InfoHub Logo

تاقىرىبى: سالاۋاتتى ءومىر – نۇرلى بولاشاق
تاربيە ساعاتىنىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: ۇلتىمىزدى ازعىنداتىپ، ادامدى كىسىلىك قاسيەتىنەن ايىراتىن شىلىم، ەسىرتكى، ىشىمدىكتىڭ ادامزاتقا تيگىزەتىن زيانى جايلى ءتۇسىندىرۋ جانە ولاردان ساقتانۋ جولدارىن بايانداۋ.
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ ومىرگە دەگەن قۇشتارلىعىن ارتتىرۋ. جاقسى مەنەن جاماندى ايىرا ءبىلىپ، جامان ادەتتەردەن بويلارىن اۋلاق سالۋعا داعدىلاندىرۋ. ءوز بەتىنشە ىزدەنۋگە، زەرتتەۋگە باۋلۋ. جاۋاپكەرشىلىگىن ارتتىرۋ.
تاربيەلىك: قوعامعا پايدا كەلتىرەتىن، دەنى ساۋ، سالاۋاتتى، جانى تازا، بولاشاققا نىق سەنىممەن قارايتىن ۇرپاق تاربيەلەۋ. ءوزارا سىيلاستىق پەن ۇيىمشىلدىققا تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىگى: سلايد «سالاۋاتتىلىق – دەنساۋلىق كەپىلى»، دەنساۋلىق، سپورت جايلى ناقىل سوزدەر جازىلعان پلاكاتتار، تاقىرىبى جازىلعان پلاكات.
ءتۇرى: توپتىق سايىس

بارىسى:
ءمۇعالىم:
ءومىر ادامعا تابيعاتپەن بەرىلگەن ەڭ قىمبات دۇنيە. ادامنىڭ ءماندى دە ماعىنالى ۇزاق ءومىر ءسۇرۋىنىڭ نەگىزى – ونىڭ دەنساۋلىعى. قازىرگى تاڭدا بۇكىل الەمدى تولعاندىرىپ وتىرعان ماسەلەلەردىڭ ءبىرى – ادامنىڭ دەنساۋلىعى. دەنساۋلىق – ادامنىڭ ەڭ قاسيەتتى دە قۇندى، جوعالتۋعا بولمايتىن، جوعالسا قايتا ورنىنا كەلۋى قيىن اسىل قازىناسى.

سوندىقتان ەل پرەزيدەنتىنىڭ "قازاقستان - 2030” باعدارلاماسىنداعى ۇزاق مەرزىمدى باسىمدىقتىڭ ءبىرى – "قازاقستان ازاماتتارىنىڭ دەنساۋلىعى، ءبىلىمى مەن ءال اۋقاتى” تارماعىندا،"…ازاماتتارىمىزدىڭ ءوز ءومىرىنىڭ اياعىنا دەيىن ساۋ بولۋى جانە ولاردى قورشاعان تابيعي ورتانىڭ تازا بولۋى ءۇشىن” ازاماتتارىمىزدى سالاۋاتتى ءومىر سالتىنا ازىرلەۋ قاجەتتىگىن باسىم كورسەتەدى.
بۇگىنگى تاڭدا ءوز تاۋەلسىزدىگىن العان ەگەمەندى ەلىمىزدە وسى باعىتتا قازاقستان مەكتەپتەرىنە جان - جاقتى دامىعان، دەنساۋلىعى مىقتى، سالاۋاتتى ءومىر سالتىن جاندارىنا سەرىك ەتكەن، الدارىنا ماقسات قويا بىلەتىن دارا تۇلعالاردى تاربيەلەۋ - باستى تالاپ.

كەيدە ادامنىڭ دەنساۋلىعى ءتۇرلى جاعدايلاردا، ءتۇرلى سەبەپتەرمەن بۇزىلىپ جاتادى. مىسالى؛ كولىك اپاتى، قىستا تايىپ قۇلاۋ، ويناپ ءجۇرىپ بالالاردىڭ دەنە جاراقاتىن الۋى.
ال، ەڭ وكىنىشتىسى – ادامنىڭ ءوز دەنساۋلىعىنا كەرى اسەر ەتەتىن، ءتىپتى ومىرىنە ءقاۋىپ توندىرەتىن زياندى ادەتتەرگە اۋەس بولۋى بولىپ وتىر. بۇل ايتىلعان زياندى ادەتتەر: شىلىم شەگۋ، ناشاقورلىق جانە ىشىمدىك ءىشۋ.

جاس جەتكىنشەك تالشىبىق سەكىلدى يىلگىش، جەل قايدا سوقسا سولاي قاراي بەيىمدەلەدى، جامان ادەتتەرگە وپ وڭاي بوي الدىرا سالۋى دا ابدەن مۇمكىن. سوندىقتان دا جاسوسپىرىمدەردى وسىنداي جامان ادەتتەردەن ساقتاندىرۋ ءۇشىن بۇگىنگى تاربيە ساعاتىمىزدىڭ ماڭىزى زور دەپ ويلايمىن. ولاي بولسا، «سالاۋاتتى ءومىر – نۇرلى بولاشاق» اتتى تاربيە ساعاتقا قوش كەلدىڭىزدەر!
تاربيە ساعات ءۇش توپتىڭ سايىسى تۇرىندە جۇرگىزىلەدى.
1 - توپ: «دەنساۋلىق» توبى (تەمەكىگە قارسى توپ)
2 - توپ: «بولاشاق» توبى (ەسىرتكىگە قارسى توپ)
3 - توپ: «سالاۋات» توبى (ىشىمدىككە قارسى توپ)

سايىستىڭ كەزەڭدەرى:
1. تانىستىرۋ (ءار توپ ءوز ۇرانى مەن توسبەلگىلەرىن تانىستىرادى)
2. جوبا قورعاۋ (زەرتتەۋ جۇمىستارىن سلايد بويىنشا ءتۇسىندىرىپ، قورعاپ شىعادى)
3. «ۋلانباسىن ءومىرىڭ» ءۇي تاپسىرماسى ( ەسسە جازۋ نەمەسە ولەڭ وقۋ)
4. «جىلدام تاپ» (ماقال ايتۋ)
5. جارناما (سۋرەت سالۋ)
6. «جاماننان جيرەن» (اسسوساسيا قۇرۋ)
7. پروبلەمالىق سۇراق
8. «ەسىڭدە ساقتا!» (اسسوساسيا)

سايىستى باستاماس بۇرىن ءادىل باعا بەرەتىن ءادىلقازىلار القاسىن سايلاپ الايىق.
ءقازىر كوكتەم مەزگىلى بولعاندىقتان، ساناۋلى كۇندەردەن كەيىن جەر بەتىنە قىردا وسەتىن كوكتەمنىڭ العاشقى گ ۇلى - جاۋقازىن جايقالا ءوسىپ شىعادى. سەندەر ءار كەزەڭ بويىنشا العان ۇپايلارىڭا جاۋقازىن الاسىڭدار. قىزىل جاۋقازىن - 10 ۇپاي، سارى جاۋقازىن - 9 ۇپاي، قىزعىش جاۋقازىن - 8 ۇپاي. سايىس سوڭىندا قاي توپ كوپ قىزعالداق جينايدى، سول توپ جەڭىسكە جەتەدى. ولاي بولسا، سايىستى باستايىق.

1. تانىستىرۋ (ءار توپ وزدەرىنىڭ ۇرانى مەن توسبەلگىلەرىن تانىستىرىپ ءوتسىن)
1 - «دەنساۋلىق» توبى
ءبىزدىڭ توپ: «دەنساۋلىق»
ءبىزدىڭ ۇران: «تەمەكىدەن ءتۇتىن سورساڭ ۋلايسىڭ،
ءوزىڭدى - ءوزىڭ ءجىپسىز بايلاپ شىرمايسىڭ»

2 - «بولاشاق» توبى
ءبىزدىڭ توپ: «بولاشاق»
ءبىزدىڭ ۇران: «ەسىرتكىنى داتتايمىز،
سالاۋاتتى ءومىر سالتىن ساقتايمىز.
ءبىز - ءجاسوسپىرىم قاۋىمى،
جامان جولدى باسپايمىز.
اقىلدى، نىق سەنىممەن،
بولاشاققا اتتايمىز.»

3 - «سالاۋات» توبى
ءبىزدىڭ توپ: «سالاۋات»
ءبىزدىڭ ۇران: «بولار بالا كىسىلىككە ءۇيىر،
توزار بالا ىشىمدىككە ءۇيىر.»

2. جوبا قورعاۋ (زەرتتەۋ جۇمىستارىن سلايد بويىنشا ءتۇسىندىرىپ، قورعاپ شىعادى)
ءار توپ وزدەرىنە بەرىلگەن تاپسىرما بويىنشا جۇرگىزگەن زەرتتەۋ جۇمىستارىن قورعاۋ كەرەك.
«دەنساۋلىق» توبىنىڭ تاقىرىبى «تەمەكىنىڭ ادامزاتقا تيگىزەتىن زيانى»
«بولاشاق» توبىنىڭ تاقىرىبى «ەسىرتكىسىز بولاشاق»
«سالاۋات» توبىنىڭ تاقىرىبى «ىشىمدىكتىڭ زيانى»

3. «ۋلانباسىن ءومىرىڭ» ءۇي تاپسىرماسى
ءار توپ زياندى ادەتتەر جايىندا ەسسە جازادى، ولەڭ وقيدى نەمەسە وزدەرى ولەڭ شىعارادى.

4. «جىلدام تاپ» دەپ اتالاتىن سايىس كەزەڭىندە ءار توپ وقۋشىلارى وزدەرىنە بەرىلگەن سوزدەردى قاتىستىرىپ جىلدام ماقال ايتۋ كەرەك. ماقال زياندى ادەتتەر مەن دەنساۋلىققا قاتىستى بولۋى كەرەك.
«دەنساۋلىق» توبىنا (تىلە، سىرقات، ءدارى، اۋىز، جارلى، نۇقسان)
1. بىرەۋگە ءولىم تىلەگەنشە،
وزىڭە ءومىر تىلە.
2. سىرقات - ءتان جاراسى،
قايعى - جان جاراسى.
3. اۋرۋدىڭ جاقسىسى جوق،
ءدارىنىڭ ءتاتتىسى جوق.
4. ءىشىڭ اۋىرسا، اۋزىڭدى تىي.
5. جارلىنىڭ بايلىعى - دەنىنىڭ ساۋلىعى.
6. اراق - ارىڭا نۇقسان،
تەمەكى - تەگىڭە نۇقسان.
«بولاشاق» توبىنا (جيرەن، جولاما، بايلىق، ەم، سالاۋات، شىمىر)
1. جاقسىدان ۇيرەن،
جاماننان جيرەن.
2. ەسىرتكىگە جولاما،
جەتەلەيدى مولاعا.
3. دەنساۋلىق - زور بايلىق.
4. اۋىرىپ ەم ىزدەگەنشە،
اۋىرماۋدىڭ جولىن ىزدە.
5. سالاۋاتتى ءومىر - كوتەرىڭكى كوڭىل
6. شىنىقساڭ شىمىر بولارسىڭ

«سالاۋات» توبىنا (شاراپ، ءازازىل، جەتى، كۇلدىرەدى، ازعىن، اس)
1. كاپىر عۇرىپتى بۇزادى،
شاراپ شىرىقتى بۇزادى
2. ءازازاىل قوزدىرادى،
اراق توزدىرادى.
3. جول جەتى تۇندە،
اراق تال تۇستە اداستىرادى.
4. اراق الدىمەن كۇلدىرەدى،
كۇلدىرىپ وتىرىپ بۇلدىرەدى.
5. اراق ءىشتى دەگەنشە
ازعىن جولعا ءتۇستى دە.
6. اراق - اتاڭنان قالعان اس ەمەس.

5. جارناما
وقۋشىلار زياندى ادەتتەردەن ساقتانىپ، سالاۋاتتى ءومىر سالتىن ناسيحاتتايتىن سۋرەت سالىپ، جارنامالايدى. توپ مۇشەلەرى تۇگەل قاتىسۋى ءتيىس.
ءار توپ وزدەرىنە بەرىلگەن تاپسىرما بويىنشا جۇمىس جاسايدى.
«دەنساۋلىق» توبىنىڭ تاقىرىبى «تەمەكىگە قارسى»
«بولاشاق» توبىنىڭ تاقىرىبى «ەسىرتكىگە قارسى»
«سالاۋات» توبىنىڭ تاقىرىبى «ىشىمدىككە قارسى»

6. «جاماننان جيرەن» دەپ اتالاتىن كەزەڭدە «دەنساۋلىق» توبى «تەمەكى» سوزىنە، «بولاشاق» توبى «ەسىرتكى» سوزىنە، «سالاۋات» توبى «ىشىمدىك» سوزىنە اسسوساسيا قۇرادى. سوزدەردىڭ سانى مەن دۇرىستىعى باعالانادى.

7. پروبلەمالىق سۇراق «جاسوسپىرىمدەردىڭ زياندى ارەكەتتەرگە بارۋىنىڭ سەبەبى نە؟»
ءار توپقا «جاسوسپىرىمدەردىڭ زياندى ارەكەتتەرگە بارۋىنىڭ سەبەبى نە؟» دەگەن پروبلەمالىق سۇراق قويىلادى. ءار وقۋشى ءوز ويىن جەتكىزەدى.

8. «ەسىڭدە ساقتا!» (اسسوساسيا قۇرۋ)
سايىستىڭ سوڭعى قورىتىندى كەزەڭىندە بارلىق توپ وقۋشىلارى ەندى «سالاۋاتتى ءومىر» سوزىنە اسسوساسيا قۇرايدى. مۇندا وقۋشىلاردىڭ سالاۋاتتى ءومىر ءسۇرۋ ءۇشىن قاجەتتى نارسەلەردى قانشالىقتى بىلەتىنى باعالانادى.
ءادىلقازىلار القاسى جەڭىمپاز توپتى انىقتاپ، ماراپاتتايدى.

قورىتىندى
ءمۇعالىم:
- بالالار، بۇگىن «سالاۋاتتى ءومىر - نۇرلى بولاشاق» تاقىرىبىنداعى بولىپ جاتقان سايىس تۇرىندەگى تاربيە ساعاتىمىز ءوز مارەسىنە جەتتى. بۇل تاربيە ساعاتىنان سەندەر زياندى ادەتتەر جايلى ءبىراز ماعلۇمات الدىڭدار دەپ ويلايمىن. سەندەر ءقازىر 7 - سىنىپتىڭ وقۋشىسى بولعاندىقتان، اتا - انا دا، ۇستازدار قاۋىمى دا سەندەردىڭ بولاشاقتارىڭا الاڭدايمىز. مەملەكەتىمىز وقۋشىنىڭ تەگىن ءبىلىم الۋىنا جانە دەنساۋلىعىنا كوڭىل ءبولىپ وتىر. كەيبىر بالالار تۋا ءبىتتى مۇگەدەك بولىپ جاتادى. سوعان قاراماستان قوعامعا كىشكەنە بولسا دا پايداسىن تيگىزۋ ءۇشىن ارەكەتتەنىپ تىرمىسىپ باعادى. ال، سەندەردىڭ دەندەرىڭ ساۋ، دەنە مۇشەلەرىڭ ءبۇتىن. وسى دەنساۋلىقتارىڭدى زياندى ادەتتەرمەن ۋلاپ، ءوز بولاشاقتارىڭا بالتا شاپپاڭدار. وسى وتىلگەن «سالاۋاتتى ءومىر – نۇرلى بولاشاق» تاقىرىبىنداعى تاربيە ساعاتى سەندەرگە ماڭگىلىك ساباق بولسىن. زياندى ادەتتەردەن اۋلاق بولىپ، سالاۋاتتى ءومىر سالتىن جاندارىڭا سەرىك ەتىڭدەر.
سوندا عانا سەندەردىڭ بولاشاقتارىڭ نۇرلى بولىپ، ەلىمىزدىڭ وركەندەۋىنە زور ۇلەس قوساتىن ازامات بولۋلارىڭا مەن سەنەمىن.

بارلىعى حورمەن:
ەسىرتكى قۇرىسىن،
ىشىمدىك جويىلسىن.
دەنى ساۋ قازاقتىڭ،
ۇرپاعى كوبەيسىن.
مادەنيەت وركەندەپ،
تابيعات كوركەيىپ،
قازاقتىڭ سىمباتتى،
ۇل - قىزى كوبەيسىن!
نازار قويىپ تىڭداعاندارىڭىزعا راحمەت!