شەشەندىك جانە ءسوز مادەنيەتى تاراۋىن قايتالاۋ، قورىتىندىلاۋ
ساباق جوسپار: 11 كلاسس (جاراتىلىس تانۋ باعىتى).
ساباقتىڭ تاقىرىبى: شەشەندىك جانە ءسوز مادەنيەتى تاراۋىن قايتالاۋ، قورىتىندىلاۋ.
ساباقتىڭ ماقساتى
1. شەشەندىكتى، شەشەندىكتىڭ قازىرگى تۇرلەرىن، شەشەندىك سوزدەردىڭ ساپالارىن، ءسوز مازمۇندىلىعى، ءسوز دالدىگى، ءتىل تازالىعى، ءتىل كورنەكتىلىگى تۋرالى بىلىمدەرىن مىسالدارمەن دالەلدەپ، قايتالاۋ، پىسىقتاۋ.
2. شەشەندىك سوزدەردەگى فرازەولوگيزمدەردىڭ، ماقال - ماتەلدەردىڭ، افوريزمدەردىڭ تابيعاتىن تانۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ.
3. قازىرگى شەشەندەردىڭ سويلەۋ ونەرىن ۇيرەتۋ، بوس ءسوز سويلەۋدەن ساقتاندىرۋ، تاۋىپ سويلەۋگە توسەلدىرۋ، ءتىل تازالىعىن ساقتاۋدى ناسيحاتتاۋ.
ساباقتىڭ ءادىس - تاسىلدەرى: سارالاپ وقىتۋ، ىزدەندىرۋ، تالداۋ، دالەلدەۋ، جيناقتاۋ، سۇراق - جاۋاپ، شىعارماشىلىق جۇمىس.
ساباق كورنەكىلىگى: سىزبا - كەستەلەر، سلايدتار (ن. ءا. نازاربايەۆ، ءا. كەكىلبايەۆ، ق. ساتبايەۆ، م. اۋەزوۆ، ءا. قاجى دەربىسالى، بالا جامبىل سۋرەتتەرى ينتەراكتيۆتى تاقتادان كورسەتىلەدى)، سەمانتيكالىق كارتالار.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ىزدەنۋ، قورىتىندىلاۋ ساباعى
ساباقتىڭ بارىسى: ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى. كىرىسپە
- بالالار، بۇگىن ءبىز وتكەن ساباقتارعا شولۋ جاساپ، پىسىقتاۋ، قايتالاۋ
بارىسىندا شەشەندىك، شەشەندىك ونەر، قازىرگى شەشەندىكتىڭ تۇرلەرى، شەشەندىك ءسوزدىڭ ساپالارى تۋرالى بىلىمدەرىمىزدى قورىتىندىلاپ، تياناقتايمىز.
- الدىمەن ەرتەرەك قازاق ساحاراسىندا بولىپ، حالقىمىزدىڭ بويىنداعى اسىل قاسيەتتەردى جەتە كورىپ، تەرەڭ ءتۇسىنىپ، ەرەكشە سۇيىسپەنشىلىكپەن تاماشالاي بىلگەن شەتەل ساياحاتشىلارىنىڭ جازبا - ەستەلىكتەرىنەن ءۇزىندى تىڭداپ كورەيىك (ينتەراكتيۆتى تاقتادان كورسەتىلدى، مانەرلەپ وقىپ بەرەمىن).
- مىنە، وسىلايشا شەتەل ساياحاتشى - عالىمدارى اتا - بابالارىمىزعا باعا بەرىپ جاتسا، شەشەندىك ونەر قازاقتىڭ قانىنا سىڭگەن قاسيەت ەكەندىگىنە داۋ جوق.
- بۇگىنگى ساباق كەزەڭدەرىمەن تانىستىرىپ وتەيىن:
ءى. قايتالاۋ - وقۋ اناسى.
ءىى. ۇتىمدى پىكىر - ۇتقىر وي.
ءىىى. دانالىق سوزدەن ءدان ىزدە.
ءىV. كەشەندى تالداۋ - كەمەل ءبىلىم.
V. كوركەم ءسوزىم - كورىكتى ويىم.
ءى. «قايتالاۋ - وقۋ اناسى.» (سۇراق - جاۋاپ).
سۇراقتار:
1. شەشەندىك ونەر دەگەنىمىز نە؟
2. شەشەندىك ءسوز دەگەنىمىز نە؟
3. شەشەن دەگەنىمىز كىم؟
4. شەشەندەرگە قويىلاتىن قانداي تالاپتار بار؟
5. قازىرگى شەشەندىكتىڭ تۇرلەرىن اتا (وقۋشىلار جاۋابى تىڭدالادى).
قازىرگى شەشەندىكتىڭ تۇرلەرى
1. ءبىلىم - عىلىم مازمۇندى شەشەندىك.
2. الەۋمەتتىك - ساياسي مازمۇندى شەشەندىك.
3. الەۋمەتتىك - تۇرمىستىق مازمۇندى شەشەندىك.
4. ءدىني مازمۇندى شەشەندىك.
5. سوت ءىسى شەشەندىگى.
ءىى. « ۇتىمدى پىكىر - ۇتقىر وي».
- ءيا، بالالار، قازاق حالقى - ءسوز ونەرىن ەرەكشە قادىرلەگەن حالىق. سوزگە توقتاۋ - ەجەلدەن ۇزىلمەي كەلە جاتقان ءداستۇرىمىزدىڭ ءبىر كورىنىسى. شەشەندەردىڭ ەڭ نەگىزگى قۇرالى - ءسوز. سول ءسوزى ارقىلى تىڭداۋشىسىن وزىنە تارتىپ، جۇرەگىن تولقىتىپ، بويىن بالقىتادى. بۇل اسقان ونەرپازدىق دارىننان تۋادى. ولاي بولسا، مىناداي سۇراقتارعا جاۋاپ بەرىپ كورەيىك:
- ءبىزدىڭ زامانىمىزعا شەشەندىك قاجەت پە؟ (وقۋشى جاۋابى).
- قازىرگى تاڭدا ەلىمىزگە تانىمال شەشەندەر بار ما؟ بار بولسا كىمدەر دەپ ويلايسىڭدار؟ مىسالدارمەن دالەلدە، ءوز مىسالىڭ قازىرگى شەشەندىكتىڭ قاي تۇرىنە جاتادى دەپ ويلايسىڭ؟
(وقۋشىلار جاۋابى تىڭدالادى، وقۋشىلار ن. ءا. نازاربايەۆتى، ءا. كەكىلبايەۆتى، ق. ساتبايەۆتى، ءا. قاجى دەربىسالىنى، م. اۋەزوۆتى، ابايدى، جامبىل دۇيسەنوۆتى بۇگىنگى تاڭ شەشەندەرى دەپ تانىپ، ولاردىڭ سوزدەرىنەن ۇزىندىلەر كەلتىرىپ، دالەلدەرمەن سويلەيدى جانە سوت ءىسى شەشەندىگى، ءبىلىم - عىلىم مازمۇنىنداعى شەشەندىككە دە مىسالدار كەلتىرەدى).
ءىىى. «دانالىق سوزدەن ءدان ىزدە».
(سەمانتيكالىق كارتا 10 وقۋشىعا تاراتىلادى).
ءىV: «كەشەندى تالداۋ - كەمەل ءبىلىم».
1. فونەتيكالىق تالداۋ - تۇرىسبەك قۋانىش.
2. لەكسيكالىق تالداۋ - كايرتايەۆا لۋيزا.
3. مورفولوگيالىق تالداۋ - كەرىمتايەۆا دينارا.
4. سينتاكسيستىك تالداۋ - اكچالوۆا اقەركە.
(وقۋشىلار تاقتاعا كەشەندى تالداۋعا دايىندالعانشا، قالعان وقۋشىلار سۇراقتارعا جاۋاپ بەرەدى).
-- «ساپالى ءسوز - سانالى ويدىڭ جەمىسى» دەمەكشى شەشەندىك ءسوزدىڭ ساپالارى تۋرالى بىلىمدەرىڭدى بايقاپ كورەيىك:
1. شەشەندىك ءسوزدىڭ مازمۇندىلىعى.
2. ءسوزدىڭ دالدىگى - ويدىڭ ايقىندىلىعى.
3. ءتىل تازالىعى.
4. ءتىل كورنەكتىلىگى.
«كىم تاپقىر؟» ويىنى.
«بيلەر ءسوزى - اقىلدىڭ كەنى» - دەپ دانا حالقىمىز بەكەر ايتپاعان، توقسان اۋىز ءسوزدىڭ توبىقتاي ءتۇيىنىن تۇيىندەيتىن، وت اۋىزدى، وراق ءتىلدى بي - شەشەندەرىمىزدىڭ سوزدەرىنەن بەرىلگەن ۇزىندىلەردىڭ كىمنىڭ ءسوزى ەكەنىن تابۋ.
V. «كوركەم ءسوزىم كورىكتى ويىم» (بۇل كەزەڭدە كازىرگى شەشەندىك ۇلگىدە قولدانىپ جۇرگەن فرازەولوگيزمدەردىڭ سىڭارىن وقۋشىلار تابادى). «تاۋەلسىزدىككە بەس جىل» كىتابىنان الىندى (ن. ءا. نازاربايەۆ).
ساباقتى بەكىتۋ: شەشەندىك ءسوزدىڭ ساپالارىنا نە جاتادى؟
(توپتاستىرۋ ستراتەگياسى)
قورىتىندى: ويتولعاۋ. عاپپاروۆا نازىم
«سەگىز سەرىنىڭ جاستارعا بەرگەن باتاسى» (باۋىرجان باتا بەرەدى).
ۇيگە تاپسىرما: 72 - جاتتىعۋ. تاراۋدى قايتالاۋ. شەشەندىك تۋرالى ويتولعاۋ.
وقۋشىلار ءبىلىمىن باعالاۋ.
ساباقتىڭ تاقىرىبى: شەشەندىك جانە ءسوز مادەنيەتى تاراۋىن قايتالاۋ، قورىتىندىلاۋ.
ساباقتىڭ ماقساتى
1. شەشەندىكتى، شەشەندىكتىڭ قازىرگى تۇرلەرىن، شەشەندىك سوزدەردىڭ ساپالارىن، ءسوز مازمۇندىلىعى، ءسوز دالدىگى، ءتىل تازالىعى، ءتىل كورنەكتىلىگى تۋرالى بىلىمدەرىن مىسالدارمەن دالەلدەپ، قايتالاۋ، پىسىقتاۋ.
2. شەشەندىك سوزدەردەگى فرازەولوگيزمدەردىڭ، ماقال - ماتەلدەردىڭ، افوريزمدەردىڭ تابيعاتىن تانۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ.
3. قازىرگى شەشەندەردىڭ سويلەۋ ونەرىن ۇيرەتۋ، بوس ءسوز سويلەۋدەن ساقتاندىرۋ، تاۋىپ سويلەۋگە توسەلدىرۋ، ءتىل تازالىعىن ساقتاۋدى ناسيحاتتاۋ.
ساباقتىڭ ءادىس - تاسىلدەرى: سارالاپ وقىتۋ، ىزدەندىرۋ، تالداۋ، دالەلدەۋ، جيناقتاۋ، سۇراق - جاۋاپ، شىعارماشىلىق جۇمىس.
ساباق كورنەكىلىگى: سىزبا - كەستەلەر، سلايدتار (ن. ءا. نازاربايەۆ، ءا. كەكىلبايەۆ، ق. ساتبايەۆ، م. اۋەزوۆ، ءا. قاجى دەربىسالى، بالا جامبىل سۋرەتتەرى ينتەراكتيۆتى تاقتادان كورسەتىلەدى)، سەمانتيكالىق كارتالار.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ىزدەنۋ، قورىتىندىلاۋ ساباعى
ساباقتىڭ بارىسى: ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى. كىرىسپە
- بالالار، بۇگىن ءبىز وتكەن ساباقتارعا شولۋ جاساپ، پىسىقتاۋ، قايتالاۋ
بارىسىندا شەشەندىك، شەشەندىك ونەر، قازىرگى شەشەندىكتىڭ تۇرلەرى، شەشەندىك ءسوزدىڭ ساپالارى تۋرالى بىلىمدەرىمىزدى قورىتىندىلاپ، تياناقتايمىز.
- الدىمەن ەرتەرەك قازاق ساحاراسىندا بولىپ، حالقىمىزدىڭ بويىنداعى اسىل قاسيەتتەردى جەتە كورىپ، تەرەڭ ءتۇسىنىپ، ەرەكشە سۇيىسپەنشىلىكپەن تاماشالاي بىلگەن شەتەل ساياحاتشىلارىنىڭ جازبا - ەستەلىكتەرىنەن ءۇزىندى تىڭداپ كورەيىك (ينتەراكتيۆتى تاقتادان كورسەتىلدى، مانەرلەپ وقىپ بەرەمىن).
- مىنە، وسىلايشا شەتەل ساياحاتشى - عالىمدارى اتا - بابالارىمىزعا باعا بەرىپ جاتسا، شەشەندىك ونەر قازاقتىڭ قانىنا سىڭگەن قاسيەت ەكەندىگىنە داۋ جوق.
- بۇگىنگى ساباق كەزەڭدەرىمەن تانىستىرىپ وتەيىن:
ءى. قايتالاۋ - وقۋ اناسى.
ءىى. ۇتىمدى پىكىر - ۇتقىر وي.
ءىىى. دانالىق سوزدەن ءدان ىزدە.
ءىV. كەشەندى تالداۋ - كەمەل ءبىلىم.
V. كوركەم ءسوزىم - كورىكتى ويىم.
ءى. «قايتالاۋ - وقۋ اناسى.» (سۇراق - جاۋاپ).
سۇراقتار:
1. شەشەندىك ونەر دەگەنىمىز نە؟
2. شەشەندىك ءسوز دەگەنىمىز نە؟
3. شەشەن دەگەنىمىز كىم؟
4. شەشەندەرگە قويىلاتىن قانداي تالاپتار بار؟
5. قازىرگى شەشەندىكتىڭ تۇرلەرىن اتا (وقۋشىلار جاۋابى تىڭدالادى).
قازىرگى شەشەندىكتىڭ تۇرلەرى
1. ءبىلىم - عىلىم مازمۇندى شەشەندىك.
2. الەۋمەتتىك - ساياسي مازمۇندى شەشەندىك.
3. الەۋمەتتىك - تۇرمىستىق مازمۇندى شەشەندىك.
4. ءدىني مازمۇندى شەشەندىك.
5. سوت ءىسى شەشەندىگى.
ءىى. « ۇتىمدى پىكىر - ۇتقىر وي».
- ءيا، بالالار، قازاق حالقى - ءسوز ونەرىن ەرەكشە قادىرلەگەن حالىق. سوزگە توقتاۋ - ەجەلدەن ۇزىلمەي كەلە جاتقان ءداستۇرىمىزدىڭ ءبىر كورىنىسى. شەشەندەردىڭ ەڭ نەگىزگى قۇرالى - ءسوز. سول ءسوزى ارقىلى تىڭداۋشىسىن وزىنە تارتىپ، جۇرەگىن تولقىتىپ، بويىن بالقىتادى. بۇل اسقان ونەرپازدىق دارىننان تۋادى. ولاي بولسا، مىناداي سۇراقتارعا جاۋاپ بەرىپ كورەيىك:
- ءبىزدىڭ زامانىمىزعا شەشەندىك قاجەت پە؟ (وقۋشى جاۋابى).
- قازىرگى تاڭدا ەلىمىزگە تانىمال شەشەندەر بار ما؟ بار بولسا كىمدەر دەپ ويلايسىڭدار؟ مىسالدارمەن دالەلدە، ءوز مىسالىڭ قازىرگى شەشەندىكتىڭ قاي تۇرىنە جاتادى دەپ ويلايسىڭ؟
(وقۋشىلار جاۋابى تىڭدالادى، وقۋشىلار ن. ءا. نازاربايەۆتى، ءا. كەكىلبايەۆتى، ق. ساتبايەۆتى، ءا. قاجى دەربىسالىنى، م. اۋەزوۆتى، ابايدى، جامبىل دۇيسەنوۆتى بۇگىنگى تاڭ شەشەندەرى دەپ تانىپ، ولاردىڭ سوزدەرىنەن ۇزىندىلەر كەلتىرىپ، دالەلدەرمەن سويلەيدى جانە سوت ءىسى شەشەندىگى، ءبىلىم - عىلىم مازمۇنىنداعى شەشەندىككە دە مىسالدار كەلتىرەدى).
ءىىى. «دانالىق سوزدەن ءدان ىزدە».
(سەمانتيكالىق كارتا 10 وقۋشىعا تاراتىلادى).
ءىV: «كەشەندى تالداۋ - كەمەل ءبىلىم».
1. فونەتيكالىق تالداۋ - تۇرىسبەك قۋانىش.
2. لەكسيكالىق تالداۋ - كايرتايەۆا لۋيزا.
3. مورفولوگيالىق تالداۋ - كەرىمتايەۆا دينارا.
4. سينتاكسيستىك تالداۋ - اكچالوۆا اقەركە.
(وقۋشىلار تاقتاعا كەشەندى تالداۋعا دايىندالعانشا، قالعان وقۋشىلار سۇراقتارعا جاۋاپ بەرەدى).
-- «ساپالى ءسوز - سانالى ويدىڭ جەمىسى» دەمەكشى شەشەندىك ءسوزدىڭ ساپالارى تۋرالى بىلىمدەرىڭدى بايقاپ كورەيىك:
1. شەشەندىك ءسوزدىڭ مازمۇندىلىعى.
2. ءسوزدىڭ دالدىگى - ويدىڭ ايقىندىلىعى.
3. ءتىل تازالىعى.
4. ءتىل كورنەكتىلىگى.
«كىم تاپقىر؟» ويىنى.
«بيلەر ءسوزى - اقىلدىڭ كەنى» - دەپ دانا حالقىمىز بەكەر ايتپاعان، توقسان اۋىز ءسوزدىڭ توبىقتاي ءتۇيىنىن تۇيىندەيتىن، وت اۋىزدى، وراق ءتىلدى بي - شەشەندەرىمىزدىڭ سوزدەرىنەن بەرىلگەن ۇزىندىلەردىڭ كىمنىڭ ءسوزى ەكەنىن تابۋ.
V. «كوركەم ءسوزىم كورىكتى ويىم» (بۇل كەزەڭدە كازىرگى شەشەندىك ۇلگىدە قولدانىپ جۇرگەن فرازەولوگيزمدەردىڭ سىڭارىن وقۋشىلار تابادى). «تاۋەلسىزدىككە بەس جىل» كىتابىنان الىندى (ن. ءا. نازاربايەۆ).
ساباقتى بەكىتۋ: شەشەندىك ءسوزدىڭ ساپالارىنا نە جاتادى؟
(توپتاستىرۋ ستراتەگياسى)
قورىتىندى: ويتولعاۋ. عاپپاروۆا نازىم
«سەگىز سەرىنىڭ جاستارعا بەرگەن باتاسى» (باۋىرجان باتا بەرەدى).
ۇيگە تاپسىرما: 72 - جاتتىعۋ. تاراۋدى قايتالاۋ. شەشەندىك تۋرالى ويتولعاۋ.
وقۋشىلار ءبىلىمىن باعالاۋ.
You Might Also Like
-
بىلىمدىلىك: «قىزعىش قۇس» ولەڭىنىڭ ايتايىن دەگەن ويىن، ولەڭنىڭ تۋۋ سەبەبىن ءتۇسىندىرۋ.
