سوڭعى جاڭارتۋ

(وزگەرتىلگەن ۋاقىتى 4 اپتا بۇرىن)
سارعايسا دا تاريحتىڭ اق پاراعى، ول كۇندەر ماڭگى ەستە ساقتالادى
تاقىرىبى: «سارعايسا دا تاريحتىڭ اق پاراعى،
ول كۇندەر ماڭگى ەستە ساقتالادى...»
ماقساتى:
• ۇلى جەڭىستىڭ 68 جىلدىعىن اتاپ ءوتۋ.
• ۇلى وتان سوعىسى جىلدارىنداعى تىل ەڭبەككەرلەرىنىڭ ەرەن ەڭبەگىن ەسكە الۋ.
• ۇلى وتان سوعىسىندا ەرلىك كورسەتكەن اتا - بابالارىمىزدىڭ ەرلىك ىستەرىن قاستەرلەپ، رۋحىن كوتەرۋ، ۇلگى - ونەگە تۇتۋ.
ءتۇرى: «ايتۋعا وڭاي...» باعدارلاماسىنىڭ جەلىسى بويىنشا تىل ارداگەرلەرىمەن كەزدەسۋ
كورنەكىلىگى: تاقىرىپتىق پرەزەنتاسيا، شارلار، گۇلدەر.

بارىسى: ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
- اكت زالى. «كەستەلى ورامال» ءانى ويناپ تۇرادى.
- كەلگەن اتا - انالار مەن قوناقتاردى قارسى الۋ. سىنىپ بويىنشا اتا - انالار قاتىسىن باقىلاۋ.
ءىى. كىرىسپە ءبولىم
جىبەك سەرىك قىزى:
- «سوعىس» دەگەن ءسوزدى ەستىگەندە ادامزات بالاسىنىڭ جۇرەگى ءدىر ەتە قالادى. نەگە؟ ويتكەنى سوڭعى 5 مىڭ جىل ىشىندە 15. 583 سوعىس /ءىرىسى مەن ۇساعى/ وتكەن ەكەن. 4 ملرد. ادام قازا تاپقان. وسى 5 مىڭ جىل ىشىندە تەك 295 جىل عانا سوعىسسىز تىنىش وتكەن ەكەن. وسىناۋ جويقىن سوعىستاردىڭ ىشىندەگى ەڭ ءىرىسى – 72 مەملەكەت قاتىسقان ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس. 110 ميلليون ادام قولىنا قارۋ الىپ قاندى شايقاسقا كىرگەن.

ءشاربات امانگەلدى قىزى:
- 1941 - 1945 جىلدار ارالىعىنداعى سوعىسقا 35 ملن. ادام، سونىڭ ىشىندە 1. 5 ملن. قازاقستاندىق قاتىستى. بۇل رەسپۋبليكا حالقىنىڭ 18 - 50 جاس ارالىعىنداعى ەرەسەكتەردىڭ 80 پايىزىن قۇرادى.
- قازاقستاننان اتتانعان 1 ملن. 500 مىڭ ادامنىڭ 700 مىڭى، وبلىسىمىزدان اتتانعان 40 مىڭ ازاماتىنىڭ 20 مىڭى، ال اۋدانىمىزدان اتتانعان 4929 ادامنىڭ 2932 – ءسى عانا امان - ەسەن ەلگە ورالدى.

جىبەك سەرىك قىزى:
- ارما، ارداقتى اعايىن، اتا - انا، ۇستازدار مەن قۇرمەتتى قوناقتار!
- ءسوز بارىسىنان اڭعارىپ وتىرعان بولارسىزدار، بۇگىنگى تالىمگەرلەر وتاۋىنىڭ كەزەكتى ساباعىن ۇلى جەڭىستىڭ 68 جىلدىعى ونىڭ ىشىندە تىل ارداگەرلەرىنىڭ ەرەن ەڭبەكتەرى جايلى بولماق.
- بۇگىنگى «سارعايسا دا تاريحتىڭ اق پاراعى، ول كۇندەر ماڭگى ەستە ساقتالادى...» اتتى سالتاناتتى كەشىمىزگە ارداقتى اتالارىمىز بەن اق جاۋلىقتى انالارىمىزدى قوناققا شاقىرىپ ەدىك. قول سوعىپ، قوشەمەتتەپ ارامىزعا، سىيلى ورىنعا شاقىرساق.
- تىلەپبەك اعا - ءزۇپيا اپا - تيشكەن اپا، كارل اعا - ءدانيا اپا

ءشاربات امانگەلدى قىزى:
وتان - انا جىلاعاندا شەرلەنىپ،
تاپجىلماستان شوگەدى ەكەن جەرگە بۇلت.
قارا بۇلتتى قاق جارايىق دەدى دە،
قولدارىنا قارۋ الدى ەرلەنىپ.
- بۇل سوعىس حالقىمىزعا تونگەن اۋىر كۇندەر بولدى. ءتورت جىل، 1418 كۇن مەن ءتۇن بويى سۇراپىل سوعىس ءجۇرىپ جاتتى.

جىبەك سەرىك قىزى:
باتىر ۇل - قىز ەسىمدەرى ساقتالادى،
جىر بولىپ جۇرەكتەردە جاتتالادى.
عاسىردان عاسىرلارعا اڭىز بولىپ،
ۇرپاعى ماڭگى باقي ماقتانادى.
- سول ءبىر جىلدارى 500 - دەن اسا جەرلەستەرىمىز، ونىڭ ىشىندە 96 قازاق «كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى» اتاعىن الدى. سولاردىڭ ءبىرى دە، بىرەگەيى – جەرلەسىمىز نۇركەن ءابدىروۆ.

ءشاربات امانگەلدى قىزى:
- ۇلى جەڭىسكە ات سالىسۋدا تىلداعى ەڭبەكتە اپالارىمىز بەن انالارىمىز، اكەلەرىمىزدەن كەم تۇسكەن جوق. ۋاقىتپەن ساناسپاي، ىستىققا كۇيىپ، سۋىققا توڭا ءجۇرىپ، ۇلى جەڭىسكە ءوز ۇلەستەرىن قوسقان ەدى. جاۋعا اتىلعان ءۇش وقتىڭ ەكۋى قازاقستاندا جاسالعاندى. سوعىس ءورتى قاشاندا حالىق ەسىندە.

ءىى. نەگىزگى ءبولىم
رىسكەلدى يمانبەك قىزى: سوعىس جىلدارىنداعى اۋىلدىڭ تىنىسى.
مۇراجاي دەرەكتەرىمەن تولىقتىرادى.
جىبەك سەرىك قىزى:
سوعىس جالماپ اعا - ءىنى، باۋىردى،
زار جىلاتتى تىنىش جاتقان اۋىلدى.
ءبىراق بىزدەر سىزدەردىڭ ارقالارىڭىزدا،
كورگەن جوقپىز سول ءبىر قىرعان داۋىلدى.
جالعىزىنان ايىرىپتى انانى،
اكەسىنەن ايىرىپتى بالانى،
ءبىراق بىزدەر سىزدەردىڭ ارقالارىڭىزدا،
كورگەن جوقپىز قايعى جۇتقان دالانى،
قان مايدانعا شىعارىپ ساپ ارداعىن،
قىز - كەلىنشەك تۇسىرمەپتى سالماعىن.
- تىڭدارمان قاۋىم، كوكەيلەرىڭىزدە قويار ساۋالدارىڭىز بولسا ازىرلەپ، پىكىرالىسۋعا بەلسەنە قاتىسىپ وتىرايىق.

ا/ تىل ارداگەرلەرىنە ارنالعان ساۋالدار:
№ 1 سۇراق:
سۇراپىل سوعىس جىلدارىنداعى اۋىلدىڭ تۇرمىس تىرشىلىگىنە قىسقاشا توقتالىپ وتسەڭىزدەر.
№2 سۇراق:
سوعىس جىلدارىنداعى ەڭبەك تۇرلەرىن اتاپ وتسەڭىزدەر.
№3 سۇراق:
«قارالى قاعاز» كەلگەندەگى اۋىلدىڭ جاعداي قانداي بولدى؟
№4 سۇراق:
سول كەزدەگى اۋىلدا باسقارما كىم ەدى؟ باسقارمانىڭ ءىس - ارەكەتى تۋرالى قىسقاشا تۇسىنىك بەرسەڭىزدەر؟
№ 5 سۇراق:
ەڭ العاش سوعىس ۋاقىتىندا ەلگە ورالعان جاۋىنگەرلەر كىمدەر ەدى؟ ەستەرىڭىزدە بار ما؟
№ 6 سۇراق:
«سوعىستىڭ قۇنى» سىزدەرشە نە؟
سوعىستىڭ قۇنى – كەسىلگەن بىلەك،
سوعىستىڭ قۇنى – تەسىلگەن جۇرەك،
سوعىستىڭ قۇنى - لاۋلاعان ورمان،
سوعىستىڭ قۇنى – ۋلانعان ارمان،
سوعىستىڭ قۇنى - ورتەنگەن اسپان،
سوعىستىڭ قۇنى - توگىلگەن جاس قان....
№ 7 سۇراق:
«جەڭىس» دەگەن ءسوزدى قانداي جاعدايدا ەستىدىڭىزدەر؟ سول ۋاقىتتاعى كوڭىل - كۇيلەرىڭىز قانداي بولدى ەكەن؟
№8 سۇراق:
سوعىس ۋاقىتىندا وقۋ – ءبىلىم ماسەلەسى قانداي بولدى؟ ۇستازدار كىمدەر ەدى؟
№9 سۇراق:
بەيبىت ومىردەگى جاس جەتكىنشەكتەردىڭ پاتريوتتىق، وتانسۇيگىشتىك قاسيەتتەرىنە كوڭىلدەرىڭىز تولا ما؟

ءا/ وقۋشىلار تىلەگى:
مەرۋەرت قۇسايىن قىزى:
جاس ۇلانبىز جانى جارقىن،
قايتار - كۇش قۇرىش مىعىم.
تامىلجىعان جانى التىن،
قورعايمىز ەل تىنىشتىعىن.
جەلبىرەگەن جالاۋىمىز،
ۇلى وتاننىڭ ۇلانىمىز.
بەيبىتشىلىك قالاۋىمىز،
اسقاقتاعان جىر - ءانىمىز! - دەپ سىزدەردى مەرەكەلەرىڭىزبەن قۇتتىقتاۋعا باستاۋىش سىنىپتىڭ وقۋشىلارى كەلىپ تۇر. كەزەكتى ولەڭ شۋماقتارىنا بەرسەك.

ديلناز: سىلكىنتىپ زەڭبىرەكتەر جەردىڭ ءجۇزىن،
وق بوراپ، سناريادتار قاققاندا ىزىڭ،
قاپتاعان قالىڭ جاۋدان تايسالماعان،
مەن كوردىم پيلوتكالى قازاق قىزىن.

ءراسىل: جەڭىس كەلدى دالاما،
جەڭىس كەلدى قالاما،
جەڭىس كەلدى اكە بوپ،
ەلدەگى بار بالاعا.
جەڭىس كەلدى ءان بولىپ،
كەلدى اۋىلعا ءسان - كورىك،
جەڭىس كەلدى الاقاي،
تويىپ جەيتىن نان بولىپ.

اياۋلىم: ايگۇل:
ۇلجان: بەكجان:

ءان: «اق كوگەرشىن»
ورىندايتىن: سارسەكەيەۆا قۇندىز

ب/ قوناق كادە ايدارى
- بۇگىنگى كەشىمىزگە ارنايى شاقىرىلعان تاعى قوناقتارىمىز بار. اۋىلىمىزدىڭ مايەگى – كىتاپحانا، ەندەشە ورتاعا وسى تاقىرىپتى جالعاستىرىپ، ءوز ويلارىمەن ءبولىسۋ ءۇشىن كىتاپحاناشى اپايلارىمىزدى شاقىرساق.

ۆ/ كورەرمەندەر ساۋالى
/ تىڭدارمان قاۋىمنىڭ ىشىنەن ساۋالدار، تىلەك ايتامىن دەۋشىلەردى ورتاعا شاقىرامىز./

وتان – انا: / نازەركە: /زارلى ۇنمەن/
جيىرما ميلليون سولداتتار جوق تىزىمدە،
جيىرما ميلليون جۇلدىز جوق كوك جۇزىندە.
ولار قالدى ستالينگراد بيىگىندە،
كۋرسك يىنىدە!
جيىرما ميلليون باستارىن تىكتى ولىمگە،
ولار قالدى تەڭىزدىڭ تۇپتەرىندە،
التىن وشاق كورە الماي مەكەندەرىن،
ولار قالدى جەرىندە شەت ەلدەردىڭ.
ولار قالدى وسۆەنسيۋم تۇرمەسىندە،
ولار قالدى بەرليننىڭ ىرگەسىندە.
جۇتتى سوعىس ولاردى وتتى تىلمەن،
جاپتى سوعىس جۇزدەرىن كوك تۇتىنمەن.
جيىرما ميلليون وتاننىڭ سولداتتارى،
انتتاي بىزگە قاسيەتتى بولدى اتتارى
ەسكەرتكىشكە باتىر قىز، نار جىگىتكە،
جيىرما ميلليون وت جاقتىق ماڭگىلىككە!

ماڭگىلىك وتتى وتان - انا جاعادى دا، كوپشىلىككە قاراپ تۇرىپ:
- قاسيەتتى جەر – انانىڭ توسىندە بەيبىت ءومىر، بەيبىت ەڭبەك جاساسىن!

ءىۇ. قورىتىندى
قىمبات ساپارعالي قىزى:
- جيىرما ميلليون ازاماتتاردىڭ ەرلىگىنە تاعزىم ەتە وتىرىپ، قۇران باعىشتاساق.
- يا، سودان بەرى 68 بەيبىت جىل ارتتا قالىپ وتىر. بۇگىن سول جەڭىسكە قارۋمەن، قاھارماندىقپەن ات سالىسقان مايدانگەرلەردى ەسكە الساق، ونى جانقيارلىق ەڭبەگىمەن جاقىنداتقان تىل ارداگەرلەرى سالتاناتتى كەشىمىزدىڭ ءقادىرلى قوناقتارى. قۇرمەتتى تىل ارداگەرلەرى» سىزدەردى جەڭىس مەرەكەسىمەن شىن جۇرەكتەن تاعى ءبىر مارتە قۇتتىقتايمىز! بارشاڭىزعا مىقتى دەنساۋلىق، مولشىلىق پەن باقىت، وتباسىلارىڭىزعا يگىلىك تىلەيمىز.

جىبەك سەرىك قىزى:
جاس ۇرپاق!
اسىر ساپ، شىرقايدى ەرلىكتى ءان قىلىپ،
نەبىر زاڭعار تاۋلار قۇلازىپ شوكسە دە،
ەرلەردىڭ بەينەسى جاسايدى ماڭگىلىك.
- ستالينگراد شايقاسىندا وپات بولعان مىڭداعان جاۋىنگەرلەردىڭ دەنەسى جەرلەنگەن ماماي قورعانىنداعى ەسكەرتكىش ءانسامبلىنىڭ كىرە بەرىس وڭ جاعىنداعى مرامور تاقتاعا جازىلعان وسيەت سوزبەن بۇگىنگى كەزدەسۋىمىزدى اياقتاساق.

- «سوعىستا قۇربان بولعانداردىڭ جەتە الماعان جەرىنە سەن جەتەسىڭ! جەر بەتىندە باياندى بەيبىتشىلىك ورناتۋ – ءتىرى ادام سەنىڭ بورىشىڭ! ساعان قالعان ۇلەس سول – وسىنى وتەسىڭ، ادامگەرشىلىك پارىزدان قۇتىلاسىڭ، وتان مىندەتىن، انا ءسۇتىن اقتاعانىڭ.»

- بۇگىنگى كەزدەسۋدەن ەستەلىك رەتىندە سىزدەرگە «ورامال - تون بولمايدى، جول بولادى»- دەگەن سالتپەن اپالارىمىزعا كويلەك كيگىزىپ، اتالارىمىزعا ءتاتتى كامپيت قوراپتارىن تارتۋ ەتپەكپىز. سونىمەن بىرگە سىزدەرمەن ەسكەرتكىشكە فوتوعا ءتۇسىپ قالساق دەپ ەدىك.

قاراعاندى وبلىسى، قارقارالى اۋدانى،
نۇركەن اۋىلى. باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى
نۇرماعانبەت جىبەك سەرىك قىزى

You Might Also Like

جاڭالىقتار

جارناما