شەرحان مۇرتازا «ءجۇز جىلدىق جارا»
ساباق تاقىرىبى: شەرحان مۇرتازا «ءجۇز جىلدىق جارا» (پرەزەنتاسياسىمەن)
ساباق ماقساتى:
ا) جازۋشى ومىرىنەن مالىمەت بەرە وتىرىپ، اڭگىمەنىڭ شىعۋ مازمۇنىن مەڭگەرتۋ.
ءا) ەركىن ويلاۋ، ءوز كوزقاراسىن جەتكىزە دالەلدەي ءبىلۋ، وزگەنى تىڭداي ءبىلۋ، تانىم قابىلەتىن دامىتۋ.
ۆ) تابيعاتقا دەگەن جاناشىرلىقتى وياتۋ، «كيە» ءسوزىنىڭ ءمانىن ۇعىندىرۋ.
ساباق ءتۇرى: تەحنولوگيا بجس
قورىتىندى: اۋىزشا - 1
كورنەكتىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا
ءتيپى: جاڭا ماتەريالدى مەڭگەرتۋ
ساباق بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ
كانيكۋلدا قالاي دەمالدىڭدار؟
ءىى. ماقسات قويۋ:
شەرحان مۇرتازا
قازاقستاننىڭ حالىق جازۋشىسى
اۋدارماشى
قازاقستاننىڭ مەملەكەتتىك سىيلىق يەگەرى
قوعام قايراتكەرى
شىعارمالارى: « احمەتجاننىڭ انتى»، « ينتەرنەت نانى»، « 41 - جىلعى كەلىنشەك»، « قىزىل جەبە»، « اي مەن ايشا» رومان ى
جانە ءوزىنىڭ تۋعان جەرىنىڭ جامبىل وبلىسى، جۋسالى اۋدانى، مىڭبۇلاق مەكەنىنىڭ تابيعاتىن سۋرەتتەيتىن « ءجۇز جىلدىق جارا» اڭگىمەسىمەن تانىسامىز.
ءىىى. (ەلەكتروندى وقۋلىق)
ش. مۇرتازانىڭ ءومىرى.
IV. ساباق بويتۇمارى: « ادامزاتتىڭ تابيعاتسىز كۇنى جوق، تابيعاتتىڭ ونى ايتۋعا ءتىلى جوق»
V. اڭگىمەنى كومپوزيسيالىق قۇرىلىسىنا تالداۋ
باستالۋى: وقيعانىڭ باستالۋى ( مىڭبۇلاقتا وسكەن باحتيار باعى مەن بايشىنار اعاشى)
وقيعانىڭ شارىقتاۋ شەگى: كيەلى بايشىنارعا جۋانقۇلدىڭ بالتا شاپپاق بولۋى
وقيعانىڭ شيەلەنىسۋى: اۋىل ادامدارىنىڭ امالسىزدان كيىز ۇيلەر مەن باقتيار باۋىنداعى اعاشتاردى وتىنعا جاعۋى.
دامۋى: سوعىسپەن قاتار اقپان ايىنىڭ اۋىلدى قىسپاققا الۋى.
وقيعا شەشىمى: بايشىناردىڭ كيەسى جىبەرمەيدى
سوزدەر سويلەيدى
باۋ - ءار ءتۇرلى وسىمدىكتەر، گۇلدەر، جەمىس اعاشتارى وتىرعىزىلعان جەر.
شىلىك – سۋلى جەردە وسەتىن، جىڭىشكە سولقىلداق بۇتا.
تۇيەجاپىراق – جاپىراعى ءىرى، ۇلكەن بوپ وسەتىن جابايى وسىمدىك.
شىنار – بيىكتىگى 40 مەترگە دەيىن جەتەتىن، ءىرى اعاش. ول قىستىڭ سوڭىندا دوڭگەلەكشە كەلگەن جەمىس بەرەدى. بۇل اعاش جىلى جاقتا، تاۋدا، بيىكتە وسەدى. قازاقتا قول جەتپەس اسىلىن شىنارعا تەڭەگەن.
ادىراسپان – دارىلىك شيكىزات رەتىندە شىلدە ايىندا بۇتاقشالارىن، جاپىراعى مەن گۇلىن جيناپ الادى. ول – ۋلى وسىمدىك. حالىق ەمشىلەرى ادىراسپاندى ادامنىڭ قۇياڭىن، سەگىزكوزدىڭ جۇيكە اۋرۋىن ەمدەۋگە پايدالانعان. مال-دارىگەرلىك تاجىريبەدە ونىڭ تۇنباسىمەن مالدىڭ قىشىما قوتىرىن، ءتۇرلى تەرى اۋرۋلارىن ەمدەيدى.
كوكەمارال – بۇعىلار كۇز، كوكتەمدە بۇل وسىمدىكتىڭ تامىرىن تۇياعىمەن قازىپ جەيتىن بولعاندىقتان، ونى مارال ءشوپ تامىرى دەپ اتاپ كەتكەن.
كۇشالا – بيىكتىگى 20-40 سم بولاتىن، كوپ جىلدىق ءشوپ تەكتەس، جارتىلاي ۋلى وسىمدىك، گ ۇلىنىڭ ىشكى بەتى قارا ءتۇستى. ءو/زبەكتەر ونى كۇشالا دەپ اتايدى. ورتاڭعى قابىرشاق جاپىراقتىڭ ىشىنەن ۇزىندىعى 5-8 سم بولاتىن، قارىنداش ءتارىزدى.
VI. سوزدىك جۇمىسى: شىنار، ادىراسپان، كۇشالا،
VII. 1. سيكل. ءماتىن بويىنشا كىلت سوزدەر
1. شوقىباس، 2. كيىز ءۇي 3. باحتيار 4. كەنجەقۇل 5. شۇبەرەك 6. بادىراق 7. داداباي 8. اتتانداۋ 9. ارا 10. اسپانتاۋ 11. ۇڭگىر 12. ورتەنىپ 13. قارعىس 14. كيە
2. سيكل. ەس - 63% 1 - مينۋتتا جازۋ.
3. سيكل. كىتاپپەن جۇمىس ( 6 مينۋت وقۋ)
3 - سيكل. قس 63% ( ءار ءسوزدىڭ ماعىناسىمەن اشۋ)
VIII. 4 - سيكل. ستو سۇراعى ( 18 وقۋشى)
1. مىڭبۇلاقتىڭ شوقىباس سايىندا باحتيار بابا باعىندا قاسيەتتى بايشىنار اعاشى ءوسىپ تۇر. ( يا)
2. اقپان ايىندا مىڭبۇلاقتىڭ وتقا جاعارى تاۋسىلىپ، كيىز ۇيلەرىن جاعا باستادى
3. حالىق ارۋاق - قۇدايدان قورىقسا دا، باقتيار باعىنداعى اعاشتارعا بالتا شاپتى. (يا)
4. جالعىز ءوزى اسپانداپ قالعان بايشىنارعا ءتيىستى.
5. كەنجەكۇل كەمپىر ورماننان ءشايشوپ، دەرمەنە، كۇشالا، ادىراسپان تەرەتىن. (يا)
6. باحتيار باۋىندا قارشىعا، يتەگى، تۇرىمتاي، ۇكى كوپ بولاتىن.(يا)
7. كالحوز باستىعى جۋانقۇلدىق دوسى داداباي اۋىلدا تۇرادى (جوق،)
8. جۋانقۇل دوسى داداباي جانە جالداپ العان ادامى قاباساقال ۇشەۋى قوس اتتى جەگىپ بايشىعارعا بەتتەدى. (يا)
9. كەنجەگۇل كەمپىردىڭ اتتانداعان داۋىسىن تەمىر دۇكەندەگى اقساق احمەت انىق ەسىتتى (يا)
10. ۇشەۋى ماساڭداۋ، ايتپەسە جاي ارامەن بايشىناردى قۇلاتۋ وڭاي شارۋا ەمەس ەكەنىن بىلەر ەدى.(يا)
11. احمەت بۇلاردىڭ ىسىنە ەشقانداي ءمان بەرمەدى (جوق)
12. داۋاباي دوستارىنا اسپانتاۋ سياقتى الىپ ارا كەرەكتىگىن ايتتى. (جوق.)
13. قارا كۇش توپەي بەرگەسىن، بايشىناردىڭ بۇيىرىنەن كادىمگىدەي ۇڭگىر پايدا بولدى. (يا)
14. قاباساقال جەرمايدى بالتا شاپقان قۋىسقا توگىپ جىبەردى دە، وتتى قويىپ جىبەردى. (يا)
15. كەجەگۇل كەمپىر بۇل ۇشەۋىن قارعادى (جوق)
16. قارۋلانعان حالىق بۇل ۇشەۋىنە لاپ بەردى. (يا)
17. سودان بەرى قىرىق جىل وتسە دە جۋانقۇل مەن بايشىنار ءتىرى، ءبىراق ەكەۋى دە جارادار (يا)
18. جۋانقۇل قۇدايدان كۇندىز - ءتۇنى ءولىم تىلەدى.
ماتىنمەن جۇمىس
شىعارمادا كەزدەسەتىن ...
ماقال - ماتەلدەر: جاۋ جاعادان العاندا، ءبورى ەتەكتەن الادى.
بىرەۋ ولمەي، بىرەۋ كۇن كورمەس.
ۇرا بەرسە، قۇداي دا ولەدى.
ىلديدا سيىر موڭىرەسە، تاۋداعى ارقاردىڭ ءمۇيىزى سىرقىرايدى.
تۇراقتى تىركەستەر: شىبىن جانىن شۇبەرەككە ءتۇيۋ، ارتىن باقتى.
ىرىمدار: ۇكى جۇرگەن جەر كيەلى.
كيەلى اعاشتى كەسۋگە بولمايدى.
شىعارمادا كەزدەسەتىن قۇس اتاۋى: ۇكى، قىرعاۋىل، زىمىران قۇس، سارعالداق.
ەمدىك ءشوپ اتاۋلارى: ءشايشوپ، دەرمەنە، كۇشالا، شاشىراتقى، ادىراسپان، كيىكوتى، تەكەساقال، قىلشا، كوكەمارال
اعاش اتاۋلارى: شىلىك، ءسۇمبىل تال، سوگەتى تال، اق تەرەك، كوكتەرەك
شىعارماشىلىق جۇمىس
رافت ويىنى
رول - بايشىنار
اۋديتوريا – اۋىل ادامدارى
فورما - ۇندەۋ
تاقىرىبى «تابيعاتتى ايالاۋ!»
تسق – 63
ساباق ءتۇيىنى
«ادامزاتتىڭ تابيعاتسىز كۇنى جوق، تابيعاتتىڭ ونى ايتۋعا ءتىلى جوق» دەگەندەي، ادام مەن تابيعات ءبىر - بىرىمەن تىعىز بايلانىستى. تابيعاتقا جاسالعان قاستاندىق - وزىڭە جاسالعان قاستاندىق. وعان كۋا - بۇگىنگى اڭگىمەگە ارقاۋ بولعان بايشىنار اعاشىنىڭ كيەسى
تابيعاتتىڭ ازايماسىن اجارى
بولماسا ەكەن ونىڭ تارتار ازابى
تابيعاتقا تازالىقتى تارتۋ ەت
تارقاماسىن اڭ مەن قۇستىڭ بازارى.
ح. باعالاۋ ووم بويىنشا
ءحى. ءۇي تاپسىرما
1. ش. مۇرتازا «ءجۇز جىلدىق جارا» اڭگىمەنى تولىق وقۋ
2. «بايشىنار نەگە كۇڭىرەندى؟»ەسسە
3. جۇمىس داپتەرىن تولتىرۋ
ساباق ماقساتى:
ا) جازۋشى ومىرىنەن مالىمەت بەرە وتىرىپ، اڭگىمەنىڭ شىعۋ مازمۇنىن مەڭگەرتۋ.
ءا) ەركىن ويلاۋ، ءوز كوزقاراسىن جەتكىزە دالەلدەي ءبىلۋ، وزگەنى تىڭداي ءبىلۋ، تانىم قابىلەتىن دامىتۋ.
ۆ) تابيعاتقا دەگەن جاناشىرلىقتى وياتۋ، «كيە» ءسوزىنىڭ ءمانىن ۇعىندىرۋ.
ساباق ءتۇرى: تەحنولوگيا بجس
قورىتىندى: اۋىزشا - 1
كورنەكتىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا
ءتيپى: جاڭا ماتەريالدى مەڭگەرتۋ
ساباق بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ
كانيكۋلدا قالاي دەمالدىڭدار؟
ءىى. ماقسات قويۋ:
شەرحان مۇرتازا
قازاقستاننىڭ حالىق جازۋشىسى
اۋدارماشى
قازاقستاننىڭ مەملەكەتتىك سىيلىق يەگەرى
قوعام قايراتكەرى
شىعارمالارى: « احمەتجاننىڭ انتى»، « ينتەرنەت نانى»، « 41 - جىلعى كەلىنشەك»، « قىزىل جەبە»، « اي مەن ايشا» رومان ى
جانە ءوزىنىڭ تۋعان جەرىنىڭ جامبىل وبلىسى، جۋسالى اۋدانى، مىڭبۇلاق مەكەنىنىڭ تابيعاتىن سۋرەتتەيتىن « ءجۇز جىلدىق جارا» اڭگىمەسىمەن تانىسامىز.
ءىىى. (ەلەكتروندى وقۋلىق)
ش. مۇرتازانىڭ ءومىرى.
IV. ساباق بويتۇمارى: « ادامزاتتىڭ تابيعاتسىز كۇنى جوق، تابيعاتتىڭ ونى ايتۋعا ءتىلى جوق»
V. اڭگىمەنى كومپوزيسيالىق قۇرىلىسىنا تالداۋ
باستالۋى: وقيعانىڭ باستالۋى ( مىڭبۇلاقتا وسكەن باحتيار باعى مەن بايشىنار اعاشى)
وقيعانىڭ شارىقتاۋ شەگى: كيەلى بايشىنارعا جۋانقۇلدىڭ بالتا شاپپاق بولۋى
وقيعانىڭ شيەلەنىسۋى: اۋىل ادامدارىنىڭ امالسىزدان كيىز ۇيلەر مەن باقتيار باۋىنداعى اعاشتاردى وتىنعا جاعۋى.
دامۋى: سوعىسپەن قاتار اقپان ايىنىڭ اۋىلدى قىسپاققا الۋى.
وقيعا شەشىمى: بايشىناردىڭ كيەسى جىبەرمەيدى
سوزدەر سويلەيدى
باۋ - ءار ءتۇرلى وسىمدىكتەر، گۇلدەر، جەمىس اعاشتارى وتىرعىزىلعان جەر.
شىلىك – سۋلى جەردە وسەتىن، جىڭىشكە سولقىلداق بۇتا.
تۇيەجاپىراق – جاپىراعى ءىرى، ۇلكەن بوپ وسەتىن جابايى وسىمدىك.
شىنار – بيىكتىگى 40 مەترگە دەيىن جەتەتىن، ءىرى اعاش. ول قىستىڭ سوڭىندا دوڭگەلەكشە كەلگەن جەمىس بەرەدى. بۇل اعاش جىلى جاقتا، تاۋدا، بيىكتە وسەدى. قازاقتا قول جەتپەس اسىلىن شىنارعا تەڭەگەن.
ادىراسپان – دارىلىك شيكىزات رەتىندە شىلدە ايىندا بۇتاقشالارىن، جاپىراعى مەن گۇلىن جيناپ الادى. ول – ۋلى وسىمدىك. حالىق ەمشىلەرى ادىراسپاندى ادامنىڭ قۇياڭىن، سەگىزكوزدىڭ جۇيكە اۋرۋىن ەمدەۋگە پايدالانعان. مال-دارىگەرلىك تاجىريبەدە ونىڭ تۇنباسىمەن مالدىڭ قىشىما قوتىرىن، ءتۇرلى تەرى اۋرۋلارىن ەمدەيدى.
كوكەمارال – بۇعىلار كۇز، كوكتەمدە بۇل وسىمدىكتىڭ تامىرىن تۇياعىمەن قازىپ جەيتىن بولعاندىقتان، ونى مارال ءشوپ تامىرى دەپ اتاپ كەتكەن.
كۇشالا – بيىكتىگى 20-40 سم بولاتىن، كوپ جىلدىق ءشوپ تەكتەس، جارتىلاي ۋلى وسىمدىك، گ ۇلىنىڭ ىشكى بەتى قارا ءتۇستى. ءو/زبەكتەر ونى كۇشالا دەپ اتايدى. ورتاڭعى قابىرشاق جاپىراقتىڭ ىشىنەن ۇزىندىعى 5-8 سم بولاتىن، قارىنداش ءتارىزدى.
VI. سوزدىك جۇمىسى: شىنار، ادىراسپان، كۇشالا،
VII. 1. سيكل. ءماتىن بويىنشا كىلت سوزدەر
1. شوقىباس، 2. كيىز ءۇي 3. باحتيار 4. كەنجەقۇل 5. شۇبەرەك 6. بادىراق 7. داداباي 8. اتتانداۋ 9. ارا 10. اسپانتاۋ 11. ۇڭگىر 12. ورتەنىپ 13. قارعىس 14. كيە
2. سيكل. ەس - 63% 1 - مينۋتتا جازۋ.
3. سيكل. كىتاپپەن جۇمىس ( 6 مينۋت وقۋ)
3 - سيكل. قس 63% ( ءار ءسوزدىڭ ماعىناسىمەن اشۋ)
VIII. 4 - سيكل. ستو سۇراعى ( 18 وقۋشى)
1. مىڭبۇلاقتىڭ شوقىباس سايىندا باحتيار بابا باعىندا قاسيەتتى بايشىنار اعاشى ءوسىپ تۇر. ( يا)
2. اقپان ايىندا مىڭبۇلاقتىڭ وتقا جاعارى تاۋسىلىپ، كيىز ۇيلەرىن جاعا باستادى
3. حالىق ارۋاق - قۇدايدان قورىقسا دا، باقتيار باعىنداعى اعاشتارعا بالتا شاپتى. (يا)
4. جالعىز ءوزى اسپانداپ قالعان بايشىنارعا ءتيىستى.
5. كەنجەكۇل كەمپىر ورماننان ءشايشوپ، دەرمەنە، كۇشالا، ادىراسپان تەرەتىن. (يا)
6. باحتيار باۋىندا قارشىعا، يتەگى، تۇرىمتاي، ۇكى كوپ بولاتىن.(يا)
7. كالحوز باستىعى جۋانقۇلدىق دوسى داداباي اۋىلدا تۇرادى (جوق،)
8. جۋانقۇل دوسى داداباي جانە جالداپ العان ادامى قاباساقال ۇشەۋى قوس اتتى جەگىپ بايشىعارعا بەتتەدى. (يا)
9. كەنجەگۇل كەمپىردىڭ اتتانداعان داۋىسىن تەمىر دۇكەندەگى اقساق احمەت انىق ەسىتتى (يا)
10. ۇشەۋى ماساڭداۋ، ايتپەسە جاي ارامەن بايشىناردى قۇلاتۋ وڭاي شارۋا ەمەس ەكەنىن بىلەر ەدى.(يا)
11. احمەت بۇلاردىڭ ىسىنە ەشقانداي ءمان بەرمەدى (جوق)
12. داۋاباي دوستارىنا اسپانتاۋ سياقتى الىپ ارا كەرەكتىگىن ايتتى. (جوق.)
13. قارا كۇش توپەي بەرگەسىن، بايشىناردىڭ بۇيىرىنەن كادىمگىدەي ۇڭگىر پايدا بولدى. (يا)
14. قاباساقال جەرمايدى بالتا شاپقان قۋىسقا توگىپ جىبەردى دە، وتتى قويىپ جىبەردى. (يا)
15. كەجەگۇل كەمپىر بۇل ۇشەۋىن قارعادى (جوق)
16. قارۋلانعان حالىق بۇل ۇشەۋىنە لاپ بەردى. (يا)
17. سودان بەرى قىرىق جىل وتسە دە جۋانقۇل مەن بايشىنار ءتىرى، ءبىراق ەكەۋى دە جارادار (يا)
18. جۋانقۇل قۇدايدان كۇندىز - ءتۇنى ءولىم تىلەدى.
ماتىنمەن جۇمىس
شىعارمادا كەزدەسەتىن ...
ماقال - ماتەلدەر: جاۋ جاعادان العاندا، ءبورى ەتەكتەن الادى.
بىرەۋ ولمەي، بىرەۋ كۇن كورمەس.
ۇرا بەرسە، قۇداي دا ولەدى.
ىلديدا سيىر موڭىرەسە، تاۋداعى ارقاردىڭ ءمۇيىزى سىرقىرايدى.
تۇراقتى تىركەستەر: شىبىن جانىن شۇبەرەككە ءتۇيۋ، ارتىن باقتى.
ىرىمدار: ۇكى جۇرگەن جەر كيەلى.
كيەلى اعاشتى كەسۋگە بولمايدى.
شىعارمادا كەزدەسەتىن قۇس اتاۋى: ۇكى، قىرعاۋىل، زىمىران قۇس، سارعالداق.
ەمدىك ءشوپ اتاۋلارى: ءشايشوپ، دەرمەنە، كۇشالا، شاشىراتقى، ادىراسپان، كيىكوتى، تەكەساقال، قىلشا، كوكەمارال
اعاش اتاۋلارى: شىلىك، ءسۇمبىل تال، سوگەتى تال، اق تەرەك، كوكتەرەك
شىعارماشىلىق جۇمىس
رافت ويىنى
رول - بايشىنار
اۋديتوريا – اۋىل ادامدارى
فورما - ۇندەۋ
تاقىرىبى «تابيعاتتى ايالاۋ!»
تسق – 63
ساباق ءتۇيىنى
«ادامزاتتىڭ تابيعاتسىز كۇنى جوق، تابيعاتتىڭ ونى ايتۋعا ءتىلى جوق» دەگەندەي، ادام مەن تابيعات ءبىر - بىرىمەن تىعىز بايلانىستى. تابيعاتقا جاسالعان قاستاندىق - وزىڭە جاسالعان قاستاندىق. وعان كۋا - بۇگىنگى اڭگىمەگە ارقاۋ بولعان بايشىنار اعاشىنىڭ كيەسى
تابيعاتتىڭ ازايماسىن اجارى
بولماسا ەكەن ونىڭ تارتار ازابى
تابيعاتقا تازالىقتى تارتۋ ەت
تارقاماسىن اڭ مەن قۇستىڭ بازارى.
ح. باعالاۋ ووم بويىنشا
ءحى. ءۇي تاپسىرما
1. ش. مۇرتازا «ءجۇز جىلدىق جارا» اڭگىمەنى تولىق وقۋ
2. «بايشىنار نەگە كۇڭىرەندى؟»ەسسە
3. جۇمىس داپتەرىن تولتىرۋ
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
