InfoHub Logo

قاراۋىلدىڭ اق تاڭىن قارسى الاتىن ءبىر جان بار. ول مەنىڭ — اجەم قاليشا. تۇنىمەن ىڭقىلداپ، ارى- بەرى اۋناپ ەسى شىعادى. تاڭعى تاۋىق شاقىرا كيىمىن جامىلىپ، ۇيقىدا جاتقان ءبىزدىڭ قاسىمىزعا جەتەدى. ءبىز دەگەنىمىز — اباي، ابىلاي، اداي جانە الماس. اجەمنىڭ شاتاستىراتىنى قۇستىڭ بالاسىنداي ۇقساستىعىمىز، بىلايعى جۇرتتىڭ اداساتىنى ءبارىمىزدىڭ ەسىمىزدىڭ ا ارپىنەن باستالاتىڭدىعى. كەيدە اجەم وسىدان ءۇش جىل بۇرىن دۇنيەدەن وتكەن اتام قاليمەن كۇڭكىلدەپ ۇرسىپ جۇرگەنى. كوپتى كورىپ، تاريحتى تارازىلاپ، شەجىرە شال اتانعان اتامىز نەمەرەلەرىن وسى ادامدارداي اتاقتى، باتىر بولسىن دەپ قۇدايدان تىلەگەن شىعار. ال اجەمنىڭ بىزگە تارتقان سىيى توركىنىنەن بىرگە كەلگەن كونەتوز شاعي كورپەسى.

سونىمەن اجەم ەڭكەيىپ، اشىلىپ قالعان كورپەمىزدى جاۋىپ: «قۇداي قۇلىندارىما قۋات بەر. قولىمدى ۇياتقا قالدىرما» دەپ بەتىن ءبىر سيپايدى. العاشقىدا كىمنەن، نەدەن دەگەن سۇراقتارى مەنى مازالايتىن. وزىنەن ءوتىنىپ، سۇراققا جاۋاپ ىزدەگەنمىن. سوندا ول:

— ءاي، تەنتەك قارا-اي، ايتپاسىما قويمادىڭ. سەندەردىڭ بىرەۋىڭ كوزىمنەن تاسا بولساڭدار، ەل: «وسى كەمپىردىڭ جولى ەدى» دەيدى عوي. ءتفا، ءتفا، ءتىلىم تاسقا، قۇلىنىم،— دەيدى ول. — كوزىمنەن تاسا بولدىسى قالاي؟ — دەيمىن تاعى دا اجەمنىڭ شاۋجايىنان الا كەتىپ.

— ءاي، قويمادىڭ عوي. اكەڭ ەسىركەگەن سياقتى مىلجىسىڭ-اۋ، ءوزىڭ، — دەيدى ول جاۋاپ بەرۋدەن قاشقاقتاپ. قوياتىن مەن بە؟ ساۋالدى باستاعان سوڭ، ىندەتىپ ءبىتىرۋىم قاجەت.

— سەندەر ءتىرى جۇرىڭدەر. مەن-اق انا دۇنيەگە بارايىن دەگەنىم عوي، — دەيدى اجەم. سويتسەم، ول تاڭ بوزىنان تۇرىپ الىپ، ءتورت نەمەرەسىنىڭ تىلەۋىن تىلەيدى ەكەن عوي. مەنىڭ اق جۇرەك، ابزال اجەم.

ءبىراق اجەم ءبىر اشۋلانباسىن دە. ۇيدەگى نۇرجامال شەشەم ايتپاقشى «اسپاندى الاقاڭداي، جەردى تەبىنگىدەي» جاسايدى. ەرتەڭنەن قارا كەشكە دەيىن قارا تاستاي قاتىپ، ۇرشىعىن ءيىرىپ، كولەڭكەدەگى توماردىڭ ۇستىندە وتىرىپ الۋعا بار. شىنىن ايتايىن، ءبىز اجەمىزدەن ءارى قورقامىز، ءارى ەركەلەيمىز. مىنە، اجەم ادەتتەگىدەي كۇندەلىكتى تىرلىگىن قايتالاپ تىسقا شىقتى. ادام بالاسى كەيدە قىزىق قوي. كەشە كەشكىسىن قوي كەزەگىن باعىپ كەلىسىمەن، سىلەم قاتىپ مىزعىپ كەتتىپپىن. ەندى ۇيقىم شايداي اشىلىپ، ءىشىم پىسىپ جاتىر. قولى بوس ادام نە ىستەمەيدى؟ الدىمەن قۇس جاستىقتان شىعىپ تۇرعان قاۋىرسىننىڭ ءبىرىن الىپ، ابىلايدىڭ مۇرنىن قىتىقتادىم. ول ىرگە جاققا اۋناپ ءتۇستى. الماستىڭ جاستىعىن تارتىپ الىپ، باسىنا قاپشىعىن جاستاپ قويدىم. بىلق ەتەر ەمەس، ماسا شاققاڭداي دا بولمادى. ابايدان قورقامىن. شومبال جۇدىرىعىمەن ءبىر كوسىپ قالسا، ساۋدامنىڭ بىتكەنى. مەنەن جەتى جاس ۇلكەن. مۇرتى تەبىندەگەن ون ءبىرىنشى سىنىپتا وقيتىن جىگىت — بوزبالا. الماس مەنەن ەكى جارىم جاس كىشى. ايداعانعا جۇرەدى، ايتقانعا كونەدى. ايتپەسە،.. ار جاعىن ايتپاي-اق قويايىن. تەك ارىزقويلىعىندا شەك جوق. قۇيرىعىن باسىپ قالعان مىسىقشا باجىلداپ ءبىر ءوزى ءۇيدى باسىنا كوتەرەتىنى انىق. باۋىرلارىمنىڭ پىس-پىس ەتىپ الاڭسىز ۇيىقتاپ جاتقانىنا قىزىعىپ كەتتىم. «ارىزقويدىڭ» جانىنا جەتتىم دە مۇرنىن قىسىپ-قىسىپ جىبەردىم. بار پالە وسىدان باستالسىن دا كەتسىن. الماس شار ەتىپ جىلاپ قويا بەردى. اباي اعامىز سەلك ەتىپ ورنىنان اتىپ تۇرىپ ەدى، كوسەۋدەي اياعى تەرەزەگە تاياۋ قويىلعان ۇستەلدىڭ بۇرىشىن ءىلىپ كەتىپ، ۇستىندە تۇرعان جارتى شەلەك سۋ شەلەك-مەلەگىمەن ابىلايدىڭ ۇستىنە قۇلاسىن كەپ. جەتىنشى «ا» سىنىبىنىڭ «شەبىنىڭ» شوشىنا داۋىستاعانىن ەستىپ كۇلىپ جىبەرە جازدادىم. قۇداي بەك ساقتاپ، تۇك بىلمەگەنسىپ، كوزىمدى ۋقالاپ جاتىرمىن. ۇلكەن اعامىز اي-شايعا قاراماي شاعي كورپەنى جۇلىپ الماق ەدى، ابىلاي شەتىن اياعىمەن باسىپ تۇر ەكەن، ونسىزدا ەنى مەن كولدەنەڭى ەكى-ۇش مەتر اۋىر جامىلعىش قاق ءبولىندى. وسى ءبىر ساتتە اجەم دە ۇيگە كىرىپ كەلگەن ەدى.

— ءاۋ، بۇلارىڭ نە؟ استىلارىڭنان سۋ شىقتى ما؟— دەپ داۋىستاي ۇمتىلدى.

— قاپ-اي، بۇلدىردىڭدەر عوي. ءوي، وڭشەڭ تەنتەك... اجەمنىڭ داۋىسى جەر استىنان شىققانداي قۇمىعا ەستىلدى.

— قايران دۇنيە، تۇككە العىسىز بولدى-اۋ ءا؟..

ۋلاپ-شۋلاپ جاتقان بىزگە دە نازار اۋدارمادى. كورپەنىڭ ءار جەرىن ءبىر شۇقىلاپ ابىگەرگە ءتۇستى دە قالدى. بۇل ەكى ورتادا ءتور ۇيدەن اكەم مەن شەشەم دە قارا كورسەتكەن. ويران-اسىر تىرلىككە العاشقىدا تۇسىنبەي، ارتىنشا:— ءاي، مىنالارىڭ نە؟— دەپ وكىنە داۋىستادى. اجەمە، ءوزىنىڭ شەشەسىنە كوزى ءتۇسىپ كەتكەن ەكەن. كەرەگەدەگى ءىلىنۋلى تۇرعان شاشاعى مول قامشىعا قولى تيەر-تيمەستەن قولدى-اياقتىمىز، جارتىلاي جالاڭاش دالاعا ىتىپ-ىتىپ شىقتىق.

— ءاي، ەسىركەگەن، سەن دە بالا بولعانسىڭ. بۇلاردان دا اسىپ تۇسكەنسىڭ. قۋ جالعىز كورسەتپەگەنىڭ بار ما ەدى. ەندى بۇگىن تۇك بىلمەگەنسۋىن. قۇدايعا ءتاۋبا. ءتورت قارعامدى كوپ كورمەسىن. ارى ءجۇر، — دەپ ورتاعا تۇسەتىن اجەمنىڭ بۇگىن وعان قۇلقى جوق.

سالدەن سوڭ نۇرجامال شەشەمىز امالداپ ءجۇرىپ ءبىزدى ۇيگە كىرگىزدى. وندا دا اياعىمىزدان سۋىق ءتيىپ اۋىرىپ قالادى دەگەن سىلتاۋىن ايتىپ قويادى. اجەم قاباعى ءتۇيىلىپ، اجىمدەرى كوبەيىپ كەرەۋەت ۇستىندە وتىر. ءبىز تۋ-تالاقايىن شىعارعان شاعي كورپە بۇكتەلىپ بۇرىشتان ورىن تەۋىپتى. ءبارىن بۇلدىرگەن سەنسىڭ دەپ اعالارىم «ارىزقويعا» وقتى كوزىمەن قارايدى. ول دا باسىنان نە بولىپ، نە وتكەنىن بىلمەي مارە-سارە. بىزگە جالتاقتايدى. الدە نە دەپ جۇباتساڭ جاسىن توگىپ جىبەرۋگە دايىن، توستاعانىنىڭ كەنەزەسى شىققا تولىپ تۇر.

— تۇك بىلمەي وتىرعاندارىن، تۇگە — دەدى ەندى نۇرجامال شەشەم بىزگە «كىجىنە» ۇرسىپ. اجەمىزگە كوز جاساپ، بىزگە بىلدىرتپەي كوزىن قىسىپ قويادى.

—  انا كورپەنى تىسقا الىپ شىعىڭدار. اباي باستاپ، شەشەمىز قوستاپ كورپەنى تەمىر سىمعا ءىلىپ بىتكەنىمىزدە ول تاعى دا بىزگە ءامىر بەرە باستادى.

— ءاي، بۇزاقىلار-اي. اجەڭنىڭ كوڭىلىن تابىڭدار. ءبىراق اپام بۇگىن سەندەرگە ەري قويار ما ەكەن. الگى بۇل ساتاتىن  ەسبيكەنىڭ ۇيىنە بارىپ كەلەيىكشى، اباي،— دەدى ول اعامىزعا بۇرىلىپ.

—  ال سەندەر مالدى شىعارىپ، تابىنعا قوسىڭدار. ۇيگە كىرسەڭدەر اكەلەرىڭنىڭ قامشىسىنا جولىعاسىندار. ەكى كىشكەنتاي قويدىڭ استىن تازالاندار! اجەم ايتپاقشى «ءبىر قۇداي جەتەلەپ، ءبىر قۇداي جەلكەلەپ» دەگەندەي جۇمىسقا كىرىسىپ كەتتىك. شاماسى، بۇگىنگى كۇننىڭ جوسپارى بۇزىلىپ، بالىق اۋلاۋعا بارامىز دەۋدىڭ اۋىلى الىسقا كەتكەن سياقتى. شاعي كورپە بىزگە كورەسىنى كورسەتەتىن ءتۇرى بار. اجەمدى اياپ كەتەمىن. توركىنىمنىڭ كوزى دەپ ساقتاپ جۇرگەن زاتىن بىرەۋلەر بىت-شىتىن شىعارىپ، ىسكە العىسىز جاساسا، ونى قالاي كىنالارسىڭ.

شەشەم مەن اباي اعامىز ەسبيكەنىڭ ۇيىنەن كوڭىلدى ورالدى. قولتىعىندا گازەتكە ورالعان بۋماسى بار.

—  قۇدايدىڭ دا كوزى بار ەكەن. تۋرا مىنا شاعيدىڭ ءوزى ەمەس پە، — دەيدى ول بۋمانى اشىپ، كورپەنىڭ تىسىمەن سالىستىرىن.

سونىمەن ءبىزدىڭ ۇيدە قىزۋ جۇمىس باستالىپ كەتكەن. اباي مەن ابىلاي سىرتتاعى تىرلىككە جەگىلىپ، كىشكەنتايلار شاعي كورپەنىڭ قانجىعاسىنا بايلاندىق. الدىمەن كورپەنىڭ ءجۇنىن تۇتتىك. شەشەمىز قوس ساباۋمەن ۇرعىلاپ مامىعىن ۇلپىلدەتتى. سونان سوڭ بۇرىنعى كورپەدەن ءسال كەم قىلماي شاعيدى ولشەپ، ءجۇن تارتتى. ينەسىن بىزگە ساباقتاتىپ، كورپەنى قابىدى. اجەم اندا-ساندا كوز قيىعىمەن قاراپ قويىپ، ۇرشىعىمەن اۋرە. الدىنداعى ۋاقىت سايىن ءوسىپ، دومالانىپ كەلە جاتقان شۇيكە ءبىزدىڭ قىستا كيەر شۇلىعىمىز بەن قولعابىمىز. اجەم ءيىرۋشى، شەشەم توقۋشى. سونىمەن شاعي كورپە دە جاسالىپ ءبىتىپ، اۋلاداعى سىم كىر ىلگىشكە جايىلدى. اجەم ءالى ءۇنسىز. قاباعى تۇكسيىپ، شايدى دا دۇرىس ىشپەدى. شەشەم اجەمدى كوڭىلدەندىرمەك بولىپ:

— ءاي، تەنتەكتەر. اجەسىنىڭ قۇلىندارى، كورپە جاڭاردى. ەندى الىسپاي-جۇلىسپاي دۇرىس جاتىڭدار، — دەپ ءيىلىپ توسەك، جايىلىپ جاستىق.

الدە قانداي تىقىردان ويانىپ كەتتىم. اجەم كيىنىپ، ەندى عانا كەبىسىنىڭ گولوشىن كيۋگە ەڭكەيگەن ەكەن. كوزىمدى جۇما قويدىم. تەرەزەگە تاڭ كەلىپتى. ساۋلەلەرى ءۇيدىڭ بۇرىش-بۇرىشىن تۇرتكىلەپ، بولمە ءىشى تەڭسەلىپ تۇرعان سياقتى. مىنە، اجەم ءبىز جاتقان بۇرىشقا بەتتەدى. اكەم مەن شەشەم جاتقان تورگى ءۇي جاققا ۇرلانا كوز تاستاپ قويىپ، تىزەرلەي قونىپ، كورپەنىڭ ءبىر بۇرىشىن ۇستادى دا يىسكەپ كوردى. و، عاجاپ! مۇنداي ءساتتى بۇل دۇنيەدە مەنەن باسقا ەشكىم كورمەگەن شىعار. جۇمباق دۇنيە. Heگe يىسكەدى ەكەن؟ ءسويتتى دە ءبىزدى قىمتاي جاۋىپ، ادەتتەگىدەي: «قۇداي وسىلارعا قۋات بەر. قولىمدى ۇيالتپا» دەپ بەتىن سيپاپ، گولوشىن سىلپىلداتا باسىپ، سىرتقا بەتتەدى.

سودان بەرى تالاي جىلدار وتە شىعىپتى. ءقازىر ءتورت ۇل اۋمالى-توكپەلى تاعدىردىڭ قيالى جولىنا ءتۇسىپ الىپ، ءجۇرىپ كەلەمىز. ويىما شاعي كورپە تۇسكەندە ەگىلىپ كەتەمىن. بايقاپ قاراسام، ءبىز دە، اكەم دە شاعي كورپەنىڭ ىشىنەن شىعىپپىز عوي. اجەم ونى بەكەردەن-بەكەرگە يىسكەمەپتى. ءتىپتى ءبارىمىزدى شاعي كورپەنىڭ استىنا تىقپالاۋىنىڭ ءجونى بار ەكەن. بىرلىگى بولىنبەسىن دەپ ىرىم قىلىپتى. اجەم ءبارىن ەلەپ-ەسكەرىپتى. قايران، مەنىڭ دانا اجەم.

ءقازىر شاعي كورپە «ارىزقوي» الماستىڭ ۇيىندە. ءالى سول قالپى. ويتكەنى ول وتاۋ يەسى عوي. سونىڭ قارا پۇشىقتارى جامىلىپ ءجۇر. سەن ومىردەن وتسەڭ دە اجە، كورپەڭنىڭ جىلىلىعى ءالى سول قالپىندا دەپ داۋىستاعىم كەلىپ تۇرادى.

---