جاسىرىن مەن سەنى، سوندا كۇتتىم».
«سول جەرگە بارا جاتقانىمدا، باقىتىما، ۋاقىتىندا، بۇتالاردىڭ اراسىندا تىنىمسىز جۇمىس ىستەپ جۇرگەن اعاڭدى بايقاپ قالدىم. مەن تەزىرەك قاشا جونەلدىم!»
— اح، قالايشا سەن جاڭىلعانسىڭ!
قولدان جاسالعان جانسىز قۋىرشاق قوي —
— سول عوي سەنى قورقىتىپ قۋعان. ءبىز ونى ەسكى-قۇسقى، ماتا قوقىستاردان ادامعا ۇقساتا تۇرعىزىپ قويعان ەدىك؛ مەن دە بارىمدى سالعان بولاتىنمىن — سويتسەم، وزىمە ءوزىم باقىتسىزدىعىما جاساپپىن!»
شال ءوز دەگەنىنە جەتتى: ول وتە ادەپسىز قۇستى قۋدى،— باۋ-باقشانى دا جانە دە باقشاعا قاراپ جۇرگەن قىزدى دا قۇرتاتىننىڭ ءدال ءوزىن.
XVII
مەن كوپتەگەن دىبىستاردى جاقتىرمايمىن، سونىڭ ىشىندە ەڭ ءبىر وقشاۋ ورەسكەلى، ول ءيتتىڭ ءۇرىپ، ىڭىرسۋى، — قۇلاقتى ول، وڭباعان، جارىپ جىبەرەردەي.
تەك ءبىر عانا ءيتتىڭ ۇرگەنى جۇرەگىمە قۋانىشتىڭ جىلۋلىعىن وياتقانداي — كورشىمىزدە جاسايتىن، ارلان توبەت.
ءبىر كۇنى ول، ماعان جاسىرىنىپ كەلە جاتقان سۇيىكتى قىزىما ۇرەمىن دەپ، ءسال بولماعاندا ءبىزدىڭ سىرىمىزدى وزگەلەرگە اشىپ قويا جازداعانى بار.
ءيتتىڭ ۇرگەنىن ەستىپ، مەن بىردەن جانىپ كەتتىم: «سول ەمەس پە؟» جوق الدە ەسىمدە قالعانى، ارمان بولعان ءۇيدىڭ ەسىگىنىڭ اشىلعانى.
XX
جىگىتتى كۇش-قۋاتتىلىق جاراستىرىپ، ەرلىك ەركىندىكتىڭ رۋحى بولعان با؟
قۇپيا-سىرلاردى ساقتاۋ دا ودان كەم جاراسپاعان.
ۇنسىزدىك كۇردەلى قۇرىلىمداردى وشىرگەن حالىقتاردىڭ بيكەشى!
قۇدىرەتتىم، مەن ءۇشىن، ءومىرىمنىڭ جارىعى بولدىڭ سەن.
تاعدىرىم نە جازعان ەدىڭ؟ مەنى سازدى اۋەن، كۇلىپ، ەرىتەدى،
امۋردىڭ تاس قۇلىپتانعان اۋىزىن قۋ-الدامشى بۇزىپ جارىپ،
وح، پاتشانىڭ قارابەتتىلىگىن جابۋ دەگەن قانداي قيىن ءىس!
ەڭ قيىن ءىس توبەلى قالپاق كيگەن ميداستىڭ ۇزىن قۇلاعى مەن ەڭ جامان ءىس باسىنداعى گۇلتاجدى جابۋ دەگەن: ەگەر دە جاقىن قىزمەتشىلەرىنىڭ ءبىرى پاتشانىڭ قۇپيا تۇردە كوكەيىندە زىلدەي تاستى ساقتاپ جۇرگەنىڭ سەزىپ قالسا — وندا پاتشاعا ءقاۋىپتىڭ تونگەنى.
زىلدەي تاستى جەر استىنا جەرلەپ، كومىپ تاستاۋ كەرەك پە، ەندى قايتپەك؟..
ءبىراق تا مۇنداي قۇپيا-سىردى جەر دە ساقتاي الماس!
مەن ءۇشىن، كوكىرەكتى قىسىپ جارىپ بارا جاتقان، قۇپيا-سىردى ساقتاپ قالۋ وتە قيىن، تىلدەن وپ-وڭاي-اق سۋداي اعىپ كەتۋى مۇمكىن.
ەگەر دە قۇربىلارىڭنىڭ بىرىنە سەنىمسىزدىك بىلدىرسەڭ — وسەك تاراتىپ جىبەرەدى ولار؛ دوسىڭا سەنۋگە بولماس ەكەن: نە سوندا، دوسىڭ دا ءقاۋىپتى بولعانى ما؟
جارتاستاردىڭ جاڭعىرىعىن ەستۋگە ىنتىزار قىلىپ، سەنىڭ باۋ-باقشاڭدى ءبىر كورۋگە سونشاما قۇمار بولعان با؟— دەيسىڭ.
مەن سونداي-اق، جاس تا ەمەسپىن، جالعىز دا ەمەسپىن.
ءاربىر جاننىڭ ارمانى بار.
كەيبىرەۋلەر قارماق-قورعانداردان قاشىپ، اۋلاق جۇرەر،
كىمدە-كىم باتىل، وجەت كورىنسە — ول جۇرەكتىلىك، ال جاسىرىن ءجۇرۋ، قۋ بولۋ — قورقاقتىق.
اقىلدى وپ-وڭاي اق اينالىپ وتەر: وعان جارقىراپ اق جول كورىنىپ، سوندا ساعىنا-سارعايا سۇيىكتى دوسى كۇتىپ تۇر.
ابايلاعىن، سەلەنا! كەلە جاتىر!
كورشىڭ كورىپ بايقاپ قالماسا ەدى...
اعاش جاپىراقتارى جەلمەن ەسىپ بىرگە، سىلدىر قاقسىن — اياقتىڭ ءاربىر باسقان دىبىستارىن تۇنشىقتىرسىن!
ءونىپ وسىڭدەر، گۇلدەنىڭدەر سەندەر، و، سۇيىكتى، ساعىنىشتى ولەڭدەر!
تەربەتىلە بيلەڭدەر تىنىش قانا ءدىرىل قاعىپ ساباقتانىپ، مەيىرىمدى جىلى تۇندە — قامىستارعا ۇقساپ، قيمىل قاعىپ.
باقىتتى جۇپتىڭ تاعدىرى تارتقان جازالارىن قۇمارتقان جاندارعا قۇپيا-سىرلارىن اشقىن.
You Might Also Like
