شارىقتاپ شىڭعا ۇمتىلعان قازاقستان
... قارا جەردە قىلتىڭى جوق ءبىر ەلمىز،
ءارى بيىك، ءارى كەڭبىز، تەرەڭبىز.
ءانىمىز بار اسقاق جالاۋ سىقىلدى،
كوتەرىلسە - تىك كوتەرەر جۇرتىمدى.
ءبىز دۇنيەگە ماڭگىلىككە كەلگەنبىز.قاسىم امانجولوۆ
مەن - كەڭپەيىل، كوڭىلى دارحان ءارى الەم حالقى ەرجۇرەك دەپ تانىعان قازاق قىزىمىن. سان عاسىر ادامزات بالاسىن باۋىرىنا باسقان ۇلى دالا پەرزەنتى دە مەن بولامىن. قازاق قىزى رەتىندە ءوز ەلىمدى، ءوز جەرىمدى ارداق تۇتىپ، ماقتان ەتەمىن.تاۋەلسىزدىك العان ساتتەن باستاپ ءبىزدىڭ حالقىمىز قازاقستاننىڭ ۇلى تاريحىن جاڭا جەتىستىكتەرىمەن جانە تابىستى قايتا قۇرىلىمدالۋلارىمەن تاماشا جالعاستىرىپ كەلەدى. جاراسىمدى دا جاسامپاز ساياساتتىڭ ناتيجەسىندە ءبىز الەمدىك پروگرەسكە قول جەتكىزىپ، اينالاعا تۇگەل تانىلدىق. ءبىر تۋ استىنا بىرىككەن ەل ازاماتتارى ەگەمەن قازاقستاننىڭ يگىلىگى جولىندا ەڭبەك تابىستارى مەن العا قويىلعان ماقساتتاردىڭ ويداعىداي ورىندالۋىنا ايانباي تەر توكتى. مۇنىڭ بارلىعىنا مىڭ مارتە شۇكىرشىلىك ەتە وتىرىپ، جاڭا زاماننىڭ جاڭا باستالعانىن دا ەسكەرۋىمىز كەرەك. سوندىقتان تۇگەندەيتىن دە، تىڭنان ىزدەيتىنىمىز دە جەتەرلىك. ءسال عانا وزىمىزگە سىن كوزبەن قارايىق. بابالارىمىز ارمان ەتكەن تاۋەلسىزدىككە قالاي قول جەتكىزدىك؟ سان عاسىر اڭساپ، ارمانداپ قول جەتكەن تاۋەلسىزدىك بۇقارا حالقىمىز اراسىندا تۇگەلدەي شىنايى رۋحاني سەرپىلىس تۋعىزا الىپ وتىر ما؟ بۇگىنگى تاۋەلسىزدىگىمىز تۇعىرلى بولۋ ءۇشىن الدا ءالى نە ىستەۋىمىز قاجەت؟
1991 جىلى ەگەمەندى قازاقستان العاش رەت الەم ارەناسىنا تاۋەلسىز ەل رەتىندە قادام باستى. وتارلىق ەزگىسىنە توزبەي، ازاتتىققا ۇمتىلعان قازاق حالقى سوڭعى ەكى عاسىردا ەكى جۇزدەن اسا ۇلت-ازاتتىق كوتەرىلىستەردى باستان وتكەردى. تولارساقتان ساز كەشكەن كەمەڭگەر دە باتىر بابالارىمىز باياندى عۇمىرىن ات اۋىزدىعىمەن الىسا ءجۇرىپ، بوستاندىق ءۇشىن ارپالىسىپ وتكىزدى. دەگەنمەن وسى تەكەتىرەستىڭ سوڭعى نۇكتەسى تەك 1986 جىلى عانا قويىلدى.
1986 جىلدىڭ 17-18 جۇلدىزى ارالىعىندا ءبىر توپ قازاق جاستارى ەلىمىزدىڭ شىن جاناشىرلارى، پاتريوتتارى رەتىندە بەيبىت شەرۋگە شىعىپ، ەلىمىزدىڭ بولاشاعىنا دەگەن الاڭداۋشىلىقتارىن، تاۋەلسىزدىككە دەگەن جالىندى قۇلشىنىستارىن الەمگە پاش ەتتى. «باس كەسپەك بولسا دا، ءتىل كەسپەك جوق». وزگە دەگەندە وزەگىن جۇلىپ بەرۋگە ءازىر ءمارت تە جومارت، توبەسى شوشايعان بىرەۋ كورىنسە، «قىرىقتىڭ ءبىرى - قىدىر» دەپ، بارى مەن نارىن قوناعاسىعا شالاتىن اقكوڭىل، تىرىدە ەشكىمگە ەسەسىن جىبەرمەيتىن نامىسقوي حالىقتىڭ كۇردەلى دە ءيىرىمى كوپ سان قىرلى مىنەزىن ۇعىنۋ كەزدەيسوق باداۋيلەرگە قيىن ەدى. سوندىقتان بولار الماعايىپ كۇندەرى «ۇلتشىل اتانامىن-اۋ» دەپ قايمىقپاستان «مەن-قازاقپىن!» دەپ ايداي الەمگە جار سالىپ، جالىنداي بىلگەن قازاق جاستارىن اياۋسىز ۇرىپ-سوعىپ، جالعان جالا جاۋىپ، قارالاپ، كۇشپەن باسىپ، جانشىدى. وسى وقيعا، جەلتوقسان ايى بىزگە قانشالىقتى قۋانىش سىيلاسا، سونشالىقتى قايعى-قاسىرەت الىپ كەلدى. ءالى كۇنگە 1986 جىلدىڭ ىزعارلى ايىن ەسكە الساق، تۇلا بويىمىز تىتىركەنەدى، قانىمىز ويناپ، نامىسىمىز تۋلايدى. دەگەنمەن بۇل وقيعا قازاق ەلىندەگى، قازاق جەرىندەگى جانە ەۋرازيا قۇرلىعىنداعى دەموكراتيالىق جاڭا وزگەرىستەردىڭ كوشباسشىسى بولدى.
تورتكۇل دۇنيەنىڭ جاڭارۋىنا جول اشقان وسى ءبىر سەرپىلىستەن سوڭ بۇعاۋدان بۇلقىنا شىققان قازاق ەلى 1991 جىلى 16 جەلتوقساندا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تاۋەلسىزدىگى جونىندە كونستيتۋسيالىق زاڭ قابىلدادى. بۇل قۋانىشتى ءساتتى حالقىمىز كوكجيەكتەن شىققان كۇندەي اسىعا كۇتكەن بولاتىن...
1992 جىلى 2 ناۋرىزدا بۇۇ باس اسسامبلەياسىنىڭ 46-سەسسياسىندا قازاقستان رەسپۋبليكاسىن بۇۇ-عا مۇشەلىككە الۋ جونىندەگى قارارعا قول قويىلدى. ءوزىنىڭ دوستاستىق پەيىلىن تانىتا وتىرىپ ەلىمىز الەمدەگى قاۋىپسىزدىك پەن بەيبىتشىلىك ماسەلەسىنە بەلسەندى قولداۋ كورسەتىپ وتىردى.
1999 جىلدىڭ قاڭتارىنان باستاپ ەلىمىزدە ەۋروپاداعى قاۋىپسىزدىك پەن ىنتىماقتاستىق ۇيىمىنىڭ ورتالىعى الماتى قالاسىندا تۇراقتى تۇردە جۇمىس جاساي باستادى. وسى ورايدا قازاقستان بۇرىنعى كەڭەستىك ەلدەردىڭ الدى بولىپ، 2010-2011 جىلدار ارالىعىندا وسى ۇيىمعا ءتوراعالىق ەتۋ مۇمكىندىگىنە يە بولدى. بۇل ءبىر جاعىنان، تاۋەلسىز ەلىمىزدى مويىنداۋ بولسا، ەكىنشى جاعىنان، قازاقستاننىڭ حالىقارالىق بەدەلىنىڭ وسكەندىگىن كورسەتتى.
2011 جىلدىڭ ايتۋلى وقيعاسى – VII قىسقى ازيادا ويىندارىنىڭ قازاق جەرىندە سالتانات قۇرۋى. باتىس پەن شىعىستى جالعاعان ۇلان-عايىر قازاق دالاسىنداعى ءدۇبىرلى دودا استانا مەن الماتى قالالارىندا قاتار وتكىزىلدى. ەلىمىزدىڭ ابىرويىن اسقاقتاتار مۇنداي بايراقتى باسەكەلەردە جەرلەستەرىمىز بارىن سالىپ، نامىستى قولدان بەرمەدى. سپورتشىلارىمىز تاۋەلسىزدىك جىلدارىندا بىرنەشە رەت جەڭىسكە جەتىپ، الەم ساحناسىندا كوك تۋىمىزدى جەلبىرەتىپ، گيمنىمىزدى شىرقادى.
قازاقستان - 1997 جىلدان باستاپ حالىقارالىق كورمەلەر بيۋروسىنا مۇشە جانە «EXPO» كورمەسىنە 2005 جىلدان بەرى قاتىسىپ كەلەدى. 2017 جىلى بۇكىلالەمدىك «EXPO» حالىقارالىق كورمەنىڭ مەنىڭ جەرىمدە ءوتۋى – زور ماقتانىش...
«قاز تۇرىپ، قادام باسقان تاۋەلسىزدىك سابيلىك تۇساۋىن ومىرشەڭ ۋاقىتقا كەلتىرگەن كەزدەن باستاپ، وسىناۋ جيىرما سەگىز جىلدىڭ بەدەرىندە ايشىلىق جەردى التى رەت اتتاعان الىپ سەكىلدى، ءداۋىر جولىن مىعىم ۇستاپ، تىزگىنىن مىعىم قاعا بىلدىك» - دەپ ەلباسىمىز ايتقانداي، قازاقستان بۇگىندە ەڭسەسى بيىك، كەمەل مەملەكەتكە اينالدى. ءبىر كەزدەرى اسقاق ارمانداي كورىنگەن «قازاقستان-2030» ستراتەگيالىق دامۋ باعدارلاماسى دا تاۋەلسىز مەملەكەتىمىزدىڭ ءال-اۋقاتىن ودان ءارى ارتتىرا ءتۇسىپ، حالقىمىز ءۇشىن العا باستار سارا جولعا اينالدى.
تاۋەلسىزدىك ءاربىر مەملەكەتتىڭ اتريبۋتى دەسەك، ال بوستاندىق، ازاتتىق پەن ەركىندىك - سول مەملەكەتتىڭ ءاربىر مۇشەسىنىڭ اسقاق ارمانى مەن ءومىر ءسۇرۋ سالتى. وسى قاسيەتتى ۇعىمدار ءۇشىن سان عاسىر ارپالىسقان حالقىمىز بەرەكە-بىرلىگىن، تۇتاستىعىن ساقتاي ءبىلدى. جۇبان اقىن جىرلاعانداي، ءبىز راسىندا، «مىڭ ءولىپ، مىڭ تىرىلدىك». سوعان قاراماستان، جاسىمادىق، جاسقانبادىق. انىعى، ءبىزدى جاسىتا، جاسقانتا المادى. جيىرما سەگىز جىل ىشىندە حالقىمىزدىڭ ۇلتتىق ساناسى جاڭعىردى جانە ەجەلدەن كەلە جاتقان تاريحىن اقيقات شىڭىنا شىعارىپ، رۋحاني بايلىعىمىز ارتتى. سوندىقتان تاۋەلسىزدىك مەرەكەسى - كۇللى قازاقستان حالقى ءۇشىن وتكەنگە دەگەن تاعزىم مەن بولاشاققا دەگەن سەنىم مەرەكەسى.
«اماناتىن بابامنىڭ،
اقتاعان كۇن - مىنا كۇن.
اق پەيىلىن دالانىڭ،
ساقتاعان كۇن - مىنا كۇن.
ازاتتىققا ۇمتىلىپ،
ايقاسقان كۇن - مىنا كۇن»-دەپ جاس اقىن ن.باعدات ۇلى جىرلاعانداي، بۇل كۇن - قازاق حالقىنىڭ قايتا دۇنيەگە كەلىپ، ەگەمەن ەل ىرگەتاسى قالانعان كۇن. ءار قازاقتىڭ جۇرەگىندە ءۇمىت پەن سەنىم ۇيالاتقان رۋحى اسقاق ايتۋلى كۇن - تاۋەلسىزدىك كۇنى. بۇل كۇنى ءبىز كەۋدەمىزدى ەرەكشە شاتتىق كەرنەپ، جاعاعا سوققان تولقىنداي عالامات كۇي كەشەمىز، قۋانىپ ۇلان-اسىر توي جاسايمىز. ۇلتتىڭ مەرەيىن اسىرار ۇلىق مەرەكەنى تويلاۋ ءبىزدىڭ، تاۋەلسىز ەلدىڭ ۇرپاقتارىنىڭ، ماڭدايىنا جازىلىپتى. تاۋەلسىزدىك جاساي بەرسىن! ماڭگىلىك ەل جاساي بەرسىن!
You Might Also Like
-
ءقيىنشىلىق-بىزدىڭ ءپوزيتيۆتى كوڭىل-كۇيىمىز بەن جارقىن ءومىرىمىزدىڭ باسپالداعى ىسپەتتەس. ول-بويعا بەلگىسىز ءبىر كۇش بەرەر باستاماعا دەگەن ىنتا-ىقالاسىڭىز، جەڭىسكە جەتۋ جولىنداعى كىشىگىرىم دەمەۋ. سونى جە...
-
«قاۋىن جارىقتىق تاتتىلىگىن قويسا، ءبىز دە اسان اتانىڭ باقشاسىنا ءتۇسۋىمىزدى قويار ەدىك». انە، اناۋ جايقالىپ جاتقان اسان اتانىڭ قاۋىن-قاربىزى. ءبىز بالالار ولاي-بىلاي وتكەن سايىن باقىلاپ ءجۇر...
