ساقتاردىڭ تاۋەلسىزدىك ءۇشىن كۇرەسى
6 سىنىپ
تاقىرىبى: ساقتاردىڭ تاۋەلسىزدىك ءۇشىن كۇرەسى
ماقساتى: ساق تايپالارىنىڭ ەل قورعاۋداعى ەرلىكتەرى تۋرالى تولىق تۇسىنىك بەرۋ. وقۋشىلاردىڭ قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ، ءوز بەتىنشە جۇمىس جاساۋىنا ىقپال جاساۋ، باعىت - باعدار بەرۋ. جەرىن، ەلىن قورعاعان ەرجۇرەك ساق تايپالارىنىڭ ەرلىگىنە وقۋشىلاردىڭ كوڭىلىن اۋدارا وتىرىپ، ولاردىڭ بويىندا پاتريوتتىق سەزىم قالىپتاستىرىپ، ۇلتجاندىلىققا باۋلۋ. كۇتىلەتىن ناتيجە: - تاقىرىپتىڭ نەگىزگى يدەياسىن تانىتۋ - وقۋشىلاردىڭ سويلەۋ مادەنيەتىن ارتتىرۋ، پىكىر ايتۋ داعدىلارىن جەتىلدىرۋ، توپتىق جۇمىس ارقىلى وقۋشىلاردى وزىندىك ىزدەنىسكە باعىتتاۋ. - تاقىرىپتى تالداۋ ارقىلى سىني ويلاۋ، ءوز كوزقاراسىن جەتكىزۋ، دالەلدەي ءبىلۋ، وزگەنى تىڭداي، تۇجىرىم جاساۋ ءبىلۋ قابىلەتتەرىن جەتىلدىرۋ كورنەكىلىكتەر: اكت، ماركەر، ستيكەر، كارتا، تەست
ءى. ۇيىمداستىرۋ.
وقۋشىلارمەن سالەمدەسۋ، سىنىپتى تۇگەندەۋ، ساباققا نازار اۋدارتۋ بەرىلگەن سمايليكتەر ارقىلى 4 توپقا توپتاسىپ، سمايليكتەگى كوڭىل - كۇيدى كورسەتۋ
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىمەن جۇمىس.
سىنىپ وقۋشىلارىن ءۇش توپقا ءبولۋ: توپتىڭ اتىن تاڭداۋ
1 - توپ: «»
2 - توپ: «» 3 - توپ: «» 4 - توپ: «» «جۇلدىزدى ساعات ويىنى»
وقۋشىلار الدارىنداعى التىن ساندىقتىڭ ىشىندەگى سۇراقتاردى الىپ، سول جەردە جاۋاپ بەرۋ.
1. ساقتار ب. ز. ب قاي كەزەڭدە ءومىر ءسۇردى؟
2. ساقتار قانداي شارۋاشىلىقپەن اينالىسقان؟
4. گەرودوت ساقتاردى قالاي اتادى؟
5. ساقتار مەكەندەگەن ايماقتارى؟
6. گرەك تاريحشىلارى ساقتاردى قالاي دەپ سيپاتتادى؟
7. «راتايشتار» دەگەن كىمدەر؟
6. ساقتاردى اسا جوعارى قۇرمەتتەپ، الەمدەگى ەڭ ءادىل ەڭ شىنشىل حالىق دەپ اتاعان كىمدەر؟
7. ساقتار تۋرالى دەرەكتەردى جازعان كىمدەر؟
8. گرەك اۆتورى كتەسيي ساق ايەلدەرى تۋرالى قالاي دەپ باياندايدى؟
9. «ساق» ءسوزىنىڭ ماعىناسى پارسى جازبالارىندا؟
10. ساقتاردىڭ باتىستاعى كورشىلەس جاتقان تايپالارى كىمدەر؟
11. ساق پاتشايىمىنان كىمدەردى بىلەسىز؟
12. تاريح اتاسى؟
13. ساق مالشىلارىنىڭ اراسىندا «سەگىز اياقتىلار» دەگەندەر كەزدەستى. ولار كىمدەر؟
14. ساقتار قانداي باسپانادا تۇردى؟
15. ساق قوعامى نەشە توپتان تۇردى جانە ولاردىڭ كيىمدەرى قانداي تۇستە بولدى؟
دۇرىس جاۋاپ بەرگەن وقۋشىلاردى ماراپاتتاپ، سمايليكتەر تاراتۋ.
(4 - توپقا 4 ءتۇرلى تاپسىرمالار بەرۋ) 1 - توپ. سۋرەت بويىنشا اۋىزشا اڭگىمە قۇراستىر (توميريس، ساق جاۋىنگەرلەرىنىڭ سۋرەتى) 2 - توپ. ساقتار تۇرمىسىندا قازىرگى ءبىزدىڭ ومىرىمىزگە ءتان قانداي ۇقساستىقتار، ايىرماشىلىقتار بار. 3 - توپ. ساقتار شارۋاشىلىقتىڭ قاي تۇرىمەن اينالىسقان؟ ولاردان قانداي ءونىم العان؟ 4 - توپ. ءدىني - نانىم سەنىمدەرى، بۇگىنگى كۇنمەن سالىستىرۋ جاڭا ساباق: «قار ءۇيىندىسى» ءادىسى بويىنشا تاقىرىپتى توپپەن تالداۋ، ءبىر - بىرىنە سۇراق جولدايدى. 1 - توپ. كير اسكەرىنىڭ باسىپ كىرۋى 2 - توپ. شىراقتىڭ ەرلىگى. 3 - توپ. الەكساندر ماكەدونسكيي ساق ەلىنە جورىعى 4 - توپ: توميريس پەن كيردىڭ شايقاسى تۋرالى
تەاترلاندىرىلعان كورىنىس. 1، 2 - توپ. اينالا قورشاعان پارسى جاۋىنگەرلەرى، ورتادا ادەمى كيىنگەن كير پاتشا. ول بىلاي دەپ ءسوز باستادى:- ساق پاتشاسى توميريس – ءبىز ءۇشىن وتە ءقاۋىپتى جاۋ. سوندىقتان جاۋدى اشىق ايقاستا كۇشپەن الۋدان گورى ايلامەن قولعا ءتۇسىرۋ ءتيىمدى. مەنىڭ جوسپارىم مىناداي. جان - جاقتى داۋىستار: - ايتىڭىز، تىڭداپ وتىرمىز. - ءبىز ءسىزدى ۇياتقا قالدىرمايمىز. كير پاتشا ورنىنان تۇرىپ، ءارلى – بەرلى ءجۇرىپ، قولىنداعى ادەمى اسا تاياعىن جوعارى كوتەرىپ، بىلاي دەيدى: - داريادان ءوتىپ، جاۋدىڭ شەگىنگەن جەرىن ەدەيىن باسا - كوكتەپ بارايىق تا مىناداي ايلا جاسايىق. ءوز قوسىمىزدا كوپ قوي سويايىق تا، مول ەتىپ اس - سۋ ازىرلەيىك. اسىرەسە، شاراپ جاعى مول بولسىن. وسىنىڭ ءبارىن ازىرلەپ بولعان سوڭ، ورنىمىزعا ءبىراز عانا جاۋىنگەردى قالدىرىپ، وزگەمىز تىعىلىپ وتىرامىز دەيدى. مەنىڭ ويىمشا، جاۋ قالعان از قولدى جەڭگەننەن كەيىن، تاۋ بولىپ ءۇيىلىپ تۇرعان تاماقتى اتتاپ كەتە المايدى، جابىلىپ تارپا باس سالادى. تاماققا كەڭەلىپ، شاراپقا ماس بولعان جاۋعا ودان ءارى نە ىستەۋ كەرەك دەپ ويلايسىڭدار، مەنىڭ جاۋىنگەرلەرىم؟ - جاۋدى جاتقان جەرىندە قۇرتۋ كەرەك! - دۇرىس، دۇرىس - وتە قونىمدى - جاۋدى جايراتامىز دەدى!- دەدى جاۋىنگەرلەر جارىسا جۇرگىزۋشى: مىنە، بالالار، جەڭىس جەلىكتىرگەن ساق جاۋىنگەرلەرى جانىندا جاۋ بار ەكەنىن ەستەن شىعارىپ، ءپىسىپ، جەۋشىسىن كۇتىپ تۇرعان تاماقتى تويا جەپ، شاراپ ءىشىپ، الاڭسىز ۇيقىعا كەتەدى. وسىنى كۇتكەن پارسىلار ساقتاردى شەتىنەن قىرىپ، ءبىرازىن تۇتقىنعا الادى. وسى تۇتقىنعا الىنعانداردىڭ ىشىندە ءتوميريستىڭ دە سۇيىكتى، جالعىز ۇلى سپارگاپيس تە بولدى. تۇتقىنعا تۇسكەن سپارگاپيس ماستىعىنان ايىعىپ، قانداي كۇيگە ۇشىراعانىن سەزگەن سوڭ، قاسىندا تۇرعان پارسى جاۋىنگەرىنىڭ قارۋىن جۇلىپ الىپ، ءوزىن - ءوزى ولتىرەدى.
ساقتاردان كەلگەن حات
1. «كير پاتشا ساقتاردى اشىق ايقاستا كۇشپەن الۋدان گورى ايلامەن السىرەتۋ جاعىنىڭ ءتيىمدى ەكەنىن ەسكەردى»دەگەندى قالاي تۇسىنەسىز؟
2. توميريستىڭ ۇلى سپارگاپيس باستاعان ساق اسكەرىنىڭ پارسىلاردان جەڭىلۋىنىڭ نەگىزگى سەبەپتەرى نەدە دەپ ويلايسىڭدار؟
3. سپارگاپيس نەگە بۇنداي ارەكەتكە باردى؟
4. وسى كورىنىستەن كەيىن سەندەر قانداي قورىتىندى جاسايسىزدار؟
5. سۇيىكتى ۇلى مەن شەپ بۇزار جاۋىنگەرلەرىنىڭ قايعىلى حابارىن العان توميريس كيرگە جاۋشى ارقىلى جولداعان حاتىندا نە ايتتى؟
- بۇل كورىنىستىڭ تاربيەلىك ءمانى بارما؟ (وتان قورعاۋ وتە جاۋاپتى، ەشقاشان جاۋىڭا جەنبە، ادامدار شاراپ ىشۋدەن اۋلاق بولۋلارى كەرەك، باسشى ادام جان - جاقتى ءبارىن ويلاۋى كەرەك).
ورال قالاسىنىڭ
م. ب. ىقسانوۆ اتىنداعى جوبب №36 مەكتەپ
تاريح ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى: سادىكوۆا جانار امانگەلدييەۆنا
ساقتاردىڭ تاۋەلسىزدىك ءۇشىن كۇرەسى جۇكتەۋ
ساقتاردىڭ تاۋەلسىزدىك ءۇشىن كۇرەسى سلايد جۇكتەۋ
تاقىرىبى: ساقتاردىڭ تاۋەلسىزدىك ءۇشىن كۇرەسى
ماقساتى: ساق تايپالارىنىڭ ەل قورعاۋداعى ەرلىكتەرى تۋرالى تولىق تۇسىنىك بەرۋ. وقۋشىلاردىڭ قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ، ءوز بەتىنشە جۇمىس جاساۋىنا ىقپال جاساۋ، باعىت - باعدار بەرۋ. جەرىن، ەلىن قورعاعان ەرجۇرەك ساق تايپالارىنىڭ ەرلىگىنە وقۋشىلاردىڭ كوڭىلىن اۋدارا وتىرىپ، ولاردىڭ بويىندا پاتريوتتىق سەزىم قالىپتاستىرىپ، ۇلتجاندىلىققا باۋلۋ. كۇتىلەتىن ناتيجە: - تاقىرىپتىڭ نەگىزگى يدەياسىن تانىتۋ - وقۋشىلاردىڭ سويلەۋ مادەنيەتىن ارتتىرۋ، پىكىر ايتۋ داعدىلارىن جەتىلدىرۋ، توپتىق جۇمىس ارقىلى وقۋشىلاردى وزىندىك ىزدەنىسكە باعىتتاۋ. - تاقىرىپتى تالداۋ ارقىلى سىني ويلاۋ، ءوز كوزقاراسىن جەتكىزۋ، دالەلدەي ءبىلۋ، وزگەنى تىڭداي، تۇجىرىم جاساۋ ءبىلۋ قابىلەتتەرىن جەتىلدىرۋ كورنەكىلىكتەر: اكت، ماركەر، ستيكەر، كارتا، تەست
ءى. ۇيىمداستىرۋ.
وقۋشىلارمەن سالەمدەسۋ، سىنىپتى تۇگەندەۋ، ساباققا نازار اۋدارتۋ بەرىلگەن سمايليكتەر ارقىلى 4 توپقا توپتاسىپ، سمايليكتەگى كوڭىل - كۇيدى كورسەتۋ
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىمەن جۇمىس.
سىنىپ وقۋشىلارىن ءۇش توپقا ءبولۋ: توپتىڭ اتىن تاڭداۋ
1 - توپ: «»
2 - توپ: «» 3 - توپ: «» 4 - توپ: «» «جۇلدىزدى ساعات ويىنى»
وقۋشىلار الدارىنداعى التىن ساندىقتىڭ ىشىندەگى سۇراقتاردى الىپ، سول جەردە جاۋاپ بەرۋ.
1. ساقتار ب. ز. ب قاي كەزەڭدە ءومىر ءسۇردى؟
2. ساقتار قانداي شارۋاشىلىقپەن اينالىسقان؟
4. گەرودوت ساقتاردى قالاي اتادى؟
5. ساقتار مەكەندەگەن ايماقتارى؟
6. گرەك تاريحشىلارى ساقتاردى قالاي دەپ سيپاتتادى؟
7. «راتايشتار» دەگەن كىمدەر؟
6. ساقتاردى اسا جوعارى قۇرمەتتەپ، الەمدەگى ەڭ ءادىل ەڭ شىنشىل حالىق دەپ اتاعان كىمدەر؟
7. ساقتار تۋرالى دەرەكتەردى جازعان كىمدەر؟
8. گرەك اۆتورى كتەسيي ساق ايەلدەرى تۋرالى قالاي دەپ باياندايدى؟
9. «ساق» ءسوزىنىڭ ماعىناسى پارسى جازبالارىندا؟
10. ساقتاردىڭ باتىستاعى كورشىلەس جاتقان تايپالارى كىمدەر؟
11. ساق پاتشايىمىنان كىمدەردى بىلەسىز؟
12. تاريح اتاسى؟
13. ساق مالشىلارىنىڭ اراسىندا «سەگىز اياقتىلار» دەگەندەر كەزدەستى. ولار كىمدەر؟
14. ساقتار قانداي باسپانادا تۇردى؟
15. ساق قوعامى نەشە توپتان تۇردى جانە ولاردىڭ كيىمدەرى قانداي تۇستە بولدى؟
دۇرىس جاۋاپ بەرگەن وقۋشىلاردى ماراپاتتاپ، سمايليكتەر تاراتۋ.
(4 - توپقا 4 ءتۇرلى تاپسىرمالار بەرۋ) 1 - توپ. سۋرەت بويىنشا اۋىزشا اڭگىمە قۇراستىر (توميريس، ساق جاۋىنگەرلەرىنىڭ سۋرەتى) 2 - توپ. ساقتار تۇرمىسىندا قازىرگى ءبىزدىڭ ومىرىمىزگە ءتان قانداي ۇقساستىقتار، ايىرماشىلىقتار بار. 3 - توپ. ساقتار شارۋاشىلىقتىڭ قاي تۇرىمەن اينالىسقان؟ ولاردان قانداي ءونىم العان؟ 4 - توپ. ءدىني - نانىم سەنىمدەرى، بۇگىنگى كۇنمەن سالىستىرۋ جاڭا ساباق: «قار ءۇيىندىسى» ءادىسى بويىنشا تاقىرىپتى توپپەن تالداۋ، ءبىر - بىرىنە سۇراق جولدايدى. 1 - توپ. كير اسكەرىنىڭ باسىپ كىرۋى 2 - توپ. شىراقتىڭ ەرلىگى. 3 - توپ. الەكساندر ماكەدونسكيي ساق ەلىنە جورىعى 4 - توپ: توميريس پەن كيردىڭ شايقاسى تۋرالى
تەاترلاندىرىلعان كورىنىس. 1، 2 - توپ. اينالا قورشاعان پارسى جاۋىنگەرلەرى، ورتادا ادەمى كيىنگەن كير پاتشا. ول بىلاي دەپ ءسوز باستادى:- ساق پاتشاسى توميريس – ءبىز ءۇشىن وتە ءقاۋىپتى جاۋ. سوندىقتان جاۋدى اشىق ايقاستا كۇشپەن الۋدان گورى ايلامەن قولعا ءتۇسىرۋ ءتيىمدى. مەنىڭ جوسپارىم مىناداي. جان - جاقتى داۋىستار: - ايتىڭىز، تىڭداپ وتىرمىز. - ءبىز ءسىزدى ۇياتقا قالدىرمايمىز. كير پاتشا ورنىنان تۇرىپ، ءارلى – بەرلى ءجۇرىپ، قولىنداعى ادەمى اسا تاياعىن جوعارى كوتەرىپ، بىلاي دەيدى: - داريادان ءوتىپ، جاۋدىڭ شەگىنگەن جەرىن ەدەيىن باسا - كوكتەپ بارايىق تا مىناداي ايلا جاسايىق. ءوز قوسىمىزدا كوپ قوي سويايىق تا، مول ەتىپ اس - سۋ ازىرلەيىك. اسىرەسە، شاراپ جاعى مول بولسىن. وسىنىڭ ءبارىن ازىرلەپ بولعان سوڭ، ورنىمىزعا ءبىراز عانا جاۋىنگەردى قالدىرىپ، وزگەمىز تىعىلىپ وتىرامىز دەيدى. مەنىڭ ويىمشا، جاۋ قالعان از قولدى جەڭگەننەن كەيىن، تاۋ بولىپ ءۇيىلىپ تۇرعان تاماقتى اتتاپ كەتە المايدى، جابىلىپ تارپا باس سالادى. تاماققا كەڭەلىپ، شاراپقا ماس بولعان جاۋعا ودان ءارى نە ىستەۋ كەرەك دەپ ويلايسىڭدار، مەنىڭ جاۋىنگەرلەرىم؟ - جاۋدى جاتقان جەرىندە قۇرتۋ كەرەك! - دۇرىس، دۇرىس - وتە قونىمدى - جاۋدى جايراتامىز دەدى!- دەدى جاۋىنگەرلەر جارىسا جۇرگىزۋشى: مىنە، بالالار، جەڭىس جەلىكتىرگەن ساق جاۋىنگەرلەرى جانىندا جاۋ بار ەكەنىن ەستەن شىعارىپ، ءپىسىپ، جەۋشىسىن كۇتىپ تۇرعان تاماقتى تويا جەپ، شاراپ ءىشىپ، الاڭسىز ۇيقىعا كەتەدى. وسىنى كۇتكەن پارسىلار ساقتاردى شەتىنەن قىرىپ، ءبىرازىن تۇتقىنعا الادى. وسى تۇتقىنعا الىنعانداردىڭ ىشىندە ءتوميريستىڭ دە سۇيىكتى، جالعىز ۇلى سپارگاپيس تە بولدى. تۇتقىنعا تۇسكەن سپارگاپيس ماستىعىنان ايىعىپ، قانداي كۇيگە ۇشىراعانىن سەزگەن سوڭ، قاسىندا تۇرعان پارسى جاۋىنگەرىنىڭ قارۋىن جۇلىپ الىپ، ءوزىن - ءوزى ولتىرەدى.
ساقتاردان كەلگەن حات
1. «كير پاتشا ساقتاردى اشىق ايقاستا كۇشپەن الۋدان گورى ايلامەن السىرەتۋ جاعىنىڭ ءتيىمدى ەكەنىن ەسكەردى»دەگەندى قالاي تۇسىنەسىز؟
2. توميريستىڭ ۇلى سپارگاپيس باستاعان ساق اسكەرىنىڭ پارسىلاردان جەڭىلۋىنىڭ نەگىزگى سەبەپتەرى نەدە دەپ ويلايسىڭدار؟
3. سپارگاپيس نەگە بۇنداي ارەكەتكە باردى؟
4. وسى كورىنىستەن كەيىن سەندەر قانداي قورىتىندى جاسايسىزدار؟
5. سۇيىكتى ۇلى مەن شەپ بۇزار جاۋىنگەرلەرىنىڭ قايعىلى حابارىن العان توميريس كيرگە جاۋشى ارقىلى جولداعان حاتىندا نە ايتتى؟
- بۇل كورىنىستىڭ تاربيەلىك ءمانى بارما؟ (وتان قورعاۋ وتە جاۋاپتى، ەشقاشان جاۋىڭا جەنبە، ادامدار شاراپ ىشۋدەن اۋلاق بولۋلارى كەرەك، باسشى ادام جان - جاقتى ءبارىن ويلاۋى كەرەك).
ورال قالاسىنىڭ
م. ب. ىقسانوۆ اتىنداعى جوبب №36 مەكتەپ
تاريح ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى: سادىكوۆا جانار امانگەلدييەۆنا
ساقتاردىڭ تاۋەلسىزدىك ءۇشىن كۇرەسى جۇكتەۋ
ساقتاردىڭ تاۋەلسىزدىك ءۇشىن كۇرەسى سلايد جۇكتەۋ
You Might Also Like
