سالاۋاتتى ءومىر سالتى. كيىمدى كۇتۋ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: سالاۋاتتى ءومىر سالتى. كيىمدى كۇتۋ. (5 - سىنىپ)
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلارعا سالاۋاتتى ءومىر سالتى، كيىمدەردى كۇتۋ تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ؛
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردى جيناقىلىققا، جۇيەلىلىككە، ويدى تۇجىرىمداي بىلۋگە ۇيرەتۋ؛
تاربيەلىك: ەڭبەك مادەنيەتىنە، ىسكەرلىككە، ۇقىپتىلىققا، ءوزارا كومەك كورسەتۋگە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق
ساباقتىڭ ءادىسى: تۇسىندىرمەلى، سۇراق - جاۋاپ
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: كيىم تۇرلەرى بۋكلەت، سلايد
ءپانارالىق بايلانىس: بيولوگيا
ساباق بارىسى
I. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
ا) سالەمدەسۋ ادەبى: سالەمدەسۋ، وقۋشىلاردىڭ كوڭىل - كۇيىنە، دەنساۋلىعىنا باسا نازار اۋدارۋ.
ءا) ساباققا قاتىسۋىن باقىلاۋ: جوق وقۋشىلاردى بەلگىلەۋ، كەزەكشىلەردى انىقتاۋ، قۇرالداردى تەكسەرۋ.
II. وتكەن ماتەريالدى ەسكە ءتۇسىرۋ
ا) ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ:
ءا) وتكەن ماتەريالدى پىسىقتاۋ:
1. قوناق قابىلداۋ ءتارتىبى قانداي؟
2. قوناق دەگەنىمىز نە؟
3. قانداي قوناق تۇرلەرى بار؟
4. اقشا دەگەنىمىز نە؟
5. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۆاليۋتاسى قانداي؟
6. باسپا باس ايىرباس دەگەنىمىز نە؟
ءىىى. جاڭا ساباق.
سالاۋاتتى ءومىر سالتىنىڭ فاكتورلارى
1. تاماقتانۋ (ۋاقىتىمەن).
2. تازالىق (شاش، تەرى، قول، اياق)، تازالىق قۇرالدارى (جەكە ءتىس ششەتكاسى، تاراق، سۇلگى).
3. كيىم مەن اياقكيىم تازالىعى.
4. تۇرعىنجايدىڭ تازالىعى.
5. فيزيكالىق بەلسەندىلىك (سپورت، ويىن، سۋدا ءجۇزۋ، ۆەلوسيپەد، كونكي، روليك تەبۋ، بي، ت. ب.).
6. شىنىعۋ. سەرۋەندەۋ.
دەنساۋلىققا زيانىن كەلتىرەتىن فاكتورلار
اۋرۋ – اعزا جۇمىسىنىڭ بەلگىلى ءبىر زياندى فاكتورلار كەسىرىنەن بۇزىلۋى.
رۋحاني دەنساۋلىق
ەتيكا – ادامنىڭ مىنەز - قۇلىق ەرەجەسى: ادەپتىلىك، ادالدىق، جاۋاپكەرشىلىك، كومەكتەسۋ، كوپشىلدىك، ۇنامدى ەموسيا (كۇلكى، قۋانىش).
وزىنە ۇنەمى قاراپ، سىرت كەلبەتىن كۇتۋ – ءار ادامنىڭ وزىنە دە، قورشاعان ورتاسىنا دا جاعىمدى مىندەتى.
ءوز دەنساۋلىعىڭدى كۇتۋدى، تابيعاتتىڭ تابيعي فاكتورلارىن ەبىن تاۋىپ پايدالانۋدى ۇيرەنۋ كەرەك. ستيل ىزدەۋدە دارالىق، ەرەكشەلىك داعدى قالىپتاستىرۋ قاجەت.
جەكە باس گيگيەناسى
دەنى ساۋ، سىمباتتى بولۋ ءۇشىن تازالىق ەرەجەلەرىن ورىنداۋ ماڭىزدى. تازالىقتى ورىنداۋ از عانا نارسەدەن باستالادى: سۇلۋلىق جانە قول، اياق، ءتىس، شاش، تىرناق تازالىعىنا قامقورلىق جاساۋدان. سىرتتان كەلگەندە، تاماق جەۋ الدىندا قول جۋۋدى، ۇيىقتار الدىندا جانە تاڭەرتەڭ ءتىس تازالاۋدى، كۇندە كەشكىلىك دۋش قابىلداۋدى كۇندەلىكتى ادەتكە اينالدىرۋ كەرەك.
گيگيەنا
گيگيەنا قولدىڭ، اياقتىڭ، دەنەنىڭ، بەتتىڭ، ءتىستىڭ، شاشتىڭ، تىرناقتىڭ تازالىعى جونىندەگى قامقورلىقتان باستالادى.
دەنساۋلىق ءۇشىن جاقسى ۇيقىنىڭ ەرەجەسىن ساقتان ءجون: 1. ادام 11 - 12 جاسىندا كەمىندە 10 ساعات، ال 13 - 15 جاسىندا 9 ساعات ۇيىقتاۋى ءتيىس. ۇيقى قانباۋ شارشاۋعا، اشۋشاڭدىققا، جۇمىس قابىلەتىنىڭ تومەندەۋىنە الىپ كەلەدى. 2. كەشكى اس جەڭىل جانە ۇيىقتار الدىندا 2 ساعات بۇرىن ءىشىلۋى ءتيىس. 3. كەشكى استان كەيىنگى ۋاقىت تىنىش جاعدايدا ءوتۋى ءتيىس. 4. ءىش كيىمدى، شۇلىقتى ءجيى، ەكى كۇندە ءبىر اۋىستىرىپ تۇرۋ قاجەت. تۇنگى كويلەك نەمەسە پيجاما كيىپ الىپ ۇيىقتاۋ كەرەك.
تەمەكى ءتۇتىنىنىڭ قۇرامىنداعى زاتتاردىڭ قاتەرلى ىسىك (راك) اۋرۋلارىنىڭ دامۋىنا يكەمدەيتىنى بەلگىلى. الكوگولدى ىشىمدىكتەر، سىرا جۇيكە جۇيەسىن بۇزادى. ەسىرتكىلەر ادام ومىرىنە ءقاۋىپ توندىرەدى.
شاش كۇتىمى
ادەمى جانە قالىڭ شاش كىسىنى بەزەندىرىپ قانا قويمايدى، ونىڭ دەنساۋلىعىنىڭ جاقسى ەكەندىگىن دە كورسەتەدى. ادام باسىندا 80 مىڭنان 150 مىڭعا دەيىن شاش بولادى. ولار ءبىرىڭعاي بولمايدى. كۇندەلىكتى 100 تال شاشقا دەيىن ءتۇسىپ تۇرادى جانە سونشا تال شاش جاڭادان وسەدى. ءار جىل سايىن ولار 15 سم شاماسىندا ۇزارادى. شاشتىڭ ءۇش ءتۇرى بولادى: قۇرعاق، ورتاشا مايلى جانە مايلى.
قۇرعاق شاش – شاشتىڭ از دىمقىلدىعى جانە ماي بەزدەرىنىڭ مايدى از شىعارۋىنا بايلانىستى. ولار وتە نازىك جانە سىنعىش كەلەدى.
ورتاشا مايلى شاش – مايىسقاق جانە جىلتىر كەلەدى، سيرەك سىنادى. شاشتى ۋاقىتىمەن جۋىپ تۇرۋ جانە بەكىتۋ شاشتىڭ مايلىلىعى مەن دىمقىلدىعىن ساقتاۋعا كومەكتەسەدى.
مايلى شاش – شاش تەز تەرى مايىمەن مايلانادى، ول جۇمساق جانە كۇڭگىرت بولادى. مايلى شاشتى ءجيى جۋىپ تۇرۋ قاجەت.
شاشتى تۇرىنە جانە كىرلەۋىنە بايلانىستى اپتاسىنا 1 - 2 رەت جۋىپ تۇرۋ قاجەت.
كيىم كۇتىمى
كيىم، اياق كيىمدى تازا ۇستا، كويلەك، كوستيۋم، شالبارلار ءارقاشاندا ۇتىكتەلگەن بولۋ كەرەك. كيىم ىلگىشتى كيىم ولشەمىنە لايىقتاپ تاڭداپ، ءبىر ىلگىشكە ەكى كيىمنەن ارتىق ىلمەۋ كەرەك. توقىما بۇيىمداردى ۇقىپتى جيناپ، جاشىكتە، شكاف سورەلەرىندە ساقتا. كيىمدەگى كەيبىر داقتاردى ءوزىڭ كەتىرۋىڭە بولادى. الدىمەن قىلششىقپەن شاڭىن تازالاپ، سورعىش قاعاز ارقىلى ۇتىكتەۋ قاجەت. تۋشتىڭ، سىردىڭ داقتارىن سالقىن سۋمەن كەز كەلگەن جۋعىش ۇنتاعىمەن جۋىپ كەتىرۋگە بولادى.
جۋار الدىندا بۇيىمداردى ماتا تۇرىنە، تۇسىنە جانە كىرلەۋ دارەجەسىنە قاراي ءبولۋ قاجەت. اق بۇيىمداردى بويالعان بۇيىمدارمەن ارالاستىرىپ جۋۋعا بولمايدى. بۇيىمنىڭ بوياۋى شىعىپ، اق بۇيىمداردى بىلعايدى. جۋار الدىندا بۇيىمداردىڭ قالتالارىن بوسات. بويالعان ماقتا، كەنەپ ماتالاردى 60ºس سۋمەن جۋۋ قاجەت.
اياقكيىمگە قويىلاتىن گيگيەنالىق تالاپتار
1. اياقكيىم قان اينالۋعا كەدەرگى كەلتىرمەيتىندەي (تابان ءپىشىمى جانە ولشەمى) بولۋى قاجەت.
2. اياقكيىمدە اياقتى قىسپايتىنداي، باس بارماق تىرەلمەيتىندەي كەڭىستىك بولۋى كەرەك.
3. اياقكيىم جەڭىل، يىلگىش، جۇمساق بولعانى دۇرىس.
4. اياقكيىم وتە جىڭىشكە نەمەسە تار بولماۋى كەرەك. ( وكشەسى تىم بيىك بولسا، تاباننىڭ ءپىشىنى وزگەرىپ، ومىرتقا جوتاسى قيسايادى، ت. ب.).
ءىۇ. جاڭا ساباقتى بەكىتۋ.
1. سالاۋاتتى ءومىر سالتى دەگەنىمىز نە؟
2. سالاۋاتتى ءومىر سالتىنىڭ فاكتورلارى قانداي؟
3. جەكە باس گيگيەناسى دەگەنىمىز نە؟
4. گيگيەنا دەگەنىمىز نە؟
5. شاش كۇتىمى دەگەنىمىز نە؟
6. كيىم كۇتىمى دەگەنىمىز نە؟
ءۇ. ساباقتى قورىتۋ. بۇگىنگى ساباقتا ءبىز سالاۋاتتى ءومىر سالتى، كيىمدەردى كۇتۋ تۋرالى بىلدىك.
ءۇى. ۇيگە تاپسىرما. 189 - 198 بەت وقۋ. رەفەرات.
ءۇىI. وقۋشىنىڭ ءبىلىمىن باعالاۋ. باعا قويۋ.
ءۇىىى. جۇمىس ورنىن جيناۋ.
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلارعا سالاۋاتتى ءومىر سالتى، كيىمدەردى كۇتۋ تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ؛
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردى جيناقىلىققا، جۇيەلىلىككە، ويدى تۇجىرىمداي بىلۋگە ۇيرەتۋ؛
تاربيەلىك: ەڭبەك مادەنيەتىنە، ىسكەرلىككە، ۇقىپتىلىققا، ءوزارا كومەك كورسەتۋگە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق
ساباقتىڭ ءادىسى: تۇسىندىرمەلى، سۇراق - جاۋاپ
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: كيىم تۇرلەرى بۋكلەت، سلايد
ءپانارالىق بايلانىس: بيولوگيا
ساباق بارىسى
I. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
ا) سالەمدەسۋ ادەبى: سالەمدەسۋ، وقۋشىلاردىڭ كوڭىل - كۇيىنە، دەنساۋلىعىنا باسا نازار اۋدارۋ.
ءا) ساباققا قاتىسۋىن باقىلاۋ: جوق وقۋشىلاردى بەلگىلەۋ، كەزەكشىلەردى انىقتاۋ، قۇرالداردى تەكسەرۋ.
II. وتكەن ماتەريالدى ەسكە ءتۇسىرۋ
ا) ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ:
ءا) وتكەن ماتەريالدى پىسىقتاۋ:
1. قوناق قابىلداۋ ءتارتىبى قانداي؟
2. قوناق دەگەنىمىز نە؟
3. قانداي قوناق تۇرلەرى بار؟
4. اقشا دەگەنىمىز نە؟
5. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۆاليۋتاسى قانداي؟
6. باسپا باس ايىرباس دەگەنىمىز نە؟
ءىىى. جاڭا ساباق.
سالاۋاتتى ءومىر سالتىنىڭ فاكتورلارى
1. تاماقتانۋ (ۋاقىتىمەن).
2. تازالىق (شاش، تەرى، قول، اياق)، تازالىق قۇرالدارى (جەكە ءتىس ششەتكاسى، تاراق، سۇلگى).
3. كيىم مەن اياقكيىم تازالىعى.
4. تۇرعىنجايدىڭ تازالىعى.
5. فيزيكالىق بەلسەندىلىك (سپورت، ويىن، سۋدا ءجۇزۋ، ۆەلوسيپەد، كونكي، روليك تەبۋ، بي، ت. ب.).
6. شىنىعۋ. سەرۋەندەۋ.
دەنساۋلىققا زيانىن كەلتىرەتىن فاكتورلار
اۋرۋ – اعزا جۇمىسىنىڭ بەلگىلى ءبىر زياندى فاكتورلار كەسىرىنەن بۇزىلۋى.
رۋحاني دەنساۋلىق
ەتيكا – ادامنىڭ مىنەز - قۇلىق ەرەجەسى: ادەپتىلىك، ادالدىق، جاۋاپكەرشىلىك، كومەكتەسۋ، كوپشىلدىك، ۇنامدى ەموسيا (كۇلكى، قۋانىش).
وزىنە ۇنەمى قاراپ، سىرت كەلبەتىن كۇتۋ – ءار ادامنىڭ وزىنە دە، قورشاعان ورتاسىنا دا جاعىمدى مىندەتى.
ءوز دەنساۋلىعىڭدى كۇتۋدى، تابيعاتتىڭ تابيعي فاكتورلارىن ەبىن تاۋىپ پايدالانۋدى ۇيرەنۋ كەرەك. ستيل ىزدەۋدە دارالىق، ەرەكشەلىك داعدى قالىپتاستىرۋ قاجەت.
جەكە باس گيگيەناسى
دەنى ساۋ، سىمباتتى بولۋ ءۇشىن تازالىق ەرەجەلەرىن ورىنداۋ ماڭىزدى. تازالىقتى ورىنداۋ از عانا نارسەدەن باستالادى: سۇلۋلىق جانە قول، اياق، ءتىس، شاش، تىرناق تازالىعىنا قامقورلىق جاساۋدان. سىرتتان كەلگەندە، تاماق جەۋ الدىندا قول جۋۋدى، ۇيىقتار الدىندا جانە تاڭەرتەڭ ءتىس تازالاۋدى، كۇندە كەشكىلىك دۋش قابىلداۋدى كۇندەلىكتى ادەتكە اينالدىرۋ كەرەك.
گيگيەنا
گيگيەنا قولدىڭ، اياقتىڭ، دەنەنىڭ، بەتتىڭ، ءتىستىڭ، شاشتىڭ، تىرناقتىڭ تازالىعى جونىندەگى قامقورلىقتان باستالادى.
دەنساۋلىق ءۇشىن جاقسى ۇيقىنىڭ ەرەجەسىن ساقتان ءجون: 1. ادام 11 - 12 جاسىندا كەمىندە 10 ساعات، ال 13 - 15 جاسىندا 9 ساعات ۇيىقتاۋى ءتيىس. ۇيقى قانباۋ شارشاۋعا، اشۋشاڭدىققا، جۇمىس قابىلەتىنىڭ تومەندەۋىنە الىپ كەلەدى. 2. كەشكى اس جەڭىل جانە ۇيىقتار الدىندا 2 ساعات بۇرىن ءىشىلۋى ءتيىس. 3. كەشكى استان كەيىنگى ۋاقىت تىنىش جاعدايدا ءوتۋى ءتيىس. 4. ءىش كيىمدى، شۇلىقتى ءجيى، ەكى كۇندە ءبىر اۋىستىرىپ تۇرۋ قاجەت. تۇنگى كويلەك نەمەسە پيجاما كيىپ الىپ ۇيىقتاۋ كەرەك.
تەمەكى ءتۇتىنىنىڭ قۇرامىنداعى زاتتاردىڭ قاتەرلى ىسىك (راك) اۋرۋلارىنىڭ دامۋىنا يكەمدەيتىنى بەلگىلى. الكوگولدى ىشىمدىكتەر، سىرا جۇيكە جۇيەسىن بۇزادى. ەسىرتكىلەر ادام ومىرىنە ءقاۋىپ توندىرەدى.
شاش كۇتىمى
ادەمى جانە قالىڭ شاش كىسىنى بەزەندىرىپ قانا قويمايدى، ونىڭ دەنساۋلىعىنىڭ جاقسى ەكەندىگىن دە كورسەتەدى. ادام باسىندا 80 مىڭنان 150 مىڭعا دەيىن شاش بولادى. ولار ءبىرىڭعاي بولمايدى. كۇندەلىكتى 100 تال شاشقا دەيىن ءتۇسىپ تۇرادى جانە سونشا تال شاش جاڭادان وسەدى. ءار جىل سايىن ولار 15 سم شاماسىندا ۇزارادى. شاشتىڭ ءۇش ءتۇرى بولادى: قۇرعاق، ورتاشا مايلى جانە مايلى.
قۇرعاق شاش – شاشتىڭ از دىمقىلدىعى جانە ماي بەزدەرىنىڭ مايدى از شىعارۋىنا بايلانىستى. ولار وتە نازىك جانە سىنعىش كەلەدى.
ورتاشا مايلى شاش – مايىسقاق جانە جىلتىر كەلەدى، سيرەك سىنادى. شاشتى ۋاقىتىمەن جۋىپ تۇرۋ جانە بەكىتۋ شاشتىڭ مايلىلىعى مەن دىمقىلدىعىن ساقتاۋعا كومەكتەسەدى.
مايلى شاش – شاش تەز تەرى مايىمەن مايلانادى، ول جۇمساق جانە كۇڭگىرت بولادى. مايلى شاشتى ءجيى جۋىپ تۇرۋ قاجەت.
شاشتى تۇرىنە جانە كىرلەۋىنە بايلانىستى اپتاسىنا 1 - 2 رەت جۋىپ تۇرۋ قاجەت.
كيىم كۇتىمى
كيىم، اياق كيىمدى تازا ۇستا، كويلەك، كوستيۋم، شالبارلار ءارقاشاندا ۇتىكتەلگەن بولۋ كەرەك. كيىم ىلگىشتى كيىم ولشەمىنە لايىقتاپ تاڭداپ، ءبىر ىلگىشكە ەكى كيىمنەن ارتىق ىلمەۋ كەرەك. توقىما بۇيىمداردى ۇقىپتى جيناپ، جاشىكتە، شكاف سورەلەرىندە ساقتا. كيىمدەگى كەيبىر داقتاردى ءوزىڭ كەتىرۋىڭە بولادى. الدىمەن قىلششىقپەن شاڭىن تازالاپ، سورعىش قاعاز ارقىلى ۇتىكتەۋ قاجەت. تۋشتىڭ، سىردىڭ داقتارىن سالقىن سۋمەن كەز كەلگەن جۋعىش ۇنتاعىمەن جۋىپ كەتىرۋگە بولادى.
جۋار الدىندا بۇيىمداردى ماتا تۇرىنە، تۇسىنە جانە كىرلەۋ دارەجەسىنە قاراي ءبولۋ قاجەت. اق بۇيىمداردى بويالعان بۇيىمدارمەن ارالاستىرىپ جۋۋعا بولمايدى. بۇيىمنىڭ بوياۋى شىعىپ، اق بۇيىمداردى بىلعايدى. جۋار الدىندا بۇيىمداردىڭ قالتالارىن بوسات. بويالعان ماقتا، كەنەپ ماتالاردى 60ºس سۋمەن جۋۋ قاجەت.
اياقكيىمگە قويىلاتىن گيگيەنالىق تالاپتار
1. اياقكيىم قان اينالۋعا كەدەرگى كەلتىرمەيتىندەي (تابان ءپىشىمى جانە ولشەمى) بولۋى قاجەت.
2. اياقكيىمدە اياقتى قىسپايتىنداي، باس بارماق تىرەلمەيتىندەي كەڭىستىك بولۋى كەرەك.
3. اياقكيىم جەڭىل، يىلگىش، جۇمساق بولعانى دۇرىس.
4. اياقكيىم وتە جىڭىشكە نەمەسە تار بولماۋى كەرەك. ( وكشەسى تىم بيىك بولسا، تاباننىڭ ءپىشىنى وزگەرىپ، ومىرتقا جوتاسى قيسايادى، ت. ب.).
ءىۇ. جاڭا ساباقتى بەكىتۋ.
1. سالاۋاتتى ءومىر سالتى دەگەنىمىز نە؟
2. سالاۋاتتى ءومىر سالتىنىڭ فاكتورلارى قانداي؟
3. جەكە باس گيگيەناسى دەگەنىمىز نە؟
4. گيگيەنا دەگەنىمىز نە؟
5. شاش كۇتىمى دەگەنىمىز نە؟
6. كيىم كۇتىمى دەگەنىمىز نە؟
ءۇ. ساباقتى قورىتۋ. بۇگىنگى ساباقتا ءبىز سالاۋاتتى ءومىر سالتى، كيىمدەردى كۇتۋ تۋرالى بىلدىك.
ءۇى. ۇيگە تاپسىرما. 189 - 198 بەت وقۋ. رەفەرات.
ءۇىI. وقۋشىنىڭ ءبىلىمىن باعالاۋ. باعا قويۋ.
ءۇىىى. جۇمىس ورنىن جيناۋ.
You Might Also Like
-
PAINT رەداكتورىندا سۋرەت سالۋ كەزەڭدەرى (سلايد تۇرىندە)
