سالاۋاتتى ءومىر سۇرۋگە تاربيەلەۋ – ەلىمىزدىڭ ەرتەڭىن ويلاۋ
سالاۋاتتى ءومىر سۇرۋگە تاربيەلەۋ – ەلىمىزدىڭ ەرتەڭىن ويلاۋ
بيىلعى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ «الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق جاڭعىرتۋ – قازاقستان دامۋىنىڭ باستى باعىتى» اتتى قازاقستان حالقىنا جولداۋى ءومىردىڭ بارلىق سالاسىن قامتىدى. سونىڭ ىشىندە توقتالا كەتەتىن جايت، مەملەكەتىمىزدىڭ ەڭ باستى بايلىعى – ادام كاپيتالىنىڭ ساپالى ءوسۋى ماسەلەسى.
ساپا دەگەندە تەك قانا ادامنىڭ ءبىلىمى، تاربيەسى عانا ەمەس، ونىڭ دەنساۋلىعى دا قاراستىرىلاتىندىعى ايقىن. دەنى ساۋ ازامات ءوز وتانىن كوركەيتۋ، دامىتۋ جانە بايىتۋ ءۇشىن، العان ساپالى ءبىلىمى مەن تاربيەسىن پايدالانا وتىرىپ، ناتيجەلى ەڭبەك ەتەدى. ادامزات تاريحىنان بىلەتىنىمىز قاي ەلدىڭ بولماسىن دامۋ كورسەتكىشى حالقىنىڭ دەنساۋلىعى، ءبىلىمى مەن رۋحانياتى ارقىلى بىلىنەتىندىگى.
سوندىقتان ءار اتا-انا، ءمۇعالىم، تاربيەشىنىڭ الدىندا بالالاردىڭ ءبىلىم الۋىنىڭ ساپاسىن كوتەرىپ قانا قويماي، ونىڭ ءوز دەنساۋلىعىن ساقتاۋىن ءارقاشان نازاردان تىس قالدىرماۋ مىندەتى تۇر. دەنى مەن رۋحى ساۋ ازاماتتى تاربيەلەپ، وسىرۋدە ءبىز اقپارات جەتىسپەۋشىلىگىن سەزىنبەۋىمىز كەرەك جانە ول اقپارات بارىنشا ناقتى، ساپالى، شىنايى بولعانى ءجون.
وسى ماقساتتا رەسەي ەلىنە عانا ەمەس بۇكىل الەمگە تانىمال پسيحولوگ - دارىگەر، اكادەميك دميتريي ۆاسيليەۆيچ كولەسوۆتىڭ موسكۆا قالاسى، دروفا باسپاسىنان 2002جىلى شىققان «بولەزني پوۆەدەنيا. ۆوسپيتانيە زدوروۆوگو وبرازا جيزني» اتتى عىلىمي-تانىمدىق باسىلىمىنىڭ اۋدارماسىنان ءۇزىندى كەلتىرىلىپ وتىر.
دميتريي ۆاسيليەۆيچ كولەسوۆ – راو-نىڭ اكدەميگى، مەديسينا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پەدياتر-دارىگەر، پسيحولوگ، ءىرى عالىمداردىڭ ءبىرى. ول ءومىرىنىڭ سوڭىنا دەيىن ادامزات ءومىرىنىڭ قۇپياسىن اشۋعا تىرىسقان جان. جازعان ەڭبەكتەرىن قاراپايىم، جالپى وقىرمانعا تۇسىنىكتى تىلمەن جەتكىزە بىلگەن. ونىڭ ارتىندا قالعان ەڭبەكتەرى كوپ. سونىڭ ءبىرى «بولەزني پوۆەدەنيا. ۆوسپيتانيە زدوروۆوگو وبرازا جيزني» اتتى عىلىمي-تانىمدىق باسىلىمى.
بۇل اۋدارمادا بالانى جاس كەزىنەن باستاپ سالاۋاتتى ومىرگە تاربيەلەۋ جولدارى مەن «جامان» ادەتتەرگە، ولاردىڭ زياندىعىنا كوزىن جەتكىزە وتىرىپ، جيىركەنىشپەن قاراۋ، ارىلۋعا، ساۋىعۋعا اپاراتىن جولدار تۋرالى بەرىلگەن پسيحولوگ ءارى پەدياتر دارىگەردىڭ ءوز ىس-تاجىريبەسىنەن جيناقتاعان ناقتى اقىل-كەڭەستەرى ۇسىنىلىپ وتىر.
قازىرگى تاڭدا بالالار مەن جاسوسپىرىمدەر تاربيەسىندە وتە وزەكتى بولىپ وتىرعان سالاۋاتتى ءومىر سالتىن ناسيحاتتاۋعا ارنالعان بۇل باسىلىمدى اتا-انالار، تاربيەشىلەر مەن مۇعالىمدەر، جالپى وقىرمان قاۋىم سالاۋاتتى ءومىر سۇرۋگە باستايتىن اقىل - كەڭەس بەرەر كومەكشى وقۋ قۇرالى رەتىندە پايدالانا الادى.
مازمۇنى
ءى. اتا-انانىڭ ەرتە جاستان بالانى سالاۋاتتى ءومىر سۇرۋگە تاربيەلەۋ ارقىلى مىنەز-قۇلقىن تاربيەلەۋى.
ءىى. سالاۋاتتى ءومىر سۇرۋگە كەدەرگى كەلتىرەتىن مىنەز-قۇلىق اۋرۋلارىنىڭ پسيحولوگيالىق نەگىزدەرى
3. عىلىمي-تانىمدىق باسىلىمدى قازاق تىلىنە اۋدارۋ ءۇشىن قولدانىلعان ادەبيەتتەر.
ءى. اتا-انانىڭ ەرتە جاستان بالانى سالاۋاتتى ءومىر سۇرۋگە تاربيەلەۋ ارقىلى مىنەز-قۇلقىن تاربيەلەۋى.
مىنەز-قۇلىق اۋرۋلارىنىڭ كوزىن مىندەتتى تۇردە بالالىق شاقتان ىزدەيمىز.
ادامنىڭ پسيحيكالىق دامۋى ءومىر بويى جۇرەدى. اسىرەسە العاشقى ءۇش جىلدا قارقىندى بولادى. بالا باسقا ادامدارمەن قارىم-قاتىناستا بولا وتىرىپ، قوعامدا ءومىر سۇرە وتىرىپ قانا «ادامعا» اينالا الادى. بالا قانداي ادام بولىپ شىعادى، وعان وسى وسكەن ورتاسى اسەر ەتەدى. ەڭ ءبىرىنشى كورەتىن، تاربيە الاتىن ادامدارى ارينە اناسى مەن اكەسى. اسىرەسە دۇنيەگە كەلگەن العاشقى ايلاردىڭ اسەرى مول. اناسىمەن بولعان سايىن بالانىڭ ءوزى سابىرلى، بايسالدى بولا تۇسەدى.
تاربيەنىڭ كەلەسى شارتى: اتا-انانىڭ بالاسىنىڭ مىنەز-قۇلىقتارىنداعى ەرەكشەلىكتەرىنە، وزگەرىستەرىنە ۇنەمى ءارى ۋاقىتىلى نازار اۋدارىپ وتىرۋى: قۇپتاۋ، قۇپتاماۋ، جۇمساق نەمەسە قاتتىلاۋ داۋىسپەن ءوز پىكىرىن ءبىلدىرىپ وتىرۋ.
بۇل قۇلىقتىق - يماندىلىق تاربيەنىڭ نەگىزى دەسەك بولادى. قورشاعان ورتانىڭ اسەرى ارقىلى يماندىلىقتىڭ ولشەمى قالىپتاسادى. قۇلىقتىق - يماندىلىق تاربيە بالانىڭ قورشاعان ورتادان الاتىن، كورەتىن جاعىمدى - جاعىمسىز بايلانىستار، ءار ءتۇرلى جاعداياتتارعا بايلانىستى بەرىلەدى.
تاربيەنىڭ تاعى ءبىر شارتى: بالانىڭ مىنەز-قۇلقىنىڭ ءبىر جاقتى، بىرەگەي باعالانۋى. بالا بىرتە-بىرتە بولجاۋ مەحانيزمىن مەڭگەرەدى: بۇلاي ىستەسەم - وسىلاي بولادى، ال باسقاشا – باسقا بولادى. بۇل مەحانيزم ءوز مىنەز-قۇلقىنىڭ قۇلىقتىق - يماندىلىعىن رەتتەۋشى نەگىز بولادى.
ءجاسوسپىرىمنىڭ وزىنە دە اتا-اناسىنا دا «ءجاسوسپىرىم شاق» قيىن كەزەڭ بولىپ ەسەپتەلەدى. جىلدام ءوسۋى، سوماتيكالىق دامۋى، جىنىستىق جەتىلۋى جانە قورشاعان ورتامەن قارىم-قاتىناسىنىڭ كۇردەلەنۋى، اسىرەسە وزگە جىنىس وكىلىمەن قارىم-قاتىناسىنىڭ ەرەكشەلەنۋى.
وسى كەزەڭدە ءجاسوسپىرىمنىڭ جالپى جاعدايى، كوڭىل-كۇيى ناشارلاپ، اۋرۋلارى شيەلەنىسۋى مۇمكىن. ەڭ باستى پسيحولوگيالىق قيىندىق: ءجاسوسپىرىمنىڭ اتا-اناسىمەن قارىم-قاتىناسىنىڭ وزگەرۋى. وسى كەزەڭدە بۇرىن العان تاربيەسىنىڭ كەمشىلىك - اقاۋلارى انىقتالىپ، كورىنە باستايدى.
اتا-انالارعا بىرنەشە تاربيەلىك قىزمەت جۇكتەلگەن:
- قورعاۋ جانە مورالدىق قولداۋ،
- باقىلاۋ جانە كوڭىل-كۇيى، جالپى جاعدايىن قاراۋ،
- قارىم-قاتىناسىنىڭ تۇراقتالۋىنا جاعداي جاساۋ: قانداي جاعدايعا تۇسسە دە، كىممەن قارىم-قاتىناس جاساسا دا تۋعان ءۇيى مەن اتا-اناسى ول ءۇشىن ءاردايىم - قۇندىلىق بولۋى كەرەك.
قازاق تىلىنە اۋدارعان:قىزىلوردا قالاسىنداعى
مانشۇك مامەتوۆا اتىنداعى گۋمانيتارلىق كوللەدجدىڭ
ءرواب ادىسكەرى داۋلەتبايەۆا گۇلزيرا
بيىلعى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ «الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق جاڭعىرتۋ – قازاقستان دامۋىنىڭ باستى باعىتى» اتتى قازاقستان حالقىنا جولداۋى ءومىردىڭ بارلىق سالاسىن قامتىدى. سونىڭ ىشىندە توقتالا كەتەتىن جايت، مەملەكەتىمىزدىڭ ەڭ باستى بايلىعى – ادام كاپيتالىنىڭ ساپالى ءوسۋى ماسەلەسى.
ساپا دەگەندە تەك قانا ادامنىڭ ءبىلىمى، تاربيەسى عانا ەمەس، ونىڭ دەنساۋلىعى دا قاراستىرىلاتىندىعى ايقىن. دەنى ساۋ ازامات ءوز وتانىن كوركەيتۋ، دامىتۋ جانە بايىتۋ ءۇشىن، العان ساپالى ءبىلىمى مەن تاربيەسىن پايدالانا وتىرىپ، ناتيجەلى ەڭبەك ەتەدى. ادامزات تاريحىنان بىلەتىنىمىز قاي ەلدىڭ بولماسىن دامۋ كورسەتكىشى حالقىنىڭ دەنساۋلىعى، ءبىلىمى مەن رۋحانياتى ارقىلى بىلىنەتىندىگى.
سوندىقتان ءار اتا-انا، ءمۇعالىم، تاربيەشىنىڭ الدىندا بالالاردىڭ ءبىلىم الۋىنىڭ ساپاسىن كوتەرىپ قانا قويماي، ونىڭ ءوز دەنساۋلىعىن ساقتاۋىن ءارقاشان نازاردان تىس قالدىرماۋ مىندەتى تۇر. دەنى مەن رۋحى ساۋ ازاماتتى تاربيەلەپ، وسىرۋدە ءبىز اقپارات جەتىسپەۋشىلىگىن سەزىنبەۋىمىز كەرەك جانە ول اقپارات بارىنشا ناقتى، ساپالى، شىنايى بولعانى ءجون.
وسى ماقساتتا رەسەي ەلىنە عانا ەمەس بۇكىل الەمگە تانىمال پسيحولوگ - دارىگەر، اكادەميك دميتريي ۆاسيليەۆيچ كولەسوۆتىڭ موسكۆا قالاسى، دروفا باسپاسىنان 2002جىلى شىققان «بولەزني پوۆەدەنيا. ۆوسپيتانيە زدوروۆوگو وبرازا جيزني» اتتى عىلىمي-تانىمدىق باسىلىمىنىڭ اۋدارماسىنان ءۇزىندى كەلتىرىلىپ وتىر.
دميتريي ۆاسيليەۆيچ كولەسوۆ – راو-نىڭ اكدەميگى، مەديسينا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پەدياتر-دارىگەر، پسيحولوگ، ءىرى عالىمداردىڭ ءبىرى. ول ءومىرىنىڭ سوڭىنا دەيىن ادامزات ءومىرىنىڭ قۇپياسىن اشۋعا تىرىسقان جان. جازعان ەڭبەكتەرىن قاراپايىم، جالپى وقىرمانعا تۇسىنىكتى تىلمەن جەتكىزە بىلگەن. ونىڭ ارتىندا قالعان ەڭبەكتەرى كوپ. سونىڭ ءبىرى «بولەزني پوۆەدەنيا. ۆوسپيتانيە زدوروۆوگو وبرازا جيزني» اتتى عىلىمي-تانىمدىق باسىلىمى.
بۇل اۋدارمادا بالانى جاس كەزىنەن باستاپ سالاۋاتتى ومىرگە تاربيەلەۋ جولدارى مەن «جامان» ادەتتەرگە، ولاردىڭ زياندىعىنا كوزىن جەتكىزە وتىرىپ، جيىركەنىشپەن قاراۋ، ارىلۋعا، ساۋىعۋعا اپاراتىن جولدار تۋرالى بەرىلگەن پسيحولوگ ءارى پەدياتر دارىگەردىڭ ءوز ىس-تاجىريبەسىنەن جيناقتاعان ناقتى اقىل-كەڭەستەرى ۇسىنىلىپ وتىر.
قازىرگى تاڭدا بالالار مەن جاسوسپىرىمدەر تاربيەسىندە وتە وزەكتى بولىپ وتىرعان سالاۋاتتى ءومىر سالتىن ناسيحاتتاۋعا ارنالعان بۇل باسىلىمدى اتا-انالار، تاربيەشىلەر مەن مۇعالىمدەر، جالپى وقىرمان قاۋىم سالاۋاتتى ءومىر سۇرۋگە باستايتىن اقىل - كەڭەس بەرەر كومەكشى وقۋ قۇرالى رەتىندە پايدالانا الادى.
مازمۇنى
ءى. اتا-انانىڭ ەرتە جاستان بالانى سالاۋاتتى ءومىر سۇرۋگە تاربيەلەۋ ارقىلى مىنەز-قۇلقىن تاربيەلەۋى.
ءىى. سالاۋاتتى ءومىر سۇرۋگە كەدەرگى كەلتىرەتىن مىنەز-قۇلىق اۋرۋلارىنىڭ پسيحولوگيالىق نەگىزدەرى
3. عىلىمي-تانىمدىق باسىلىمدى قازاق تىلىنە اۋدارۋ ءۇشىن قولدانىلعان ادەبيەتتەر.
ءى. اتا-انانىڭ ەرتە جاستان بالانى سالاۋاتتى ءومىر سۇرۋگە تاربيەلەۋ ارقىلى مىنەز-قۇلقىن تاربيەلەۋى.
مىنەز-قۇلىق اۋرۋلارىنىڭ كوزىن مىندەتتى تۇردە بالالىق شاقتان ىزدەيمىز.
ادامنىڭ پسيحيكالىق دامۋى ءومىر بويى جۇرەدى. اسىرەسە العاشقى ءۇش جىلدا قارقىندى بولادى. بالا باسقا ادامدارمەن قارىم-قاتىناستا بولا وتىرىپ، قوعامدا ءومىر سۇرە وتىرىپ قانا «ادامعا» اينالا الادى. بالا قانداي ادام بولىپ شىعادى، وعان وسى وسكەن ورتاسى اسەر ەتەدى. ەڭ ءبىرىنشى كورەتىن، تاربيە الاتىن ادامدارى ارينە اناسى مەن اكەسى. اسىرەسە دۇنيەگە كەلگەن العاشقى ايلاردىڭ اسەرى مول. اناسىمەن بولعان سايىن بالانىڭ ءوزى سابىرلى، بايسالدى بولا تۇسەدى.
تاربيەنىڭ كەلەسى شارتى: اتا-انانىڭ بالاسىنىڭ مىنەز-قۇلىقتارىنداعى ەرەكشەلىكتەرىنە، وزگەرىستەرىنە ۇنەمى ءارى ۋاقىتىلى نازار اۋدارىپ وتىرۋى: قۇپتاۋ، قۇپتاماۋ، جۇمساق نەمەسە قاتتىلاۋ داۋىسپەن ءوز پىكىرىن ءبىلدىرىپ وتىرۋ.
بۇل قۇلىقتىق - يماندىلىق تاربيەنىڭ نەگىزى دەسەك بولادى. قورشاعان ورتانىڭ اسەرى ارقىلى يماندىلىقتىڭ ولشەمى قالىپتاسادى. قۇلىقتىق - يماندىلىق تاربيە بالانىڭ قورشاعان ورتادان الاتىن، كورەتىن جاعىمدى - جاعىمسىز بايلانىستار، ءار ءتۇرلى جاعداياتتارعا بايلانىستى بەرىلەدى.
تاربيەنىڭ تاعى ءبىر شارتى: بالانىڭ مىنەز-قۇلقىنىڭ ءبىر جاقتى، بىرەگەي باعالانۋى. بالا بىرتە-بىرتە بولجاۋ مەحانيزمىن مەڭگەرەدى: بۇلاي ىستەسەم - وسىلاي بولادى، ال باسقاشا – باسقا بولادى. بۇل مەحانيزم ءوز مىنەز-قۇلقىنىڭ قۇلىقتىق - يماندىلىعىن رەتتەۋشى نەگىز بولادى.
ءجاسوسپىرىمنىڭ وزىنە دە اتا-اناسىنا دا «ءجاسوسپىرىم شاق» قيىن كەزەڭ بولىپ ەسەپتەلەدى. جىلدام ءوسۋى، سوماتيكالىق دامۋى، جىنىستىق جەتىلۋى جانە قورشاعان ورتامەن قارىم-قاتىناسىنىڭ كۇردەلەنۋى، اسىرەسە وزگە جىنىس وكىلىمەن قارىم-قاتىناسىنىڭ ەرەكشەلەنۋى.
وسى كەزەڭدە ءجاسوسپىرىمنىڭ جالپى جاعدايى، كوڭىل-كۇيى ناشارلاپ، اۋرۋلارى شيەلەنىسۋى مۇمكىن. ەڭ باستى پسيحولوگيالىق قيىندىق: ءجاسوسپىرىمنىڭ اتا-اناسىمەن قارىم-قاتىناسىنىڭ وزگەرۋى. وسى كەزەڭدە بۇرىن العان تاربيەسىنىڭ كەمشىلىك - اقاۋلارى انىقتالىپ، كورىنە باستايدى.
اتا-انالارعا بىرنەشە تاربيەلىك قىزمەت جۇكتەلگەن:
- قورعاۋ جانە مورالدىق قولداۋ،
- باقىلاۋ جانە كوڭىل-كۇيى، جالپى جاعدايىن قاراۋ،
- قارىم-قاتىناسىنىڭ تۇراقتالۋىنا جاعداي جاساۋ: قانداي جاعدايعا تۇسسە دە، كىممەن قارىم-قاتىناس جاساسا دا تۋعان ءۇيى مەن اتا-اناسى ول ءۇشىن ءاردايىم - قۇندىلىق بولۋى كەرەك.
قازاق تىلىنە اۋدارعان:قىزىلوردا قالاسىنداعى
مانشۇك مامەتوۆا اتىنداعى گۋمانيتارلىق كوللەدجدىڭ
ءرواب ادىسكەرى داۋلەتبايەۆا گۇلزيرا
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
تاقىرىبى: ءا.سارسەنبايەۆ «حالىققا جەتكىز كۇيىمدى» (سلايد-1)
-
ءاربىر ءمۇعالىمنىڭ نەگىزگى ماقساتى – ساباق ساپاسىن كوتەرۋ، ءتۇرىن جەتىلدىرۋ، وقۋشىلاردىڭ ساباققا دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ، ولاردىڭ ىزدەنۋىن، تانىمىن قالىپتاستىرۋ. وسى ماقساتتا فيزيكا پانىندە ءارتۇرل...
