سايلاۋعا سالەم!
سوۆەت كونستيتۋسياسى ءار ءبىرىمىزدىڭ قۇپيامىزدى قىمتاۋلى ساندىقتان دا بەرىك ساقتايتىنى بارشاعا ايان. ال ەگەر سونداي ءبىر ءوزارا سىرىمىزدى جاريا ايتامىز، اشىق ءبىلىسىپ-ۇعىسامىز دەسەك، وعان دا ەرىك بەرگەن وسى كونستيتۋسيا. باسپا ءسوز، راديو، تەليەۆيزور سياقتى نەبىر قۋاتتى قۇرالدار سونداي ماقساتىنا جەتۋگە دە جاردەمشى ەندەشە مەن وسى جولى ءوزىمنىڭ، پراۆومدى پايدالانىپ ءبىر جولداسپەن باسپا ءسوز ارقىلى اشىق سىرلاسقىم كەلىپ وتىر.
قۇرمەتتى قالقابايەۆ جولداس! مەن سىزبەن بۇرىن-سوندى قول بەرىپ، ءجۇز كورىسكەن جان ەمەسپىن. ۇزىناعاشتا، قارت اقىنىمىز جامبىل وسكەن جايلاۋدا قوي باعىپ جۇرگەن جاپ-جاس جىگىت ەكەنسىز. ءومىربايانىڭىزدى ءوزىمىزدىڭ جوعارعى سوۆەتتەگى جولداستاردان سۇراپ الدىم.
جاپ-جاس جىگىت ەكەنسىز دەدىم عوي. اڭگىمەنىڭ ءبىر ورايىنا ونى دا پايدالانا كەتەيىك. 1938 جىلدىڭ جازىندا، مەن جاس سايلاۋشى بوپ، كازاك سسر جوعارعى سوۆەتىنە دەپۋتات سايلاۋعا بارعاندا، مەن عانا ەمەس-اۋ، بۇكىل قازاق حالقى ءوز ولكەسىندەگى سايلاۋعا ءبىرىنشى رەت قاتىسقان ساعاتتا ءسىز دۇنيەگە كەلگەن ەكەنسىز. سول ءۇشىن دە اتىڭىزدى سايلاۋ قويىپتى عوي.
اعالىعىمدى ارقالانىپ، سەن دەيىنشى: اكەڭمەن دە تۇستاس كورىنەمىن. وتان سوعىسىن جەڭىسپەن اياقتاپ، ءبىر سىپىرامىز ەلگە قايتا ورالعاندا سەنىڭ اكەڭ قايتپاي قالىپتى، قازا بولىپتى مارقۇم. سۋرەتى ارقىلى عانا تانيسىڭ عوي سەن ونى.
جەتىم. ءيا، جەتىم دەگەن اتاۋ نەتكەن جاداۋ، جابىرقاۋ ەدى دەسەڭشى!.. ءبىراق، سەن ونى باسقاشا تۇسىنەسىڭ عوي: اكەڭ جوعىن بىلسەڭ دە، السىرەپ، وگەيلىك كورمەگەن سوڭ، ارينە سولاي بولادى. بايدىڭ قويىن باعام دەپ باسىن جارعىزعان جەتىمدى سەن مىقتاعاندا كىتاپتان بىلەتىن شىعارسىڭ. ءجا، ونى قويالىق.
سايلاۋ، سەن قارا قاستەكتىڭ قالاۋلىسى. قازاق سسر جوعارعى سوۆەتىنىڭ دەپۋتاتى ەكەنسىڭ. كوممۋنيست جانە دە كوممۋنيستىك ەڭبەك بريگاداسىن باسقارۋشى، اعا شوپان ەكەنسىڭ. الدەنەشە ارىپتەستەرىڭە ۇستازدىق ەتىپ جۇرگەن ناسيحاتشى دا كورىنەسىڭ. ءبىلىمدار، كورگەندى كىسىنىڭ جولى بۇل.
ءبىزدىڭ قوعامدا جەتى كلاسس ءبىتىرۋ اسا كوپ وقۋ ەمەس قوي. ءبىلىمدار دەگەندە ونى ايتىپ وتىرعان جوقپىن. جيىرما بەستەگى جىگىت قاشان دا موسقال ەمەس. كورگەندى دەگەندە ونى ايتىپ وتىرعان جوقپىن.
شابىتپەن ىستەلگەن ەركىن ەڭبەكتىڭ قۇدىرەتتى كۇشىنە نە جەتسىن! سەگىز جىل ەتكەن ەرەن ەڭبەك سەنى ەرەسەك شاعىڭدا قانشا بيىكتەرگە كوتەرىپ شىققانىن قاراشى! سەكسەن جىل ەڭبەك ەتىپ تە ومىرگە كوڭىلى كونشىمەي وتكەندەر از با؟.. جۇزگە كەلىپ تە تۇك كورمەگەن، سۋ قاراڭعى سوقىرداي ءومىر كەشكەن، ۇستازدىق ەتپەك تۇگىل، شاكىرت تە بولا الماي، ۇلگى-ونەگە ۇيرەنە الماي كەتكەن جاندار تاپ وسى قازاق دالاسىندا دا از بولعان جوق ەدى عوي. قوعام، قوعامنىڭ زاڭى. قوعام تاراپىنان ادامعا بەرىلەتىن پراۆو — اڭگىمە، مىنە، وسىلاردا.
كورسەتكىشىڭە كوز جىبەرىپ ەم، 1961 جىلى ءاربىر ءجۇز ساۋلىقتان 127 قوزى الىپسىڭ دا، ال 1962 جىلى سونى 131-گە جەتكىزىپسىڭ. زاڭدىلىق دەپ ءبىز وسىنى ايتامىز: ەگەر بۇل ەكى ساننىڭ ورنىن الماستىرساڭ — كەلەسى جىلى العاشقىدان كەم تۇسسەڭ، وسىنىڭ ءوزى قوعامنىڭ زاڭدى ءداستۇرىن بۇزعاندىق بولار ەدى. «پراۆومىز شەكسىز» دەپ جىرلايتىن اقىنداردىكى اعاتتىق. شەگىنىسكە شەك بار. ءتىپتى ءبىر ورىندا توقىراۋعا دا پراۆومىز جوق. سەن سونى ابدەن بىلگەندىكتەن الگىدەي ىستەگەنسىڭ.
بىرەۋ ەمەسسىڭ، بىرنەشەۋ ەمەسسىڭ، ءتىپتى كوپسىڭ سەن.
قاسكەلەڭنىڭ ساۋىنشىسى مەدەۋوۆا ساقىبى، وڭتۇستىكتەن ارىپتەسىڭ ءجۇنىسوۆ الياكبار، اقتوبەلىك «العادان» تراكتوريست بالسارى شابىكوۆا، الماتىنىڭ كونديتەر فابريكاسىنداعى دۇكەنبايەۆا ءماريام — بۇلارمەن، بۇلار تۇرعىلاستىڭ كوبىمەن سەن جوعارعى سوۆەتتىڭ سەسسياسىندا ءالسىن-السىن كەزدەسىپ، كەڭەسىپ، حالىق مەملەكەتىن باسقارىسىپ وتىرسىڭ. سەن سوناۋ قوي شەتىندە، ءدوڭ باسىندا دا وڭاشا وتىرىپ، وسى ەل تاعدىرىن ويلايسىڭ. وقيتىن كىتابىڭا دەيىن قوينىڭدا، قولىڭدا جۇرەتىن كورىنەدى. عالىمداردىڭ مال ءوسىرۋ جايىنداعى كىتابىنان ۇيرەنە جۇرە، وعان دا قوسار تۇزەتەرىن بولادى ەكەن. ويشىل، ءبىلىمدار ادامنىڭ ءىسى وسىنداي-اق بولاتىن شىعار. تىنىمسىز ويلاۋ، جاڭالىق جايلارىن ىزدەستىرىپ وتىرۋ دەپۋتاتتىڭ عانا پارىزى ەمەس، اركىمنىڭ ءوز جۇرەگىنەن ءونىپ جاتقان ءامىر ول، باقىت ول. ونى وسىناۋ باقىت كونستيتۋسياسى قانىمىزعا ەككەن دەپ ايتۋ ارتىق ەمەس.
مەن سىزدەردىڭ شارۋاشىلىقتارىڭىزبەن تانىس ەمەسپىن. ءبىراق، شىنىمدى ايتايىن، وسىدان اپتا بۇرىن قارا قاستەكتەگى ءبىر ۇيگە بارعانىمدا، جول شەتىندە بۇعىپ-بۇعىپ تۇرعان توقال تامدار تويدىرعان جوق كوزىمدى. مۇمكىن سەن العا ءوندىرىس باسقارماسىنداعى «كراسنىي كولوس» كولحوزىنا بارماساڭ دا، ول جايلى وقىعان شىعارسىڭ. وندا ادەمى بەس مەكتەپ، بەس كلۋب، اسا باي كىتاپحانا، بالالار باقشاسىنىڭ ۇشەۋى بار ەكەن. مادەنيەت سارايى، جاتاقحانا، قوناق ءۇي دە دايار، ءۇي-تۇزدىڭ ءبارى ەلەكترمەن قۋاتتانعان. وندا قىزىق-قىزىق كەشتەردىڭ ءتۇرى كوپ: كوممۋنيستىك ەڭبەك ەكپىندىلەرىنىڭ كەشى، مەحانيزاتور كۇنى، وراق تويى، شوپان كۇنى اتالاتىن جارقىن-جارقىن كالەندارى بار ولاردىڭ. مىنە سول كەشتەر كاسىپتەس ادامداردىڭ ورتاق ويلاسىپ، ەتەنە بىلىسۋىنە كوپ سەپ، سەبەپ دەيدى. ال، نۇرا سوۆحوزى شوپان بريگادالارىن ىرىلەندىرىپتى: ون ءتورت ادامنان قۇرالعان بريگادا 2200 قويدى ءبىر تاناپتا باعادى ەكەن. اسىلى، قويدا دا كوبىرەك بولعانىڭا نە جەتسىن! قيىنشىلىقتى دا جولداستارىڭمەن بىرلەسىپ جەڭگەنىڭە نە جەتسىن! تولىق قاندى ءومىر بار جەردە دالا ەكەش دالا دا قۇلازىمايدى. ارتەل، سوۆحوز ورتالىقتارىن اسەمدەۋمەن بىرگە، شارۋاشىلىقتىڭ شاشاۋ جاعىن دا شوعىرلاندىرۋ، ادامدى كوللەكتيۆتە جەتىلدىرۋ تاماشا زاڭىمىزدىڭ تالابى. مەن مۇنى مال ورىسىندەگى ءومىردىڭ مايتالمانى، ساردارى دەپ ايتىپ وتىرمىن ساعان. ەڭبەكتىڭ ەڭ ءبىر ۇلكەن زەينەتى — اقىسى ەمەس-اۋ، ادام ساناسىن ارتتىرارى توي. مال جاقتا ءقازىر كوپتەگەن جاستار ءجۇر، پەنسياعا شىعىپ-شىقپاي قارتتار ءجۇر. ال، ادامنىڭ جاستىق شاعى مەن كارىلىگىنە ءبىزدىڭ زاڭداي قامقورشى قايدا بار؟!
ءسوز سوڭى:
— مولىراق ەڭبەك ەت تە، مولىراق قىزىعىن كور! ءبىزدىڭ زاڭداعى ازامات پراۆوسىنىڭ اسىلى، ءناسىلى — وسى! سوۆەت ادامىنىڭ ەڭبەگى جاساسىن! سوۆەت ازاماتىنىڭ ءومىرى ۇستەم بولسىن!
سايلاۋ، ساعان سالەم!
1964 جىل.
You Might Also Like
-
اياق استىنان اقمىرزانىڭ ىشكىلىكتى قويىپ، ەل قاتارلى ءجىبى ءتۇزۋ جان بولىپ شىعا كەلگەنى — قىدىرىپ بارعان جەردە ايتا جۇرەرلىكتەي اجەپتاۋىر جاڭالىق ەدى.
