سەزىم شايى
ءومىردىڭ سان ءتۇرلى تاراۋى بار. بىردە ۇزىن جولعا شىققانىمدا پوەزدا كەزدەسكەن ءبىر قازاق قىزى ءوز ومىرىنەن سىر شەرتىپ ەدى. جۇرەكتى تولقىتار سىر ەكەن، مۇڭ ەكەن دەپ جازعانىم ەدى بۇل. اڭگىمە ەلىمىز تاۋەلسىزدىك العان تۇستاعى توقسانىنشى جىلداردىڭ جالىندى جاستارىنا ارنالادى.
— سەزىم، توقتاشى، — دەگەن داۋىس تۋ سىرتىنان ەستىلدى. ارتىنا بۇرىلعاندا قارا تورى ءجۇزدى، سىمباتتى سۇڭعاق بويلى جىگىت اعاسىن كوردى.
— ءسىز ماعان ايتاسىز با؟ قانداي شارۋاڭىز بار ەدى؟ — دەگىسى كەلدى سەزىمنىڭ. ءبىراق كلاسىمداعى كوپ بالانىڭ ءبىرىنىڭ اتا-اناسى شىعار دەپ ويلادى.
— كەشىرىڭىز، ءسىز ءاليجاننىڭ اكەسى بولارسىز، بالاڭىز ماتەماتيكاعا جۇيرىك، سول تالابىن ەسكەرىپ اقىلى قوسىمشا ساباقتارعا قاتىستىرعانىڭىز ءجون بولار.
— ءيا، — دەپ جۇرەگى جالىن اتا كۇرسىندى باتىربەك. ءاليجان — مەنىڭ بالام.
سەزىم ونىڭ بەتىنە تاڭدانا قارادى دا:
— بالاڭىز دارىندى بالا، بولاشاعى بار دەپ ماقتايىن دەپ تۇرسام، قۋانباعانىز قالاي؟
— سەزىم! سەزىم!
— سەزىم ازامات قىزى دەپ سويلەگەنىڭىز دۇرىستاۋ.
— مەن باتىربەكپىن عوي!
— كىم؟ باتىربەك ؟ كەشىرىڭىز، ءسىزدى تانىمادىم.
— مەن سەنى ۇزاق ىزدەدىم، سەزىم. 92ء-نىڭ كۇزىنەن بەرى ىزدەپ ءجۇرمىن. ەسىڭدە بارمىن با مەن ؟! ۇمىتقانىڭ قالاي مەنى؟
سەزىم ونىڭ بەتىنە باجايلاپ قارادى:
— كەشىرىڭىز، ەسىمە تۇسىرە الماي تۇرعانىم.
— سول جىلدىڭ كوكتەمىندە مەن ارميادان دەمالىس الىپ كەلگەن ەم. ۇلىستىڭ ۇلى مەيرامىندا كلاستاسىم ماناردىڭ تۋعان كۇن كەشىندە تانىسىپ ەك قوي. سەندەر ءبىر توپ ستۋدەنت قىز بوپ كەلگەن ەدىڭدەر ءبىزدىڭ اۋىلعا.
— ءيا، سودان، — دەدى سەزىم داۋىسىن قاتايتىپ. بۇل ىشكى قالىبىن جاسىرعان ءتۇرى ەدى. قۇداي-اۋ بۇل ءتىرى ەكەن عوي! نە قۋانارىن نە جۇبانارىن بىلمەي تۇرىپ قالدى.
— مەن ءتىپتى ەسىڭدە جوقپىن با؟! اقتوبە ۇلكەن قالا عوي. مەن سەنى ارميادان كەلگەن سوڭ ىزدەپ باردىم . سەن سىرتتاي وقۋعا اۋىسىپ كەتىپسىڭ.
— ءيا، سولاي بولدى — دەدى سەزىم. ول تۇستا مەكتەپتىڭ مۇعالىمدەرى جۇمىستارىن تاستاپ بازارعا، ساۋداعا شىعىپ جاتقان كەز بولاتىن. وقۋدىڭ دا ءجونى بولماي، اقشاعا باعىنعان زامانعا باس الىپ كىرگەن كەز ەدى عوي. اجەم اۋىرىپ قالىپ، ءۇي ءىشىنىڭ جۇگىن جەڭىلدەتۋ ءۇشىن اۋىلعا قايتۋعا تۋرا كەلدى.
— مەنى ويلامادىڭ با؟
— ويلادىم، ءبىراق ۇمىتىپ كەتكەن شىعارسىڭ دەدىم.
— قالاي ۇمىتايىن؟!
— ەسىڭدە مە، سەنىڭ سىيلاعان القاڭ بولىپ ەدى عوي، — دەدى سەزىم تانا كوزدەرى جالت ەتىپ.
— القا قايدا؟ — دەدى باتىربەك . سول القا جاستىعىن قايتاراتىنداي القىنىپ.
— ءۇندى كينوسىنداعىداي بولدى عوي سۇراعىڭ؟! — دەدى سەزىم سىقىلىقتاپ كۇلىپ.
قول سومكەسىن اشتى دا بىردەڭە ىزدەگەندەي بولدى. باتىربەك سومكەدەن القا شىعا كەلەتىندەي ۇمىتتەنە قاراپ تۇردى. سەزىم سومكەدەن اق جىبەك ورامالىن الىپ، كوزىنە اپاردى. سوسىن ءجايلاپ قانا مىنا جەردە ءبىر كافە بار، سوندا بارايىق دەدى.
ەكەۋى كافەگە سوزدەرى تاۋسىلىپ قالعانداي ءۇنسىز كىردى. شەتكى بوس ورىنداردىڭ بىرىنە جايعاسىپ، شايعا تاپسىرىس بەردى .
— ول القانى ءبىراز جىلداي تاقتىم، سوسىن ءۇزىلىپ قالدى، — دەدى سەزىم مۇڭايىپ .
— كەزدەسپەيتىنىمىزدى بىلگەن عوي القا، — دەدى باتىربەك ءوز ويىمەن ءوزى سىرلاسقانداي بولىپ.
— ءيا، قاسيەتتى اۋليە القا ەكەن دەسەڭشى، — دەدى سەزىم ەزۋىنە كۇلكى ءۇيىرىلىپ.
— مەن ساعان ونى شىن نيەتىممەن سىيلاپ ەم، ۇمىتپاپسىڭ، راحمەت.
— وتكەن كۇندەر ورالمايدى. وكىنسەڭ دە، وكىنبەسەڭ دە ءومىر وسى، — دەدى سەزىم كوزىن ۇستەل ۇستىندەگى گۇلدەن الماعان كۇيى.
— مەن سەنى ىزدەپ اقتوبەگە بارعانىمدا، اۋىلىڭا كەتىپ قالىپسىڭ. ول كەزدە قيىن كەز ەدى عوي. ەگەمەندىك الىپ جاتقان ۋاقىت. قازىرگىدەي تەلەفون دا جوق، الەۋمەتتىك جەلى دە جوق. جۇمىس تا جوق، اقشا دا جوق. قيىن ۋاقىت ەدى عوي. سەنى ەكىنشى رەت ىزدەپ بارا المادىم. جوقتىق قولىمدى دا، جولىمدى دا بايلادى.
— سوندا مەن ىزدەۋىم كەرەك پە ەدى؟! ول زاماننىڭ قىزدارى ءور ەدى عوي، مۇمكىن ۇيالشاق، كونبىس بولعان شىعار، — دەدى سەزىم. باتىربەك ۇندەمەدى.
— «جوقتىڭ ءتۇبى جوعالۋ، جوق، جوق دەپ سارناماڭ» دەپ وتىراتىن ۇلكەندەر ۇنەمى. راسىندا ول كەزدە جوق بولسا دا، ەلدەر «جوق، جوق» دەۋگە ارلاناتىن سياقتى ەدى عوي. «بارىمەن بازار» دەپ وتىرا بەرەتىن. بارىڭدى بازارلاپ كەتە بارعانسىڭ دا؟!
— سەنى كۇيەۋگە شىقتى دەپ ەستىدىم سودان كەيىن.
بۇل ءسوز سەزىمنىڭ باسىنان تاياقپەن سالىپ قالعانداي اسەر ەتتى.
— ماحابباتسىز اسىعىس ءىس جاسادىم، بۇل قاتەلىك بولدى. كوپ ۇزاماي مەن ءوز جونىمە كەتتىم. بىرگە تۇرا المادىم. ول نەكەدەن قۋانىش تا، قايعى دا، ەشتەڭە قالمادى جانىمدا. قانشا جىل ءوتتى. مەن ۇمىتىپپىن ، ەسىمە ءتۇسىردىڭ.
— كەشىر.
— ەشتەڭە ەتپەيدى. ءبىراز جىل وتكەن سوڭ ەكىنشى رەت تۇرمىس قۇردىم .
— بۇل كۇيەۋىڭ قازاق ەمەس قوي؟!
— سەن قايدان بىلەسىڭ؟ — دەدى سەزىم تاڭدانىپ.
— سەزىم-اۋ، سەنى ۇزاق ىزدەدىم عوي. سەن مەنىڭ العاشقى ماحابباتىم ەدىڭ ارمان بوپ قالعان. ەكى مىڭىنشى جىلداردىڭ باسىندا سەنى ءبىر گازەت بەتىنەن كورىپ قالدىم. قالاداعى ءتاۋىر ءمۇعالىم دەپ سەنى ماقتاپتى. سودان بەرى قولىما تۇسكەن گازەت-جۋرنالدان سەنى اتىڭدى ىزدەۋمەن ءجۇردىم. سوڭعى جىلدارى الەۋمەتتىك جەلىگە شىقتىڭ. مۇنى دا ءبىلدىم. بىلەسىڭ بە، ەكەۋمىز فەيسبۋك جەلىسىندە ءبىرازدان بەرى دوس ەكەنىمىزدى. مەن ساعان دوستىق جىبەرگەنمىن.
— سولاي ما؟ مەن بىلمەيدى ەكەم مۇنى.
— اتىمدى كورگەندە ءتىپتى ەسىڭە الماعانىڭ با؟
— كەشىر، جۇمىسباستىمىز بۇل كۇندە، — دەدى دە سەزىم تەلەفونىنا ءۇڭىلدى.
— ءيا، دوس ەكەنبىز، نەگە ماعان حات جازباعانسىڭ؟ — دەدى تاڭعالعان جۇزبەن.
— مەن سەنى ءار كۇن سايىن باقىلاپ وتىراتىنمىن. سەنىڭ جازبالارىڭ — كوڭىل كۇيىڭ، فوتولارىڭ — سەزىمىڭ، — دەدى باتىربەك جانارىن مۇڭعا تولتىرىپ.
— قايتەيىن-اي، نە دەيىن؟! — دەپ سەزىم تولقىپ كەتتى.
— بۇل قالاعا ەكى-ۇش كۇن بۇرىن ىسساپارمەن كەلىپ ەدىم. تاڭەرتەڭ سەنىڭ فەيسبۋككە جازعان جازباڭدى وقىدىم. تۇستەن كەيىن راديوعا، تىكەلەي ەفيرگە سۇحبات بەرەتىنىڭدى جازىپسىڭ. سودان سەنى تاۋىپ الىپ كورگىم كەلدى، سويلەسكىم كەلدى.
سەزىمنىڭ جانارىنان ءبىر تامشى جاس دومالاپ اعىپ بارا جاتتى.
— كورگىم كەلدى، سويلەسكىم كەلدى دەيسىڭ بە؟ نە دەگەن جاقسى سوزدەر ەدى! مەن كەيدە سويلەسەرگە ، جانىمدى ۇعارعا ءبىر كىسىگە زار بوپ قالام. سەن شە؟ سەن دە مەن سياقتى جالعىزسىرايسىڭ با؟
— الاقانداعى الاقانداي تەلەفوندا سەن بارسىڭ عوي ، الەم بار، — دەپ جىميدى باتىربەك.
— مەن كەيدە قازاقتى ساعىنام، — دەپ قالدى سەزىم .
باتىربەك استىڭعى ەرنىن تىستەلەپ تومەن قاراپ ءبىراز وتىردى دا،باسىن كوتەردى:
— قازاقتىڭ جىگىتى تابىلمادى ما؟ مەن سەنى سول كۇيەۋدەن قىزعانىپ وتىرمىن.
سەزىم كۇلكىسى كەلمەسە دە كۇلىمسىرەگەن بولدى. شىنى اياقتاعى شاي دان ءبىر ۇرتتادى دا:
— ءوزىڭ تۋرالى ايتشى، ماعان سول قىزىق بوپ تۇرعانى، — دەدى اڭگىمەنىڭ تاقىرىبىن باسقا ارناعا بۇرعىسى كەلىپ.
— ايەلىم دارىگەر، ءتورت ۇلىم بار. قىزىم بولسا دەدىم، اتىن سەزىم قويسام دەپ ارماندادىم. سەنىڭ اتىڭدى شاقىراپ كۇندە ايتىپ ءجۇرۋ ءۇشىن.
— سەزىم دەپ اتىمدى بەكەر قويعان-اۋ، شاماسى. ناعىز سەزىمگە يەمىن بە بىلمەيمىن. تەك ايالدامادا توقتاعانداي كۇيدەمىن. مەنىڭ جىلاعىم كەپ تۇر.
سەزىم ءۇنسىز جىلادى. باتىربەك ۇندەمەي جەرگە قاراپ وتىردى. ءبىر كەزدە باسىن كوتەردى:
— سەن ەندى جىلاما، سەزىم! سەن جىلاساڭ ماڭدايىڭنان ءسۇيىپ باسىڭنان سيپايتىن مەن الىستامىن عوي. ماعان دا قيىن.
سەزىم كوزىنىڭ جاسىن ءسۇرتتى دە كۇلىمسىرەدى:
— فيلوسوف بوپ باراسىڭ ساعات سايىن.
— قايران جاستىق سول شاقتارىمىز قايتا كەلسە، ۋاقىت شىركىن ارتىنا بۇرىلمايتىنى جامان-اۋ.
— ۋاقىت ءبىراز بوپتى، قوشتاسايىق ەندى فەيسبۋكتەگى دوسىم! — دەدى سەزىم داۋىسى سولعىن شىعىپ.
— فەيسبۋكتەگى دوسىم! — دەپ قايتالادى باتىربەك.
— فەيسبۋككە بار، بار. كور دە تاڭ قال دەگەن دە بار ەكەن، — دەدى سەزىم كۇلگەن بولىپ .
— الىستى جاقىنداتاتىن، جاقىندى الىستاتىن فەيسبۋك كوكە! — دەدى باتىربەك كۇلىپ.
— وت بولىپ جاناتىن، جوعىڭدى تاباتىن فەيسبۋك بولدى عوي، زاماننىڭ ايناسى. ول بولماسا قايتەر ەك؟!
— شىركىن-اي، سول توقسانىنشى جىلداردىڭ ورتاسىندا الەۋمەتتىك جەلى بولعاندا عوي، سەنى جوعالتىپ الماس ەدىم، وكىنىشتە قالماس ەدىم؟!
— شىن ايتاسىڭ با؟
— ساعان وتىرىك ايتىپ مەنى نە جىن ۇرىپ پا؟! اللا بىلەدى عوي. ءبارىن تاستاپ ەكەۋمىز ءبىر جاققا كەتىپ قالايىقشى، سەزىم! ءبىزدى دە تابا الماي قالسىن ىزدەسە، — دەدى باتىربەك جانارىنان وت ۇشقىنداپ.
— ەكەۋمىزدى فەيسبۋك جاقىنداتقانمەن، ءومىردىڭ ارناسى الىستاتىپ جىبەردى عوي. ءومىر ءسۇرۋ ءۇشىن تىربىنىپ ءومىر سۇرەمىز، ءيا ءومىر سۇرەمىز، ءبىراق فەيسبۋكپەن ەمەس، سەزىممەن ەمەس، — دەدى سەزىم كۇرسىنىسپەن.
— نەگە سەزىممەن ەمەس!.. سەزىم! نەگە ولاي؟
— سەزىم — ول مىنا مەنىڭ ءوزىم! اتىم بار دا، زاتىم جوق. سەلت ەتپەيتىن سەزىمسىزبىن.
— وتىرىك ايتاسىڭ. سەزىم ، سوزبەن ويناماشى.
— الدامشى دۇنيە ، الدامشى سەزىم، الدامشى ب ا ق.
— نەگە الدامشى دەيسىڭ؟! سەنى جيىرما التى جىلدان سوڭ ىزدەپ تاپقان سەزىمىم ەمەس پە سۋىماعان؟! نەگە مەنى الدامشىعا ۇقساتاسىڭ ؟
— جۇرەكتەگى قاتقان مۇزىمدى ەرىتتىڭ عوي، باتىربەك! مەن ءومىر ءسۇرۋىم كەرەك قوي. سوندىقتان دا قاتتى بولۋىم كەرەك.
— ايەل جانىن ءتۇسىنۋ قاي زاماندا دا قيىن ەكەن. بۇرىن دا جۇمباقتاپ سويلەيتىن ەڭ، تاعى دا جۇمباقتايسىڭ.
— سەن نە تۇسىنەسىڭ ؟ سەزىم قاباعىن ءتۇيىپ ءتۇسىن سۋىتتى.
— قاتتى بولما، سەزىم! — دەدى باتىربەك جىميىپ.
— بۇل زامان ءالسىز ايەلدەردى ۇناتپايدى!
— جامان ەركەك بولمايدى، جامان ايەل بولادى.
ەكەۋى كۇلىپ جىبەردى.
— ەركەكتى جەڭۋدىڭ وڭاي جولى ماقتاي بەرۋ دەيتىن بە ەدى؟!
— ەندەشە مەن جەڭىلدىم، سەزىم! — دەدى كۇلىپ باتىربەك.
— جوق، مەن جەڭىلدىم! سەن سەزىمىڭمەن جەڭدىڭ!
— قانداي وكىنىشتى. سەنىمەن بىرگە ەمەس، سەزىم!
— سەزىمگە ساراڭ عاسىر مەنى دە ءوز تۇڭعيىعىنا تارتىپ بارادى.
باتىربەك شايىن ءىشىپ كەسەسىن ستولعا قويىپ جاتىپ، سەزىمگە قاراپ كۇلىمسىرەدى دە :
— شىركىن-اي! نەتكەن ءتاتتى شاي ەدى! سەزىممەن ىشكەن شاي ! سەزىم شايى! — دەدى.
— «نەتكەن ءتاتتى شاي ەدى! سەزىم شايى!». جۇرەكتى ەلجىتەر ءسوز ايتتىڭ عوي.
— سولاي ما؟! ساعان ارناپ ءتاتتى جىلى سوزدەر تاۋىپ ايتا المادىم-اۋ دەپ ىشتەي جابىرقاپ وتىرسام. سەن مەنىڭ تەرەڭگە كومىپ تاستاعان جانىمسىڭ.
— سەزىمىڭ نەتكەن نازىك ەدى، باتىربەك؟ سەن سەزىمنىڭ باتىرىسىڭ. مەن سەنى جاقسى كورەم!
باتىربەكتىڭ جانارى جاسقا تولىپ كەتتى. سەزىمنىڭ الدىنا تىزەرلەي وتىرا كەتىپ، اق سۇيرىكتەي ساۋساقتارىن الاقانىندا ايالاپ، سۇيە بەردى، سۇيە بەردى.
«ءبارىن تاستاپ ەكەۋمىز ءبىر جاققا كەتىپ قالايىقشى، باتىربەك! ءبىزدى دە تابا الماي قالسىن ىزدەسە» دەپ ايتقىسى كەلدى سەزىمنىڭ. ءبىراق تاماعىنا وكسىك تىعىلعانداي سويلەي المادى. ساناسىندا: نەشە ءتۇرلى وي تۇردى، سۇراق تۇردى، سۋماڭداعان تىلدەر، جاۋتەڭدەگەن كوزدەر تۇردى. قولىن جۇلىپ الدى دا، ورنىنان اتىپ تۇردى. قاتال مىنەز-ساۋىتىن كيىپ الدى. قايتا شەشتى. ءبىر ىسىنىپ ءبىر سۋىندى. ءبىر قىزارىپ ءبىر بوزاردى. ءبىر قۋانىپ ءبىر مۇڭداندى. سەزىمنىڭ سان ءتۇرلى قۇبىلعان سۇلۋ جۇزىنە باتىربەك مۇڭدانا قارادى دا:
— سەزىم، سەن جىلاما! سەن جىلاساڭ ماڭدايىڭنان ءسۇيىپ باسىڭنان سيپايتىن مەن الىستامىن عوي. ماعان دا قيىن، — دەدى.
سەزىم ءۇنسىز عانا باسىن يزەدى.
داياشىمەن ەسەپتەسىپ ەكەۋى سىرتقا شىقتى. كۇن كەشكىرىپ قالا قاراڭعىلىق قۇشاعىنا ەنە باستاپتى. جارقىراعان شامدار، ەرسىلى-قارسىلى زۋىلداعان ماشينالار، ۇيلەرىنە اسىققان ادامدار قالانىڭ كەلبەتى سياقتى. ايتەۋىر توقتايتىن نۇكتەسى بار...
You Might Also Like
-
ءشومىشباي قارت ورنىنان تۇرىپ، دارەتىن الدى، نامازىن وقىپ بولىپ، ۇيدەن قوزى كوش جەردەگى قاۋىندىققا بەتتەدى. شەلەكتەي-شەلەكتەي اق تورلامالار مانتىنەن ءۇزىلىپ، ارىق ىشىندە دومالانىپ جاتىر ەكەن. بەس-التى...
