InfoHub Logo

ساباقتىڭ تاقىرىبى: ساباقتى ەتىستىك پەن سالت ەتىستىك.
ساباقتىڭ ماقساتى:
ا) بىلىمدىلىك: وقۋشىلارعا ەتىستىكتەردىڭ ماعىناسىنا قاراي ساباقتى ەتىستىك پەن سالت ەتىستىكتەر بولىپ بولىنەتىندىگى جايلى تولىق مالىمەت بەرۋ.
ءا) دامىتۋشىلىق: وي - ءورىسىن، ويلاۋ بەلسەندىلىگىن، سويلەۋ شەبەرلىگىن، ءتىل مادەنيەتىن دامىتۋ، سوزدىك قورىن مولايتۋ، ساۋاتتىلىققا باۋلۋ، ولاردىڭ وي - پىكىرىن قالىپتاستىرۋ.
ب) تاربيەلىك: ەلىن، جەرىن، وتانىن قادىرلەۋگە، ادامگەرشىلىككە، ادالدىققا،
ەڭبەكسۇيگىشتىككە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ساباق.
ساباقتىڭ ءادىسى: ستو ستراتەگيالارى. ۆەنن دياگرامماسى
ءپانارالىق بايلانىس: ادەبيەت.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: كەستەلەر، كەسپە قاعازدارى، تىرەك سىزبالار، سەمانتيكالىق كارتا.

ساباقتىڭ بارىسى:
ا) ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
1. سالەمدەسۋ.
2. كەزەكشى مالىمدەمەسى.
4. جاڭا ساباققا دايىندىق.
ءا) ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ.
1. وتكەن ساباقتا وتىلگەن ەرەجەنى سۇراۋ.
2. جاتتىعۋ جۇمىسىنىڭ ورىندالۋ بارىسىن داپتەرلەرىنەن تەكسەرۋ.
3. وقۋشىلاردىڭ بەرگەن جاۋاپتارىنا قاراي بىلىمدەرىن باعالاۋ.
ەتىستىك
↓
نەگىزگى
بولىمدى
تۋىندى
بولىمسىز
دارا
دارا
ساباقتى
سالت

تۇلعاسىنا قاراي: نەگىزگى، تۋىندى؛
قۇرامىنا قاراي: دارا، كۇردەلى؛
ماعىناسىنا قاراي: بولىمدى، بولىمسىز.
ب) جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ.
بۇگىنگى ساباقتا «ساباقتى ەتىستىك پەن سالت ەتىستىك» تاقىرىبى جايلى تۇسىندىرەمىن.
اسىلدى قايراق ۇشتايدى.
اقىلدى ءبىلىم ۇشتايدى.
نەنى قايراق ۇشتايدى؟
نەنى ءبىلىم ۇشتايدى؟
اقىلدى، اسىلدى قاي سەپتىكتە تۇر؟
بەرىلگەن ماقال جولدارىنداعى ەتىستىكتىڭ /ۇشتايدى/ الدىنا كەلگەن (اسىلدى، اقىلدى) سوزدەردىڭ تابىس سەپتىگىندە تۇرعانىن بايقادىڭدار ما؟
ەتىستىكتەر ماعىناسىنا قاراي ساباقتى ەتىستىك جانە سالت ەتىستىك بولىپ ەكىگە بولىنەدى. ماعىناسى جاعىنان تۋرا وبەكتىنى، تابىس سەپتىكتەگى ءسوزدى قاجەت ەتىپ تۇراتىن ەتىستىكتەر ساباقتى ەتىستىكتەر دەپ اتالادى. ساباقتى ەتىستىكتەر كىمدى؟ نەنى؟ (كەيدە تابىس سەپتىكتىڭ جاسىرىن ءتۇرى — نە؟) دەگەن سۇراقتارعا جاۋاپ بەرەتىن تابىس سەپتىكتەگى سوزبەن بايلانىسادى. مىسالى: ءسوزدى سەن باستا. ءبۇل سويلەمدەگى باستا دەگەن ەتىستىك ءسوز دەگەن ءسوزدىڭ تابىس سەپتىكتە تۇرۋىن تالاپ ەتىپ تۇر. كەيدە ونداي سوزدەر تابىس سەپتىكتىڭ جاسىرىن تۇرىندە تۇرۋى دا مۇمكىن. وندايدا ەكى ءسوزدىڭ (تابىس سەپتىكتى ءسوز بەن ەتىستىكتىڭ) اراسىنا باسقا ءسوز كەلتىرىپ قولدانىپ كورۋ كەرەك. مىسالى: ولەڭ ايت — ولەڭدى ايت، ت. ب. سوندا تابىس سەپتىگى ايقىن بايقالادى. كەيدە تۋرا وبەكت ءمانىن ءبىلدىرىپ تۇراتىن تابىس سەپتىكتەگى ءسوز سويلەمدە قولدانىلماۋى دا مۇمكىن. وندايدا ەتىستىكتەن سۇراق قويۋ كەرەك. ەتىستىكتەن كىمدى؟ نەنى؟ دەگەن سۇراق قويۋعا بولسا، وندا ول — ساباقتى ەتىستىك. مىسالى: ايت، كور، وقى، ت. ب. ەتىستىكتەردەن كىمدى؟ (نەنى؟) ايت؟ دەپ سۇراق قويۋعا بولادى. مىس: مەن ءوز ەلىمدى سۇيەمىن. نە ىستەيمىن – سۇيەمىن ەتىستىك. كىم ءسۇيتىن؟ مەن - باستاۋىش. كىمدى سۇيەمىن؟ ەلىمدى – تولىقتاۋىش. قاي ەلدى سۇيەمىن؟ ءوز – انىقتاۋىش.

بۇل سويلەمدەگى سۇيەمىن - ساباقتى ەتىستىك. وتانىمدى قورعايمىن.
ماعىناسى جاعىنان تۋرا وبەكتىنى — تابىس سەپتىكتەگى ءسوزدى قاجەت ەتپەيتىن ەتىستىكتەر سالت ەتىستىكتەر دەپ اتالادى. سالت ەتىستىكتەر بارىس، جاتىس، شىعىس، كومەكتەس سەپتىكتەگى سوزدەرمەن تىركەسە بەرۋى مۇمكىن، ءبىراق تابىس سەپتىكتەگى سوزبەن بايلانىسپايدى. مىسالى: قالادان قايت نەمەسە تۇسىندە كەلدى، ت. ب. بولىپ قولدانىلسا دا، نەنى (اۋىلدى، ت. ب.) قايت، نەنى تۇسىندە، ت. ب.) كەلدى دەپ ايتۋعا بولمايدى. سوندىقتان دا بۇلار — سالت ەتىستىكتەر.

كەيبىر ەتىس جۇرناقتارى سالت ەتىستىكتەردى ساباقتى ەتىستىكتەرگە نەمەسە ساباقتى ەتىستىكتەردى سالت ەتىستىكتەرگە اينالدىرۋ قىزمەتىن اتقارادى. مىسالى: وزگەلىك ەتىس جۇرناقتارى: - عىز، - گىز، - قىز، - كىز، - دىر، - ءدىر، - تىر، - ءتىر، - ىر، - ءىر، - ر، - ت سالت ەتىستىككە جالعانسا، ونى ساباقتى ەتىستىككە اينالدىرادى: شام ءسوندى — شامدى ءسوندىردى، ت. ب. ال ىرىقسىز (كەيدە وزدىك) ەتىس جۇرناقتارى ساباقتى ەتىستىككە جالعانىپ، ونى سالت ەتىستىككە اينالدىرادى: اڭگىمەنى ايتتى — اڭگىمە ايتىلدى، ت. ب.
دوسىما (كىمگە؟) باردىم، توردە (قايدا؟) جاتىر، مەكتەپتەن (قايدان) شىقتىم، اناممەن (كىممەن؟) سىرلاستىم.

ا. س. كىتاپ، اناسى، اكەم.
ءى. س. كىتاپتىڭ، اناسىنىڭ، اكەمنىڭ.
ب. س. كىتاپقا، اناسىنا، اكەمە.
ت. س. كىتاپتى، اناسىن، اكەمدى.
ج. س. كىتاپتا، اناسىندا، اكەمدە.
ش. س. كىتاپتان، اناسىنان، اكەمنەن.
ك. س. كىتاپپەن، اناسىمەن، اكەممەن.

ساباقتى ەتىستىك پەن سالت ەتىستىك جۇكتەۋ